VOORWOORD ..................................................................................................................... 5 HOE IS DEZE PRAKTIJKBEGELEIDING HET BEST TE GEBRUIKEN? ................. 6 1
2
3
VOORBEREIDINGS – EN CONTROLEHANDELINGEN ....................................................... 7
1.1
Inleiding: controle van de carrosserie ...................................................... 7
1.2
Instappen ............................................................................................................. 7
1.3
Instellen van de bestuurdersstoel .............................................................. 7
1.4
De beste stuurhouding .................................................................................... 7
1.5
Afstellen hoofdsteun ........................................................................................ 8
1.6
De veiligheidsgordel ........................................................................................ 8
1.7
Het afstellen van de spiegels ......................................................................... 9
1.8
Contact maken/ Starten van de auto .......................................................... 9
1.9
Uitstappen............................................................................................................ 9
1.10
Samenvatting ................................................................................................... 10
INSTRUMENTEN EN INDICATIESLAMPJES ..................................................................... 11
2.1
Inleiding............................................................................................................. 11
2.1a
Indicatielampjes op het dashboard ......................................................... 12
2.1b
Symbolen op de belangrijkste schakelaars .......................................... 13
2.2
De lichtschakelaars ....................................................................................... 14
2.3
Ontwaseming ................................................................................................... 14
2.4
Samenvatting ................................................................................................... 14
STUREN EN HOE MOET JE KIJKEN ..................................................................................... 15
3.1
Inleiding............................................................................................................. 15
3.2
Een stukje autotechniek: de stuurinrichting........................................ 15
3.2a
Het sporen van de auto ................................................................................ 16
3.3
Koersvast rechtuit rijden: kijktechniek, koersvastheid ................. 17 en plaats op de weg........................................................................................ 17
3.3a
Diepzien en scannen ..................................................................................... 17
3.3b
Checken.............................................................................................................. 18
3.3c
Het inschatten van de breedte van de auto........................................... 19
3.4
Samenvatting ................................................................................................... 20
4.
5
3.5
Inleiding bochtentechniek .......................................................................... 21
3.5a
Bochten insturen ............................................................................................ 21
3.5b
Theorie bochten uitsturen: uit-versnellen in de bocht ................... 21
3.5c
Stuurtechniek: doorgeefmethode bocht naar links .......................... 22
3.5d
Stuurtechniek: doorgeef-methode bocht naar rechts...................... 23
3.5e
Stuurtechniek: doorgeefmethode en scherpere bochten ................ 23
3.5f
Stuurtechniek overpak-methode: bocht naar links.......................... 24
3.5g
Stuurtechniek: overpak-methode: bocht naar rechts ....................... 25
3.5h
Stuurtechniek: uitversnellen ..................................................................... 25
3.6
Plaatsbepaling op de weg tijdens het rijden van bochten ............... 25
3.7
Kijktechniek bij het rijden van bochten................................................. 25
3.8
Richting aangeven en inhaalsignaal ........................................................ 25
3.9
Samenvatting bochtentechniek: .............................................................. 26
DE SNELHEID .............................................................................................................................. 27
4.1
Inleiding............................................................................................................. 27
4.2
De snelheid en anticiperen ......................................................................... 27
4.3
De volgafstand ................................................................................................. 27
4.4
De te rijden snelheid en omgaan met snelheidsverschillen ........... 27
4.5
De snelheid en verkeersdrempels ........................................................... 28
4.6
Een lastige keuze voor alle bestuurders: de te rijden snelheid! ... 28
4.7
Diepzien, scannen en de snelheid ............................................................ 29
4.8
Praktijk snelheid: hoe hard moet je en hoe hard mag je? .............. 29
4.9
Comfortabel over een verkeersdrempel heen..................................... 29
4.10
Samenvatting ................................................................................................... 29
REMMEN (AFREMMEN EN TOT STILSTAND BRENGEN) ............................................. 31
5.1
De juiste manier van remmen ................................................................... 31
5.2
Afremmen op de motor ................................................................................ 31
5.3
Lengte van de remweg .................................................................................. 31
5.4
Kijktechniek bij het remmen ..................................................................... 31
5.5
Remsignaal ....................................................................................................... 31
6
7
5.6
Rem loslaten of rem ingetrapt houden?................................................. 32
5.7
De Handrem ..................................................................................................... 33
5.8
De noodstop ..................................................................................................... 33
5.9
Praktijkoefeningen remmen ...................................................................... 34
5.10
Samenvatting ................................................................................................... 34
KOPPELEN / ONTKOPPELEN / WEGRIJDEN .................................................................... 35
6.1
De werking van de koppeling .................................................................... 35
6.2
De versnellingsbak ........................................................................................ 37
6.3
De toerenteller ................................................................................................ 37
6.4
Het stationaire toerental ............................................................................. 38
6.5a
Wegrijden met een diesel ............................................................................ 38
6.5b
Het wegrijden met een benzine/gasmotor ........................................... 38
6.6
Het wegrijden: de praktijk .......................................................................... 39
6.7
Langzamer dan stationair met slippende koppeling ....................... 40
6.8
Ontkoppelen: hoe en wanneer? ................................................................ 40
6.8a
Met ingetrapte koppeling of in zijn vrij wachten? .............................. 41
6.9
File rijden .......................................................................................................... 41
6.10
De hellingproef met en zonder handrem .............................................. 41
6.11
Samenvatting ................................................................................................... 43
SCHAKELEN................................................................................................................................. 44
7.1
Inleiding............................................................................................................. 44
7.2
De vrijstand ...................................................................................................... 44
7.2a
De achteruit ...................................................................................................... 44
7.3
De juiste handpositie bij het schakelen ................................................. 45
7.4
Synchronisatiesysteem ................................................................................ 45
7.5
In welke versnelling moet je rijden? ....................................................... 46
7.5a
Tabel: waar in welke versnelling? ........................................................... 46
7.6
Opschakelen ..................................................................................................... 47
7.6a
Wegrijden.......................................................................................................... 47
7.6b
Opschakelen naar de 2e versnelling ...................................................... 48
7.6c
Opschakelen van de 2e naar de 3e versnelling ................................. 48
8
9
7.6d
Opschakelen naar de 4e versnelling ...................................................... 48
7.6e
Opschakelen naar de 5e , ev. 6e versnelling ......................................... 48
7.6f
Het bereik van de diverse versnellingen ............................................... 49
7.7
Terugschakelen .............................................................................................. 49
7.8
Schakelen in de bocht, wanneer wel en wanneer niet? .................... 50
7.8a
Uitzondering op de regel: wél opschakelen in de bocht .................. 50
7.8b
Opschakelen in de bocht .............................................................................. 50
7.9
Probleemoplossing schakelen en koppelen/ontkoppelen ............. 50
7.9a
Tabel probleemoplossing schakelen en koppelen ............................. 51
7.10
Samenvatting schakelen .............................................................................. 52
RIJDEN IN EEN AUTOMAAT .................................................................................................. 53
8.1
Wanneer kies je voor een automaat? ...................................................... 53
8.1a
Het rijbewijs voor de automaat................................................................. 53
8.2
De keuzehendel van een automaat .......................................................... 53
8.3
Bergversnellingen .......................................................................................... 54
8.4
Hoe start je een automaat? ........................................................................ 54
8.5
Hoe rijd je met een automaat? ................................................................... 54
8.6
Wegrijden en tot stilstand komen ........................................................... 55
8.7
Het parkeren van de automaat.................................................................. 55
8.8
Samenvatting ................................................................................................... 55
EVALUATIE BEDIENING MECHANISME ............................................................................. 56
COLOFON ............................................................................................................................................... 58 Rechten .................................................................................................................................................. 58 Disclaimer............................................................................................................................................. 58
1 VOORBEREIDINGS – EN CONTROLEHANDELINGEN 1.1 Inleiding: controle van de carrosserie Heb je straks je eigen auto? Maak er dan een gewoonte van om altijd de buitenkant van de auto te controleren vóórdat je instapt. Zijn de banden voldoende op spanning? Is er schade aan de carrosserie? Geen afgetrapte buitenspiegel of krassen? Waarom is dit zo belangrijk? In geval van schade kan je nog een beroep proberen te doen op het waarborgfonds van de gezamenlijke verzekeringsmaatschappijen. Voorwaarde is dan wel dat de auto op de plaats delict moet blijven staan en dat de politie gebeld moet worden. Dus vooral niet gaan rijden als je de auto aantreft met schade! 1.2
Instappen Je mag bij het instappen en bij het openen van het portier niemand hinderen. Hou altijd het overige verkeer in de gaten. Je hebt beter overzicht op het aankomende verkeer als je tegen het verkeer in naar het portier loopt. Is de carrosserie in orde, stap dan in en steek meteen de sleutel in het contact. Die kan je dan niet meer kwijtraken.
1.3 Instellen van de bestuurdersstoel Niet lekker zitten betekent niet lekker rijden! Bij een lesauto is het puur toeval als de stoel precies goed ingesteld staat. Neem dus de tijd om de stoel goed in te stellen. Controleer welke mogelijkheden je hebt om de stoel zo goed mogelijk in te stellen, dit verschilt4 per type auto. Lange bestuurders: stoel lager instellen, kleine bestuurders: stoel hoger instellen. Je moet de pedalen goed kunnen bedienen. Bij ingetrapt pedaal is je been nog iets gebogen, d.w.z. nét niet helemaal gestrekt: instellen door de stoel naar voren of naar achteren te schuiven. Stel de hoek van de rugleuning zodanig in dat je rug goed gesteund wordt. Zet nu je handen aan het stuur, je armen zijn licht gebogen. In sommige auto’s kan de bolling van de rugleuning en hoogte van de bolling ingesteld worden, dit biedt extra comfort voor bestuurders met rugklachten. 1.4 De beste stuurhouding Controleer je stuurhouding nadat de stoel correct ingesteld is. Leg beide handen ontspannen op het stuur (op de zogenaamde twaalf-uur-positie). Laat je handen langs het stuur afzakken naar resp. de tien-uur-positie en de twee-uur-positie. Je armen zijn licht gebogen. Ga niet té dicht op het stuur zitten. Dit belemmert je in je handelingen. 7
2 INSTRUMENTEN EN INDICATIESLAMPJES 2.1 Inleiding Je hoort de belangrijkste symbolen op het dashboard te kennen. Je moet weten waar de belangrijkste schakelaars zitten, hoe ze werken en hoe je de instrumenten moet bedienen. Op de volgende pagina’s volgt een lijst van de belangrijkste symbolen met hun betekenis. Denk erom: voor aanvang van het examen kan de examinator je hierover ondervragen! Je moet blindelings de belangrijkste instrumenten kunnen bedienen. Het dashboard is bij de verschillende merken auto’s naar eigen stijl en idee ingericht. Er zijn dus verschillen in de inrichting. Ook de bediening en de plaats van de diverse schakelaars kan per automerk en zelfs per type auto verschillen. Gelukkig zijn de symbolen van de belangrijkste controlelampjes en schakelaars die gebruikt worden in alle auto’s hetzelfde.
meters en indicatielampjes op het dashboard
De kleur van het symbool vertelt vaak 7iets over de functie van het lampje:
rode lampjes waarschuwen meestal voor ernstige storingen met mogelijk gevaar voor motor of passagiers; de oranje signaallampjes geven aan dat bijvoorbeeld de achterruitverwarming of het mistachterlicht aanstaat, het brandstofniveau laag is of dat de ruitenspoelvloeistof bijna op is; de lampjes van de autoverlichting branden meestal groen; grootlicht heeft een blauw lampje op het dashboard en mag alleen onder speciale omstandigheden gevoerd worden. 11
3.3 Koersvast rechtuit rijden: hoe moet je kijken, koersvastheid en plaats op de weg In de voorafgaande paragraaf is alleen de basistechniek van het sturen behandeld. We gaan ons nu eerst bezig houden met de techniek die je nodig hebt om koersvast rechtuit te kunnen rijden. Misschien heb je al van de term ”kijktechniek” gehoord. De meeste mensen denken bij kijktechniek aan het checken van de spiegels en het kijken bij het oversteken van kruisingen. Hier gaan we ons later mee bezighouden. Jij moet je eerst volledig concentreren op de plaats op de weg. Je opleider houdt nu nog het overige verkeer voor je in de gaten. Voor de plaatsbepaling op de weg en het koersvast rijden gebruiken we andere kijktechnieken: we gaan eerst leren diepzien, scannen en checken.
11 3.3a
Diepzien en scannen
Diepzien. Het uitgangspunt van diepzien: kijk daarheen waar je naar toe wilt. Je ontwikkelt tijdens het rijden een oog-hand coördinatie: daar, waar je naar kijkt, daar ga je onbewust op af sturen. Je corrigeert je koers automatisch zonder dat je jezelf ervan bewust bent. Kijk dus ver vooruit als je een rechte koers wilt rijden zonder te slingeren. Hoe harder je rijdt, hoe verder je vooruit moet kijken. Zó wordt je stuurvast. Scannen. Ver vooruit kijken heeft naast koersvastheid nog een ander voordeel: je kunt scannen. Bij scannen neem je bewust waar wat er in de verte vóór je gebeurt. Je hebt zo meer tijd om een verkeerssituatie te beoordelen en er op te anticiperen. Belangrijk is dat je en in de verte blijft kijken (diepzien) en de 17
Check bij snelheidswisselingen daarom ook altijd de binnenspiegel. In een spiegel kijken betekent checken, dus kort en bewust kijken. Op het gebruik en het afstellen van de spiegels komen we later in deel2 op terug. 4.5 De snelheid en verkeersdrempels Verkeersdrempels dwingen soms de snelheid ter plaatse af. Rij je met een te hoge snelheid over de drempel, dan kan je de auto beschadigen. Wanneer je met een constante snelheid over de drempel rijdt, dan merk je dat je over de drempel heen gaat stuiteren. Met welke snelheid kan je dan een drempel op een verantwoordelijke manier nemen? Neem als maatstaf hiervoor: de maximumsnelheid min 15%. Dus voor een 30 km/u zone geldt: 30 – 5( 15% van 30)= 25 km/u. De 30 km/u zones zijn woongebieden. Kinderen spelen of wonen niet alleen bij deze drempels, maar ook er tussen in. Harder rijden tussen de drempels moet je dus gewoon niet doen. Het is gevaarlijk en je wint er amper tijd mee. Heb je echt haast? Vermijd dan zoveel mogelijk deze woongebieden! 4.6 Een lastige keuze voor alle bestuurders: de te rijden snelheid! Eerder in dit hoofdstuk heb je gelezen dat er van je verwacht wordt, dat je én met het verkeer meerijdt, én dat je waar mogelijk is, de toegestane maximum snelheid gaat rijden. Logisch dat je nu met de vraag komt: wat moet ik doen als de gemiddelde bestuurder harder rijdt dan de toegestane maximum snelheid? Mag ik dan ook wat harder rijden? Het antwoord van de examinator zal zijn: je rijdt met het verkeer mee, maar je houdt je aan de maximum snelheid. Nu weet je dus nog niets! De politie bekeurt “hardrijders”, die op doorgaande wegen maar een paar kilometer te hard rijden en we hebben het dan nog niet eens over de flitspalen. Zeker 90% van de automobilisten rijdt op voorrangswegen ongeveer 10% harder dan toegestaan. Langzamer rijden kan irritatie, hinder of zelfs gevaar opleveren. Je zou deze wegen 50+ wegen kunnen noemen. In een drukke winkelstraat zou je misschien wettelijk 50 km/u mogen rijden, maar dat is natuurlijk gevaarlijk en asociaal. Dat doe je gewoon niet! Deze wegen zou je 50-min -wegen kunnen noemen. De examinator moet zich natuurlijk indekken tegen overtredingen op de 17de juridische bestuurder. Hij of zij wil maximumsnelheden. Hij/zij is namelijk wél van je zien, dat je vlot met het verkeer kan meerijden. Zorg dat je door je rijstijl niet opvalt in het verkeer. Neem wat betreft de te rijden snelheid je eigen verantwoordelijkheid, dat moet je later ook doen als je je rijbewijs hebt. 28
5.9
Je remt hard. De auto zal van zijn lijn afwijken, je zit in een slip! Rem los!!! Probeer met sturen in de richting waar je heen wilt de auto te corrigeren. Vervolgens weer remmen, enz., enz. Je kunt je voorstellen dat een dergelijke stop maken niet lukt zonder erop geoefend te hebben, dus….oefenen, en waar kan dat beter dan op het oefenterrein van een anti-slipschool. Het is nuttig en leuk, vooral ook tijdens je rijopleiding. Vraag het je opleider.
De auto is wél uitgerust met ABS. De boordcomputer neemt het over. Dit is een vreemde ervaring! Goed om eens op te oefenen op het oefenterrein. Praktijkoefeningen remmen Leer de auto zonder naschok tot stilstand te brengen. Wanneer je dit beheerst: zoek een plek waar je tot stilstand wilt komen, bijvoorbeeld naast een auto en doe hetzelfde. Kijk i.v.m. plaats op de weg naar de plaats waar je wilt stoppen, niet naar de auto er naast. De auto er naast check je alleen. Beheers je dit: voer dezelfde oefening vanaf verschillende snelheden uit: leer de lengte van je remweg kennen.
5.10
Samenvatting Controleer voordat je remt altijd je binnenspiegel. Rem geleidelijk en denk aan het verlagen van de remdruk tijdens de laatste 10 cm van je remweg. Rem niet harder dan nodig is: geef je achterligger de tijd om te reageren. Je medeweggebruiker kan geen gedachten lezen: laat duidelijk en tijdig zien wat je van plan bent. Geef eventueel voordat je gaat remmen een remsignaal. Als je stil staat de rem vasthouden als er nog achterliggers achterop komen of wanneer de auto achteruit gaat rollen. Als je stil staat de rem loslaten als de auto niet achteruit rolt en: als er geen verkeer meer van achteren nadert; als er een voertuig achter je stilstaat. Verdubbeling van de snelheid betekent een verviervoudiging van remafstand! Voor later in de opleiding: Om vóór de bocht vloeiend de snelheid eruit te halen: gas los, remmen, ontkoppelen, terugschakelen naar een lagere versnelling, koppeling omhoog laten komen, vervolgens de bocht nemen, gas bijgeven in het tweede deel van de bocht. Om vanuit hogere snelheid vloeiend te stoppen: laat de auto uitrollen in de versnelling, inremmen, pas dan ontkoppelen en op de juiste manier tot stilstand komen. 34 34
6.6 Het wegrijden: de praktijk In de drie schematische voorstellingen staat het grijze deel van de aandrijfas stil, terwijl het rode deel van de as draait. (Zie ook de rode pijlen.) Figuur 1 Trap de koppeling volledig in: de koppelingsplaten zijn ontkoppeld. Zet de versnelling: in de “vrij”: er is nu geen verbinding ter hoogte van de versnellingsbak. Je kunt nu de motor starten, de wielen draaien nog niet.
Figuur 2
Schakel naar de eerste versnelling. Dit kan omdat de koppeling volledig ingetrapt is en de koppelingsplaten van elkaar zijn. Nu heb je ter hoogte van de versnellingsbak een vaste overbrenging tot stand gebracht maar de wielen draaien nog niet.
39
7.3 De juiste handpositie bij het schakelen Het is niet nodig om kracht te gebruiken bij het schakelen. Het gebruik van brute kracht geeft extra slijtage van de versnellingsbak. Om mis-schakelen te voorkomen kan je het beste op de volgende manier schakelen: Plaats de rechterhand aan de rechterkant van de pook om de versnellingshendel zijwaarts naar 39 links te bewegen. Plaats de hand boven op de pook wanneer je de hendel naar voren of naar achteren in de versnelling wilt zetten. Plaats je hand aan de linkerkant van de pook wanneer je de versnellingshendel zijwaarts naar rechts wilt bewegen.
Naar 1e en 2e
naar 3e
naar 4e
naar 5e, ev. 6e
De binnenkant van de hand geeft altijd de richting aan naar de versnelling waar je naar toe wilt schakelen. Als je van de 2 naar 3, van 3 naar 4 of van 4 naar 5 wilt schakelen: haal de hendel uit de versnelling en laat deze eerst vanzelf (passief) naar de vrijstand springen. Schakel daarna pas door naar de volgende versnelling. Zorg dat je de lijnen van het schakelschema blijft volgen. (Voorbeeld: van 4 naar 5 is eerst naar de vrijstand, dan naar rechts en dan pas naar boven, niet diagonaal!) Weetje 7.4 Synchronisatiesysteem Nu is het zo dat na het ontkoppelen de verschillende as-delen met verschillende snelheid draaien, en toch moeten die tandwielen in elkaar grijpen. Voordat de tandwielen in elkaar schuiven worden ze door de zgn. synchronisatiering gelijkgericht (gesynchroniseerd). Dit alles gaat in een fractie van een seconde, maar het is een hele belangrijke fractie van een seconde. Om de synchronisatie te laten plaatsvinden, moet je aanleren om bij het schakelen de versnellingspook niet direct de versnelling in te rammen. Het gaat ten slotte om het behoud van je auto. 45
8
RIJDEN IN EEN AUTOMAAT
8.1
Wanneer kies je voor een automaat? Omdat je het prettig vindt om niet te hoeven schakelen. De opleider of de examinator kan het advies geven om naar een automaat over te stappen. Waarschijnlijk ben je op een bepaald niveau toch nog te veel bezig met het schakelen. Dat gaat dan ten koste van de andere handelingen die je moet beheersen om een veilige en vlotte rit te kunnen afleggen. Denk erom, dit advies is niet bindend. Je krijgt op medische gronden het advies om in een automaat te gaan rijden. Twijfel je aan je fysische of mentale capaciteiten? Neem voordat je gaat lessen contact op met de medische dienst van het CBR. Deze procedure kan enkele maanden in beslag nemen. Het advies van het CBR is in principe 45 bindend.
8.1a Het rijbewijs voor de automaat Dit is een rijbewijs B met de aantekening “AUTOMAAT, een beperking (ofwel restreint) op je rijbewijs. Je rijbewijs is alleen geldig voor automaat, je mag dus niet in een handgeschakelde auto rijden. Wil je daarna alsnog een rijbewijs B voor een handgeschakelde auto, dan moet je hiervoor een aanvullend examen doen. Omgekeerd mag je met een normaal rijbewijs B wél in een automaat rijden. Alle tussenvormen tussen de automaat en een handgeschakelde auto, bijvoorbeeld tiptronics, vallen onder het rijbewijs voor automaat. 8.2 De keuzehendel van een automaat Er kunnen verschillen zijn in de benoeming, lees het onderhoudsboekje! Letter P
Stand
Betekenis
parkeerstand
De auto staat geblokkeerd, en rolt ook niet meer weg. Achteruit De vrij-stand. De auto kan wegrollen. De rij-stand / vooruit. De auto zal automatisch open terugschakelen. Vaak optioneel. Sneller accelereren, maar hoger brandstofverbruik. Handbediening. Semi-automaat, tiptronic De auto rijdt in een hogere versnelling, waardoor de kans op slippen kleiner wordt.
R N D
revers neutraal drive
S
sport
M
manueel Sneeuwstand
*
53
