Voorwoord. Minister Jacqueline Cramer van VROM

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in de installatiebranche

Voorwoord

Minister Jacqueline Cramer van VROM Het kabinet wil een krachtige impuls geven aan het duurzaam inkoopbeleid van de overheid. Op deze manier wil zij ervoor zorgen dat duurzame producten meer kansen krijgen op de markt. Overheidsorganisaties kopen jaarlijks voor meer dan 40 miljard euro in. Daarbij gaat het bijvoorbeeld voor elektronische installaties om zo'n 10 procent van het volume dat op de Nederlandse markt wordt verkocht. De overheidsinkoop omvat ook zo'n 40 procent van alle ingenieursdiensten en 20 procent van het onderhoud aan werktuigbouwkundige installaties. Voor de grond-, weg- en waterbouw omvatten de aanbestedingen van de overheden vrijwel de gehele markt. Het inkoopbeleid van de overheid is dus een belangrijke factor voor een breed scala aan producten. Daarom zal een duurzaam inkoopbeleid producenten aanzetten tot innovaties en verduurzaming van hun producten. De doelstelling is om uiterlijk in 2010 bij alle rijksinkopen en –investeringen duurzaamheidcriteria mee te nemen. Dat is geen goed voornemen maar een resultaatverplichting. Met resultaat bedoel ik dat de geleverde producten, diensten of werken daadwerkelijk voldoen aan de gestelde milieu- en sociale criteria. Ik juich het toe dat ook in de installatie- en elektrotechnische branche het begrip duurzaamheid meer en meer verankerd raakt. Een groeiend aantal ondernemers in deze branche ziet het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Die instelling zal lonen bij aanbestedingen van de overheid. De concrete criteria die de overheden zullen hanteren, zijn echter nog in ontwikkeling. VROM en UNETO-VNI trekken hierin samen op. Uw brancheorganisatie zal u ongetwijfeld van de vorderingen op de hoogte houden. Jacqueline Cramer Minister van VROM

2

Inleiding

MVO bevordert duurzame economische groei Dat duurzaamheid meer en meer verankerd raakt in de installatiebranche blijkt wel uit dit boek Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in de installatiebranche. Hierin vertellen 19 bij UNETO-VNI aangesloten ondernemers wat MVO voor ze betekent,

wat het effect daarvan is op hun bedrijf en hoe renderend MVO uiteindelijk is. Ik hoop dat de gesprekken met onder anderen deze koplopers u inzicht geven in wat MVO nu feitelijk is en dat het zeker niet de ver-van-mijn-bed-show is, alleen weggelegd voor grote bedrijven. Integendeel. MVO is letterlijk en figuurlijk financieel gezond voor ieder bedrijf; groot én klein. Bovendien is MVO goed voor de mensen in het bedrijf, de omgeving en het milieu. MVO is onlosmakelijk verbonden met de bedrijfsvoering. Elementen van MVO liggen al vaak verankerd in bedrijfsprocessen zonder dat het als zodanig is benoemd. MVO is absoluut geen modegril. Heeft niets met liefdadigheid, goede doelen of geiten wollen sokken te maken. MVO is ondernemen met oog voor People, Planet en Profit. Naar mijn stellige overtuiging is de keus voor MVO onontkoombaar. Zo koopt de rijksoverheid vanaf 2010 voor 100 procent duurzaam in. Dan hebben we het wel over een markt van 40 miljard euro op jaarbasis. Maar ook consumenten en andere opdrachtgevers worden steeds kritischer op producten en de herkomst daarvan. Daarom moeten bedrijven zich steeds meer bewust zijn van hun positie en verantwoordelijkheid in de keten. Daarbij is MVO geen doel op zich, maar een middel om op een innovatieve manier duurzame economische groei te bereiken. Gelukkig onderkent een toenemend aantal installatiebedrijven dat. Om MVO binnen de installatiebranche te bevorderen, ontwikkelt UNETO-VNI diverse producten en diensten. Bijvoorbeeld, in samenwerking met OTIB, de branchebrede - op de installatiebranche gerichte - cursus Blikopener. Tijdens deze praktische cursus leren ondernemers van elkaar en krijgen ze concrete handvatten aangereikt om MVO te integreren in de bedrijfsvoering. En wat te denken van Investors in People (IiP). Dit instrument meet het HRM-gehalte van het bedrijf en zorgt onder andere voor een grotere arbeidsproductiviteit alsook minder verloop en ziekteverzuim. Daarnaast onderzoekt UNETO-VNI de mogelijkheden van een classificatiesysteem dat inzicht geeft in het verantwoord produceren. Ook praten we met financiële instellingen over (hypotheek)financieringen voor de inbouw van installaties voor het gebruik van duurzame energie in gebouwen en woningen. Op het gebied van energiebesparing is de installateur een belangrijke schakel. Immers, door een vakkundige installatie van bijvoorbeeld een cv-ketel en professioneel advies over de juiste toepassing wordt onnodig energieverbruik voorkomen. Bovendien levert hij met een juiste installatie ook nog eens een bijdrage aan de (woon- en werk)veiligheid. Dankzij het innovatieve vermogen van het bij UNETO-VNI aangesloten installatiebedrijf worden bestaande technologische mogelijkheden voor energiebesparing maximaal uitgenut. Nieuwe ontwikkelingen worden nauwlettend gevolgd. Maar bijvoorbeeld ook de zorgsector profiteert van de maatschappelijke betrokkenheid en de innovatiekracht van de installatiebranche. Door technologische vernieuwingen neemt de kwaliteit van de zorg toe, dalen de kosten voor de zorg en kan de sector met dezelfde mensen veel meer zorg verlenen. Een ander voorbeeld is de realisatie van een leefbaar klimaat op scholen. Het is slechts een luttel aantal voorbeelden van de bijdragen die de installatiebranche levert aan de oplossingen van maatschappelijke vraagstukken. Ik hoop dat de inhoud van dit boek, waarin u naast de best practices tal van MVO-tips en nuttige MVO(internet)adressen aantreft, voor u een leerzame opstap is naar het ondernemen van de 21ste eeuw, ofwel MVO. Marcel Engels Voorzitter UNETO-VNI

3

Nuttige internetadressen Branchevereniging UNETO-VNI www.uneto-vni.nl • www.uneto-vni.nl/?mvo

Provincie Zuid-Holland (Stimuleren van provinciale bedrijven tot MVO via stimuleringsfonds) www.zuid-holland.nl

Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf www.otib.nl

Samenleving & Bedrijf (Landelijk Netwerk van grootbedrijven die MVO samen ontwikkelen en die kennis ook willen delen) www.samen.nl

Alles over maatschappelijk verantwoord ondernemen www.mvonederland.nl

Energiecentrum (Adviezen, diensten en producten op het terrein van duurzame energie speciaal voor ondernemers in midden- en kleinbedrijf) www.energiecentrum.nl

SenterNovem (Uitvoering van overheidsbeleid op het gebied van duurzame ontwikkeling en innovatie) www.senternovem.nl

Duurzame bedrijventerreinen (Uitleg over het concept van duurzame bedrijventerreinen) www.duurzamebedrijventerreinen.nl

Duurzaam inkoopbeleid van de overheid www.senternovem.nl/duurzaaminkopen

Dubo Register Utiliteitsbouw (Werkt als een interactieve groene gids voor het vinden van potentiële partners voor duurzame utiliteitsbedrijven) www.dubo-register.nl/index.php

MVO-referentiekader (Brengt in kaart welke internationale verdragen en andere afspraken tot maatschappelijke verplichtingen en verantwoordelijkheden van bedrijven leiden) www.mvo-platform.nl

Investors in People (Een praktische systematiek om aandacht te besteden aan de ontwikkeling van medewerkers en optimalisatie van hun inzet) www.iipnl.nl

Online kenniscentrum duurzaam ondernemen www.duurzaamondernemen.nl

Great Place to Work Institute (Brengt kennis, methodieken en benodigde instrumenten samen die het werkklimaat in een bedrijf kunnen verbeteren) www.greatplacetowork.nl

Europees Ecolabel (Ecolabel geeft aan of product of dienst aan alle milieucriteria voldoet) www.europeesecolabel.nl

Toolbox 55 (Netwerkorganisatie die bedrijven en 55-plussers met elkaar in contact brengt) www.toolbox55.com

OHSA 18001 (Norm voor managementsystemen op het gebied van bedrijfsgezondheid en -veiligheid) www.ohsas-18001-occupational-health-and-safety.com

DIV (Landelijk netwerk van diversiteitsmanagement helpt MKB’ers de diversiteit in hun medewerkersbestand te verhogen) www.div-management.nl

ISO normen 9000 en 14000 www.nen.nl • www.iso.org

Stichting DOEN (Financiert initiatieven op het gebied van duurzame ontwikkeling) www.doen.nl

Social Accountability International (SA 8000 is een toonaangevend certificeringssysteem op het gebied van arbeidsomstandigheden) www.sa-intl.org

Subsidieschop (Overzicht van ruim 300 subsidies die voor een bedrijf of een project relevant kunnen zijn) www.subsidieshop.nl

Over hoe 3 Brabantse MKB-bedrijven proberen verantwoord zaken te doen in het buitenland www.cosoostbrabant.nl

Nextstage (Netwerkorganisatie voor innovatieve ondernemers legt contacten met investeerders, dienstverleners, samenwerkingspartners en kennisleveranciers) www.nextstage.nl

Tijdschrift P+ People Planet en Profit www.peopleplanetprofit.nl Informatiecentrum Duurzame Energietechnieken www.idet.nl

Alles Duurzaam (Website waarop consumenten duurzame producten en diensten kunnen vinden) www.allesduurzaam.nl

Ministerie van VROM (MKB, duurzaamheid en innovatie) www.minvrom.nl

Triple Value (Marktgerichte MVO Quickscan voor MKB-bedrijven) www.triple-value.com

Ministerie van Economische Zaken (Coördineren MVO-activiteiten van de Rijksoverheid) www.minez.nl

Duurzaam Groeitest (Test van MKB-Nederland stelt ondernemer 10 vragen om erachter te komen hoe duurzaam hij onderneemt) www.mvo.mkb.nl/Duurzame_Groei_Test

TNO (Toegepast onderzoek en adviezen voor innovatieve kennistoepassingen vanuit een aantal kerngebieden) www.tno.nl

Stichting Stimular: Duurzaam MKB (Website met praktische informatie om MVO binnen het MKB vorm te geven) en Milieubarometer (Een milieuregistratie die de milieuscore en milieukosten van een bedrijf eenvoudig en snel zichtbaar maakt) www.duurzaammkb.nl • www.milieubarometer.nl

Triodos Bank NV (Het stimuleren en financieren van duurzame ontwikkeling) www.triodos.nl Stichting Maatschappij en Onderneming (Kenniscentrum: onderzoekt maatschappelijke ontwikkelingen, informeert bedrijven over consumenten, aandeelhouders en maatschappij) www.smo.nl

Toplife: een organisatie die het management en personeel het persoonlijke bewustwordingsproces mee helpt ontwikkelen. Door deze lifestyle-management ontstaan er inspirerende en creatieve inzichten voor de MVO bedrijfsvoering www.toplife.nu

Berenschot (Advies over transparantie, MVO en strategie, stakeholderdialoog, verbetering maatschappelijke jaarverslagen en issuemanagement) www.berenschot.nl

Rabobank Nederland (Integratie MVO in financiële producten en diensten, bedrijfsvoering en maatschappelijke betrokkenheid) www.rabobank.nl

BECO Groep (Ondersteunt bij het bepalen en uitvoeren van hun MVO-strategie en beleid) www.beco.nl

CSR Academy (Strategische en tactische MVO-consultancy, implementatie en verankering) www.csr-academy.com

B-open (Adviesbureau op het snijvlak van MVO en marketing) www.b-open.nl Provincie Flevoland (Stimuleren van MVO/duurzaam ondernemen in Flevoland) www.flevoland.nl

De Groene Installateur (Samenwerkingsverband met als doel duurzaamheid in de installatiewereld te vermarkten) www.degroeneinstallateur.nl

Provincie Zeeland (Stimuleren van duurzaam ondernemen bij MKB-bedrijven in Zeeland) www.zeeland.nl

Startpagina duurzaam ondernemen www.duurzaam-ondernemen.startkabel.nl

4

Inhoudsopgave Pagina Voorwoord Jacqueline Cramer, Minister van VROM

2

Inleiding Marcel Engels, voorzitter UNETO-VNI

3

Nuttige internetadressen voor MVO

4

BEST PRACTICES De mens is meer waard dan de euro Van Dorp installaties

6-7

Behoud door overdracht van historische vakkennis is ook MVO Koperslager Jan Janssen

8

Bijbel boordevol gedragsregels, bedrijfsnormen en -waarden Q-Energy

9

Wie niet inzet op duurzaam prijst zich uiteindelijk vanzelf uit de markt Advies- en Inspectiebureau Smits

10

Ondernemers moeten zich een andere manier van denken eigen maken Klostermann Nederland

11

Betrokkenheid medewerkers bepaalt verschil tussen winst of verlies Hoppenbrouwers Elektrotechniek

12-13

De zachte kant van Van Wanrooij, ofwel MVO met een plusje Elektrotechnisch Installatiebedrijf Van Wanrooij

14

Duurzaam als uitgangspunt voor ondernemen Everaarts installatie & sanitair

15

Specialist in energiebesparing ontwikkelt eigen energiemanagementsysteem SPIT Elektromechanica

16-17

Groene installateur zet in op duurzaam installeren Hupkes Installatie

18

Duurzaamheid is het fundament onder ieder bedrijf Harrie Brocken

19

Milieuvriendelijk: te land, ter zee en in de lucht eL-Tec Elektrotechnologie

20

Geld verdienen aan de verkoop van energiebesparing Hi-Tech Services Van Egdom

21

Elektrotechnische architect zet in op geïntegreerde, duurzame oplossingen Leertouwer

22-23

MVO is medebepalend voor succes en bestaansrecht van de onderneming BAM Infratechniek

24-25

MVO is dingen benoemen, vastleggen en ernaar handelen Jules Goossens Bliksembeveiliging

26

Transparantie en klantgerichtheid bepalend voor succes Schuuring

27

Transparante manier van zakendoen levert werk op Technisch Installatiebureau Rebel

28

Ondergrondse werkzaamheden met bovengronds (milieu)effect Van Terheiden Riooltechniek

29

Profiel UNETO-VNI

30

Profiel OTIB

31

Profiel MVO Nederland

32

Bij integraal ontwerpen krijgt MVO maximale ruimte Bouwheer Jos Konickx

33

MVO-Tips

34-35

5

De mens is meer waard dan de euro ‘We hebben een heel eenvoudige kwaliteitscirkel: wij zijn goed voor onze mensen, onze mensen zijn goed voor onze klanten en als gevolg daarvan zijn onze klanten goed voor ons.’ Aan het woord is Henk Willem van Dorp, algemeen directeur-eigenaar van Van Dorp installaties. Een bevlogen ondernemer die maatschappelijk verantwoord ondernemen, al hoewel hij zelf liever spreekt over maatschappelijk betrokken ondernemen, onlosmakelijk heeft verbonden met de dagelijkse bedrijfsvoering.

O p e n b e g ro t i n g

Van Dorp installaties is in ruim twee decennia tijd uitgegroeid van

Duinwaterbedrijf Zuid-Holland,

een lokaal Zoetermeers installatiebedrijf met 10 medewerkers tot een totaal-

het bedrijf dat verantwoordelijk is

installateur die zich richt op de utiliteitsbouw met het accent op onderhoud en

voor de drinkwatervoorziening van

beheer. Specialisaties zijn: klimaatbeheersing, technisch beheer, elektro-

1,2 miljoen mensen in het westen van

techniek, brandbeveiliging, beveiliging en telematica, railinfra, liften en ICT.

Zuid-Holland, is enkele jaren terug

Inmiddels telt Van Dorp installaties meer dan 500 medewerkers, verspreid

met Van Dorp installaties in zee

over vestigingen in Zoetermeer, Zevenaar, Breda, Numansdorp, Amersfoort,

gegaan als huisinstallateur. Inkoper

Deventer, Venlo, Heerenveen en Amsterdam.

Douwe Damsma zegt dat die keuze enerzijds stoelt op de kwaliteit die

Principes

Van Dorp installaties levert en ander-

Kenmerkend voor het bedrijf is de platte en transparante organisatie,

zijds op de manier waarop het bedrijf

waarbij de medewerkers op alle niveaus verantwoordelijkheid krijgen en nemen.

zaken doet. ‘Ze zijn zeer transparant.

Henk Willem van Dorp, wiens christelijke levensovertuiging zijn referentie-

De medewerkers komen eerlijk en

kader is, zegt dat iedere werknemer bij indiensttreding dezelfde principes

betrouwbaar over. Kortom, voor ons

onderschrijft. ‘Zo hebben we respect voor de continuïteit van de organisatie.

een ideale partner.’

We hebben met elkaar respect voor het belang van de klant, onze leveranciers en partners, onze omgeving en het milieu alsook de aandeelhouders.

6

People

Om die principes heen, die dus voor ons allemaal bepalend zijn voor ons doen en laten, hebben we werkafspraken gemaakt. Mensen tekenen hier ook voor. En als blijkt dat iemand zich er stelselmatig niet aan houdt, dan nemen we afscheid van de persoon in kwestie.’

Trots Gaande het gesprek wordt het steeds duidelijker dat bij Van Dorp installaties het wij-gevoel overheerst. Wie het persoonlijk voornaamwoord ik voorop zet, is bij dit bedrijf volledig aan het verkeerde adres. Het verklaart ook de vierde P van Proud (trots), voor Van Dorp de vierde pijler onder de MVOfilosofie naast de gangbare P’s als People (mens), Planet (milieu) en Profit (winst). ‘We zijn een open organisatie die zich kenmerkt door een grote betrokkenheid van alle medewerkers, die op hun beurt een afspiegeling van de maatschappij zijn. Onze medewerkers hebben vertrouwen in en zijn trots op het bedrijf. Ook zijn ze trots dat ze medewerkers van Van Dorp installaties zijn. Ter illustratie: recent onderzoek heeft aangetoond dat bij een gemiddeld bedrijf 23 procent van de medewerkers zich niet betrokken voelt. Dat zijn mensen die al emotioneel ontslag hebben genomen. Bij ons voelt slechts een enkeling zich niet betrokken.’

Met kennis en respect De organisatie van het bedrijf zelf, is voor Van Dorp slechts één domein waar het maatschappelijk verantwoord (betrokken) ondernemen tot uiting komt. De visie op de producten ten aanzien van duurzaamheid is het tweede domein. Zo stelt de algemeen directeur dat de installaties die het bedrijf maakt en onderhoudt, moeten voldoen aan strenge eisen zoals duurzaamheid, energiezuinig en optimalisatie van het gebruik. ‘Hierbij streven wij naar kwaliteit. Daarvoor staan een ISO-9001 kwaliteitssysteem, een VCA-certificaat evenals gemotiveerde medewerkers garant. Bij het uitvoeren van al onze werkzaamheden hanteren wij de slogan met kennis en respect en de norm de mens is meer waard dan de euro’, aldus Van Dorp. Die zorg om en betrokkenheid bij mensen komt onder andere in beeld als Van Dorp vertelt over de busjes waarin de monteurs rijden. ‘Die zijn allemaal voorzien van airco, de radio-cd-speler wordt vanaf het stuur bediend en iedere monteur zit op een op maat gemaakte bestuurdersstoel. Daar staat echter tegenover dat alle bestelbusjes een kleinere en zuinigere motor hebben dan doorgaans gebruikelijk is.’

Maatschappij Het derde domein van MVO voor Van Dorp installaties, recent nog winnaar van de MVO-prijs Zoetermeer 2007, is de houding van het bedrijf in de maatschappij, zowel dichtbij als verder weg. Zo is de onderneming als initiatiefnemer betrokken bij de oprichting van een Transfer Arbeidspunt Zoetermeer (TAZ). Deze stichting, waarin de Gemeente Zoetermeer, het CWI en het bedrijfsleven participeren, bemiddelt langdurig werklozen naar werk. Daarnaast is Van Dorp medeoprichter van de Stichting van Collegiale Uit- en Inlening. De stichting bemiddelt medewerkers tussen bedrijven met een overschot en bedrijven met een tekort aan personeel. Tot slot steunt Van Dorp installaties projecten in het buitenland vanuit de Van Dorp foundation. De meeste steun, circa 5 procent van de winst, gaat naar projecten voor opvang en vakonderwijs voor weeskinderen in Uganda.

TIP Maak werk van het verkopen van duurzaamheid. Bespreek met medewerkers en collega’s wat je als bedrijf hier zelf aan kunt doen.

7

Behoud door overdracht van historische vakkennis is ook MVO Koperslager Jan Janssen vermeldt het naambord op de pui van het bedrijfspand in het Gelderse Neede. De naamgever is al ruim 45 jaar loodgieter in hart en nieren. Als bevlogen koperslager verwerkt hij traditionele materialen als koper, lood, zink en messing in onder andere daken, goten, schoorsteenkappen en kunst. Een andere passie is de restauratie van oude en antieke voorwerpen. Daarnaast is dé vakman Jan Janssen (62) meerdere malen per jaar betrokken bij restauratiewerkzaamheden aan monumentale, historische panden.

Kennisoverdracht Dat zijn vak hem bijzonder na aan het hart ligt, blijkt wel uit het feit dat hij naast diverse bestuurlijke functies binnen UNETO-VNI en zijn bestuurszetel in de Kamer van Koophandel bovenal voorzitter is van het Platform Metalen Dakdekkersgilde. Platform Metalen Dakdekkersgilde biedt onderdak aan installatiebedrijven die zich bezighouden met het onderhoud aan en de reparatie van metalen (koper, lood en zink) daken. ‘Doel is onder andere kennisoverdracht van ambachtelijk vakmanschap van de oudere op de jongere generatie om te voorkomen dat het beroep van metalen dakdekker uitsterft. Laten we wel zijn: het behoud van historische vakkennis - essentieel voor het behoud van ons cultureel erfgoed - is Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen vanuit een ander perspectief’, aldus de man die werkt en leeft volgens het principe dat de dingen die je doet, hoe dan ook maatschappelijk nut moeten hebben.

Maatschappelijk nut Zijn maatschappelijke betrokkenheid is hem naar eigen zeggen thuis (pa was predikant) met de paplepel ingegoten. Janssen: ‘Daarom vind ik het mijn plicht om mijn vakkennis en kunde van de afgelopen jaren door te sluizen naar de jongeren. Vergeet niet dat we hier over historische technieken spreken die al honderden jaren oud zijn. Feitelijk is het vak al 400 jaar inhoudelijk nauwelijks veranderd. Met het Platform Metalen Dakdekkersgilde ontwikkelen we een specifiek opleidingstraject waarbij oudere medewerkers in bedrijven worden opgeleid tot Meester. Als zij didactisch zijn bijgeschoold dragen de Meesters hun vakkennis over op de jongeren, de Gezellen. Daarnaast willen we in samenwerking met het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technische Installatiebedrijf (OTIB) bereiken dat er in het opleidingsprogramma voor de installatiebranche op vmbo- en mbo-niveau meer aandacht wordt besteed aan het bijzondere, historische vak van dakdekker.’ De man die 12 jaar oud al wist dat hij loodgieter wilde worden, wordt lyrisch wanneer hij over koper, lood en zink praat. ‘Je kunt er werkelijk van alles van maken. Bovendien, als je ergens koper op doet, heb je er nooit meer omkijken naar. Zo zijn hier in het bedrijf alle drempels en trapleuningen van messing. Ideaal, nooit meer onderhoud.’

TIP

Vraag je als ondernemer steeds af of de dingen die je doet ook maatschappelijk nut hebben.

8

Bijbel boordevol gedragsregels, bedrijfsnormen en -waarden Met als titel Wie bepaalt de norm en hoe vullen we dat in heeft Q-Energy twee jaar geleden een handboek ontwikkeld dat volgens directeur Kasper Touwen niet anders is dan een bijbel boordevol gedragsregels alsook (bedrijfs)normen en -waarden. Die duidelijkheid over onder andere hoe gaan we met elkaar om?, hoe behandelen we de klanten? en hoe en waarvoor gebruiken we onze bedrijfsmiddelen? heeft tot zeer opmerkelijke resultaten geleid. Zo is het ziekteverzuim met bijna 3 procent gedaald en is de arbeidsproductiviteit met 10 procent gestegen. ‘Kortom, we hebben met deze aanpak de profit teruggevonden’, zegt Touwen. Q-Energy, verzelfstandigd vanuit het nutsbedrijf Eindhoven, verhuurt

TIP

Geloof in je mensen. Laat

geisers en boilers en pleegt onderhoud aan technische installaties. Het service-

als ondernemer je waardering

bedrijf, met momenteel 53 medewerkers, heeft in de consumentenmarkt

blijken, en dat hoeft niet altijd in

35.000 verhuur- en onderhoudscontracten afgesloten en telt 800 zakelijke

geld te zijn. Bied ruimte zodat

opdrachtgevers voor het onderhoud aan gebouwgebonden installaties.

medewerkers initiatieven kunnen ontplooien.

Transparanter Het handboek, ofwel het levend document zoals Touwen het noemt, is feitelijk voortgekomen uit de code Tabaksblat, die ook in de energiewereld het besef deed doordringen dat het anders moest, vooral de bedrijfsvoering moest transparanter worden. Touwen: ‘Dat heeft mij aan het denken gezet. Zeker niet in de laatste plaats doordat daarna ook binnen de Brabants-Zeeuwse werkgeversvereniging een discussie op gang kwam over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Met elkaar hebben we dat binnen Q-Energy vertaald in nieuwe spelregels hoe we willen werken. Bijvoorbeeld: de monteurs komen niet eerst naar de zaak om een uur koffie te drinken, maar gaan vanuit huis met hun auto, die is uitgerust met een volgsysteem, direct naar de klant. Ook praten we niet langer over aansluitingen, maar over klanten. Gemaakte afspraken worden altijd nagekomen. Wat we doen, doen we goed. Niemand gebruikt de auto meer voor privé-doeleinden en niemand klust er langer zwart bij, omdat ze nu beseffen dat daarmee het bedrijf (dus collega’s) wordt gedupeerd. Kortom, er heeft een complete mentaliteitsverandering plaatsgevonden binnen het bedrijf. Doordat we nu op alle fronten duidelijkheid hebben, weet iedereen van hoog tot laag waar hij aan toe is. Die normen en waarden creëren rust, doordat ze ons allemaal houvast bieden. Bovendien resulteert het ook nog eens in een verbetering van de winst.’

S o c i a a l v e ra n t w o o rd o n d e r n e m e n Waarom de Gemeente Bladel zaken doet met Q-Energy verwoordt bouwkundig medewerker L. Smits met de opmerking dat het bedrijf de gemaakte afspraken altijd nakomt en bovendien goed in zijn werk is. ‘Daarnaast hadden wij in het verleden een woningbedrijf. De manier waarop Q-Energy omging met onze huurders was een toonbeeld van sociaal verantwoord ondernemen. Daarbij was het welzijn van onze huurders altijd uitgangspunt. Die manier van werken vonden en vinden we belangrijk.’

9

Wie niet inzet op duurzaam, prijst zich uiteindelijk vanzelf uit de markt Een papierloos kantoor, goede secundaire arbeidsvoorwaarden en medewerkers die zelf kunnen bepalen hoe ze het kantoor ingericht willen hebben. Maar ook computers aanschaffen bij een klein startend bedrijf, bij klantenbezoek vaker de auto laten staan en het openbaar vervoer pakken, zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving en de medewerkers mee laten beslissen in de aanschaf van nieuw materieel als bijvoorbeeld een (energiezuinige) bestelbus. Dit zijn enkele MVO-ingrediënten van Advies- en Inspectiebureau Smits BV in het Limburgse Heerlen.

Verantwoord Een gesprek met directeur Frank Smits is een gesprek met een ondernemer die bewust veel energie steekt in MVO. Liever onderneemt hij op een verantwoorde manier, rekening houdend met de mens en zijn omgeving, dan dat hij ten koste van alles maximale winst nastreeft. Het bedrijf houdt zich bezig met inspecties (o.a. NEN 3140) van elektrische arbeidsmiddelen en installaties bij bedrijven en het verzorgen van opleidingen op het gebied van inspecties en keuringen. De derde bedrijfsactiviteit is advies, vooral ook op het gebied van veilige elektrische bedrijfsvoering. Bij de inspecties en keuringen staan veiligheid, bedrijfszekerheid en duurzaamheid centraal.

Onafhankelijkheid Smits stelt resoluut dat de rapportages en adviezen van zijn bedrijf tot de top behoren. ‘De onafhankelijkheid van onze inspectierapporten is absoluut gegarandeerd. We zijn immers geen installatiebedrijf en hebben dus geen enkele baat bij afkeur. Daarom ziet een toenemend aantal klanten Smits als de juiste partner voor veilige, duurzame en bedrijfszekere installaties.’ Die onafhankelijkheid verdient zich naar eigen zeggen ook terug bij de advisering op het gebied van energiebesparing. ‘Daarvoor hebben we ons aangesloten bij InstallEnergy, een samenwerkingsverband van elektrotechnische en werktuigbouwkundige bedrijven die zich door geheel Nederland richten op energiebesparing.’

Uit de markt prijzen Wat betreft MVO vindt Smits, die onlangs een tweede vestiging in Helmond heeft geopend, dat nog te veel ondernemers een afwachtende houding aannemen. ‘Daar komen ze nu nog mee weg. Maar tien jaar verder kan dat volstrekt niet meer. Dat wordt niet meer geaccepteerd door de samenleving. Bedrijven die niet maatschappelijk verantwoord aan de slag gaan, prijzen zichzelf uit de markt. MVO is helemaal niet zo ingewikkeld. Dat kan al met eenvoudige ingrepen, maar je moet er als ondernemer natuurlijk wel in geloven. Installateurs zijn vaak veel te veel volgers, daarom hebben ze naar mijn idee ook zo weinig te vertellen binnen de bouwkolom. Dus is mijn stelling: steek als ondernemer je nek uit. Laat je klanten zien dat het milieu en de mens je daadwerkelijk een zorg zijn. Zet in op duurzaam, dan komt de winst vanzelf.’

TIP

Begin met de invoering van een aantal eenvoudige maatregelen binnen je bedrijf. Betrek je medewerkers

zoveel mogelijk bij de bedrijfsvoering. Stap af van de gedachte om snel alleen op prijs te willen scoren.

10

Ondernemers moeten zich een andere manier van denken eigen maken ‘Wie kijkt naar het verleden staat met zijn rug naar de toekomst’. Deze uitspraak van Wim van Dijk, directeur van Klostermann Nederland BV, tekent de vernieuwingsdrift van een ondernemer, die wat betreft MVO enkele jaren terug het licht heeft gezien. Zo heeft het bedrijf met de Gemeente Tilburg een aardgasconvenant gesloten. Doel van dit project is bussen en dieselauto’s op aardgas te laten rijden en zo een bijdrage te leveren aan een schoner milieu. Om het goede voorbeeld te geven heeft het installatiebedrijf, dat 10 medewerkers telt, zelf een nieuwe serviceauto gekocht die op aardgas rijdt.

LED-technologie Klostermann levert elektrotechnische installaties en lichtreclames. Circa 40 procent van de omzet komt uit lichtreclame waarbij gebruik wordt gemaakt van de sterk in ontwikkeling zijnde LED-technologie. Een LED (van het Engelse light emitting diode) is een elektronisch component, een diode die licht uitzendt als er stroom in de doorlaatrichting doorheen wordt gestuurd. Van Dijk: ‘Een LED-lamp gebruikt 4 Watt in vergelijking met een gloeilamp van 60 Watt en de levensduur is vele malen hoger. Bovendien zijn de productiekosten beduidend lager. LED wordt steeds goedkoper en kent steeds meer toepassingen. Het is, vanwege de duurzaamheid en de forse energiebesparingmogelijkheden, dé toekomst in licht.’

Investeren in kennis Om in dit innovatieve marktsegment mee te kunnen blijven doen, investeert Klostermann veel in technische kennis. ‘We bieden onze medewerkers trainingen om voorbereid te zijn op toekomstige marktontwikkelingen. Zij worden hierbij gemotiveerd om een leerdoel te kiezen dat bij hun persoonlijke interesse, het bedrijfsdoel en de markt past. We betrekken de medewerkers op allerlei mogelijke manieren bij de bedrijfsvoering. Van de bedrijfsinrichting, de keuze van kinderarbeidvrije werkkleding tot aan een milieubewuste drukker’, aldus Van Dijk, die recent nog heeft meegewerkt aan een voor ondernemers bedoelde voorlichtings-dvd met als titel Stappen richting Duurzaam Ondernemen.

Breed gedragen Klostermann is er stellig van overtuigd dat samenwerking, in de vorm van Integraal Ontwerpen, tussen gelijkgestemde bedrijven, die inzetten op duurzaam ondernemen, hét antwoord is op een alsmaar, vooral in technologisch opzicht, complexer wordende maatschappij. ‘In die context is MVO, dat door iedereen binnen de onderneming breed wordt gedragen, het fundament onder ons bedrijf. Door voorop te lopen in marktontwikkelingen zijn onze kansen op succes in de toekomst vergroot en is de continuïteit beter gewaarborgd.’

Transparanter Nadrukkelijk stelt Van Dijk dat bedrijven zich transparanter moeten opstellen en feitelijk geen andere keuze hebben dan de weg van MVO te bewandelen. Daarbij zullen ondernemers zich een andere manier van denken (en doen) eigen moeten maken. Om dat te onderstrepen, citeert hij tot slot een uitspraak van Einstein die zei: ‘Bestaande problemen kun je niet oplossen met dezelfde gedachten die ze hebben veroorzaakt’. ‘Daarmee bedoel ik dus dat ondernemers moeten proberen anders te denken en moeten ophouden met ja-maren.’

TIP

Opdrachtgevers kijken steeds kritischer hoe leveranciers produ-

ceren en hoe ze hun personeelsbeleid hebben ingericht. Koppel duurzaam ondernemen aan transparantie.

11

Betrokkenheid medewerkers bepaalt verschil tussen winst of verlies ‘De werknemers binnen het bedrijf zijn feitelijk allemaal ondernemers die vernieuwen op basis van een in hoge mate eigen verantwoordelijkheid. De (bedrijfs)organisatie doet qua verantwoordelijkheid denken aan een aantal samenwerkende vennoten in een vennootschap onder firma, waarbij de directie fungeert als adviseur. Het is een sterk bottom-up gedreven onderneming. Het streven naar winst is functioneel; niet om maximaal inkomen te behalen, maar om de continuïteit van de onderneming te dienen.’ Met dit oordeel kent de jury, bestaande uit hoogleraren en wetenschappelijk medewerkers verbonden aan de Universiteit van Tilburg, de BOV-trofee 2005 toe aan Hoppenbrouwers Elektrotechniek in Udenhout. Het bedrijf, aldus de jury, wint de ondernemersprijs, omdat met de strategie twee doelen tegelijk worden bereikt: het ontwikkelen van een veelbelovend ondernemersperspectief en het optimaal ruimte geven aan ondernemerstalent onder de medewerkers.

Luisteren Directeur Theo Hoppenbrouwers (links op de foto) is de derde generatie aan het roer van een inmiddels multidisciplinaire organisatie met zo’n 170 medewerkers. De onderneming is thuis op het gebied van industriële automatisering, utiliteit en woningbouw, telematica, beveiliging, kantoorautomatisering en houdt zich bezig met onderhoud en service. De werkelijke groei van het bedrijf, alsook het veranderingsproces van de organisatie beginnen als Theo Hoppenbrouwers in 1990 anderhalf jaar uit de roulatie is en overspannen thuis zit. Het is een periode dat het bedrijfje 8 man telt en hij niet weet hoe verder te groeien. Hij barst van het werk, verdient echter niets. Hij heeft er absoluut geen zin meer in, voelt zich alleen staan.

12

‘Op een gegeven moment besloot ik de zaak om te draaien, de medewerkers van meet af aan te betrekken bij (besluitvormings)processen en vooral te luisteren naar wat ze willen. Terug op de zaak, blijkt dan dat ze niet direct meer geld willen. Ze willen eigen verantwoordelijkheid, meedenken en betrokken worden bij besluitvorming, zelf kunnen beslissen, opleidings- en doorgroeimogelijkheden, ruimte krijgen voor innovatie alsook betere, heldere werkafspraken; dat was hun verlanglijstje. Vanaf het moment dat ik niet langer zei hoe het moest en wat ik ervan vond maar aan hun wensen tegemoet kwam, hoefde ik de kar niet langer alleen te trekken. Het barstte plotsklaps van de initiatieven van enthousiaste en betrokken medewerkers. Sinds de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk in de organisatie is gelegd, is het met het bedrijf alleen maar bergopwaarts gegaan. Voor mij is het nu duidelijk: de betrokkenheid van de medewerkers bepaalt het verschil tussen winst en verlies. Ook is duidelijk geworden dat MVO in de cultuur van het bedrijf zit, in de manier waarop mensen met hun verantwoordelijkheid omgaan. Uiteindelijk is MVO de resultante hiervan.’

Normen en waarden Iedere nieuwe medewerker van Hoppenbrouwers krijgt een map mee naar huis zodat hij en zijn familie kunnen zien wie Hoppenbrouwers is en wat de onderneming doet. ‘In deze map, die we ook naar potentiële klanten sturen, vinden ze een uitgebreide beschrijving van onze diensten, klanten en projecten. We zijn trots op ons werk en onze projecten, en laten dat graag zien. Ook treffen ze in de map onze normen en waarden aan. We vinden het belangrijk dat alle medewerkers die kennen, en ernaar handelen. Bij veel bedrijven zijn die normen en waarden ongeschreven regels. Wij staan er echter graag bij stil door ze te beschrijven. Natuurlijk kan je niet alles in letters vangen, maar wij hopen dat deze geheugensteun de medewerkers helpt bij het uitvoeren van hun functie. Daarbij is het belangrijk dat ze plezier in hun werk hebben. Als je plezier in je werk hebt, valt dat een klant direct op. Een gezonde werksfeer, persoonlijke ontwikkeling, ruimte voor creativiteit en eigen verantwoordelijkheid zijn bepalend voor dit plezier. Dat bereikt niemand alleen, dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. En dat geldt ook voor samenwerking en communicatie. Voor ons de belangrijkste succesfactoren binnen het bedrijf.’ Hoppenbrouwers erkent dat niet iedereen gedijt in zo’n organisatie. ‘Je houdt altijd mensen die geen verantwoordelijkheid willen dragen en niet zelf willen ondernemen. Van die mensen nemen we afscheid. Maar dan nog wordt maximaal zorgvuldig met hun belangen omgegaan. Zo verlenen we nazorg tot ver voorbij het ontslagtijdstip.’

Onderwijs De maatschappelijke betrokkenheid van Theo Hoppenbrouwers, die inmiddels een deel van zijn aandelen heeft overgedragen aan (mede-directeur) Henny de Haas (rechts op de foto), stopt geenszins buiten de poort van z’n bedrijf. Zo steekt hij veel tijd in onderwijs. De leerlingen van nu, de medewerkers van de toekomst, moeten in zijn ogen kritische, zelfdenkende mensen zijn, uitgerust met voldoende sociale en communicatieve vaardigheden. ‘Dus niet alleen technisch gericht (vervolg)onderwijs, maar juist competentiegericht.’ Hij preekt zijn evangelie vanaf de basisschool tot aan het hoger onderwijs. Daarnaast worden medewerkers vrijgemaakt voor het geven van gastcolleges. Het bedrijf organiseert voor ouders en leerlingen kijkdagen, banendagen en is altijd te vinden op door scholen georganiseerde open dagen. ‘We bieden meer dan 20 stageplaatsen per jaar aan. Ruim de helft van onze nieuwe medewerkers was hier ooit stagiaire.’

TIP

Durf te luisteren naar je medewerkers. Sta open voor kritiek. Vraag collectief hoe de mede-

werkers denken over de gang van zaken en hoe ze het anders willen. Het succes van het bedrijf is niet afhankelijk van het technologisch vermogen maar van het menselijk contact tussen de medewerkers onderling en met de klanten.

13

De zachte kant van Van Wanrooij, ofwel MVO met een plusje ‘Wanneer medewerkers met privé problemen bij mij aankloppen, dan kijken we als bedrijf of we met elkaar door middel van een gezonde inspanning tot een oplossing kunnen komen. Ook als de persoon in kwestie hardleers blijkt te zijn. De manier waarop ons bedrijf dit soort zaken aanpakt, omschrijf ik als de zachte kant van Van Wanrooij.’ Volgens John van Boesschoten, directeur-eigenaar van het elektrotechnische installatiebedrijf uit het Brabantse Dongen, is veel waar MVO voor staat (zijns inziens de harde kant) al geborgd in kwaliteitszorgsystemen als ISO 9001 of in wetgeving, bijvoorbeeld de Wet Milieubeheer. ‘Zo vermijden we onder andere al jaren afvalgenererende producten, gaan we zeer bewust om met het gebruik van chemicaliën, scheiden we ons afval en staat de mens - zowel onze eigen medewerkers als de klanten - centraal. Daar komt nog eens bij dat ons bedrijf zich kenmerkt door een zeer transparante bedrijfscultuur. Als ik kijk naar het MVO-gehalte van ons bedrijf, dan doen we al geruime tijd op alle fronten net iets meer, ofwel MVO met een plusje.’

Ontwikkeling

Zo bood de onderneming haar medewerkers al aan naar een

bedrijfsarts te gaan, voordat dit wettelijk verplicht was. Krijgen de medewerkers geen huis-tuin-en-keuken oordopjes, maar speciaal op maat gemaakte. Hoezeer het menselijk kapitaal wordt gekoesterd, illustreert Van Boesschoten met de ontwikkeling van het bedrijf waarvan hij in 1996 uiteindelijk alle aandelen kocht van zijn schoonvader Chris van Wanrooij. ‘Toen ik hier 20 jaar terug binnenstapte, telde het bedrijf 17 medewerkers. Nu zijn dat er 100. En die groei is niet voortgekomen uit de wens om steeds meer geld te verdienen, maar om de mensen in het bedrijf de kans te geven door te groeien in zowel persoonlijk als technisch opzicht. Ook heb ik inmiddels een deel van mijn aandelenpakket overgedragen aan leden van het managementteam.’ John van Boesschoten beklemtoont dat deze aanpak, waarbij iedereen de kans krijgt het beste in zichzelf naar boven te halen, zich dubbel en dwars terugbetaalt in de vorm van vindingrijkheid, betrokkenheid en loyaliteit. ‘Zo heeft een aantal monteurs op eigen initiatief een bussysteem ontwikkeld waarbij al het dataverkeer over een enkelvoudig kabeltje loopt. Dit systeem, dat we binnenkort landelijk uitrollen, is 50 procent goedkoper dan bestaande, conventionele systemen!’

Energiebesparing

Van Wanrooij, met als specialisaties elektrotechniek, beveiliging, telecommunicatie, industriële automatise-

ring en beheer en inspectie, is aangesloten bij InstallEnergy; een landelijk samenwerkingsverband van elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatiebedrijven dat zich richt op energiebesparing. ‘Een duurzaam concept met een duidelijke toegevoegde waarde waarmee je als ondernemer geld kan verdienen en dat tegelijkertijd soelaas biedt aan de dramatische manier waarop we op deze planeet met de fossiele brandstoffen omgaan.’ Van Boesschoten omschrijft het bedrijf als totaaloplosser voor maatwerk, dat zich onderscheidt door een klantgerichte benadering. ‘Wij luisteren en adviseren. Objectief en volledig merkonafhankelijk. Daarbij is iedere klant anders. Voor ons zijn vluchtige klantcontacten uit den boze. We streven hoe dan ook naar duurzame relaties.’

TIP

Behandel medewerkers als klanten. Je hebt ze nodig, net zoals je klanten jouw bedrijf nodig hebben. Besef daarbij

dat de mens alles behalve een eenheidsworst is. Ieder mens is op zijn manier een maatschappelijk ondernemer.

14

Duurzaam als uitgangspunt voor ondernemen Rijdend vanuit de Randstad richting het Friese Grou wordt het begrip duurzame energie almaar concreter. De ettelijke tientallen windmolens in Flevoland rijzen van verre al boven de horizon uit. Eenmaal op de plaats van bestemming - bij Everaarts installatie & sanitair - springen de aan de voorgevel van het moderne bedrijfspand bevestigde zonnepanelen, die tevens dienst doen als zonwering, direct in het oog. De op deze wijze verkregen energie dekt de jaarlijkse lichtbehoefte van de showroom (270 m2) en de aanpalende werkplaats. Gaande het gesprek wordt almaar duidelijker dat duurzame energie de warme aandacht heeft van Bauke Everaarts, inmiddels de vierde generatie aan het roer van het Friese familiebedrijf.

Duurzame installaties Zo heeft Everaarts in de loop der jaren bij zowel bedrijven als particulieren duurzame installaties geïnstalleerd, variërend van zonnepanelen, (verwarming en koeling door) warmtepompen, warmtepompboilers, houtgestookte cv-ketels en laagtemperatuurverwarming. ‘Steeds weer attenderen wij onze klanten erop dat fossiele brandstoffen eindig zijn en steeds duurder worden. Bij onze aanpak streven we naar zo min mogelijk uitstoot van schadelijke stoffen en CO2. We focussen consequent op het terugdringen van het energieverbruik en verwijzen naar de verschillende subsidiemogelijkheden, zoals de Energie Investeringsaftrekregeling (EIA) voor bedrijven’, aldus Bauke Everaarts.

Levenbestendig wonen De zorg voor milieu is voor Everaarts onlosmakelijk verbonden met zijn bedrijfsvoering. Zo scheidt hij al sinds jaar en dag de eigen afvalstroom. Zijn medewerkers weten niet beter dat koper, ijzer, koperdraad, (plastic) folie en oud papier apart worden gehouden. Maar het MVO-gedachtengoed strekt zich in de visie van Everaarts ook uit naar levensbestendig wonen. ‘Daarom willen wij als totaalinstallateur zo vroeg mogelijk worden betrokken bij de bouw of verbouwing van een huis. Zodat bewoners nu, tijdig, kunnen nadenken over de aanleg van installaties indien de leefomstandigheden in een later levensstadium veranderen. Bijvoorbeeld de werkkamer op de begane grond, die straks vrij eenvoudig in een slaapen/of badkamer kan worden getransformeerd. Door nu slimme installaties aan te leggen worden later grote verbouwingen en onnodig materiaalverbruik voorkomen. Daarbij benutten we optimaal de huidige mogelijkheden op het gebied van domotica (woningautomatisering), energiebesparing en comfortverhogende systemen. Doordat de fabrikanten geen contact met de klant hebben, moeten wij als installatiebranche onze klanten nog beter voorlichten over de vele mogelijkheden van duurzaam wonen.’

TIP

Stel je als installateur op de hoogte van wat er momenteel

voorhanden is op het gebied van duurzaam. Attendeer je klanten op de eindigheid van fossiele brandstoffen en de alsmaar stijgende energieprijzen.

15

Specialist in energiebesparing ontwikkelt eigen energiemanagementsysteem Van wikkelbedrijf naar beschikbaarheidsleverancier; dat is de transformatie die SPIT Elektromechanica de afgelopen jaren heeft ondergaan. Het bedrijf begon ooit met het wikkelen en repareren van elektromotoren voor de inmiddels nagenoeg verdwenen Twentse textielindustrie. Anno 2007 werkt SPIT met zowel conventionele als vernieuwende elektrotechnische en mechanische technieken voor onder andere de (petro)chemie, scheepvaart, raffinaderijen, energiecentrales en de papierindustrie. SPIT heeft vestigingen in Apeldoorn, Almelo en Breda.

Een van de specialisaties van het bedrijf is energiebesparing. Sales director Mark Ent zegt dat elektrische aandrijfsystemen bijna driekwart van alle energie verbruiken die de industrie inkoopt. ‘Daarom zijn we continu op zoek naar vernieuwende processen om het energieverbruik te beperken. Zo hebben we een eigen energiebesparingssysteem ontwikkeld dat we na een grondige inventarisatie bij 25 grote klanten hebben geïmplementeerd. Dankzij dit systeem realiseren ze een gemiddelde besparing op elektrische energie van tussen de 25 en 30 procent. Daarmee is de investering vaak binnen een jaar al terugverdiend.’

Energiestroom De essentie van het door SPIT ontwikkelde stappenplan, ofwel het energiemanagementsysteem, is het zo efficiënt mogelijk gebruiken van elektromotoren door het exact in kaart te brengen hoe de energiestroom op applicatiegebied verloopt. Elektromotoren verbruiken volgens Ent veel energie. ‘Een elektromotor met een aanschafprijs van bijvoorbeeld 30.000 euro kost per maand eenzelfde bedrag aan energie. Maar alleen al het slimmer omgaan met het al dan niet wikkelen van elektromotoren levert een rendementsverbetering op van 2 procent.’ Het verminderen van de elektrische energie is zowel in technisch (minder belastend) als financieel opzicht lonend.

16

Planet

betekent 500 gram CO2 uitstoot minder. Mark Ent zegt dat SPIT met deze vorm

Oplossingsgericht meedenken

van energiebesparing koploper is in Nederland. ‘Ons nadeel was echter dat

‘Na een energiescan heeft

we soms te ver voor de muziek uitliepen. Het verhaal kwam niet aan bij onze

SPIT bij ons een energiebesparings-

klanten. Enerzijds doordat het verhaal te ingewikkeld was en anderzijds door-

systeem toegepast dat tot nu toe een

dat we bij de verkeerde mensen aan tafel zaten. Dus we hebben allereerst ons

jaarlijkse besparing aan energie-

verhaal vereenvoudigd. Niet langer een relaas dat lijkt op hogere wiskunde,

kosten oplevert van tussen de 15.000

maar een uiteenzetting waaruit duidelijk wordt dat door dit systeem van ener-

en 18.000 euro. Het systeem biedt

giebesparing de productiviteit toeneemt en het rendement op geïnvesteerd

echter een besparingspotentie van

vermogen stijgt. Daarnaast praten we nu op strategisch niveau met onze klanten

ruim 300.000 euro per jaar, ofwel

en niet langer op inkoopniveau. Vaak wordt de energie ingekocht door de

6 miljoen KWh minder en 3 miljoen kg

medewerker die bijvoorbeeld ook de meubels inkoopt voor het bedrijf. Hij

CO2 uitstoot minder. Door de finan-

kijkt enkel en alleen naar de prijs. Of die energie al dan niet efficiënt en

ciële besparing wordt het voor het

optimaal wordt benut, is voor hem verder niet interessant. Ter illustratie: in de

management mogelijk om doelge-

papierindustrie maakt energie al bijna een kwart uit van de kostprijs.’

richte (vervangings)investeringen te

Maar ook het milieu is er bij gebaat. Immers iedere KWh minder

De betrokkenheid van SPIT bij het milieu blijkt niet alleen uit het

doen. Bovendien resulteert deze

innovatieve energiebesparingssysteem. Zo staat er sinds kort in Apeldoorn

aanpak in minder onderhoud aan en

een nieuwe impregneerinstallatie waardoor de uitstoot van VOC’s (oplosmid-

slijtage van de machines in onze

delen) tot nul is gereduceerd. De vestiging in Almelo is het derde bedrijf in

papierfabriek’, zegt Evert Broeren,

de stad dat een milieuvergunning op hoofdlijnen heeft. ‘Dat betekent dat we

electrical engineer bij Georgia Pacific

niet telkens toestemming hoeven te vragen voor bijvoorbeeld iedere nieuwe

in Cuijck. In Cuijck wordt tissuepapier

machine, maar dat we de gemeente elk jaar schriftelijk rapporteren wat we

gemaakt voor de productie van

gedaan hebben en van plan zijn te gaan doen’, verduidelijkt Ent.

onder andere keuken- en toiletrollen. Broeren vertelt dat inmiddels 2 jaar

People De P van Planet is niet de enige pijler waarop het Maatschappelijk

zaken wordt gedaan met SPIT omdat

Verantwoord Ondernemen van SPIT stoelt. Ook de People zijn (weer) duide-

het bedrijf oplossingsgericht mee-

lijk in beeld. Mark Ent gaat terug in de tijd. De kalender geeft het jaar 2003

denkt met de klant. Bovendien is het

aan. Het zijn roerige tijden binnen het bedrijf. Ent verhaalt over een periode

feit dat SPIT het milieu letterlijk en

waarin het bedrijf kampioen was in het naadloos langs elkaar heen communi-

figuurlijk hoog in het vaandel heeft

ceren. ‘De vestigingen in Apeldoorn en Almelo deden bovendien krek hetzelfde.

staan, mede van doorslaggevend

De bedrijfsleiders waren elkaar stevig aan het beconcurreren om maar zoveel

belang geweest voor onze keuze.’

mogelijk projecten binnen te halen. Wij hebben toen besloten dat Apeldoorn zich in het vervolg alleen maar zou bezighouden met wikkelen en repareren

TIP

en dat Almelo verantwoordelijk zou zijn voor projecten. Dat betekende ook dat

de klant. Houd geen wiskundig

er mensen moesten verkassen. Dat bracht een zekere onrust met zich mee.

relaas, maar een uiteenzetting waar-

We hebben toen bewust een financieel-organisatorisch manager aangetrok-

uit blijkt wat de meerwaarde van

ken die altijd zijn deur open heeft staan voor de medewerkers, maar ook

uw product of systeem is in termen

bij mij aan tafel zit. Hij heeft ervoor gezorgd dat we als bedrijf onze beloftes

van bijvoorbeeld energiebesparing,

aan de medewerkers nakomen, dat er altijd een luisterend oor is voor hun

toename in productiviteit of het

problemen - groot én klein - en dat de functioneringsgesprekken weer op tijd

rendement op geïnvesteerd vermo-

worden gevoerd. Vergis je niet, het ontbreken van werkschoenen kan al voor

gen. Praat, afhankelijk van de

veel onrust zorgen. Mede dankzij hem wordt dat nu allemaal opgelost. Nu is

inhoud, met het juiste ‘klant-

er weer rust en daar hebben onze klanten ook profijt van. Zij zijn immers

niveau’: maak daarbij onderscheid

gebaat bij een letterlijk en figuurlijk ongestoorde voortgang van hun productie-

tussen gesprekken op strategisch

processen.’

niveau en op inkoopniveau.

17

Stem uw verhaal af op

Groene Installateur zet in op duurzaam installeren Een gemiddeld gezin in Nederland dat niet kiest voor een standaardoplossing kan tussen de 50 en 100 procent besparen op het energieverbruik. Niets is onmogelijk vandaag de dag. Het is vooral een kwestie van willen. Van de kant van de klant. Maar zeker ook van de kant van de installateur. Jan Geurt Hupkes van het gelijknamige installatiebedrijf in het Drentse Beilen heeft zich sinds 1986 gaandeweg steeds meer gespecialiseerd in duurzame installatietechnieken. Zijn orderportefeuille wordt alsmaar groener. Zo installeert Hupkes onder andere in toenemende mate zonneboilersystemen, warmtepompen, regenwateropvangsystemen, centrale stofzuigsystemen, waterbesparend sanitair en (balans)ventilatiesystemen. Meer en meer wordt hij door zijn klanten -particulieren en bedrijven- gezien als dé installateur met milieukennis van zaken. Dat imago is alleen maar versterkt sinds hij in 1997 het initiatief nam voor de oprichting van de Groene Installateur, een samenwerkingsverband van vooral kleine installatiebedrijven in Drenthe en Groningen die bewust kiezen voor duurzame oplossingen.

Vermarkten Hupkes zegt dat de Groene Installateur een vereniging met een groen hart is met als doel duurzaamheid als concept in de installatiewereld te vermarkten. ‘Er komen steeds meer mensen die willen dat je met milieuvriendelijke materialen werkt en andere dan de traditionele technieken aanbiedt. Als een opdrachtgever een zonneboilersysteem wil, kan dat bij ons. Daar waar sommige collega’s nog vaak vasthouden aan traditionele technieken, stellen wij ons als Groene Installateurs ten doel te kijken naar duurzame alternatieven. Daarbij regelen we ook alles: van de subisidie-aanvraag, de installatie tot aan het onderhoud.’

Innovaties Vooralsnog blijft de Groene Installateur een regionaal initiatief, hoewel landelijke spreiding niet op voorhand wordt uitgesloten. De kracht van de vereniging schuilt volgens Hupkes in de wil van de aangesloten bedrijven om bewust voor duurzaam te kiezen en het feit dat ze openstaan voor het delen van kennis. ‘De aangesloten ondernemers komen regelmatig bij elkaar om kennis uit te wisselen over de nieuwste innovaties op het gebied van duurzaam installeren. Daarnaast nodigen we leveranciers uit om hun verhaal te komen vertellen, maar ook de leden zelf vertellen elkaar hun ervaringen. Want juist in de praktijk worden de meest interessante innovaties geboren’, verklaart Hupkes. Tot slot zegt Hupkes dat duurzaam altijd een investering vraagt. ‘Maar duurzaam levert voor de klant altijd geld op. Daarom kiezen klanten steeds meer voor duurzaam. En dat levert weer geld voor het bedrijf op. Zo simpel is dat.’

TIP

Duurzaamheid kan je vermarkten. Sta ervoor open. Vertel je klanten wat er allemaal mogelijk is. Dat is goed

voor de klant, goed voor het milieu… en niet in de laatste plaats goed voor het bedrijf.

18

Duurzaamheid is het fundament onder ieder bedrijf Al 15 jaar geleden ontving het bedrijf van Milieudefensie een prijs voor de milieuvriendelijke wijze waarop het zijn afval sorteert. Harrie Brocken BV houdt zich bezig met advies, verkoop, installatie, onderhoud en reparatie van kachels, schouwen, cv-ketels, radiatoren, airconditioning- en ventilatiesystemen. In toenemende mate informeert het bedrijf zijn klanten - MKB-bedrijven (20 procent) en particulieren (80 procent) - over duurzame alternatieven op het gebied van energiebesparing. Variërend van de aanleg van zonnepanelen voor stroom en/of warm water, warmtepompen tot aan het plaatsen van ventilatie-units met warmteterugwinning.

Klimaatbeheersing Volgend jaar hoopt directeur-eigenaar Harrie Brocken letterlijk en figuurlijk de kroon (Koninklijk Predikaat) op het werk te zetten tijdens het honderdjarig bestaan van dit Tilburgse familiebedrijf. Gezeten in een showroom (1000 m2) temidden van zo’n honderd open haarden en schouwen zegt hij: ‘Daar zijn we best trots op. Maar we kijken vooral naar de toekomst. Een toekomst waarin we ons ontpoppen als specialist op het gebied van klimaatbeheersing, warmte/koeling en ventilatie. Daarbij fungeert ons bedrijf als aanspreekpunt voor energiebesparende maatregelen dankzij initiatieven van bijvoorbeeld UNETO-VNI, (o.a. Veilig thuis Keur) en het provinciale initiatief Brabantbespaart.nl.’

Verantwoordelijkheid Volgens Brocken was de onderneming de eerste in Tilburg en omgeving die al tien jaar terug startte met de aanleg van zonnepanelen. ‘Van meet af aan hebben wij onze klanten geïnformeerd over duurzame energiebronnen als zon en wind. In die gesprekken heb ik het nooit over het terugverdieneffect, maar wijs ik ze op hun verantwoordelijkheid voor hun eigen energieverbruik en de effecten daarvan op het milieu. Klanten die daar vatbaar voor zijn, zijn uiteindelijk beter gemotiveerd. Bijvoorbeeld bij de aanschaf van een houtgestookte kachel die geen gas verbruikt en bovendien CO2-neutraal is. Inmiddels maakt duurzame energie circa 10 procent van onze omzet uit.’

Effecten Voor Harrie Brocken is het klip en klaar wat MVO voor zijn bedrijf betekent. ‘Zo denken wij na over de effecten van ons bedrijf op het milieu alsook op de mensen binnen en buiten het bedrijf. Dus onder meer een milieuvriendelijke manier van bedrijfsafval sorteren, zuinig omgaan met materialen en onderdelen en daar waar mogelijk hergebruik van materialen. We creëren voor al onze 10 medewerkers een letterlijk en figuurlijk gezonde en bovenal veilige werkomgeving. Maar ook goede arbeidsvoorwaarden. Onze medewerkers hebben een grote eigen verantwoordelijkheid en veel inbreng als het om beslissen en uitvoering gaat. Met als gevolg een grote betrokkenheid en een gevoel van trots. Trots op zichzelf en trots op het bedrijf. In mijn visie een vierde P (Proud), als resultaat van de MVO-gedachte.’

TIP

Informeer particuliere klanten altijd over duurzame alternatieven

op energiegebied. Uiteindelijk is duurzaam het fundament onder een gezonde woon- en werkomgeving.

19

Milieuvriendelijk: te land, ter zee en in de lucht Dick Stoppelenburg, directeur-eigenaar van het maritieme installatiebedrijf eL-Tec Elektrotechnologie is de geestelijk vader van DynaBallast; een praktische en bovenal milieuvriendelijke methode voor het innemen en lozen van ballastwater door schepen. Zo zorgt DynaBallast ervoor dat er geen (vreemde) organismen van het ene in het andere ecosysteem terechtkomen. Ook voorkomt deze innovatieve aanpak de afzetting van sedimenten op de bodem van de ballastwatertanks met als gevolg gewichtsbesparing. Het geheim van DynaBallast is het volcontinu doorspoelen van de tanks tijdens de vaart. ‘Dit zorgt ervoor dat het ballastwater in de tanks, dat schepen met weinig of geen lading gebruiken voor een betere stabiliteit, altijd het water is waarin het schip vaart ’, zo luidt de uitleg van Stoppelenburg.

Betrokkenheid eL-Tec, dat 60 medewerkers telt, haalt 60 procent van zijn omzet uit de scheepsbouw en 30 procent uit de industrie. Het bedrijf verzorgt de complete elektrotechniek voor coasters en binnenvaartschepen vanaf de generator tot aan het toplicht. Daarnaast verzorgt eL-Tec het onderhoud aan passagiersschepen en baggervaartuigen en incidenteel de elektrotechniek voor grote, luxueuze, zeewaardige zeiljachten. De orderportefeuille is tot 2008 gevuld. Volgens Stoppelenburg is dat naast de aantrekkende economie vooral te danken aan de betrokkenheid die het bedrijf heeft met haar klanten, de kostenefficiënte manier van werken en bovenal de maatschappelijke betrokkenheid bij het milieu alsook de zorg voor de eigen medewerkers.

Energiezuinig gebouw Aan wal op het kantoor in Hattem, op steenworp afstand van de IJssel, wordt duidelijk wat hij bedoelt. Een energiezuinig gebouw zonder gasaansluiting. Verwarming en koeling vinden plaats door middel van betonkernactivering en een warmtepomp. Verder: een regenwaterinstallatie zodat er alleen leidingwater voor de koffie en de afwas wordt gebruikt, zuinige elektronisch gestuurde toiletten en kranen en energiezuinige lampen (o.a Green Caps TL-buizen). Het is allemaal illustratief voor het milieubewustzijn van Stoppelenburg die zich terdege bewust is van de eindigheid van fossiele brandstoffen. Om die reden heeft hij dan ook recent zijn Renault Espace omgeruild voor een Honda Civic Hybride. Daarom was hij ook de initiatiefnemer voor energiezuinige kerstverlichting in Hattem.

Bouwmethode Hoewel de zorg om het milieu en de eigen medewerkers oprecht is, is Stoppelenburg ondernemer genoeg om toe te geven dat deze aanpak ook goed is voor zijn bedrijf. ‘Zo is ons energieverbruik (en dus energiekosten) 30 procent lager dan bij een vergelijkbaar bedrijf. Bovendien kennen we een ziekteverzuim van rond de 1 procent’, aldus de man die Nederland nu wil wakker schudden met een bouwmethode waarbij een soort van legostenen van pur het energieverlies door de wanden tot nul reduceert.

TIP

Wil je de MVO-gedachte breed uitdragen binnen het bedrijf, dan moet je als ondernemer te allen tijde het voorbeeld

geven. Als je zelf zuinig omgaat met materiaal, leren je medewerkers het ook en heb je direct de profit-kant te pakken.

20

Profit

Geld verdienen aan de verkoop van energiebesparing Hij is één van de initiatiefnemers van InstallEnergy; een samenwerkingsverband van inmiddels 35 elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatiebedrijven die zich richten op energiebesparing. Johan van Egdom, directeur-eigenaar van Hi-Tech Services van Egdom in Ede, stelt resoluut dat bij energiebesparing het mes aan drie kanten snijdt. ‘Het is goed voor het milieu, goed voor ons bedrijf om geld te verdienen en uiteraard profiteert ook de klant.’ Van Egdom vertelt dat de installateurs van InstallEnergy gezamenlijk producten en diensten ontwikkelen die ze individueel aan hun klanten aanbieden. ‘Het concept is een succes, zeker nu energie(besparing) en het milieu weer hoog op de politieke en maatschappelijke agenda staan.’

Energiefoto De door InstallEnergy ontwikkelde methodiek (energieplan) zorgt er volgens Van Egdom gegarandeerd voor dat klanten maximaal op hun energiekosten kunnen besparen. ‘Zo maken we eerst een energiefoto (softwarescan) van bijvoorbeeld het bedrijf waardoor de klant snel inzicht krijgt in de mogelijke besparingen die gerealiseerd kunnen worden op het elektriciteitsen gasverbruik. Deze besparingen worden verder onderzocht in het energieplan en uitgewerkt tot concrete voorstellen inclusief de bijbehorende investeringen met terugverdientijden. Ons energieplan is in alle opzichten een helder plan. Geen fraai rapport met wollige adviezen, maar heldere en inzichtelijke analyses van het energieverbruik. In overleg met de klant wordt bepaald welke besparende maatregelen en slimme technieken worden uitgevoerd. Na de realisatie is energiemonitoring hét aangewezen digitale instrument om het energieverbruik te volgen en te toetsen hoeveel het verbruik daalt. In combinatie met energiebeheer zorgen we ervoor dat de energiebesparingen blijvend zijn. Kortom, de InstallEnergy-installateur biedt een unieke mogelijkheid voor one-stop-shopping. De klant heeft nog maar te maken met één contactpersoon voor alle vragen en wensen op energiegebied.’

Financieren Momenteel voert Hi-Tech Services van Egdom een pilot uit in de Gemeente Ede waarbij een aantal scholen onder de loep van de energiescan wordt genomen. Wanneer blijkt, en Johan van Egdom twijfelt daar geen moment aan, dat dit positieve resultaten oplevert, is er een grote kans dat alle scholen (circa 80) worden aangepakt. ‘Bijkomend voordeel van onze benadering - een manier van denken en adviseren waarmee we door alle bedrijfsprocessen heengaan - is dat de klant met het verschil tussen zijn oude en nieuwe energienota de door ons voorgestelde investeringen kan financieren’, zo benadrukt Van Egdom, die eraan toevoegt dat InstallEnergy voor een perfecte landelijke dekking wil uitgroeien naar zo’n 80 aangesloten bedrijven.

TIP

Maak daadwerkelijk werk van energiebesparing. Dat is goed

voor het milieu, goed voor je bedrijf en goed voor de portemonnee van de klant.

21

Elektrotechnische architect zet in op geïntegreerde, duurzame oplossingen Na de zelfscan op de site van MVO Nederland bleek het MVO-gehalte van het bedrijf ruim 84 procent. Niet vastgelegd in enig beleidsdocument, maar wel toegepast in de praktijk van alle dag. Van de eigen organisatie, de huisvesting en de marktbenadering tot aan de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden. ‘En laten we eerlijk zijn, daar draait het tenslotte om’, stelt Maarten van der Boon jr., manager communicatie & pr, van Leertouwer in Barneveld. Elektrotechniek is sinds eind jaren twintig de ruggengraat van Leertouwer. Daarnaast houdt de onderneming, die momenteel 130 medewerkers telt, zich bezig met procesbesturing, telematica, beveiliging en domotica, ook wel woning- of gebouwautomatisering genoemd. Het gebruik van duurzame energie en energiebesparing wordt bij Leertouwer met hoofdletters geschreven. Zowel voor het bedrijf zelf als voor de klanten.

Zonnepanelen Als het gaat om het gebruik van duurzame energie is het eigen kantoorpand een waar toonbeeld. Een geïntegreerd dak van 400 m2 aan zonnepanelen levert een jaarlijkse energieopbrengst die goed is voor de verlichting van het bedrijf. ‘Al onze verlichting is daglichtafhankelijk geregeld. Nergens in het pand zijn lichtschakelaars te vinden. Infrarood-sensoren detecteren iedere beweging. Airco hebben we niet, wel zuigen we lucht af via de TL-armaturen, die overigens energiezuinige TL-buizen bevatten. Via een warmtewiel wordt de thermische energie (warmte) uit deze lucht gehaald om vervolgens weer de verse aangevoerde lucht te verwarmen. De luchtverversingsfactor in het gebouw is ruim boven de gestelde normen. We hebben hier in huis allerhande slimme technologieën geïntegreerd voor een optimaal gebouw- en exploitatiebeheer met een sterk accent op energiebesparing en werkcomfort. Feitelijk gaat het gebouw leven en levert zodoende informatie aan de gebruiker, die het allemaal zichtbaar op zijn computer krijgt voorgeschoteld. Dit kantoorpand is voor onze klanten die op bezoek komen een strategisch marketingmiddel in optima forma’, aldus Van der Boon, die daarmee naar eigen zeggen de P van Profit in beeld brengt.

22

Domutron En klanten komen veelvuldig naar Barneveld. Zo opende Leertouwer in 1993 het Domutron. Aanvankelijk een kennis- en voorlichtingscentrum voor bedrijven en particulieren. Inmiddels ook een samenwerkingsverband van zes installatiebedrijven, dat eindgebruikers inzicht geeft in de functionaliteit van hedendaagse technologische mogelijkheden en die oplossingen ook uitvoert. Regelmatig worden er seminars en voorlichtingsavonden over bijvoorbeeld zonne-energie georganiseerd. In het Domutron zien en ervaren bezoekers, via demonstratie-eilanden, de praktische en vernieuwende technologie in wonen, werken en zorg. Van der Boon: ‘Ofwel het met elkaar laten praten van losse voorzieningen als verlichting, klimaatbeheersing, energiebesparing, bewaking en communicatie met als resultaat meer comfort, veiligheid, rendement en (energie)efficiency.’ Nadrukkelijk stelt Van der Boon dat Domutron geen dichtgespijkerde franchiseformule is, gericht op winstmaximalisatie. ‘Als partners vullen we elkaar aan en maken we gebruik van elkaars kennis en kunde om doordachte, maatschappelijk verantwoorde oplossingen aan te dragen, zoals een optimale klimaatbeheersing en het koppelen van bestaande en nieuwe technologie (systeemintegratie) om onnodig energieverbruik te voorkomen.’ Hoewel geen prioriteit wil Leertouwer het samenwerkingsverband uiteindelijk laten uitgroeien naar maximaal 10 à 15 aangesloten bedrijven.

De mens De P van People, bijvoorbeeld als het gaat om kennisoverdracht, komt niet alleen tot uiting in Domutron. Ook binnen het eigen bedrijf staat de lerende mens centraal. Van der Boon: ‘Aandacht voor en omgang met elkaar gebeurt vanuit een christelijke levensovertuiging die als fundament onder het bedrijf ligt’. Medewerkers binnen Leertouwer krijgen alle mogelijkheden voor verdere ontplooiing om door te groeien in het bedrijf. Op opleidings- en scholingsgebied is in overleg vrijwel alles mogelijk. Bijzonder is dat twee medewerkers eens in de twee weken scholingsbegeleiding geven aan de jongeren binnen het bedrijf. ‘En daar wordt graag gebruik van gemaakt. Op vrijwillige basis!’, voegt Van der Boon toe. De onderlinge betrokkenheid van de medewerkers, alsook de betrokkenheid bij het bedrijf resulteert in een ziekteverzuim dat onder de 4 procent ligt. Ook kent Leertouwer nauwelijks verloop. ‘Dat oud-collega’s, soms na lange of korte tijd, uiteindelijk toch weer terugkomen bij Leertouwer, zegt genoeg over de sfeer hier.’

Meerwaarde Van der Boon noemt het bij elkaar opgeteld de naar binnen gerichte meerwaarde van Leertouwer. Kijkend naar de markt, ofwel de meerwaarde van de onderneming naar buiten toe, spreekt hij over klantgerichtheid, innovatief vermogen, de betrouwbaarheid die Leertouwer levert en de oplossingsgerichtheid die het bedrijf biedt. ‘Vanuit onze maatschappelijke betrokkenheid blijven we innoveren en integreren. Proactief denken. Investeren in kennis en kwaliteit van zowel mensen als producten. Als elektrotechnisch architect werken we met een procesmatige aanpak vanuit een integraal bouwproces - door ons niet als bouwkolom maar als bouwster aangeduid - waarbij partijen functioneren op basis van gelijkwaardigheid’.

TIP

Wie maatschappelijk verantwoord wil ondernemen, doet er goed aan het huidige MVO-gehalte

van zijn bedrijf te bepalen. Dit biedt aanknopingspunten om het MVO-gedachtengoed gericht verder in te voeren.

23

MVO is medebepalend voor succes en bestaansrecht van de onderneming ‘Samen met de collega’s van BAM Utiliteitsbouw en BAM Techniek heeft BAM Infra een project opgezet voor het Universitair Medisch Centrum in Utrecht. ’s Zomers worden de gebouwen gekoeld met bodemwater. Het opgewarmde water wordt vervolgens als restwarmte opgeslagen in de bodem. ’s Winters wordt de restwarmte gebruikt om de grote weg bij de hoofdingang, waarvan veel voetgangers, fietsers en automobilisten gebruik maken, sneeuw- en ijsvrij te houden.’ Aan het woord is André Boumans, directeur BAM Infratechiek Midden-West en Zuid-Nederland, onderdeel van de Koninklijke BAM Groep. Hoe binnen de BAM Groep wordt gedacht over MVO wordt duidelijk als hij zegt: ‘Opdrachtgevers en de klanten van onze opdrachtgevers, de eindgebruikers, verwachten dat maatschappelijk verantwoord ondernemen integraal deel uitmaakt van ons denk- en productieproces. Dat blijkt uit de belangstelling voor referentieprojecten als het Universitair Medisch Centrum in Utrecht. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is corebusiness geworden. Het is medebepalend voor het succes en het bestaansrecht van onze onderneming.’

Peoplebusiness Volgens Boumans is een bouwonderneming in de eerste plaats een people business. ‘Je bent constant met mensen bezig. We zijn wat de uitvoering betreft afhankelijk van de prestaties die mensen leveren. Om die betrokkenheid te vergroten, hebben we binnen BAM Infratechniek, dat circa 1.600 medewerkers telt en vooral voor overheid en nutsbedrijven werkt, besloten de medewerkers mee te laten praten over het bedrijf. Niet alleen op technisch gebied, maar vooral op maatschappelijk-sociaal gebied. Daarvoor kunnen ze allerlei cursussen volgen, bijvoorbeeld beter communiceren. Maar ook managementcursussen, speciaal bedoeld voor medewerkers op niet-leidinggevend niveau. Daarnaast bieden we tal van andere interne opleidingsmogelijkheden met als doel een grotere maatschappelijke betrokkenheid te creëren. Ook op hoger niveau is de inspraak vergroot en staan we open voor vernieuwende ideeën. Zo reikt BAM Infra ieder jaar de Innovatieprijs uit, waarvoor medewerkers uit alle geledingen van de werkmaatschappijen innovatie-ideeën indienen. Het grote aantal inzendingen geeft aan dat het onderwerp innovatie leeft.’

24

Maatschappelijk verantwoord aanbesteden BAM Infra is druk bezig met het opstellen van een inkooprichtlijn voor producten die milieuverantwoord zijn geproduceerd en ook niet milieuschadelijk zijn in geval van calamiteiten. Bijvoorbeeld brandende kabels die toxische stoffen afscheiden. Boumans komt met dit voorbeeld, omdat de werkmaatschappij zo’n 80 procent van de omzet haalt uit de aanleg van kabel- en leidingnetwerken (elektra, gas, water en telecom). ‘Uiteindelijk willen we leveranciers die werken op basis van een milieuverantwoorde productie. Onze klanten vragen dat ook van ons. Daarvoor hebben we een speciaal MVO-convenant gesloten met Essent’, zegt Boumans. De andere kant van de medaille is echter wel dat opdrachtgevers zich ook hard moeten maken voor maatschappelijk verantwoord aanbesteden. Vooral aan de kant van de overheid en bij nutsbedrijven gebeurt het nog regelmatig dat MVO-principes opzij worden geschoven vanwege prijstechnische en economische redenen. Dat kan natuurlijk niet.’

Profit Wat de P van Profit betreft verwijst Boumans onder andere naar de veranderingen binnen de organisatie en de creatie van een grotere betrokkenheid bij de medewerkers. ‘Neem innovatie, waarbij het vooral draait om het proces van innovatie naar event. Samen met de klant kijken op welke manier iets kan worden gedaan, belangen uitwisselen, openstaan voor argumenten en zorgen voor transparantie. Maar ook bij onze opleidingen wordt aan de Profit-kant gedacht. De medewerkers leren hoe ze om kunnen gaan met de inkoop en hoe ze effectief kunnen sturen op begrotingen. Iedereen speelt op het commerciële vlak een rol en kan op z’n eigen manier een steentje bijdragen.’

MVO troef Ook binnen de andere werkmaatschappijen van de BAM Groep is het MVO troef. Zo was BAM Vastgoed één van de initiatiefnemers van de Toolkit Duurzame Woningbouw. Een omvangrijk boekwerk met energieconcepten, die een CO2-reductie tot 50 procent mogelijk maken. BAM Wegen heeft een veiligheidsrichtlijn opgesteld om op het gebied van veiligheid het beste bouwbedrijf te zijn. De eisen van deze richtlijn, die overigens geldt voor alle werkmaatschappijen binnen de Groep, zijn samen met de kwaliteitsen milieueisen uitgewerkt tot een praktisch auditinstrument. BAM Utiliteitsbouw probeert medewerkers zoveel mogelijk te wijzen op de mogelijkheden om met afvalreductie aan de slag te gaan. Op het eigen intranet is een milieusite opgezet die antwoord geeft op vragen als: hoe ga je met afval om?, welke maatregelen zijn mogelijk? en wat zijn de actuele ontwikkelingen? Ook zijn op de site projecten te vinden op het gebied van duurzaam bouwen. Boumans tot slot: ‘Als Groep willen we een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van onze maatschappij. Graag willen we dat een duurzame bijdrage laten zijn. Verstandig gebruik van schaarse grondstoffen, van energie, veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en respect voor mens en natuur in de directe omgeving van onze bouwactiviteiten.’

TIP

Wanneer het management gelooft in MVO, is het zaak het gedachtengoed zo laag mogelijk in de

organisatie te leggen om een zo’n breed mogelijk draagvlak te creëren. Op die manier ontstaat er een olievlekwerking die ook een positief effect heeft op klanten.

25

MVO is dingen benoemen, vastleggen en ernaar handelen MVO is helemaal niet ingewikkeld. Het is grofweg een kwestie van oog hebben voor je omgeving. Maar ook van nadenken over de consequenties van werkwijzen en de keus van materiaalsoorten. Dat blijkt uit het relaas van Rob Barnhoorn, directeur-eigenaar van Jules Goossens Bliksembeveiliging BV in Den Bosch. Bij de aanleg van bliksembeveiliging wordt traditioneel koperdraad gebruikt. De kalender wijst 1996 aan als Barnhoorn besluit om als eerste in Nederland over te stappen op aluminiumdraad. Zijn keuze stoelt onder meer op de grotere beschikbaarheid van bauxiet in vergelijking met de almaar schaarser wordende grondstof koper. ‘Bovendien is aluminium minder belastend voor het milieu. Daarnaast is aluminium lichter dan koper. Voor de monteurs betekent dit minder zwaar tillen. En doordat een rol aluminiumdraad bijna driemaal zo lang is als een rol koperdraad, is het ook nog eens gemakkelijker te verwerken. Kortom, een aanzienlijke verbetering van de arbeidsomstandigheden’, aldus Barnhoorn, die inmiddels meedoet aan de pilot Blikopener; een OTIB-cursus die ondernemers concrete handvatten aanreikt voor de integratie van MVO in de bedrijfsvoering.

Transparant Die eerste stappen in de richting van wat vandaag de dag als MVO door het leven gaat, zijn voor Barnhoorn het begin geweest van een bewustwordingsproces dat MVO de enige juiste route is voor een letterlijke en figuurlijke toekomst van zijn bedrijf. ‘Zo hebben we een gedragscode opgesteld. In deze code, die geldt voor iedereen (70 medewerkers) binnen onze vijf vestigingen, is ons doen en laten vastgelegd op onder andere het gebied van veiligheid en werk, gezondheid en milieu. Maar daarin geven we ook aan een transparant bedrijf te willen zijn dat alle transacties zodanig vastlegt dat deze inzichtelijk en controleerbaar zijn.’

Donders goeie tips De maatschappelijke betrokkenheid van Jules Goossens, ook erkend EPA-adviseur en aangesloten bij het samenwerkingsverband InstallEnergy om bedrijven nog beter te kunnen adviseren bij energiebesparing, blijkt eveneens uit www.bliksem.nl. Een website opgebouwd rond een interactieve database waar bezoekers alle denkbare antwoorden en vragen kunnen vinden over onweer en bliksem. Ook verspreidt Goossens kaartjes met Donders goeie tips over de do’s and dont’s bij bliksem. Speciaal voor kinderen is er Het Groot Bliksemboek; informatief van opzet, maar bovenal bedoeld om kinderen van hun angst voor onweer en bliksem af te helpen. Barnhoorn tot slot: ‘Bedrijven beseffen nog onvoldoende het belang van bliksembeveiliging. De directe schade van blikseminslag bedraagt jaarlijks 100 miljoen euro. De indirecte schade is echter vele malen groter omdat bijvoorbeeld bedrijven compleet plat komen te liggen. Maar ook de milieuschade als gevolg van brand is vaak enorm.’

TIP

Denk na over MVO, maar denk er niet te moeilijk over. Als je als ondernemer constateert dat je op een aantal

punten al bezig bent met MVO, benoem dat dan en leg het vast.

26

Transparantie en klantgerichtheid bepalend voor succes ‘We hebben met Vitrum (= Latijn voor glashelder) een webbased instrument ontwikkeld waarmee niet alleen onze medewerkers de status en voortgang van projecten nauwgezet kunnen volgen, maar dat ook onze opdrachtgevers en hun klanten in staat stelt op ieder moment in te loggen om de actuele situatie en de verdere geplande werkzaamheden in ogenschouw te nemen.’ Volgens Jon Pijnacker, manager Business Development bij Schuuring, biedt deze open source bij aanleg en onderhoud echter meer voordelen dan alleen het toetsen en bewaken van de kwaliteit van het systeem door opdrachtgevers en hun klanten. ‘Ook wordt het mogelijk preventief onderhoud te plegen en indien noodzakelijk direct service te leveren bij problemen. Storingsmonteurs worden onderweg aangestuurd en kunnen via hun PDA over de benodigde netwerkinformatie ter plekke beschikken om de problemen op te lossen. Al met al leidt dit tot een kostenbesparing van 15 procent ten opzichte van de traditionele manier van onderhoud en beheer. Met Vitrum creëren we volledige transparantie en transformeren we informatie tot productiefactor waardoor ons bedrijf en klanten integraler, efficiënter en meer kostenbewust kunnen werken.’ De winst voor het milieu is minder kilometers, dus minder uitstoot.

Duurzame relaties Schuuring, met inmiddels ruim 330 medewerkers, is gespecialiseerd in het ontwerp, de realisatie en het beheer en onderhoud van telecom- en informatienetwerken. Tot de klantenkring behoren onder andere KPN, Eurofiber, Versatel, British Telecom, Casema en Essent. ‘We realiseren niet alleen een product, maar bieden ook de volledige service aan. We willen de klant ontzorgen, ook op lange termijn.’ Pijnacker beklemtoont dat Schuuring zoveel mogelijk streeft naar langdurige, strategische samenwerkingsverbanden. ‘Met onze opdrachtgevers hebben we behoefte aan duurzame relaties waarbij wordt geïnvesteerd in nieuwe werkmethoden, technische oplossingen en scholing van medewerkers. Dit vraagt om een integere en transparante manier van werken.’

Delen van kennis In het Schuuring Experience Center, onder meer de showroom voor opdrachtgevers, worden gastcolleges gegeven aan onder andere hts’ers en medewerkers van klanten. Hetzelfde geldt voor leerlingen van ROC’s. Maar ook de leerlingen (en hun ouders) van basisscholen worden uitgenodigd om kennis te maken met de wereld van de techniek. Medewerkers van Schuuring, die zelf alle mogelijkheden krijgen aangeboden voor verdere ontplooiing, zijn hiervoor doelbewust vrijgemaakt. Delen van kennis en de verdere versterking van het eigen innovatieve vermogen is voor Schuuring ook de legitimatie voor deelname aan diverse platforms (o.a met Bouwend Nederland) en pilots zoals Fiber to the home i.s.m. de Gemeente Almere en Unet. Dit project in Almere betreft de aansluiting van woningen en bedrijven op een openbare, ondergrondse glasvezelinfrastructuur. Een recent voorbeeld, tot slot, is de pilot in Den Haag, Diemen en Enschede met de nieuwe breedbandtechnologie VDSL. ‘Deze pilot van één van de grootste Telecom Operators in Nederland is een belangrijke stap in de uitrol van het All-IP programma waarbij iedere wijk in Nederland van glasvezel wordt voorzien’, besluit Pijnacker.

TIP

Opereer als onderneming zo transparant mogelijk. Verberg niks.

Betrek (onder)aannemers en leveranciers zoveel mogelijk bij de realisatie van een project. Durf daarbij kennis te delen.

27

Transparante manier van zakendoen levert werk op Henk Rebel is een denker. Zo bedacht hij twee jaar terug, een inmiddels geoctrooieerde, tegelreparatiemachine. Ideaal voor (groot)winkelbedrijven en gemeentelijke instellingen die als gevolg van een andere indeling plotsklaps met een gatenkaas op de vloer worden geconfronteerd. Oude tegels kunnen vrijwel allemaal worden hergebruikt dankzij een ingenieus vacuümblok. Een model voor het oprapen van tennisballen ligt alweer op de plank. Maar naast (be)denker is Henk Rebel vooral een doener, met oog voor mogelijkheden. Zo startte hij enkele jaren terug naast zijn 12 medewerkers tellende installatiebedrijf een eigen aannemersbedrijf vanuit de gedachte wat een aannemer aan ons als installateur kan verdienen, kunnen we beter zelf in onze zak steken.

Rentmeesterschap Als totaalinstallateur werkt Technisch Installatiebureau Rebel in Huizen hoofdzakelijk voor zakelijke opdrachtgevers. Het particuliere bestanddeel maakt circa 20 procent van zijn omzet uit. Het onderscheidend vermogen is het snel ergens op in kunnen springen. ‘Bel Rebel, die maakt het altijd snel in orde’, is het credo in Huizen en omgeving. Daarnaast schuilt de kracht van de onderneming, die ooit een aantal technische diensten van fabrieken in beheer had, in de transparante manier van zakendoen en het vertrouwen in de medewerkers. Die manier van werken, legt het bedrijf geen windeieren. De orderportefeuille is bovengemiddeld gevuld. Als oprecht christen is het rentmeesterschap van deze planeet, om die vooral leefbaar voor volgende generaties achter te laten, een meer dan serieuze gelegenheid voor hem.

Na aan het hart Rebel: ‘We scheiden zoveel mogelijk ons afval, letten bij de aanschaf van materialen op duurzaamheid en hergebruik. Daar waar mogelijk zetten we in op energiebesparing en proberen de klanten te overtuigen van zowel de milieu- als financiële voordelen daarvan. Iedere medewerker krijgt de ruimte om ideeën aan te reiken en voor verdere ontplooiing binnen het bedrijf. Zelf leid ik ’s avonds jonge monteurs op om ze de fijne kneepjes van ons vak bij te brengen. Uiteraard kent het bedrijf uitstekende arbeidsvoorwaarden; gereedschappen, werkkleding en bedrijfsauto’s zijn tiptop in orde’, zegt Rebel, die ook diverse bestuursfuncties uitoefent. Dat doet hij als voorzitter van de NCIB (Nederlands Christen Installateurs Beraad) en als installateur grotendeels vanuit zijn geloofsovertuiging. Voor Rebel een uitgemaakte zaak, ofwel zijn maatschappelijke taak. Naar eigen zeggen, ligt de installatiebranche hem bijzonder na aan het hart. ‘Ons vak kan een serieuze bijdrage leveren aan het oplossen van belangrijke maatschappelijke vraagstukken op het gebied van energiebesparing, zorg, milieu, veiligheid en mobiliteit.’

TIP

Gebruik een open begroting. Vertel wat je doet, hoe je het doet, welke materialen je gebruikt en wat je verdient.

28

Ondergrondse werkzaamheden met bovengronds (milieu)effect Hij maakt zich al jaren hard voor een landelijke vakopleiding tot rioleur, ofwel rioleringsmonteur. Het vak moet zijns inziens zeker naar een hoger niveau worden gebracht. Niet in de laatste plaats vanwege de bijkomende milieu-aspecten en het onterechte ‘smerige’ imago van een beroep dat letterlijk en figuurlijk een wezenlijke bijdrage levert aan een schone leefomgeving. De klok rond staan Kornee van Terheijden, directeur-eigenaar van Van Terheijden Riooltechniek BV, met vestigingen in Middelburg en Bergen op Zoom, en zijn 10 medewerkers 7 dagen in de week klaar voor het onderzoeken, reinigen en repareren van rioleringen van particulieren. Zijn werkgebied in Zuid-West Nederland strekt zich per adres uit tot aan het hoofdriool.

Eigen aanpak Van Terheijden onderscheidt zich door een eigen aanpak met als uitgangspunt Service is meer dan de klant verwacht. Monteurs die bij een klant binnenkomen, doen hun schoenen uit, stellen zich in schone bedrijfskleding voor, gebruiken altijd schone werkhandschoenen, leggen de klant uit wat ze gaan doen, gaan bij iedere klus aan de slag in een schone werkoverall en controleren na afloop samen met de klant de gedane arbeid. ‘Bovendien krijgen de klanten na afloop een evaluatieformulier om in te vullen of ze wel of niet tevreden zijn over de wijze hoe we het probleem hebben opgelost’, zo legt Kornee van Terheijden uit.

Medewerkers betrekken De zorg van Van Terheijden beperkt zich niet alleen tot zijn klanten. Op allerlei mogelijke manieren betrekt hij zijn medewerkers bij het bedrijf. Kornee: ‘Zo houd ik twee keer per jaar een praatje waarbij ik inzicht geef hoe het bedrijf ervoor staat. Medewerkers krijgen de kans kritiek te spuien op mijn manier van leidinggeven. Ook sta ik open voor ideeën of suggesties voor verbeteringen. Iedere vrijdagmiddag haal ik iedereen - ongeacht of ze aan het werk zijn - bij elkaar om spareribs te gaan eten. Zijn we uitgegeten, dan doet iedereen weer z’n ding. Daarnaast besteden we veel aandacht aan hygiëne. Voor iedere klus heeft de monteur in zijn auto een gewassen overall en schone werkhandschoenen liggen. Medewerkers die zich verder willen ontwikkelen, krijgen alle (opleidings)kansen. Zelfs als dat betekent dat ze vertrekken, betaal ik de opleiding.’

Biologisch afbreekbaar Ook het milieu heeft geen klagen met Van Terheijden. Daar waar mogelijk wordt afval gescheiden. Bij de reiniging van rioleringen wordt altijd water gebruikt; chemicaliën zijn volstrekt uit den boze. In kruipruimtes waar uitwerpselen liggen als gevolg van rioleringsbreuk wordt een biologisch afbreekbare bacterie gebruikt die een aangename geur verspreidt en de faecaliën afbreekt. Bij de aanschaf van nieuwe apparatuur zijn energieverbruik en geluidsnormen zwaarwegender argumenten dan prijs.

TIP

Luister altijd naar je medewerkers en betrek ze op allerlei

mogelijke manieren bij het bedrijf. Vergeet nooit en te nimmer dat zij voor een ondernemer het belangrijkste werkkapitaal zijn.

29

Profiel

UNETO-VNI: aanjager MVO binnen de installatiebranche UNETO-VNI is de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. Voor beide sectoren,

die een belangrijke bijdrage leveren aan de Nederlandse economie, ontwikkelt UNETO-VNI producten en diensten waarmee de aangesloten bedrijven invulling kunnen geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ondernemen in overeenstemming met normen en waarden die op maatschappelijk draagvlak mogen rekenen en die bijdragen aan het positieve imago van de branche.

Energiebesparing De bij UNETO-VNI aangesloten bedrijven dragen oplossingen aan voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van onder andere zorg, veiligheid, mobiliteit en energiebesparing. Energiebesparing is een belangrijk thema binnen de installatiebranche. Zo heeft UNETO-VNI als koepel continu overleg met regionale en provinciale overheden, relevante ministeries en betrokken beleidsambtenaren over verdere energiebesparing en het gebruik van duurzame energie door het opslaan van koude en warmte. Vanuit het maatschappelijk belang is UNETO-VNI voorstander van het verder stimuleren van het gebruik van duurzame energie.

Maatschappelijke opbrengsten De maatschappelijke discussie over vergrijzing en ontgroening is levendig. Hoe betalen we de toenemende vraag om zorg? Hoe kunnen we mensen zo lang mogelijk (levensloopbestendig) in hun eigen woning laten wonen? Hoe realiseren we optimale extramurale zorg? Allemaal vragen die de bij UNETO-VNI aangesloten bedrijven nu al beantwoorden met nieuwe technische mogelijkheden, meestal samengevat met termen als Domotica en projecten als MediaComfort. De slimme inzet van ICT, apparatuur en installatietechniek in de woning zorgt de komende decennia voor grote maatschappelijke opbrengsten. De gebruiker krijgt meer comfort en veiligheid, kan (langer) goed verzorgd zelfstandig blijven wonen en krijgt meer en betere zorg. Kortom, de kwaliteit van leven neemt toe. In de zorgsector worden door de nieuwe technische mogelijkheden fundamentele vernieuwingen op grote schaal mogelijk. Ook voor bouwen en wonen liggen interessante opbrengsten in het verschiet: de waarde van de woning stijgt en de woningvoorraad wordt aangepast aan de vergrijzing.

Installatiebranche en technische detailhandel UNETO-VNI is één van de grootste werkgeversorganisaties van Nederland. Zo telt de installatiebranche, die goed is voor een kwart van de totale omzet van de bouwsector, ruim 12.300 bedrijven. Deze bedrijven, die werk bieden aan meer dan 120.000 werknemers, realiseren een omzet van circa 12 miljard euro. Daarvan zijn zo’n 5.500 installatiebedrijven, waarbij 110.000 personen werkzaam zijn, aangesloten bij UNETO-VNI. Deze installateurs realiseren een omzet van circa 10 miljard euro. Onder de elektrotechnische detailhandel vallen reparatie- en detailhandelsbedrijven, die witgoed, bruingoed, verlichting, computers, hifi en telecommunicatieapparatuur verkopen. Zij bieden werk aan circa 13.000 medewerkers en realiseren een omzet van ruim 2,5 miljard euro. Circa 1.150 detailhandels- en reparatiebedrijven met samen 1.900 winkels zijn bij UNETO-VNI aangesloten.

Breed toegankelijk UNETO-VNI is een breed toegankelijke vereniging voor ondernemers, door ondernemers. De vereniging biedt plaats aan bedrijven die door onderling contact ondersteuning zoeken in hun werkgeversfuncties. Maar ook voor bedrijven die door technologische, maatschappelijke en andere ontwikkelingen hun ondernemerschap willen uitbouwen of ondersteuning zoeken in innovatie en marktprofilering.

Belangenbehartiging Bij de belangenbehartiging op sociaal, economisch, juridisch, technisch, informatiserings- en onderwijsgebied streeft UNETO-VNI naar een actieve opstelling in het maatschappelijk krachtenveld. Enerzijds in de keten van fabrikanten. Anderzijds in de moedermarkten woningbouw, utiliteit, infrastructuur, maritiem, telecom/data en de technische detailhandel. Daarbij houdt UNETO-VNI rekening met de invloeden en krachten van overheid, economie, technologie en maatschappij. UNETO-VNI stelt zich ten doel toonaangevend te zijn en een gerespecteerde gesprekspartner voor relevante organisaties, de politiek en overheden. Kernwaarden in het beleid zijn: betrouwbaar, hoge kwaliteit, professioneel, deskundig, dienstverlenend en innovatief.

30

Profiel

OTIB onderkent het branchebelang van MVO voor werkgevers en werknemers OTIB, het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technische Installatiebedrijf, hecht veel belang aan het breed onder de

aandacht brengen van en het toegankelijk maken van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat vindt OTIB belangrijk, voor zowel werkgevers (ondernemers) als werknemers, omdat MVO alle geledingen van het bedrijf raakt. ‘Immers MVO is van invloed op het kennisniveau van (betrokken en gemotiveerde) werknemers binnen de onderneming. MVO heeft effect op het imago van het bedrijf en het klantenbestand. Kortom, MVO bepaalt in belangrijke mate de toekomstbestendigheid van de onderneming’, zegt Elly Verburg, directeur van OTIB.

Persoonlijke groei MVO sluit volgens de OTIB-directeur aan op de maatschappelijke taken van OTIB. ‘Voor de gehele branche is het belangrijk dat er voldoende, goed gekwalificeerde mensen zijn die nu en in de toekomst met plezier hun werk doen. OTIB ondersteunt werknemers direct en indirect bij hun beroepskeuze, bij hun persoonlijke groei en ontwikkeling om hun positie op de arbeidsmarkt te versterken. Werknemers die zorgen dat zij hun persoonlijke groei borgen en werk plezierig, uitdagend en stimulerend vinden, zijn goed bezig. Voor zichzelf, maar ook voor hun bedrijf. Gemotiveerde werknemers zijn immers het kapitaal van een onderneming. Voor bedrijven in de installatie- en elektrotechnische branche is het van groot belang bij te blijven en te kunnen inspelen op maatschappelijke en technologische ontwikkelingen die elkaar in razendsnel tempo opvolgen. Klanten stellen steeds hogere en bredere eisen aan onder andere de manier waarop wordt gewerkt, wijze van productie en materiaalkeuze. Maar ook transparantie en de wijze waarop een onderneming met haar werknemers omgaat, worden meer en meer gunningscriteria. Daarom moeten bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen én uitdragen.’

Blikopener En dat uitdragen komt volgens Verburg in de, mede door OTIB gefinancierde, uitgave Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in de installatiebranche nadrukkelijk in beeld. ‘Ondernemers die zelf vertellen hoe ze MVO interpreteren en ermee omgaan binnen hun bedrijven. Binnen de installatiebranche zijn zij de voorhoedespelers waar collega-ondernemers, maar zeker ook werknemers, lering uit kunnen trekken. Dat is goed voor onze branche. Een branche die, in deze snel veranderende wereld, oplossingen biedt op het gebied van onder ander energiebesparing, duurzaamheid, veiligheid, gezondheid, zorg en mobiliteit.’ Maar ook op andere manieren wil OTIB het bewustwordingsproces van maatschappelijk verantwoord ondernemen branchebreed voor het voetlicht brengen en verder stimuleren. Bijvoorbeeld door middel van de cursus Blikopener; een praktische cursus waarbij ondernemers van elkaar leren en concrete handvatten krijgen aangereikt om MVO te integreren in de bedrijfsvoering. Daarnaast worden op het snijvlak van verschillende disciplines alle duurzame opleidingen in kaart gebracht en verbeterd. Ook ontwikkelt OTIB drie cursussen rondom de methodiek van Investors in People (IiP). De methodiek is simpelweg een checklist waarmee een organisatie kan checken of het gedefinieerde personeelsbeleid en de daarbij behorende acties ook daadwerkelijk opleveren wat is beoogd. Kortom, een meting achteraf. Tot slot meldt Verburg dat OTIB duurzaam aanbesteden tastbaar en inzichtelijk wil maken voor de branche omdat bedrijven hier dan beter op kunnen inspelen.

31

Profiel

MVO omdat het moet, omdat het hoort, omdat het loont ‘UNETO-VNI is in Nederland één van de meest actieve brancheverenigingen op het gebied van maatschappelijk verant-

woord ondernemen. Op allerlei manieren probeert UNETO-VNI de aangesloten ondernemers bewust te maken van het belang van MVO en de MVO-thema’s aan te passen aan het specifieke karakter van de eigen bedrijfstak. Een toonbeeld voor menige ondernemersorganisatie.’ Aan het woord is Lobke Vlaming, manager brancheprogramma van MVO Nederland. MVO Nederland is een in 2004 door het ministerie van Economische Zaken in het leven geroepen onafhankelijke stichting met als doel MVO in vijf jaar tijd onder de aandacht te brengen van het midden- en kleinbedrijf. Om dat bewustwordingsproces te versnellen, gebruikt MVO Nederland brancheverenigingen als katalysator. Een groeiend aantal brancheverenigingen staat steeds meer open voor MVO. Naar verwachting wordt eind 2008 samengewerkt met 40 brancheverenigingen. UNETO-VNI was één van de eersten die het partnerschapmanifest van MVO Nederland ondertekenden. Anno nu is dat gedaan door ruim 360 bedrijven, organisaties en overheden.

MVO omarmen Lobke Vlaming zegt nu een trend te signaleren waarbij MVO steeds meer mainstream wordt. Op de vraag waarom je als bedrijf MVO zou omarmen, antwoordt ze: ‘Omdat het moet, omdat het hoort, omdat het loont. Zo geldt vanaf 2010 de resultaatsverplichting dat de Rijksoverheid 100 procent duurzaam inkoopt en de lagere overheden voor 50 procent. Tegen die tijd levert MVO dus een keihard concurrentievoordeel op. Daarnaast willen banken aan de kredietverlening maatschappelijke eisen gaan stellen. Zij doen dat zelf uit het oogpunt van risicobeperking. Bijvoorbeeld een vervuilend bedrijf dat in de problemen komt. Maar ondertussen worden reputatiekwesties ook voor het midden- en kleinbedrijf steeds belangrijker om aan krediet te komen.’

Rentmeesterschap Volgens Vlaming komen steeds meer bedrijven tot het besef dat duurzaam ondernemen simpelweg belangrijk is. Het ene bedrijf doet dat vanuit de gedachte van goed rentmeesterschap en het andere bedrijf doet dat omdat duurzaam ondernemen, met oog voor de mens en de omgeving, simpelweg moet, hoort en bovendien bijdraagt aan een beter imago van de bedrijven, en daarmee van de gehele branche. Bovendien versterkt MVO de innovatiekracht van een bedrijf. Voor de installatiebranche betekent dit extra kansen om oplossingen te bieden bij maatschappelijke vraagstukken op het gebied van energiebesparing, zorg, veiligheid en mobiliteit. In die zin loont MVO dus ook. Zij voegt daaraan toe dat uit onderzoeken blijkt dat bedrijven die aan MVO doen, gemakkelijker personeel kunnen vinden en minder ziekteverzuim hebben. ‘Dat is in branches waar ondernemers kampen met een tekort aan de toestroom van gemotiveerde medewerkers een extra argument om een MVO-beleid uit te stippelen.’

Dummies Voor die bedrijven die geen notie hebben wat MVO precies inhoudt, heeft MVO Nederland Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen voor dummies ontwikkeld. In deze leaflet (te vinden op www.mvonederland.nl) staat uitleg over wat MVO is, wat de voordelen zijn, hoe MVO in te voeren in de bedrijfsprocessen en zijn tips te vinden voor kleine beginstappen alsook welke vervolgstappen een ondernemer eventueel kan nemen. De site van MVO Nederland is een ware schatkamer, boordevol waardevolle MVO-informatie en talloze publicaties. In één van die publicaties antwoordt Wim van Dijk, voorzitter Platform MVO van UNETO-VNI, op de vraag waarom aan MVO te beginnen? ‘Wij willen meer respect vinden voor onze kennis als installateurs. We hebben in onze branche duurzame technieken in onze genen zitten, maar weten het nog niet altijd in de praktijk te brengen.’

32

Bouwheer

Bij integraal ontwerpen krijgt MVO maximale ruimte

Het in opdracht van ROC Leiden nieuw te bouwen complex op het Lammerschanspark is een schoolvoorbeeld van integraal ontwerpen. Het complex, met een brutovloeroppervlak van 53.000 m2, huisvest op 11 bouwlagen het ROC Leiden, een vmbo-school, leerbedrijven, winkels, commerciële kantoren en een ondergrondse parkeergarage. Een multifunctioneel pand met een eigen energiecentrale voor het complex (alsook voor de levering van energie aan een aanpalende, nog nieuw te bouwen woonwijk), koeling en verwarming door middel van betonkernactivering, verlichting geschakeld op aanwezigheidsdetectie en warmtepompen in combinatie met bodemopslag.

Innovatie Bouwheer Jos Konickx spreekt over een ‘State of the art’ bouwwerk, gefundeerd op pure innovatie. ‘Doordat partijen op het gebied van elektrotechniek en werktuigbouwkunde al in de ontwerpfase op basis van onderling respect en gelijkwaardigheid samenwerken, krijg je als opdrachtgever het beste wat de markt te bieden heeft. Door onze volstrekt nieuwe manier van Europees aanbesteden kunnen partijen eigen innovaties gebruiken. Bij een traditioneel bestek moeten eventuele innovatieve toepassingen op voorhand eerst aan de andere betrokken partijen worden voorgelegd, met als resultaat dat ze de innovatie kwijt zijn. Met onze vernieuwende aanpak, met erkenning van het eigen vakmanschap, krijgt maatschappelijk verantwoord ondernemen door aannemers maximale ruimte.’

Leerproces Als Konickx zich buigt over een art impression van het te bouwen complex, dat in 2009 wordt opgeleverd, wijst hij naar de gevel. Die wordt slechts 2,5 cm dik in plaats van de 18,5 cm dikke, traditionele betonnen gevels. Een innovatie mogelijk gemaakt door een mix van beton en kunststofwapening. ‘Duurzaam, licht en makkelijk te verwerken materiaal met een hoog warmteabsorberend vermogen dat meer mogelijkheden biedt voor een optimaal binnenklimaat.’ Even opmerkelijk is de vloerconstructie. Door kanaalplaat- en breedplaatvloeren om en om te leggen, wordt het totale gebouw per verdieping maar liefst 20 cm lager dan gebruikelijk. Met als gevolg een compacter gebouw en dus minder materiaalgebruik. Voor ROC Leiden, dat één van de grootste bouwopleidingen van Nederland huisvest, is de innovatieve aanpak van Jos Konickx één groot leerproces.

Integraal bouwen Konickx zegt tot slot dat er straks ook integraal wordt gebouwd. ‘Tegen elke prijs wil ik voorkomen dat het complex telefonisch aan elkaar wordt gebouwd. Daarom huur ik als bouwheer alle projectleiders

Gezond binnenklimaat

in en betaal daar apart voor. Vervolgens stop ik ze letterlijk en figuurlijk bij elkaar, om ze gezamenlijk vanuit dezelfde locatie het complex te laten

Een gezond binnenklimaat is de

bouwen. Op die manier creëer ik een organisatiestructuur voor een betere

situatie waarbij de mens optimaal (en

coördinatie en afstemming. In de juiste afstemming schuilt de winst, daar

gezond) kan functioneren in een gebouw.

ben ik stellig van overtuigd. Niet in de laatste plaats voor de betrokken

Het binnenklimaat wordt door de mens als

aannemers en installateurs, die minder faalkosten voor hun kiezen krijgen

prettig ervaren en de primaire processen in

doordat de bekende aanlopers eerder worden geconstateerd en er minder

de organisatie verlopen optimaal. Gebouw-

fouten zullen worden gemaakt, omdat alle (werk)tekeningen via een

installaties faciliteren het primaire proces

centrale computer voor elke bouwpartner toegankelijk zijn. Ze kunnen

(woon-, werk- of productieproces) dat in het

straks met elkaars tekeningen werken.’

gebouw plaatsvindt. Meestal zijn de mensen leidend voor het ontwerp van gebouw plus installaties.

33

Tips

TIP: Doe MVO op een eigen manier Ieder bedrijf is uniek. Dat geldt ook voor de manier waarop MVO vorm krijgt. Zoek een eigen weg en doe ideeën op met de vol-

gende tips: Do’s: • Toon lef en daadkracht bij de introductie van MVO in de bedrijfsactiviteiten; • bied vertrouwen en wees uniek; • breng de pluspunten van uw product of dienst naar voren; • kies goede afzetkanalen en distributiepunten; • profileer het bedrijf met keurmerken en informatie over het MVO-beleid; • benadruk waarin uw product of dienst verschilt van dat van anderen; • doe wat u zegt. Dont’s: • Wees niet belerend normatief en suf; • verkoop geen idealen, maar een product of een dienst; • draag geen zaken uit die u zelf niet kunt waarmaken.

TIP: Kies een MVO-invulling die u aanspreekt MVO betekent dat de ondernemer zowel oog heeft voor de winstgevendheid van zijn bedrijf als de effecten van de bedrijfsactiviteiten op de maatschappij. MVO komt terug in alle kernprocessen van het bedrijf, van inkoop en personeelsbeleid tot marketing. Bedrijven kunnen dan ook op heel wat verschillende manieren invulling geven aan MVO, bijvoorbeeld door: • competentie-ontwikkeling van de medewerkers; • het opzetten van een diversiteitsbeleid; • het inkopen van duurzame producten; • medewerkers zich in te laten zetten voor goede doelen; • (financiële) middelen in te zetten voor projecten die ten goede komen aan het algemeen belang; • bescherming van het milieu, door energiebesparing, vermindering van afval en het gebruik van milieuvriendelijke apparaten en producten; • te zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving.

TIP: Veranker MVO goed in het ondernemingsplan Nadat de eerste stappen op het gebied van MVO zijn gezet, wilt u uw activiteiten op dit gebied wellicht uitbreiden. Hiervoor is het van belang dat MVO goed wordt verankerd in het ondernemingsplan. Hiervoor kunt u het volgende stappenplan doorlopen: • inventariseer de verwachtingen die bij belanghebbenden leven ten aanzien van de onderneming; denk hierbij bijvoorbeeld aan klanten, medewerkers, de buurt en de gemeente; • formuleer wat u als bedrijf aan MVO wilt gaan doen en welke doelstellingen daarbij horen; • ontwikkel een stappenplan met aandacht voor zowel de korte als lange termijn.

34

Tips

TIPS voor de invoering van MVO in bedrijfsprocessen • Zoek een eigen manier voor MVO. Productiegerichte bedrijven hebben bijvoorbeeld meer te maken met milieuthema’s dan bedrijven die een dienst leveren. • Wees creatief: MVO vergt een innovatieve blik op het eigen bedrijf. Kijk eens van een afstandje naar het bedrijf en denk na over verbeteringen. • Ga in gesprek met de omgeving zoals buren, de gemeente, collega-ondernemers en toeleveranciers. Vraag hun mening over het bedrijf. • Begin met kleine stappen en bouw het MVO-beleid steeds verder uit. Bijvoorbeeld: - ga zuinig om met energie: schakel bij afwezigheid altijd de lichten en apparaten uit; - voorkom overbodig verpakkingsmateriaal. Scheid en recycle zoveel mogelijk afval; - vraag medewerkers periodiek of ze tevreden zijn met hun werk. Kijk samen hoe de tevredenheid kan worden verbeterd; - opleidingen stellen mensen in staat zich te verbeteren en betekenen óók meerwaarde voor het eigen bedrijf; - geef minder kansrijken, zoals WAO’ers, een kans binnen het bedrijf; - let bij de selectie van toeleveranciers op prijs, kwaliteit, milieubelasting van hun product en de arbeidsomstandigheden binnen hun bedrijf; - blijf op de hoogte van de ontwikkelingen in de directe omgeving van het bedrijf en blijf goed betrokken bij de buurt.

TIP: Profiteer van de voordelen van MVO Bij MVO gaat het om de balans tussen de 3 P’s. Daarbij gaat het om de sociale kant van het ondernemen (People), ofwel de gevolgen van ondernemen voor mensen, zowel binnen als buiten de onderneming. Maar de ondernemer houdt ook rekening met de milieukant van het ondernemen (Planet). Anders gezegd: de effecten van het ondernemen op het natuurlijke leefmilieu. Tot slot is er de economische kant van ondernemen (Profit) een absolute voorwaarde voor de continuïteit van de onderneming. De voordelen van MVO: • banken en financiers kijken bij kredietverstrekking steeds vaker naar maatschappelijk verantwoord ondernemen; • de markt voor duurzame producten en diensten groeit; • sommige maatregelen leveren directe winst op, andere verdienen zich op lange termijn terug. Het voorkomen van afval en emissies en zuiniger omgaan met energie en grondstoffen levert direct milieu- én financiële winst op; • meer aandacht voor mens en milieu zorgt voor een positieve sfeer in het bedrijf. Medewerkers voelen zich prettiger, zijn minder vaak ziek. MVO verhoogt zo de arbeidsproductiviteit; • met MVO, dat zorgt voor positieve publiciteit en een beter imago, kan een bedrijf zich onderscheiden van de concurrentie; • MVO verbetert de reputatie van de onderneming bij klanten en potentiële medewerkers. Dit draagt bij aan de continuïteit van de onderneming op de lange termijn.

TIP: Stel de buitenwereld op de hoogte van uw MVO-activiteiten Zorg dat u ook de buitenwereld op de hoogte stelt van uw MVO-activiteiten. In de toekomst vragen steeds meer opdrachtgevers, zoals gemeenten, naar uw activiteiten. MVO Nederland heeft een transparantiespecial uitgebracht over MVO en de communicatie hierover. Bron: MVO Nederland

35