Voortgangsrapportage Nota Beeldende Kunst Enschede, februari 2007 Inleiding De Gemeente Enschede investeert in het culturele klimaat van Enschede omdat het bijdraagt aan het woon, werk- en leefklimaat van de stad. Inwoners kunnen van cultuur genieten en kennis maken met ideeën, geschiedenis en manieren om tegen de wereld aan te kijken. Kunst en cultuur zijn ook een belangrijke productiefactor voor de culturele industrie, zorgen voor de nodige werkgelegenheid, en dragen bij aan een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven. Niet onbelangrijk is de positieve invloed die kunst en cultuur hebben op het imago en de uitstraling van de stad. De culturele ambities van Enschede zijn het stedelijke hart van Oost Nederland waardig. Afgelopen jaren is hard gewerkt aan realisatie van deze ambities, hetgeen steeds zichtbaarder wordt in de stad, bijvoorbeeld in het Muziekkwartier, het Cultuurcluster en de culturele evenementen. De gemeente Enschede streeft met het cultuurbeleid naar een breed en kwalitatief hoogstaand voorzieningenniveau, ten behoeve van brede lagen van de bevolking. Extra aandacht gaat uit naar twee inhoudelijke speerpunten van beleid: muziek en beeldende kunst. Deze speerpunten zijn verkozen omdat beiden in Enschede al een zekere culturele rijpheid hebben. Daarbij heeft Enschede als grootste grensstad van Nederland met een groot Nederlandstalig en Duitstalig achterland de mogelijkheid om de grenzen te overbruggen. Immers, muziek en beeldende kunst kunnen zonder taalbarrières grensoverschrijdend beleefd worden. De ambities op het terrein van de beeldende kunst zijn in 2001 door de Gemeenteraad vastgesteld, op basis van de Nota Beeldende Kunst. Deze nota vormt sinds 2001 de leidraad voor het beeldende kunstbeleid. B&W acht het wenselijk om ruim 5 jaar na vaststelling van dit beleidskader de balans op te maken. Daartoe wordt in deze voortgangsrapportage: 1.
de kern van het Beeldende Kunst beleid nogmaals onder woorden gebracht, zodat de onderlinge samenhang van recente en toekomstige activiteiten helder wordt;
2.
vervolgens wordt uiteengezet hoe komende jaren uitvoering wordt gegeven aan het Beeldende Kunst beleid;
3.
en tot slot wordt inzicht gegeven in wat er terecht is gekomen van de plannen uit 2001. Een overzicht van alle acties laat de consistentie zien van het beleid in afgelopen jaren en laat zien welke resultaten tussentijds zijn bijgesteld. Dit overzicht maakt tevens duidelijk waar de oorsprong ligt van de deelbesluiten die komende periode aan B&W en Gemeenteraad worden voorgelegd.
1
1. Kern van het Beeldende Kunst beleid Hoofddoelstelling van het beeldende kunstbeleid is sinds 2001 het stimuleren en bevorderen van kwalitatief hoogwaardige kunst waaraan door een breed publiek actief en passief wordt deelgenomen. Hierbij staat kwaliteit voorop. De activiteiten die de gemeente Enschede binnen dat kader ondersteunt zijn gericht op 1) het realiseren en in stand houden van een goede stedelijke infrastructuur, 2) op ondersteuning van kunstenaars en 3) op het vergroten van het publiek(sbereik). Kortom: de gemeente investeert zowel in het aanbod als de afname van beeldende kunst.
•
Kwaliteitsbeleid
Kwaliteit is het overkoepelend streven voor het gemeentelijk kunstenaars- en publieksbeleid. Dat wil zeggen dat de beleidsinstrumenten c.q. activiteiten die voor publieks- en kunstenaarsdoelen worden ingezet, worden getoetst aan kwaliteitsmaatstaven. Dergelijke kwaliteitsmaatstaven zijn evenwel moeilijk te definiëren, zodat een onafhankelijk oordeel van kunstkenners onontbeerlijk is. De gemeente hanteert daarom het beginsel dat het kwaliteitsoordeel over kunst door externe experts gegeven moet worden. Daarom heeft de gemeente zich geruime tijd laten adviseren door de Adviescommissie Beeldende Kunst (ACBK) en zal B&W ook in de toekomst advies blijven in winnen bij een adviesgremium.
•
Een goede stedelijke infrastructuur
Enschede beschikt over een heel divers aanbod culturele voorzieningen. Dit aanbod wordt momenteel uitgebreid met onder meer de voorzieningen in het Cultuurcluster en is daarmee redelijk compleet. De keten van kennisontwikkeling – kennisbenutting – cultuurproductie – cultuurverspreiding en cultuurafname is daarmee redelijk compleet. Komende jaren is daarom vooral aandacht nodig voor het in stand houden van deze infrastructuur.
•
Kunstenaarsbeleid
Het beeldende kunst beleid van de gemeente Enschede is gericht op het realiseren en in stand houden van een optimaal werkklimaat voor kunstenaars. Voorzieningen worden getroffen die kunstenaars in de gelegenheid stellen om kunst te maken en te presenteren, zoals ateliers en tentoonstellingen. Enschedese kunstenaars zijn uitdrukkelijk in beeld bij het gemeentelijk aankoopbeleid en bij het verstrekken van gemeentelijke opdrachten in het kader van de percentageregeling en beeldende kunst in de openbare ruimte. •
Publieksbeleid
Vanuit de publieksdoelstelling wordt beoogd brede lagen van de bevolking bij beeldende kunst te betrekken. Beleid en activiteiten gericht op publieksbereik worden onder meer getoetst aan criteria als bezoekersaantallen, waardering van bezoekers en de mate waarin het beleid erin slaagt de belangstelling voor beeldende kunst bij het publiek te entameren.
2
Inhoudelijke accenten Het inhoudelijke accent van het beeldende kunstbeleid ligt op mediakunst en beeldende kunst in de openbare ruimte.
•
Mediakunst
Mediakunst is als accent gekozen vanwege alle kennis en activiteiten die al jaren lang worden ontwikkeld in Enschede. Mediakunst is laagdrempelig en bereikt een brede doelgroep, waaronder jongeren en allochtonen. Met dit speerpunt bevestigt de gemeente het innovatieve klimaat van Enschede op technologisch gebied.
Diverse organisaties zijn in Enschede actief op het terrein van de mediakunst, zowel publieke als private, commerciële als non-profitorganisaties. Kennis en talentvolle mensen zijn te vinden bij onderwijsinstellingen als de AKI, Universiteit Twente, ROC Twente en Saxion Hogescholen. Culturele organisaties en projecten als Stichting Planet Art, Rijksmuseum Twente, het Pépinières-project en Stichting KONGSI spelen een belangrijke rol bij de totstandkoming en presentatie van mediakunst, via tentoonstellingen, een mediakunstfestival en door faciliteiten ter ondersteuning van mediakunstenaars.
•
Beeldende kunst in de openbare ruimte
Door beeldende kunst te combineren met ruimtelijke ordening en architectuur wordt een bijdrage geleverd aan de visuele kwaliteit en levendigheid van de stad. De openbare ruimte wordt gebruikt als een laagdrempelige ontmoetingsplaats waar publiek en kunst(enaar) met gemak nader tot elkaar komen. Het beleidskader ten aanzien van beeldende kunst en de openbare ruimte staat verwoord in de gelijknamige beleidsnota, die in 2001 is vastgesteld. In de nota staan de volgende vier doelstellingen vastgelegd: 1.
meer aandacht voor kunst in de wijken;
2.
verbeteren onderhoud en beheer;
3.
meer integratie van planologie, stedenbouw, groen en cultuur;
4.
en meer participatie van de bevolking.
Sinds 2001 is veel gedaan om deze doelen te bereiken. Het Project Kunst in de wijken heeft ertoe bijgedragen dat het aantal kunstwerken in de openbare ruimte van Enschede is toegenomen. De participatie van omwonenden is daarbij goed op gang gekomen. Ook is begonnen met een systematische aanpak van onderhoud en beheer van de kunstwerken in de openbare ruimte. Doelstelling drie kan komende jaren nog wel wat extra aandacht gebruiken, omdat kunst en cultuur nog geen vanzelfsprekende plek hebben gevonden binnen de huidige planologische en stedenbouwkundige werkwijze.
3
2. Continuering beleid Beeldende Kunst
Het zojuist beschreven beleidskader voor beeldende kunst wordt komende jaren gehandhaafd. De investeringen in kwaliteit, culturele infrastructuur, kunstenaarsvoorzieningen en publieksbereik worden gecontinueerd. Om alle ontwikkelingen en vernieuwingen volledig tot hun recht te laten komen is het zaak om deze lijn vast te houden en als het ware te oogsten wat afgelopen jaren is gezaaid. Wel zullen de AKI, de DAI en het Rijksmuseum komende jaren extra aandacht krijgen, in de verwachting dat de impact van deze organisaties op het culturele klimaat vergroot kan worden. Ook de inhoudelijke accenten op mediakunst en beeldende kunst in de openbare ruimte blijven komende jaren gehandhaafd. De prominente plek die mediakunst in Enschede heeft, is sinds 2001 alleen maar verder verstevigd, onder meer door nieuwe initiatieven als het GOGBOT-festival en de mediasociëteit. Mediakunst geeft een onderscheidend accent aan het beeldende kunst aanbod en sluit meer dan ooit aan bij recente ontwikkelingen in de regio op het terrein van cultuur en technologie. De culturele sector heeft in 2005 het standpunt van de gemeente onderstreept dat Mediakunst ook in de toekomst als accent binnen het cultuurbeleid gehandhaafd moet blijven. De extra investeringen in beeldende kunst en de openbare ruimte worden komende jaren gehandhaafd, vanwege de positieve resultaten tot nu toe, de uitgesproken behoefte van de stadsdelen om te blijven investeren in kunst in de wijken, en de behoefte om alsnog te kunnen werken aan realisatie van doelstelling drie uit de Nota Beeldende Kunst en de Openbare Ruimte.
publiek (vraag)
BEELDENDE KUNST KWALITEIT
kunstenaar & kunst (hoogwaardig aanbod)
accenten: mediakunst & beeldende kunst in de openbare ruimte
infrastructuur (hoogwaardige voorzieningen)
4
Aandachtspunten toekomstig beeldende kunstbeleid Een globale terugblik op afgelopen vijf jaren en een vooruitblik in de toekomst maken duidelijk dat het nodig is om enkele beleidsaspecten uit te lichten, die komende jaren extra aandacht behoeven. In de programmabegroting 2007-2010 is geconstateerd dat in het gemeentelijk beleid komende jaren extra aandacht uit moet gaan naar economische structuurversterking. Geconstateerd is dat deze structuurversterking ook plaats kan vinden via een versterkte relatie tussen cultuur en economie. Om die reden is de Programmalijn Cultuur en Economie benoemd. Met de volgende aandachtspunten wordt alvast vooruitgelopen op de nadere invulling van deze programmalijn: 1. De economie van Enschede is gebaat bij een onderscheidend cultureel imago. Een dergelijk imago (en de bijbehorende culturele voorzieningen) vergroot namelijk de aantrekkelijkheid van het vestigingsklimaat in Enschede. Vooral hoger opgeleiden, kennisintensieve bedrijven en creatieve mensen en bedrijven hechten namelijk veel waarde aan een goed cultureel klimaat. Enschede ontbeert nog altijd een cultureel imago, ondanks alle investeringen in het culturele klimaat. Een nog sterkere profilering van het Enschedese cultuuraanbod is daarom noodzakelijk. 2. In lijn met het voorgaande komt binnen het Beeldende Kunst beleid een nog sterkere nadruk op kwaliteit van het aanbod beeldende kunst. Kwaliteit is namelijk nodig om als stad onderscheidend te kunnen zijn en is daarmee een van de pijlers van het cultureel imago. Het kwaliteitsoordeel wordt neergelegd bij de nieuwe adviesstructuur beeldende kunst, maar blijft tevens een belangrijke verantwoordelijkheid van de culturele instellingen. 3. Komende jaren moet ook nadrukkelijker ingezet worden op de afstemming van vraag en aanbod. Dat is nodig omdat inwoners van Enschede optimaal gebruik moeten kunnen maken van culturele voorzieningen, maar ook omdat de culturele instellingen financieel gebaat zijn bij een toenemend aantal bezoekers. Het vergroten van het publiek(sbereik) wordt door de gemeente onder meer gestimuleerd door bij subsidieverstrekking afspraken te maken over publieksbereik en promotie. 4. Tot slot betekent het bovenstaande dat de kunstenaarsondersteuning meer in het teken komt te staan van hoogwaardige kunstproductie, publieksbereik en (mogelijk daardoor) een grotere zelfredzaamheid van kunstenaars. Een hoogwaardige kunstproductie komt ten goede aan het gehele kunstklimaat en aan het cultureel imago van de stad. Door het ondernemerschap bij kunstenaars te stimuleren, verwacht de gemeente dat kunstenaars op den duur minder een beroep hoeven te doen op gemeentelijke subsidies. Kunstenaars kunnen als zelfstandig ondernemer een positieve impuls geven aan de economie van de stad!
5
3. Overzicht van activiteiten i.h.k.v. de Nota Beeldende Kunst
Onderwerp
Beoogde activiteiten en
Beschreven resultaat
Uiteindelijk resultaat
instrumenten (2001)
(2001)
(sinds 2001)
Beeldende kunst in de
Opstellen nota Beeldende
Nota Beeldende Kunst en
Nota Beeldende Kunst en
openbare ruimte
kunst in de openbare ruimte
Openbare Ruimte
Openbare Ruimte
Updaten 1%-regeling
Hernieuwde 1%-regeling
Hernieuwde 1%-regeling
Status
Gereed 2007 (besluitvorming)
Meer kunst in de wijken
Project Kunst in de wijken
Project Kunst in de wijken
Loopt Evaluatie gaande
Mediakunst
Ontwikkeling en presentatie
Mediacentrum
Medialab
m.b.v. BKV-gelden
van mediakunst stimuleren Onderzoeken van
In oprichting
Website mediakunst
mogelijkheden website
Website mediakunst
Gereed
www.mediakunst.info
Actualisering beoogd m.b.v.
Onderzoeken van
Tweejaarlijks festival
mogelijkheden festival
Led-schermen
BKV-gelden
Jaarlijks
Loopt
mediakunstfestival GOGBOT
Kunstenaars
Ontwikkeling van het ICK tot Twinning Center
Fusie Concordia, PBK en
en kunstproductie
facilitair bureau voor
ICK.
Gereed
kunstenaars, ter bevordering van het ondernemerschap
Cursusaanbod ICK
van kunstenaars Actualiseren atelierbeleid via Ateliernota ateliernota,
Ateliernota
2007 (besluitvorming)
6
Onderwerp
Beoogde activiteiten en
Beschreven resultaat
Uiteindelijk resultaat
instrumenten (2001)
(2001)
(sinds 2001)
Status 2007 oplevering
inclusief beleid gastateliers,
Atelieraanbod:
inclusief beleid ter
-
voldoende
ateliers
vervanging van ateliers die
-
gedifferentieerd
cultuurcluster
verloren zijn gegaan in het
-
kostendekkend
rampgebied. Onderzoeken van
(Advies over) Centraal
N.t.b.
Nog niet gerealiseerd
mogelijkheden centraal loket loket voor kunstenaars. Subsidieverordening
Gereed
voor kunstenaars met een
presentaties beeldende
Juli 2006 uitgebreid
tentoonstelling buiten
kunst en vormgeving .
m.b.v. BKV-
Handhaven exportsubsidie
Exportsubsidie
middelen
Enschede Publiek
Ondersteunen en uitbouwen Uitgebouwd M17
PBK Concordia/CBK
Gereed
Collectieplan
2007
activiteiten M17 Heroverweging
Collectieplan
(besluitvorming)
gemeentelijke kunstcollectie Heroverweging
Hernieuwd aankoopbeleid
Collectieplan
2007 (besluitvorming)
aankoopbeleid, inclusief
Nieuwe adviesstructuur
aankoopprocedures,
beeldende kunst
inclusief rol en positionering ACBK Actieplan cultuurbereik
Educatief aanbod
Educatief aanbod
naast muziek ook inzetten
beeldende kunst
beeldende kunst
Loopt
op beeldende kunst
7
Onderwerp
Beoogde activiteiten en
Beschreven resultaat
Uiteindelijk resultaat
Status
instrumenten (2001)
(2001)
(sinds 2001)
Onderzoek naar betere
Beeldenroute
Uitmagazine
Gereed
onderlinge afstemming van
Samenwerking
Loopt
tentoonstellingen,
evenementen beeldende
inclusief gezamenlijke pr,
kunst m.i.v. 2006.
inclusief beeldenroute,
Cultuurportaal
In ontwikkeling
Gereed
inclusief evenementen/tentoonstellingskalender Opstellen van een
Communicatieplan
Kleur de Stad-campagne,
communicatieplan voor
Website cultuur
pijler cultuur
beeldende kunst Infrastructuur
Cultuurportaal
In ontwikkeling Opening 2007
Onderzoeken van
Inzicht in mogelijkheid tot
TwentseWelle/cultuur-
mogelijkheid tot vestiging
vestiging van beeldende
cluster, inclusief
van beeldende
kunstvoorzieningen in
Concordia/CBK
kunstvoorzieningen in
Roombeek
Herdenkingsmonument
Gereed
Roombeek
Programma Kunstkwartier
Loopt
inclusief uitbreiding
Concrete plannen voor
Loopt
Rijksmuseum,
clustering van beeldende
inclusief verplaatsing M17,
kunstvoorzieningen:
inclusief Environ,
-
inclusief
uitbreiding Rijksmuseum
herdenkingsmonument
-
Cremer
vuurwerkramp
-
AKI
-
Cultuurlint
8
Onderwerp
Beoogde activiteiten en
Beschreven resultaat
Uiteindelijk resultaat
instrumenten (2001)
(2001)
(sinds 2001)
Verruimen
Meer
Expositieruimten
expositiemogelijkheden,
expositiemogelijkheden
cultuurcluster
Evenementenbeleid t.a.v.
Beleid beeldende kunst
Beleid beeldende kunst
beeldende kunst verder
evenementen
evenementen
Status Opening 2007
met sterkere nadruk op Enschedese kunstenaars, een permanente locatie op internet, een tentoonstellingsprogramma i.s.m. ondernemers, een expositiezaal in het stadhuis en een expositieruimte in roombeek/cultuurcluster.
vorm geven
Loopt
Samenwerking beeldende kunst evenementen
Zorgen dat beeldende kunst
Digitale presentatie
24-uursmuseum
Gereed
ook digitaal gepresenteerd
beeldende kunst
Website mediakunst
Gereed
wordt
9
BIJLAGE: KUNST EN CULTUUR IN ENSCHEDE, OVERZICHT VAN ACTIVEITEN EN ONTWIKKELINGEN 2006
PROGRAMMAOVERSTIJGEND THEMA: CULTUUR EN ECONOMIE Culturele marketing en promotie PROGRAMMA ACTIEF IN DE STAD: Speerpunten: muziek en beeldende kunst Producten: LITERATUUR
KUNSTZINNIGE VORMING
MUSEA
PODIUMKUNSTEN
BEELDENDE KUNST
MANIFESTATIES/EVENEMENTEN
Actuele ontwikkelingen: Visie op bibliotheek 2015 Vestiging centrale bibliotheek Voorbereiding uitvoeringsovereenkomst TwentseWelle Actieplan cultuurbereik
-
Actualisering beleid Ateliernota Nieuwe adviesstructuur Nieuwe 1%-regeling Actieplan BKV Collectieplan Collectie Enschede Evaluatie Kunst in de Wijken Cultuurmakelaar
Evenementen
Projecten / programma’s: HET ROZENDAAL (cultuurcluster Roombeek) - nieuw museum TwentseWelle - vestiging CBK - ateliers - depot Collectie Enschede
HET MUZIEKKWARTIER - realisatie gebouw (theaterzaal, poppodium, muziekschool etc) - programmering, organisatie, samenwerking, promotie en beheer
HET KUNSTKWARTIER - Stimuleren samenwerken en creatieve bedrijvigheid - Zichtbaar maken collectie VBVR - Cremer - Cultuurlint - Exposities hedendaagse kunst - Evenementen en festivals - Vrije ruimte etc.
10
