Inhoud
Voorwoord De nieuwe professional
11 11
deel 1 algemene hoofdstukken 1 1.1 1.2 1.3 1.4
2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2 4 4.1 4.2 4.3 4.4
Inleiding: De generalist in de steigers De generalist: van alle markten thuis Sociaal werk in de wijk: programma en speerpunten De generalist in negentien portretten Verkenning, portretten, reflecties en handreiking Sociaal werk: de maatschappelijke opdracht verschuift Een noodzakelijke koerswijziging Een veranderende context, andere vragen en andere orie¨ntatie De veranderende praktijk Passende professionaliteit: de generalist als nieuw rolmodel Generalisten en specialisten: een conceptueel model Vakmanschap Ee´n voor allen, allen voor e´e´n: samenwerking en sociale teams Een model voor goede samenwerking Samenwerken in de praktijk De generalist als e´e´n professional of als team Samenwerken in de wijk en op andere niveaus
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
15 16 17 17 18
20 20 24 27
32 34 42
44 44 46 49 51
005
6
De generalist
5 5.1 5.2
De generalist in de praktijk De generalist in negentien portretten Karakteristieken
55 55 57
deel 2 portretten en intermezzo’s 6 6.1 6.2 6.3 6.4 7 7.1 7.2 7.3 7.4 8
8.1 8.2 8.3 8.4 9 9.1 9.2 9.3 10
11 11.1 11.2 11.3
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
Gezinscoach Saleha el Haddioui: ‘‘Ik kan ook dingen van je leren’’ Vertrouwen winnen Generalist en specialist Competenties Randvoorwaarden en professioneel netwerk
63 64 65 67 68
Maatschappelijk werker Marcel Bakker: ‘‘Ik heb vrijheid nodig’’ Generalist Plattelandssetting Kwaliteiten generalist Goede samenwerking en randvoorwaarden
71 73 74 75 77
Maatschappelijk werker Hester Bats: ‘‘Er is veel weerstand tegen outreachend werken’’ Outreachend werken Wijkmaatschappelijk werk Generalistisch Nieuwe stappen
80 82 83 84 85
Esther van der Linden: ‘‘Ik wil helpen hun kracht te vinden’’ Talentgestuurd Vraaggestuurd Dilemma’s
88 90 91 94
Intermezzo - Wat werkt echt? Evidence based in de praktijk
96
Wijkcoach Chris Roos: ‘‘Ik weet het ook allemaal niet’’ Voorbeeld-sociaal werker De generalist Bescheiden
99 1 00 101 1 03
006
7
Inhoud
11.4
Professionele ruimte, randvoorwaarden
1 06
12
Thuisbegeleider Florian Mulder: ‘‘Achterover zitten is de kunst’’ Kracht zoeken De generalist Samenwerking en randvoorwaarden
1 07 1 09 1 10 1 13
Maatschappelijk werker Kim Groot Kormelink: ‘‘Ik wil een sociaal makelaar zijn’’ Talenten Bewoners voor bewoners Eropaf Generalist of specialist Bezuinigingen
1 15 1 16 1 18 1 18 1 19 121
Bewonersadviseur Maud Goedkoop: ‘‘Leer mensen dromen van de zee’’ Kansrijk in de wijk Aanpak kwetsbare huishoudens Generalistenrol Zelfredzamer worden
1 22 1 23 1 23 1 25 1 27
Intermezzo - Zelf doen of anderen inschakelen?
1 29
Schoolmaatschappelijk werker Cobie Moret: ‘‘Mijn belang is altijd het belang van het kind’’ Signalering Generalist Dilemma’s en professionele ruimte Ondersteuning
1 33 1 34 1 35 1 37 1 38
Maatschappelijk werker Henk Vegter: ‘‘Neem de professional serieus’’ Klantgericht werken Muren Competenties Professionele ruimte en dilemma’s
141 1 42 1 43 1 44 1 46
12.1 12.2 12.3 13
13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 14 14.1 14.2 14.3 14.4 15
16 16.1 16.2 16.3 16.4 17 17.1 17.2 17.3 17.4
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
007
8
De generalist
18 18.1 18.2 18.3 19 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 20
21
21.1 21.2 21.3
22 22.1 22.2 22.3 22.4 23
23.1 23.2 23.3 23.4
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
Maatschappelijk werker Linda van Kreel: ‘‘Soms moet je in de frontlinie staan’’ Generalist en specialist Belangenbehartiging Ruimte binnen de instelling
1 49 1 50 151 1 55
Opbouwwerker Wil Vugts: ‘‘Ik nam alles aan om contact te maken’’ ‘Ervaringsleerder’ Brede inzet Individueel en collectief Generalistisch werken Onmisbare schakel
1 57 1 58 1 59 1 60 1 62 1 62
Intermezzo - Opbouwwerk of hulpverlener: over een nieuwe balans
1 65
Outreachend maatschappelijk werker Daphne Lobe´: ‘‘Als ik eruit ga, loopt het spaak’’ Presentiemethodiek Generalist Professionele ruimte, samenwerking en dilemma’s
1 68 1 70 171 1 72
Ouderenadviseur Piet Roest: ‘‘Compassie geeft actie’’ Loopbaan Generalist Competenties Voorwaarden, samenwerking en vernieuwing
1 76 1 77 1 78 1 79 181
Maatschappelijk werker Marleen Simons: ‘‘Samenwerken is belangrijk, alleen kun je niks’’ Bijzondere sociale zorg Buurt, bemoeizorg en samenwerking Koorddansen Schipperen
1 84 1 85 1 86 1 89 1 90
008
9
Inhoud
24
24.1 24.2 24.3 24.4 25
26 26.1 26.2 26.3 27 27.1 27.2 27.3 27.4 28
28.1 28.2 28.3 28.4 28.5
Jeen Bijma: ‘‘Opbouwwerkers leggen nieuwe verbindingen’’ Nieuw Wijkhuis Antillianen, een moeilijke groep Generalist Weerstanden
1 93 1 95 1 96 1 98 200
Intermezzo - Burgerkracht en bemoeizorg. Actieve distantie en de waarde van kleine stappen
20 1
Maatschappelijk werker Mariska Alfrink: ‘‘Uiteindelijk moet de clie¨nt het doen’’ Generalistischer Competenties Randvoorwaarden
205 207 208 212
Sjef Zwackhalen, jeugd- en jongerenwerker: ‘‘De kunst is jezelf weg te cijferen’’ Eigen ontwikkeling Generalist Coachen en loslaten Vrijheid en samenwerking
214 216 217 218 220
Maatschappelijk werker Sylvie van der Heijden: ‘‘Methodisch doe ik niet veel bijzonders’’ ‘Nieuwe dingen’ ‘Licht en gericht’ De generalist Competenties Professionele ruimte
222 223 224 226 226 227
deel 3 afsluiting 29 29.1 29.2 29.3
Handreiking: de generalist, beroepsvorming en de maatschappelijke opdracht De maakbare samenleving revisited Over de urgentie van beroepsvorming Ingredie¨nten voor nieuwe praktijken van sociaal werk
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
233 233 235 240
009
10
De generalist
1 2 3 4
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
Bijlage: vier grondvormen van sociaal werk Achter de voordeur werken Werken vanuit presentie in de wijk Werken vanuit accommodaties Werken in de spreekkamer (centraal kantoor of wijklocatie)
243 243 247 249
Literatuur
256
25 1
010
Voorwoord
De nieuwe professional Over de rol van de professional is in de afgelopen jaren veel gezegd en geschreven. Het gaat daarbij vaak om de vraag wie in een willekeurige organisatie eigenaar van het primair proces is. Is dat de bestuurder, de manager of de docent, de sociaal werker, de verpleger? In veel sectoren lijkt er zelfs sprake van een vertrouwenscrisis tussen professionals (de vakmensen) en het management. Professionals die in de kern zouden begrijpen wat er in het hart van de organisatie gebeurt, wat er in de samenleving speelt of bij de clie¨nt. En het management dat de opdracht heeft om resultaten via systemen te meten en te registreren. De rendementen moeten worden geoptimaliseerd en vooral ook zichtbaar worden. Niet dat het management niet professioneel zou zijn, maar de vakmensen voelen zich in dit systeem gevangen en in hun professionaliteit belemmerd. De manager worstelt met het dilemma hoe de toezichthouder ‘behaagd’ kan worden. Deze manier van ‘managerial denken’ is het afgelopen decennium tegen zijn grenzen aangelopen. Er is iets fundamenteels aan de hand in deze onderlinge professionele verhoudingen. Maar we zijn er niet als we besluiten om management bij het oud vuil te zetten. Er dient een zoektocht plaats te vinden naar een nieuwe balans. Een balans die meer recht doet aan het professionele handelen van vakmensen en die de relatie tussen de professionals veel meer op de voorgrond plaatst. Een verhouding die gebaseerd is op vertrouwen in de rol van de vakman/-vrouw. Een verhouding ook die professionals ondersteunt in hun dagelijks contact met clie¨nten, bewoners, burgers en hun uiteenlopende, en vaak complexe worstelingen in hun dagelijks bestaan. Ook in de welzijnssector wordt naarstig gezocht naar een antwoord op bovenstaande vragen. En juist in de welzijnssector zijn de vragen nog gecompliceerder e´n nog urgenter. Hoe gaat de professional om met vragen rondom zelfredzaamheid, empowerment, de terugtredende overheid, het terugdringen van zware zorg in de tweede lijn naar lichte
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
011
12
De generalist
zorg in de eerste lijn, met ‘nabuurschap’ en het activeren van sociale netwerken? Hoe kan de professional in de eerste lijn alle verwachtingen over die ‘lichtere zorg’ waar gaan maken? Wat vergt dat van de opleidingen? Hoe kunnen we maatschappelijke organisaties en hogescholen rond deze thema’s verenigen? Da´t het moet gebeuren staat buiten kijf. Het zoeken naar antwoorden op de ‘hoe-vraag’, voor overheden, voor managers, voor maatschappelijke organisaties, voor burgers, en zeker voor sociale professionals zal de komende jaren hoog op de agenda’s prijken. Het zijn uitdagende vragen waar geen eenduidig antwoord op mogelijk is, maar waar wel een zoektocht op moet plaatsvinden. Het boeiende aan De generalist is, dat in negentien portretten sociale professionals aan het woord komen, die met ‘de poten in de klei staan’. Mensen die weten waar het over gaat en tevens kunnen spiegelen op de ‘grote trage stromen in de samenleving’ en een schets geven van wat zij op zich af zien te komen. De portretten worden omlijst met beschouwingen en inzichten over de gevolgen van de huidige hectiek voor het beroepenveld: voor de sociaal werkers zelf, voor hun organisaties, e´n voor onderwijsinstellingen zoals Inholland. Een boek derhalve dat het verdient om gelezen te worden. Doekle Terpstra Voorzitter College van Bestuur Inholland
BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826
012
