Voorwoord. It Plúske 2014 nr. 2 zomer - 1 -



Voorwoord

Als fulltime natuurliefhebber weten wij dit al lang maar het is nu ook bewezen dat kijken naar beelden van een stadspark leidt tot meer herstel van stress dan kijken naar beelden van een straat met huizen. Dit blijkt uit onderzoek dat op 10 mei 2014 gepubliceerd is in het tijdschrift Landscape and Urban Planning. Een opmerkelijke uitkomst van dit onderzoek is dat het voor het stressherstellende effect niet uitmaakt hoe het park er uit ziet. Een natuurlijk park met veel struiken en bomen is even effectief als een verzorgd, open park. Download het artikel. Al 40 jaar genieten we met zijn allen van al het moois dat om ons heen is. Hierdoor zijn we super relaxed en daarom op

30 augustus FEEST

(gewijzigde datum)

 Van de bestuurstafel Nieuw in het bestuur van IVN De Wâlden houd ik me onder andere bezig met de jubileumactiviteiten voor 2014. De eerste excursies bij Lyndensteijn in Beetsterzwaag, die in dit kader zijn aangeboden, zijn inmiddels achter de rug en zeer goed ontvangen, dankzij de inzet van onze gidsen en begeleidende docenten. De eerste cursus Tuinreservaten heeft plaatsgevonden en is zeer geslaagd, er waren zelfs meer aanmeldingen dan deelnemersplekken! Op 30 augustus wordt een vrijwilligersuitje georganiseerd. Beide onderwerpen komen verderop terug in ’t Plúske. De werkgroep om na te denken over de toekomst van de afdeling zal later dit jaar een start maken. Met de werkgroep Jeugdbeleid, waarin we gaan nadenken over het aantrekken van meer jeugd, zullen we ook na de zomervakantie starten, wellicht in samenwerking met eerder genoemde groep. Voor beiden zijn we nog op zoek naar enthousiaste leden die hierover ook eens willen meedenken. Het worden zeker geen vergadergroepen maar juist mensen met praktijkervaring nodigen we uit om mee te denken!

Verder in het Zomer Plúske;  Van de bestuurstafel  40 jarig bestaan, feest  IVN - Lyndensteyn  Gasten  Tuincursus  Duurzaamheid  Friese buizerd  Wandeling Wijnjeterper Skar  Meikever

It Plúske 2014 nr. 2

zomer

-1-

COLOFON bestuur voorzitter: Fokke Frieswijk Robyntsjewei 20, 9261 XV Eastermar tel. 0512-472102 [email protected] secretaris: Yttje Cnossen Korenmolen 183, 9203 VB Drachten tel. 0512-537492 [email protected]

Inmiddels is het voorjaar een flink eind op weg naar de zomer. Na een paar prachtig mooie en, voor de tijd van het jaar, veel te warme weken, werd het ineens weer koud. Voor de mens én de natuur verwarrend. Zoals het nu lijkt heeft de natuur niet erg te lijden gehad van de veranderende weersomstandigheden en hoewel dat ik veel snotterige mensen tegenkwam, is ook dat leed wel weer geleden. In mijn eigen tuinen, de siertuinrond ons huis en mijn volkstuintje, is nu veel te doen.

penningmeester: Henk van den Broek Dollard 72, 9204 CR Drachten [email protected] lid: (coördinatie excursies) Betty Kooistra, Pr. Margrietstraat 24a ,9251 HC Burgum tel. 0511-463681 [email protected] inschrijfnr. KvK: 01080492 bankrekeningnr. NL63RABO 036.90.26.691 redactie Yttje Cnossen, Mirjam Frieswijk, Antoinette Strating, Dick Stolk [email protected] sluitingsdatum kopij herfstnummer 1 september 2014 website www.ivn.nl https://www.ivn.nl/afdeling/de-walden


pompoen- en kalebaszaad ook wel de grond in, geeft een lekker rommelige plant en veel te oogsten en dus weg te geven in het najaar! Want ook daar doe je het toch voor, niets leuker dan met een zakje eigen biologische aardappeltjes aankomen. Nu maar weer eens een rondje slakken plukken: bij wat miezerig weer komen die uit alle holletjes en gaatjes en ik vind het toch jammer als ze mijn hortensia’s en gouden regen helemaal aanvreten. Maar wat te doen met deze ongetwijfeld ook nuttige diertjes? Ik heb ooit ergens gelezen dat de huisjesslakken geen schade in de tuin aanbrengen (?!) maar die zonder huisjes wel. Ik geloof er niets van, beiden worden door mij verwijderd en naar de andere kant van de sloot geworpen. Wie weet overigens of slakken kunnen zwemmen? Els Steinmann

Natuurlijk gaat het dan om het noodzakelijke onkruid wieden maar ook de groentetuin voorbereiden en een aantal makkelijke groenten en bloemen voorzaaien. Waarom makkelijke? Niet omdat ik niet weet hoe het moet maar meer omdat we ook geregeld op pad zijn en er dus niet te veel moet verpieteren tijdens onze afwezigheid. Fruit (appelboompje, aardbeien, twee soorten bessen), kruiden, (late) aardappeltjes, rode uitjes, courgette, paprika, zonnebloemen, komkommerkruid, hier kan allemaal niet zo veel mee mis gaan. Maar wat te doen met de vele soorten zaad van pluksla die ik in mijn enthousiasme heb aangeschaft? Zaaien in de volle grond en dan vier weken met vakantie gaan is niet handig, weet ik uit ervaring. Begin zomer alsnog alsnog proberen en dan maar geregeld kleine beetjes zaaien en hopelijk daarna oogsten. En dan kan het

zomer

-2-

Maandag 30 juni

 40 jaar IVN De Wâlden



Stichting Elzegea

Wijkenlandsch.Drachtstercompagnie Fiets en wandelschoenen nodig. Locatie: Drachtstercompagnie, Tsjerkebuorren 41 Tijd: 19.00 - 21.00 uur Info+opgave: Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02 J. Zwart tel. 0512 - 51 49 05

Woensdag 02 juli Bijzondere boomsoorten Wandeling Drachtster wijk De Drait. Locatie: Drachten,Overstesingel 1 (parkeerplaats Slingehof) Tijd: 10.00 - 12.00 uur Info+opgave: Jan Baron tel. 0512 - 51 94 90

Zondag 06 juli Orchideeën en nieuwe natuur Neem je laarzen en verrekijker mee! Locatie: Eastermar - De Tike (parkeerterrein aan de Mienskerwei) Tijd: 10.00 - 12.00 uur Info+opgave: Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02

In het vorige Plúske deze uitnodiging gelezen maar nog niet opgegeven? Snel doen! Let op, de datum is gewijzigd. Op zaterdag 30 augustus organiseert het bestuur in het kader van het 40 jarig jubileum een bijzondere ledenactiviteit in “it Damshûs” te Nij Beets. Het programma:  Introductiefilm m.b.t. het thema park en de laagveenafgravingen bij Nij Beets  Rondleiding door het themapark  Vaartocht naar Piershiem  Korte pauze in Piershiem  Vaartocht terug naar het themapark  Afsluiting met koffie/thee en gebak De start van deze bijzondere ledenactiviteit is om 13.00 uur en eindigt om ca. 17.30 uur. Er zijn voor de deelnemende leden geen kosten verbonden aan deze activiteit en er kunnen maximaal 40 leden deelnemen. U kunt zich opgeven bij: Yttje Cnossen: 0512-537492 [email protected] Fokke Frieswijk: 0512-472102 [email protected]

Opgave voor deelname is mogelijk tot uiterlijk zaterdag 16 augustus 2014.


zomer

IVN - Lyndensteyn

In het kader van haar 40-jarig bestaan heeft IVN De Wâlden op 15 april een zeer geslaagde natuurervaring voor de leerlingen van Lyndensteyn verzorgd. Na een korte inleiding in de klas over wat we gingen doen, zijn we naar buiten gegaan en bij de eerste “stop” gaan luisteren naar het bos. Waarnemingen van vogels, honden, snelweg en zelfs de zee waren verrassend. De groep werd in tweeën gedeeld en kwam aan bij de eerste locatie waar Jantsje Zwart de leerlingen liet voelen aan de bast van verschillende bomen, aandacht schonk aan de groeiwijzen van de boom en onder dood hout liet zien wat er allemaal leefde. Op de tweede locatie kregen de leerlingen van Dick Stolk de opdracht om verschillende bladeren te zoeken (en kennis te maken met de stekels van een braam), zich te verwonderen over de groeiwijze van varens en de ontwikkeling van beukennootje tot grote beukenboom. Het meten van de hoogte van de bomen was een zeer geslaagd experiment. Halverwege de beschikbare tijd is van locatie gewisseld. Na terugkomst op school zijn de leerlingen verrast met een diploma “Bomenkenner” en twee zoekkaarten over bladeren en vruchten van bomen. Ook kreeg de klas enkele spellen voor de kieskast, die door de leerlingen regelmatig gebruikt wordt. Blijde en geïnteresseerde kinderen, daar doen we het voor. Deze eerste excursie was een goede start voor een cyclus van in totaal vijf natuurbelevingsmomenten in verschillende klassen. Jantsje Zwart / Dick Stolk

-3-

Zondag 20 juli Stichting Elzegea Rondje Homear, Harkema Een fietstocht langs Harkema, Drogeham, Augustinus en Surhuizum. Locatie: Harkema, De Dunen 3, 9281 KT (parkeerplaats bij De Spitkeet) Tijd: 13.30 - 16.00 uur Info+opgave: Betty Kooistra tel. 0511 - 46 36 81 Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02

Zaterdag 02 augustus St. Elzegea / St. 100 j. Dam Jaarsma

Sumar en omkriten en Dam Jaarsma We fietsen van 'Klein Zwitserland’ naar Sumar en verder. Locatie: Sumar, Salcamastraat 30 (recreatiecentrum Klein Zwitserland) Tijd: 14.00 - 16.30 uur Info+opgave: A. van der Velde tel. 06 - 39 32 51 48

Maandag 11 augustus Wandeling door de Bakkeveensterduinen Thema van deze wandeling is van ijstijd tot heden. Locatie: Bakkeveen, Mjumsterwei 16 (parkeerterrein Dúndelle) Tijd: 19.00 - 21.00 uur Info: Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02


 Gasten Kennismaking met de vrijwilligers van andere IVNafdelingen door middel van een buitenactiviteit vindt regelmatig plaats. Uitwisseling van ervaringen is daarbij een waardevol aspect. De vrijwilligers van IVN De Wâlden zijn in 2012 op bezoek geweest bij de stichting Curringherveld in Kornhorn en in 2013 bij de IVN-afdeling Ooststellingwerf. In april 2014 was IVN De Wâlden zelf de ontvangende partij. De IVN-afdeling van Losser (Overijssel) kwam op 26 april een kijkje nemen in Eastermar en het gebied ten noorden van de Leijen. Om half twee staat het ontvangstcomité klaar bij de kerk in Eastermar. Weldra verschijnen er diverse personenauto’s met IVN-vrijwilligers uit Losser. Na de kennismaking neemt Mirjam Frieswijk, als gastvrouw en gids, het voortouw. Zij schetst een korte impressie van de historie en de cultuur van het gebied waar de wandeling plaatsvindt. Drie aspecten vallen op in dit landschap. Dat zijn op de eerste plaats de houtwallen, die gebruikt werden als afscheiding van de percelen, terwijl het hout dat de wallen opleverde handig was voor de bewoners. Zij vervaardigden er bezems van of gebruikten het als brandhout. Een tweede kenmerk in dit terrein vormen de elzensingels met vooral elzen zomer

en struikgewas. Tenslotte kenmerkt dit gebied zich door pingoruïnes, overblijfselen van de ijstijd. Ze zien eruit als diepe ronde vijvers met een aarden wal erom heen. De stoet zet zich over het fietspad in beweging. Fietsers minderen vaart en passeren voorzichtig. Het duurt even eer alle IVN’ ers in de berm lopen. We blijven staan bij een bijzondere twee-op-een-stam-boom, een kastanje met zowel rode als witte bloemkronen. De groep gaat het schelpenpad op. Langs het pad tiert het zevenblad welig. Zevenblad plant zich ondergronds hardnekkig voort. In Engeland noemt men het bishops weed, een naam die verwijst naar een pastorietuin die nodig gewied moet worden, terwijl de eigenaar daar maar niet aan toe lijkt te komen. Overigens is er een goede reden om de plant wel te verwijderen, want hij is eetbaar. De jonge scheuten smaken uitstekend. Zevenblad zou niet misstaan in de kookcursus ‘Allerlei lekkers uit de natuur’. Wat te denken van zevenbladsoep met room en knoflook? Verderop bekijken we de glooiing van het landschap in de richting van De Leijen. Ondertussen verdedigt Bijke achter ons luidruchtig het erf van de boerderij. En de aanhouder wint. De groep verkast naar het kruispunt, zodat de hond met voldoening op zijn taak kan terugkijken. Bij de uitkijkpost blijven we wat langer kijken. Een zilverreiger vliegt boven het weiland. De bruine kiekendief laat zich vandaag niet zien. Wel komen de aalscholvers in beeld. Ook een kleine pad (bufo bufo bufo) trekt de aandacht. Hij wordt opgetild en terwijl Mirjam hem bij zijn achterpootje zachtjes vasthoudt, kunnen we hem goed observeren.

-4-

Woensdag 13 augustus St. Elzegea / St. 100j. Dam Jaarsma

Eastermar, de Leijen en Dam Jaarsma Wandelexcursie van Eastermar naar de oevers van de Leijen. Neem een verrekijker mee. Locatie: Eastermar, Komerk (passantenhavengebouw) Tijd: 19.30 - 21.30 uur Info+opgave: Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02

Woensdag 20 augustus Waterbeestjes ontdekkingstocht (jeugdactiviteit 6 - 10 jaar)

Heldere oogjes, een nog vrij gladde huid. Het is een jong van vorig jaar. Hij heeft hopelijk nog een leven voor zich als hij uit de buurt van reigers en ooievaars weet te blijven. Onder het wandelen vinden gesprekken plaats met de mensen uit Losser. Iedereen is enthousiast natuurliefhebber. De een wat opvallender dan de ander. Sommige mensen gidsen graag, anderen voeren een bestuurstaak uit. Een van hen wordt aangeduid als ‘meneer de voorzitter’, wat veel gelach oplevert. Er zit veel humor in deze middag. Onder het gezang van de vink zetten we de wandeling voort. Een brandnetelplant vol met rupsen van de kleine vos trekt onze aandacht. De rupsen moeten stevig doorbijten willen ze die hele voor-

Opgave voor deze activiteit is verplicht en mogelijk tot één dag van tevoren. Locatie: Rottevalle, Bildreed 3 (Paviljoen De Leijen) Tijd: 14.00 - 15.30 uur Info+opgave: Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02

Tenslotte voert de tocht ons langs de oude en de nieuwe boomwal aan weerszijden van de weg weer naar de startplaats. Er wordt nog even nagepraat. De vrijwilligers van IVN De Wâlden worden bedankt door de voorzitter van de mensen uit Losser. Nu blijkt ‘meneer de voorzitter’, die tijdens de wandeling het hoogste woord had, helemaal geen voorzitter te zijn! Er wordt hartelijk om gelachen. Het bezoek heeft van beide kanten goed voldaan. Wie weet, zit er in de toekomst een tegenbezoek aan Losser in. Yttje Cnossen  Tuincursus IVN De Wâlden heeft een breed assortiment excursies voor jong en oud in haar repertoire. Daarnaast is er een aanbod van cursussen. In de maanden februari en maart vond de IVN-Cursus Tuinreservaten plaats in De Fûgelhelling. Deze cursus komt voort uit een samenwerking van IVN, VARA Vroege Vogels en verschillende andere natuurbeschermingsorganisaties. De cursus is bedoeld om tegenwicht te bieden tegen de stenen perkjes en grintverzamelingen die momenteel in veel tuinen zo trendy lijken te zijn.

Zondag 07 september Stichting Elzegea

Rondje Fjouwerroeden en Wytfean Een fietstocht langs Houtigehage, Boelenslaan, Rottevalle en Fjouwerroeden - Wytfean. In Rottevalle maken wij een kleine wandeling. Locatie: Drachtstercompagnie, Folgsterloane 76 (t.o. kerkje ‘Jezus Leeft’) Tijd: 13.30 - 17.00 uur Info+opgave: Adrie Mens tel. 0512 - 52 23 04


raad brandnetels nog wegwerken voor ze gaan verpoppen.

Het is de eerste keer dat deze cursus door IVN De Wâlden wordt verzorgd. Het is dus spannend of de opzet zal slagen.

zomer

-5-

Woensdag 17 september Uilenballen pluizen (jeugdactiviteit 6 - 12 jaar) Opgave is verplicht en mogelijk tot één dag van tevoren. Maximale aantal deelnemers is 20. Locatie: Ureterp, De Feart 1 (activiteitenruimte Fûgelhelling) Tijd: 14.00 - 15.30 uur Info+opgave: Betty Kooistra tel. 0511 - 46 36 81

Zaterdag 20 september Stichting Elzegea

Van Wiel tot Woud, Oudwoude Een fietstocht rondom Kollum en Westergeest. Locatie: Oudwoude, Foarwei 2a, 9294 KD (parkeerterrein Restaurant Lauwersland) Tijd: 13.30 - 16.00 uur Info+opgave: A. Kaastra tel. 0511 - 40 87 51 S. Schotanus tel. 06 - 29 39 71 91

Woensdag 24 september St. Elzegea / Werkgr. Oudh.k. Drachtercompagnie

Wijkenlandschap van Drachtstercompagnie Een combi fiets/wandelexcursie door de Noardlike Fryske Wâlden. Locatie: Drachtstercompagnie, Tsjerkebuorren 41 (It Gebouke) Tijd: 13.30 - 16.00 uur Info+opgave: Mirjam Frieswijk tel. 0512 - 47 21 02 J. Zwart tel. 0512 - 51 49 05 It Plúske 2014 nr. 2

Zou het thema aanspreken bij het publiek? Zouden er voldoende aanmeldingen binnenkomen? Dat laatste is snel beantwoord. Al gauw blijkt dat er zoveel gegadigden zijn dat er een aanmeldingsstop gehanteerd moet worden! De cursus wordt verzorgd en uitgevoerd door Mirjam Frieswijk en Betty Kooistra. Het welslagen van een cursus is voor een deel afhankelijk van de docenten. Ze brengen de boodschap helder over en geven volop ruimte voor vragen en reacties van de cursisten. Een flinke dosis humor ontbreekt daarbij niet. De cursisten ontvangen een werkmap en twee boeken. De werkmap bevat naast tuinideeën en achtergrondinformatie ook heuse huiswerkopdrachten, zoals het op schaal weergeven van de eigen tuin. Het cursusboek Diervriendelijk tuinieren van Adrian Thomas e.a. is ook te vinden in de openbare bibliotheek. Behalve het materiaal dat is aangeleverd door de initiatiefnemers van de IVN-cursus bieden beide docenten allerhande extra spullen aan. Mirjam komt met stapels tuinboeken voor de dag. Ze liggen ter inzage tijdens de bijeenkomsten en er wordt driftig in gebladerd. Betty verrast de deelnemers met een uitstalling van nestkastjes, speciaal voor deze gelegenheid ontworpen door een goede kennis, die er ook nog een kwastje verf over haalde, zodat het huis voor de vlinders een gezellige gele voorkant toont. De onderwerpen die tijdens de cursus aan de orde komen beslaan een breed spectrum. Het gaat over vogels in de tuin, insecten, gezonde grond, vijverwater, bemesting en natuurlijk plagen zoals luizen en schimmel. zomer

Natuurlijk kan een tuincursus niet alleen maar binnenshuis gehouden worden. De bijeenkomsten in het gebouw van De Fûgelhelling worden afgewisseld met een bezoek aan de heemtuin en aan de tuin van Frans en Andrea Hammer. Het is nog vroeg in het voorjaar, maar de mezen zijn daar al druk bezig het nestkastje te vullen met mos en ander nestmateriaal. De Vlaamse gaai (eigenlijk moet je hem gaai noemen) verkent een nestplek in een boom. Tenslotte wordt er een bezoek gebracht aan de tuin van Fokke en Mirjam Frieswijk. De groentetuin trekt veel bekijks en zelfs een doorgeschoten rode bietenplant wordt door iedereen bewonderd. Hier vindt ook de diplomauitreiking plaats en ontvangen de docenten een prachtig veldboeket als dank voor hun inzet. Op de vraag van de cursisten of er nog een bijeenkomst gerealiseerd kan worden, reageren Mirjam en Betty spontaan met het aanbod in de herfst nog eenmaal bij elkaar te komen voor het uitwisselen van ervaringen. Al met al kunnen docenten en cursisten terugkijken op een geslaagde cursus, die zeker in aanmerking komt om volgend jaar opnieuw te worden aangeboden. Verdere informatie is te vinden op https://www.ivn.nl/projecten/tuinreservaten-0 Yttje Cnossen

-6-

Weggooitest van Milieu Centraal Omschrijving Eten is om op te eten! Want weggooien is zonde, toch? Maar hoe spaarzaam gaat u met uw voedsel om? Met de Weggooitest van Milieu Centraal ontdekt u hoeveel voedsel u jaarlijks weggooit. Niet alleen in kilo’s, maar ook in euro’s en CO2. Voedsel weggooien is niet alleen duur, het kost ook veel energie. http://www.milieucentraal.nl/themas/ milieubewust-eten/doe-de-weggooitest

Afvalscheidingswijzer Van Milieu Centraal Omschrijving In welke afvalbak moet welk afval? U kunt in steeds meer gemeenten oliën en vetten gescheiden inleveren als grondstof voor biobrandstof. http://www.afvalscheidingswijzer.nl/

 Duurzaamheid Tasje minder? Al jaren wordt er gestreden voor het verminderen van de berg met plastic afval. Vooral het verpakkingsmateriaal is overal te vinden. Kijk eens in je kar als je boodschappen hebt gedaan in een supermarkt. Allerlei goederen in plastic verpakkingen samen ingepakt in een plastic tasje. Thuis gekomen is het nog een behoorlijk gevecht om de komkommer weer uit zijn “jas” te bevrijden.

De bewustwording groeit, want de jute tassen die o.a. door Albert Heijn op de markt worden gebracht worden niet meer stom, tuttig of ouderwets, maar steeds cooler gevonden. Mocht je ze toch niet mooi vinden dan zijn er natuurlijk altijd mensen die de tassen “opleuken”. Een goede bijdrage aan het verkleinen van de afvalberg. NB een discussie over biologisch afbreekbaar kunststof kan in een volgend nummer gevoerd worden.

Veel plastic komt in het milieu terecht waar het er ca. 450 jaar over doet om af te breken. Al sneller valt het plastic uiteen, bijvoorbeeld onder invloed van zeewater, maar dan worden het nog gevaarlijkere “microplastics”, deeltjes kleiner dan 5mm. De dieren in de zee zien dit voor voedsel aan, met alle gevolgen van dien. Wat kunnen we doen?  Bewust worden (gemaakt) van het probleem door allerlei voorlichtingscampagnes  Het kopen van producten met statiegeld navulverpakkingen  Het kopen van ‘los’ groente en fruit  Geen plastic tasje uit de winkel maar een eigen tas meenemen

 It Plúske 2014 nr. 2

zomer

 -7-



Wandeling Wijnjeterper Skar Op woensdag 3 september organiseert IVN De Wâlden een wandeling in natuurgebied het Wijnjeterper Skar. Dit gebied grenst aan het Âlddjip en bevat natte en drogere gedeelten. De hoeveelheid water in de bodem zorgt voor afwisseling in bomen- en plantengroei. Orchideeën en klokjesgentianen komen hier voor. De heide wordt begraasd door een kleine kudde schapen. In het gedeelte met de loofbomen vinden reeën een slaapplaats. De rietgors houdt zich dikwijls op bij het ven. Het Wijnjeterper Skar is een Natura-2000-gebied. De wandeling staat onder leiding van een ervaren IVN-gids en vindt plaats van 19.00 uur tot 21.00 uur. Er wordt gestart bij de het transformatorhuisje aan de Nije Heawei 2, 9241 WB Wijnjewoude. Deelname is gratis. Voor opgave en verdere informatie Catrinus Nouta, tel. 058-7850961 (tussen 18.00 en 20.00 uur).

Friese Buizerds




Op 22 mei vond in de Fûgelhelling een thema-avond plaats waarin René Riem Vis een presentatie gaf over zijn onderzoek naar buizerds in de Zuidoosthoek van Friesland. René Riem Vis en zijn collega’s houden statistieken bij en maken opnames met de wildcamera. Van die opnamen konden de veertien leden van IVN De Wâlden tijdens de presentatie volop genieten. Met enkele andere vogelliefhebbers heeft René Riem Vis de gegevens van een bijzonder buizerdstelletje in beeld gebracht. Het gaat om een uniek verschijnsel. Een buizerdman met twee buizerdwijfjes. Polygamie in de buizerdwereld. Het verschijnsel wordt vastgesteld op basis van het aantal eieren in het nest. Als dat er vijf of zes zijn, dan kan je er wel van uit gaan dat meer dan één vrouwtje het legsel heeft gerealiseerd. Overdag wisselen beide dames elkaar min of meer netjes af bij het broeden. Lukt dat niet helemaal, dan is de oplossing simpel.

zomer

Als er één niet meer bij kan om te broeden, gaat ze boven op haar collega-buizerd zitten.’ s Nachts gaat het er minder vriendschappelijk aan toe en ontstaat er af toe een heus gevecht. Voor het volgen van de buizerd wordt gebruik gemaakt van het veren stempelen. De buizerd wordt gelokt met een prooi, gevangen, gewogen en gemeten. Daarna wordt aan de binnenkant van zijn veren zorgvuldig met buizerdvriendelijk inkt een stempel met een nummer geplaatst. Volgens René Riem Vis kun je op een buizerd al gauw tachtig stempels kwijt. De bedoeling is dat de veren die tijdens de rui ergens achterblijven, gevonden worden, waarna de vinder de vondst terug meldt aan het vogeltrekstation. Dat deze methode werkt, blijkt uit terugmeldingen uit o.a Zweden en Sleeswijk-Holstein. René Riem Vis en zijn collega’s voeren de activiteiten rond het buizerdtrio uit in hun vrije tijd en dragen op die manier bij aan de kennis over de buizerd. Na het verhaal over de buizerd geeft René Riem Vis een korte presentatie over de raaf en de wespendief. Tenslotte bedankt voorzitter Fokke Frieswijk hem namens de aanwezigen en overhandigt hem een enveloppe met inhoud. Verdere informatie over het volgen van vogels en over deelname aan dergelijke projecten zie: http://www.vogeltrekstation.nl/resultaten/meedoen

Yttje Cnossen Bron buizerd: wikipedia

-8-

 Meikever Deze middag de tweede meikever van dit jaar gezien… Helemaal dof en gepoederd, grijsbruin en volmaakt. Een schitterend dier. Ik heb hem voorzichtig opgepakt en hij/zij deed pogingen om z’n dekschilden te openen, het voorspel om te gaan vliegen. Ademloos heb ik toegekeken, om hem / haar daarna voorzichtig naast het pad neer te zetten. Ik had nog meer op mijn programma. Elke keer weer als ik zo’n grote kever zie verbaas ik mij en ben ik verrukt van de schoonheid

van het dier. Ik denk dan aan de lange weg die gegaan is om dit prachtige dier te worden. Na de ei afzetting komen de larven uit, die jarenlang als een dikke witte larf, de engerling, in de grond leven, knagend aan plantenwortels. Die zwarte kont van het dier zit vol uitwerpselen, die tijdens zijn leven als engeling niet uit het lichaam worden verwijderd. Uiteindelijk, in de zomer van het derde (in Zuid Europa), vierde of vijfde jaar (in Scandinavië) zal hij verpoppen en zes weken later uit kruipen tot imago, de echte kever. Maar het wordt koud en hij blijft tot in het voorjaar in de zogenaamde poppenkamer. En op een dag in mei komt hij/zij naar boven en ziet voor het eerst het daglicht.

Bijzonder opvallend zijn natuurlijk de voelsprieten of antennes van het dier: een aantal oranje bladen aan een steeltje. Insecten in het algemeen hebben een twee gelede antennen op de kop tussen of boven de ogen. De basis heet scapus, dan komt de pedicel en daaraan zit het flagellum of vlag. Elk type insect heeft z’n eigen soort antenne: de vorm, de kleur, de beharing en het aantal geledingen zijn allemaal van belang bij het determineren van het insect. Even terug naar onze meikever; hierbij zijn de voelsprieten verschillend bij het mannetje en het vrouwtje: de man heeft zeven bladen en de vrouw heeft zes bladen die als een waaier aan de steel van de voelspriet zitten en bij de mannetjes beduidend groter zijn. De meikever wordt dan ook gerekend tot de bladsprietkevers.

leliehaantje

distelboktor

De voelsprieten van insecten worden gebruikt als reukorgaan en bevatten een groot aantal zintuigcellen. Het belangrijkste om te ruiken is hun voedsel, gevaar en voor het mannetje de geurstoffen (feromonen) die het vrouwtje als lokstof maakt.


zomer

-9-

Als het dier op zoek is naar geuren dan spreidt het de bladen wijd uit om zo’n groot mogelijk oppervlak te hebben voor de vaak minimale hoeveelheden geurstof. Om een vergelijking te kunnen maken zullen wij eens kijken naar de variatie van voelsprieten bij insecten. Als eerste valt op dat de voelsprieten niet alleen voor de reuk worden gebruikt; ook smaakzin, tastzin en gehoor kunnen in de sprieten huizen. Veel zintuigcellen hebben een haarvorm, vandaar dat je vaak behaarde voelsprieten ziet. Het schoonmaken van de sprieten is een frequente bezigheid van insecten; met het wrijven van de pootjes over de sprieten komen ook allerlei stoffen op de zintuigjes in de sprieten en neemt het dier dus waar. Bovendien wrijft het dier een vetachtige beschermende stof op de sprieten. Een experiment met

kakkerlakken en mieren liet zien dat de dieren met schone sprieten beter konden waarnemen en sneller op stoffen reageerden dan dieren met niet schone voelsprieten.

ander in de vijver uitrustend op het blad van een waterlelie. Mirjam Frieswijk mei 2014 Bronnen: Insecten, Albro Gaul Zien en ontdekken, Nijkamp / Kolvoort Google

alpenboktor

Nu, nog even naar de vormen rijkdom kijken: de lengte van de antennes van insecten kan wel tot vijf keer de lichaamslengte zijn, de kleuren kunnen ook heel bijzonder zijn. Wie echt iets bijzonders wil hebben, kan een kussen aanschaffen met de afbeelding van een boktor die bekend staan om hun mooie lange antennes. Nu, een paar dagen later ontmoette ik nog twee meikevers; van de ene alleen het kapotte achterlijf, herkenbaar aan de witte driehoekjes en de

Kussen met boktor

Meikevers


zomer

- 10 -

Voorwoord. It Plúske 2014 nr. 2 zomer - 1 -

Recommend Documents