Voortgangsrapportage maatregelen beleidsnotitie afval
20 april 2016
1
Inhoud 1. Rapport in het kort ............................................................................................................................. 3 2. Inleiding ............................................................................................................................................... 5 3. Realisatie van de ambitie ................................................................................................................... 6 3.1 Kosten ............................................................................................................................................ 6 3.2 Milieu ............................................................................................................................................. 7 3.3 Dienstverlening .............................................................................................................................. 8 4. Realisatie maatregelen ....................................................................................................................... 9 4.1 Minder bedrijfsafval in het huishoudelijk afval ............................................................................ 9 4.2 Beleidslijn nieuwe hoogbouw en uitzonderingssituaties nieuwe laagbouw ................................. 9 4.3 Optimaliseren glasinzameling ..................................................................................................... 10 4.4 Optimaliseren textielinzameling ................................................................................................. 10 4.5 Kostenbesparing milieustraat Bolsward ...................................................................................... 11 4.6 Milieustraat Heeg: beperken openingstijden .............................................................................. 11 4.7 Milieustraat Koudum: beperken openingstijden ......................................................................... 12 4.8 Verlagen verwerkingskosten restafval ........................................................................................ 12 4.9 Investeren in inzamelmiddelen ................................................................................................... 13 4.10 Ontwikkelpunt: meten klanttevredenheid ................................................................................ 13 4.11 Besparingsmaatregel ronde vier ................................................................................................ 13 5. Doorkijk – 2016 en verder ................................................................................................................. 15 5.1 Van Afval Naar Grondstof ............................................................................................................ 15 5.2 Communicatiecampagnes ............................................................................................................ 15 5.3 Daling verwerkingstarief restafval eindigt .................................................................................. 15 5.4 Vervanging minicontainers is straks nodig .................................................................................. 15
Bijlage 1: Overzicht verwerkingstarieven 2015 ................................................................................ 17
2
1. Rapport in het kort Voor u ligt de tweede voortgangsrapportage over de uitvoering van de maatregelen uit de Beleidsnotitie afval ‘Netjes geregeld!’. De beleidsnotitie afval is op 14 november 2013 door de gemeenteraad van Súdwest-Fryslân vastgesteld. Deze voortgangsrapportage vloeit daaruit voort. Hoofdlijn afvalbeleid De ambitie van ‘Netjes geregeld!’ strekt ertoe dat de komende jaren de kosten voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval worden verlaagd, zonder dat dit per saldo ten koste gaat van de dienstverlenings- en milieuscore. Voor wat betreft de milieuscore is het daarbij van belang dat de landelijke norm wordt gehaald, ook als die wordt verhoogd. Realisatie van de ambitie Het implementeren van de beleidsmaatregelen en de kostenbesparende maatregelen uit de verschillende besparingsronden heeft in 2015 een positief effect op de afvalbeheerkosten gehad, namelijk een daling van 270.000 euro. Dit is in overeenstemming met het gewenste beeld. Door een externe ontwikkeling en door het verhogen van de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing zijn de totale kosten die aan de huishoudens worden doorberekend wel enigszins gestegen; per saldo met 100.000 euro. De invoering van een rijksbelasting op het verbranden van afval betreft een externe factor die de totale verwerkingskosten van Súdwest-Fryslân structureel met 200.000 euro per jaar laat stijgen. Verder is via de begroting 2015 besloten om de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing van Súdwest-Fryslân met 170.000 euro te verhogen (structureel). Dit om de kostendekkendheid overeenkomstig het vastgestelde beleid te verbeteren. De dienstverleningsscore is op hetzelfde niveau gebleven. De milieuscore voldoet aan de norm die in het Landelijk afvalbeheerplan 2 is opgenomen. Overzicht voortgang van de maatregelen Hieronder wordt de voortgang van de maatregelen weergegeven die in 2015 in uitvoering waren. Nr M4 M8 M10 M11 M13A M13B M13C M14 M17 M20 BM
Maatregel Minder bedrijfsafval in het huishoudelijk afval Beleidslijn nieuwe hoogbouw en uitzonderingssituaties nieuwe laagbouw Optimaliseren glasinzameling (notitie opstellen) Optimaliseren textielinzameling (notitie opstellen) Kostenbesparing milieustraat Bolsward Milieustraat Heeg: beperken openingstijden Milieustraat Koudum: niet wijzigen, openingstijden nog bepalen Verlaging verwerkingskosten restafval Investeren in inzamelmiddelen Meetinstrument klanttevredenheid Besparingsmaatregel ronde vier (PPN 2016-2019): het aantal uitbestede aansluitingen terugbrengen naar nul
Voortgang
Afgerond Verloopt goed Behoeft extra aandacht Doorgeschoven naar 2016
Doorkijk 2016 en verder Het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) is de inspanning van dit kabinet om de transitie naar een circulaire economie te stimuleren. Het programma VANG heeft als doel om in 2020 75 procent scheiding van huishoudelijk afval te realiseren en de hoeveelheid restafval te reduceren tot 100 kilogram per inwoner per jaar. Het gaat overigens niet om een afdwingbare doelstelling, maar gemeenten moeten deze wel betrekken bij het maken van beleidskeuzes. Súdwest-Fryslân realiseert op dit moment een scheidingspercentage van 70 procent. De hoeveelheid restafval die na de nascheiding resteert, is 159 kg per inwoner en de hoeveelheid grof restafval is 26
3
kg. De maatregelen uit ‘Netjes geregeld!’ in combinatie met innovaties in de nascheiding, zorgen voor steeds meer afvalscheiding. In de volgende beleidsnotitie zal bekeken worden welke aanvullende maatregelen er nog genomen kunnen worden om een bijdrage aan de VANG-doelen te leveren. We maken dan de balans op en bekijken welke aanvullende maatregelen nog wenselijk zijn.
4
2. Inleiding Voor u ligt de tweede voortgangsrapportage over de uitvoering van de maatregelen uit de Beleidsnotitie afval ‘Netjes geregeld!’. Die notitie is op 14 november 2013 door de gemeenteraad van Súdwest-Fryslân vastgesteld en bevat de ambitie en specifieke keuzes met betrekking tot de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. De ambitie van ‘Netjes geregeld!’ strekt ertoe dat de komende jaren de kosten voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval worden verlaagd, zonder dat dit per saldo ten koste gaat van de dienstverlenings- en milieuscore. Deze ambitie geldt voor een periode van zes jaar. De te nemen maatregelen zijn eerst voor een periode van drie jaar gedefinieerd, namelijk van 2014 tot en met 2016. In 2017 wordt de stand van zaken opnieuw bekeken, zodat de gemeenteraad dan kan bepalen welke maatregelen er in de daarop volgende periode nog genomen gaan worden. De tweeëntwintig maatregelen die zijn gedefinieerd, hebben betrekking op het optimaliseren van de infrastructuur, het optimaliseren van de bedrijfsvoering en hebben betrekking op de inzet van de instrumenten communicatie, regulering, en controle en handhaving. In de beleidsnotitie is aangegeven wanneer de verschillende maatregelen uitgevoerd worden. Beleidskader dertien van de beleidsnotitie geeft aan dat het college jaarlijks een rapportage aan de gemeenteraad aanbiedt over de voortgang van de uitvoering van alle maatregelen. Doel van deze voortgangsrapportage Deze voortgangsrapportage is bedoeld om de gemeenteraad van Súdwest-Fryslân te informeren over de voortgang van de uitvoering van de maatregelen uit de beleidsnotitie afval. Deze voortgangsrapportage heeft betrekking op het jaar 2015. De rapportage vloeit voort uit beleidskader dertien van de beleidsnotitie afval. Leeswijzer In hoofdstuk drie wordt op beknopte wijze een beeld gegeven van de situatie van de beleidsonderdelen kosten, milieu en dienstverlening. Hoofdstuk vier gaat over de voortgang van de maatregelen die in het jaar 2015 aan de orde zijn geweest. In het laatste hoofdstuk worden een aantal ontwikkelingen beschreven die in 2016 of de jaren daarna gaan spelen.
5
3. Realisatie van de ambitie In dit hoofdstuk wordt op beknopte wijze een beeld gegeven van de situatie van de beleidsonderdelen kosten, milieu en dienstverlening. Hierbij is gebruik gemaakt van de landelijke Benchmark huishoudelijk afval van Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu en de NVRD, peiljaar 2014. De beleidsonderdelen kosten, milieu en dienstverlening zijn ontleent aan de zogenoemde afvaldriehoek. Hieronder volgt daarvan een uitleg. Hiernaast wordt de zogenoemde afvaldriehoek afgebeeld die als hulpmiddel voor gemeentelijk afvalbeleid wordt gebruikt. Bij het beleidsonderdeel kosten gaat het om de kosten die de gemeente maakt voor het beheer van huishoudelijk afval. Dit is de optelsom van inzamelkosten, verwerkingskosten en aanverwante kosten zoals beleidskosten en communicatie. Hoe milieuvriendelijk de afvalinzameling verloopt kan grofweg aan de hand van de volgende elementen worden bepaald: het percentage nuttige toepassing, het percentage dat gerecycled wordt, het percentage bronscheiding of de hoeveelheid restafval. Bij dienstverlening gaat het om de omvang van het dienstverleningspakket dat door de gemeente aan de burger wordt aangeboden. Deze wordt gevormd door de intensiteit van de haal- en brengmogelijkheden. De onderdelen zijn aan elkaar verbonden door regie (o.a. beleidsregie, opdrachtgeversregie en bedrijfsvoering).
De afvaldriehoek die als hulpmiddel voor het afvalbeleid wordt gebruikt
3.1 Kosten In de beleidsnotitie afval staat aangegeven dat de gemeente Súdwest-Fryslân inzet op een verdere verlaging van de kosten voor het inzamelen en verwerken van huishoudelijk afval. Belangrijke voorwaarde bij het terugbrengen van de kosten is dat de milieuprestatie per saldo niet mag verslechteren. Deze dient voorlopig op niveau basis te blijven, conform de landelijke norm. Bovendien mag bij het terugbrengen van de kosten de dienstverlening per saldo niet verslechteren. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft verder gekozen voor honderd procent kostendekkendheid. Dit betekent dat alle kosten die gerelateerd zijn aan de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval aan de afvalstoffenheffing doorberekend worden. Het gaat dan om kosten voor de inzameling, het transport naar de verwerker, de verwerking alsook aanverwante kosten zoals beleidskosten en communicatiekosten. Verder worden ook de kosten van de kwijtschelding en de compensabele BTW doorberekend. 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2012
Surplus op begrotingsbasis
Overige doorrekeningen
Kwijtschelding
Compensabele BTW
Afvalbeheerskosten
2013
2014
2015
2016
Figuur 1: Gewenste ontwikkeling afvalbegroting beleidsnotie afval (in miljoenen euro) Bovenstaande figuur laat zien welke gewenste financiële ontwikkeling van de afvalbegroting in beleidsnotitie afval is opgenomen. Het implementeren van de beleidsmaatregelen en de kostenbesparende maatrelen uit de verschillende besparingsronden heeft een positief effect op de afvalbeheerkosten over 2015 gehad, namelijk een daling van 270.000 euro. Dit is in overeenstemming met het hierboven geschetste plaatje. 6
Toch zijn door een externe ontwikkeling en door het verhogen van de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing de totale kosten enigszins gestegen. De invoering van een rijksbelasting op het verbranden van afval betreft een externe factor die de totale verwerkingskosten van SúdwestFryslân structureel met 200.000 euro per jaar laat stijgen. Verder heeft de gemeenteraad van Súdwest-Fryslân met vaststelling van de begroting 2015 besloten om de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing met 170.000 euro (structureel) te verhogen. Dit overeenkomstig beleidskader drie van de beleidsnotitie afval. Ondanks de kostenbesparende maatregelen is er over 2015 toch sprake geweest van een bescheiden kostenstijging van 100.000 euro. Zonder die maatregelen was dat bedrag hoger geweest.
3.2 Milieu In de beleidsnotitie afval staat aangegeven dat de gemeente Súdwest-Fryslân op dat moment een goede milieuscore heeft die boven de landelijke norm van het Landelijk afvalbeheerplan ligt. Deze hoeft voorlopig niet te verbeteren, maar mag ook niet verslechteren. Als referentiekader wordt de landelijke norm gehanteerd. Als deze wordt verhoogd, dan dient de score van Súdwest-Fryslân daar in mee te gaan. Verder is het de ambitie om afval op termijn volledig als grondstof te zien. De transitie naar een afvalloze gemeente wordt door autonome ontwikkelingen dichterbij gebracht. Door hier op mee te liften wordt zonder grote investeringen dit ideaal verwezenlijkt, zo staat in de beleidsnotitie vermeld. Landelijke norm LAP2 In 2015 bedroeg de landelijke norm die in het Landelijk afvalbeheerplan 2 is opgenomen 99 procent nuttige toepassing, waarvan 60 procentpunt recycling. Bij het bepalen van het percentage nuttige toepassing wordt de hoeveelheid afval die wordt ingezet voor materiaalhergebruik, compostering en energieopwekking (vergisting en verbranding) opgeteld en afgezet tegen de totale hoeveelheid afval. Het percentage recycling wordt bepaald door de hoeveelheid afval die wordt ingezet voor materiaalhergebruik en compostering afgezet tegen de totale hoeveelheid afval. Resultaat nuttige toepassing Het totale proces van bron- en nascheiding, in combinatie met de zogenoemde R1-status van de verbrandingsinstallatie van Omrin, heeft in 2015 tot de vereiste 99 procent nuttige toepassing geleid. Resultaat recycling Recycling begint bij een goede afvalscheiding. Een goede afvalscheiding wordt bevorderd door een goede combinatie van bron- en nascheiding. Bronscheiding vindt plaats als inwoners uit de gemeente het afval thuis goed scheiden en afvalstromen als GFT, papier, glas en textiel apart inleveren. Verder zorgt Omrin er met de nascheidingsinstallatie op Ecopark De Wierde ervoor dat afvalstromen als kunststoffen, drankenkartons en metaal uit het restafval gehaald worden. Alvorens de bron- en nagescheiden afvalstoffen als grondstof ingezet kunnen worden, dienen deze vaak nog door gespecialiseerde bedrijven nagesorteerd en bewerkt te worden. Deze processtap leidt tot een bepaald uitvalpercentage. Weliswaar gaat dit niet om grote hoeveelheden, maar de precieze gegevens hebben we niet helder en niet voorhanden. Dit geldt overigens ook voor de overige gemeenten in het land. Een landelijk systeem waaruit per verwerker de uiteindelijke recycleprestaties gedestilleerd kunnen worden, ontbreekt op dit moment eveneens. De verwachting is dat in het volgende LAP de ambitie van het kabinet om in 2020 75 procent afvalscheiding én 100 kilogram restafval per inwoner te realiseren een plek krijgt en dat voor gemeenten een kwantitatieve doelstelling voor afvalscheiding en de hoeveelheid restafval per inwoner wordt opgenomen. Het al dan niet realiseren van die norm kan wél door gemeenten worden aangetoond. Daarom laten we in deze voortgangsrapportage het scheidingspercentage en de hoeveelheid restafval per inwoner zien.
7
Benchmark afval, scheidingspercentage Op basis van de systematiek van de landelijke benchmark huishoudelijk afval kan er een beeld van het scheidingspercentage gegeven worden. Súdwest-Fryslân heeft in 2014 door de combinatie van bron- en nascheiding een scheidingspercentage van 70 procent gerealiseerd. De hoeveelheid fijn restafval - het afval dat via de restafvalcontainers wordt aangeboden - bedroeg na aftrek van de nagescheiden fracties 159 kilogram per inwoner. De hoeveelheid grof restafval bedroeg 26 kilogram per inwoner. De landelijke benchmark afval loopt altijd een jaar achter. De gegevens over 2015 zijn pas in het najaar 2016 beschikbaar. Deze worden daarom in de volgende voortgangsrapportage meegenomen.
3.3 Dienstverlening In de beleidsnotitie afval staat aangegeven dat de gemeente Súdwest-Fryslân op dat moment een dienstverleningsscore heeft die iets onder het gemiddelde van de benchmark huishoudelijk afval ligt en vergelijkbaar is met die van de omliggende gemeenten. Deze hoeft qua omvang niet wezenlijk te verbeteren, maar mag per saldo ook niet verslechteren. Als referentiekader voor de omvang van het dienstverleningspakket wordt gebruik gemaakt van de systematiek van de landelijke benchmark huishoudelijk afval van Rijkswaterstaat en de NVRD. De echte toets is de perceptie van de burger, welke op termijn als referentiekader gehanteerd zal worden, zo wordt in de beleidsnotitie aangegeven. Bij dienstverlening gaat het om de omvang van het dienstverleningspakket dat door de gemeente aan de burger wordt aangeboden. Het gaat dan om de inrichting van de haalvoorzieningen aan huis en brengvoorzieningen als glas-, papier- en textielbakken. Ook het aantal milieustraten met bijbehorende openingstijden en het aantal afvalstromen dat men er kwijt kan, valt eronder. Op basis van de systematiek van de benchmark afval 2014 behaalt de gemeente Súdwest-Fryslân 269 punten voor de omvang van de dienstverlening. In het jaar 2015 zijn er alleen enkele kleine wijzigingen in de dienstverlening aangebracht, waardoor naar verwachting dezelfde dienstverleningsscore behaald zal worden. Een voorbeeld van een dergelijke wijziging is het plaatsen van een glas-, textiel-, of papierbak bij een supermarkt (strategische locatie).
8
4. Realisatie maatregelen In dit hoofdstuk wordt de voortgang van de maatregelen weergegeven die in het jaar 2015 in uitvoering zijn geweest. Aan iedere maatregel wordt een aparte paragraaf gewijd. In het gekleurde kader wordt aangegeven wat er met maatregel bewerkstelligd moet worden en wanneer de uitvoering ervan gepland is. Daaronder wordt steeds aangegeven wat de voortgang is en welke acties er het afgelopen jaar uitgevoerd zijn.
4.1 Minder bedrijfsafval in het huishoudelijk afval Maatregel 4 beleidsnotitie afval: Minder bedrijfsafval in het huishoudelijk afval Beoogd resultaat van de maatregel: Het verminderen van de hoeveelheid bedrijfsafval in het huishoudelijk restafval met circa 100 ton per jaar. Het aantal uitgegeven en in te zamelen restafvalcontainers voor huishoudelijk afval kan met circa 150 verminderd worden. Planning: 2014 en 2015 Voortgang Deze maatregel is in uitvoering. Uitgevoerde acties 2015 In totaal zijn er 40 bedrijven benaderd waarbij het vermoeden aanwezig was dat deze oneigenlijk meeliftten op het huishoudelijk afval. Deze maken nu allemaal gebruik van een container voor bedrijfsafval. Dit heeft een gunstig effect op de totale kosten voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval.
4.2 Beleidslijn nieuwe hoogbouw en uitzonderingssituaties nieuwe laagbouw Maatregel 8 beleidsnotitie afval: Beleidslijn nieuwe hoogbouw en uitzonderingssituaties nieuwe laagbouw Beoogd resultaat van de maatregel: Een vastgestelde notitie met een uitgewerkte beleidslijn voor inzamelsystemen bij nieuwe hoogbouw en uitzonderingsgevallen op de minicontainerinzameling bij nieuwe laagbouw. Planning: 2015 Voortgang Deze maatregel is uitgevoerd. Uitgevoerde acties 2015 • We hebben de keuzes die de gemeenteraad met de vaststelling van de beleidsnotitie afval heeft gemaakt, in een conceptnotitie uitgewerkt. De notitie betreft een richtlijn voor het bepalen van de inzamelwijze bij nieuwbouw, renovatie, herstructurering en voor het beoordelen van wensen uit de bestaande bouw. • De specifieke (technische) eisen voor het ontwerp, de uitvoering en het beheer van de inzamelsystemen zijn in een apart document vastgelegd. Dit gaat om zaken als materiaalgebruik van de inzamelvoorzieningen, positionering ervan en aanspreekpunten voor het beheer. • De conceptnotitie en de specifieke technische eisen worden op dit moment bij een concreet nieuwbouwproject op werkbaarheid getest. Daarna kan de richtlijn door het college van burgemeester en wethouders worden vastgesteld en kan de teamleider Reiniging de specifieke (technische) eisen vaststellen.
9
4.3 Optimaliseren glasinzameling Maatregel 10 beleidsnotitie afval: Optimaliseren glasinzameling (notitie opstellen) Beoogd resultaat van de maatregel: Een vastgestelde notitie met een uitgewerkte beleidslijn voor glasbakken. Hierin wordt aangegeven welke minimale hoeveelheid glas er met een glasbak gegenereerd dient worden alvorens een glasbak geplaatst wordt. Ook worden de criteria voor het plaatsen van een ondergrondse glasbak beschreven. Alle huidige 122 glasbakken worden aan de criteria uit de notitie getoetst, eventuele bijstellingen en herplaatsingen worden in de notitie in de tijd gezet. De (her)plaatsing van textielcontainers (maatregel 11) wordt hier integraal in meegenomen. Planning: 2015 Voortgang Deze maatregel is in uitvoering. De contouren zijn helder en de notitie is bijna in conceptvorm klaar. Daarna kan het college van burgemeester en wethouders deze vaststellen. Deze maatregel wordt samen met maatregel 11 (textielinzameling) uitgevoerd. In de beleidsnotitie afval staat aangegeven dat er een herplaatsingsplan zal worden opgesteld. Het opstellen van een dergelijk plan kost de nodige tijd en bovendien ontbreken op dit moment de financiële middelen om een dergelijk plan in een paar jaar tijd uit te voeren. Een gefaseerde aanpak, waarbij de komende jaren de inzamelvoorzieningen geleidelijk in overeenstemming met de gekozen beleidslijn worden gebracht, past beter bij de huidige situatie en heeft daarom de voorkeur van het college van burgemeester en wethouders. Voordeel voor een gefaseerde aanpak is bovendien dat er meer aandacht voor de lokale omstandigheden, de gebruikerswensen en gesprekspartijen kan zijn. Het spreekt voor zich dat de grootste afwijkingen ten opzichte van de beleidslijn als eerste opgepakt worden. Daar is ook de grootste winst te behalen. Uitgevoerde acties 2015 • We zijn bezig om de glas- en textielbakken in een digitaal beheersysteem te zetten. De locatie, leeftijd, onderhoudsstatus en andere gegevens van de bakken zijn dan digitaal beschikbaar. Deze gegevens zijn nodig om te komen tot bovengenoemde gefaseerde aanpak en implementatie. • We hebben een korte (concept)notitie opgesteld met daarin een uitvoeringslijn voor de collectieve inzamelvoorzieningen voor glas, textiel en papier.
4.4 Optimaliseren textielinzameling Maatregel 11 beleidsnotitie afval: Optimaliseren textielinzameling (notitie opstellen) Beoogd resultaat van de maatregel: De textielcontainers zijn op strategische locaties, ondergronds en in combinatie met een glasbak geplaatst. Het huidige aantal van 46 textielcontainers blijft de komende jaren gehandhaafd. De toetsing van de huidige locaties en eventuele herplaatsing wordt meegenomen in de notitie glasbakken van maatregel 10. Planning: 2015 Voortgang Deze maatregel is in uitvoering. De contouren zijn helder en de notitie is bijna in conceptvorm klaar. Daarna kan het college van burgemeester en wethouders deze vaststellen. Deze maatregel wordt samen met maatregel 10 (glasinzameling) uitgevoerd. Uitgevoerde acties 2015 Zie paragraaf 4.3 (glasinzameling). 10
4.5 Kostenbesparing milieustraat Bolsward Maatregel 13A beleidsnotitie afval: Kostenbesparing milieustraat Bolsward Beoogd resultaat van de maatregel: Het beëindigen van de huidige dienstverleningsovereenkomst. Er wordt met de gemeente Littenseradiel en Omrin naar een nieuwe constructie gezocht met een nieuwe dienstverleningsovereenkomst. Indien dat traject onvoldoende resultaat oplevert, dan wordt de exploitatie van de milieustraat in Bolsward volledig in eigen beheer genomen. Planning: 2013 en 2014 Voortgang Deze maatregel is in uitvoering. Uitgevoerde acties 2015 Het doorvoeren van wijzigingen in de samenwerking met de gemeente Littenseradiel en Omrin is een moeizaam proces gebleken. In 2015 hebben we met deze partijen mondelinge overeenstemming over de toekomstige samenwerking bereikt. Afgesproken is dat Súdwest-Fryslân per 1 januari 2017 de exploitatie van de milieustraat Bolsward van Omrin overneemt. Verder is afgesproken dat de gemeente Súdwest-Fryslân een dienstverleningsovereenkomst met de gemeente Littenseradiel afsluit zodat de inwoners van die gemeente gebruik kunnen blijven maken van de milieustraat Bolsward. Voorwaarde van Littenseradiel is wel dat tot het moment van de herindeling op 1 januari 2018, de openingstijden van de milieustraat Bolsward gelijk blijven en dat de kosten die bij hen in rekening worden gebracht eveneens gelijk blijven. In 2016 worden de zaken juridisch en financieel met genoemde partijen afgewikkeld. Bovenstaande resulteert erin dat vanaf 1 januari 2017 het eerste deel van de besparingsopgave gerealiseerd kan worden en na 1 januari 2018 het overige deel.
4.6 Milieustraat Heeg: beperken openingstijden Maatregel 13B beleidsnotitie afval: Milieustraat Heeg, beperken openingstijden Beoogd resultaat van de maatregel: De milieustraat in Heeg is 2 maal 2,5 uur per week geopend. Een gebruikersenquête vormt de basis voor het bepalen van de concrete tijdstippen. Planning: 2013 en 2014 Voortgang Deze maatregel is volledig geïmplementeerd. Uitgevoerde acties 2015 • In het najaar 2014 is er een enquête onder bezoekers van deze milieustraat gehouden. • Op basis van de uitkomsten is een concept-opzet van de openingstijden gemaakt waarin het huidige aantal openingsuren wordt teruggebracht. Deze is met dorpsbelang Heeg gesproken. • De openingstijden zijn per 1 januari 2016 aangepast waardoor er een besparing van 27.000 euro per jaar gerealiseerd wordt.
11
4.7 Milieustraat Koudum: beperken openingstijden Maatregel 13C beleidsnotitie afval: Milieustraat Koudum, niet wijzigen, openingstijden nog bepalen Beoogd resultaat van de maatregel: De milieustraat in Koudum blijft 2 maal 2,5 uur per week open. Een gebruikersenquête vormt de basis voor het bepalen van de concrete tijdstippen. Planning: 2013 en 2014 Voortgang De uitvoering van deze maatregel is doorgeschoven naar 2016. De openingstijden van de milieustraat van Bolsward, Koudum en Sneek zijn op dit moment nog hetzelfde als voor de gemeentelijke herindeling en zijn zodoende nog niet op elkaar afgestemd. Volgend jaar gaan we aan de hand van de door de gemeenteraad vastgestelde beleidskaders een samenhangend plaatje voor de openingstijden van alle milieustraten samenstellen. De wensen van de bezoekers en een analyse van de bezoekersaantallen worden daarin meegenomen. De gemeenteraad is daar eind 2015 via actieve informatie over geïnformeerd.
4.8 Verlagen verwerkingskosten restafval Maatregel 14 beleidsnotitie afval: Verlagen verwerkingskosten restafval Beoogd resultaat van de maatregel: In 2016 zijn de verwerkingskosten voor restafval met € 600.000,- verlaagd ten opzichte van het niveau van 2012. Het tempo van de PPN 2012 met bijbehorende besparingsvoorstellen (tweede besparingsronde) wordt hierin gevolgd. Planning: 2013 t/m 2016 Voortgang Deze maatregel is in uitvoering en verloopt tot nu toe volgens planning. De volgende kanttekening moet daar wel bij gemaakt worden. Doordat het Rijk in 2015 een verbrandingsbelasting van 13 euro per ton voor verbrand afval heeft ingevoerd, zijn de uiteindelijk verwerkingskosten van de gemeente met circa 200.000 euro per jaar gestegen. Dit ligt echter buiten de invloedssfeer van de gemeente en Omrin. Uitgevoerde acties 2015 In de gesprekken met de directie van Omrin en via de aandeelhoudersvergaderingen is het onderwerp tariefverlaging vaak aan de orde gesteld. Dit in combinatie met de ontwikkelingen op de afvalmarkt, heeft ertoe geleid dat het verwerkingstarief van het restafval de laatste jaren een dalende trend laat zien. Het tempo van de daling van het verwerkingstarief voor restafval ligt hoger dan bij de tweede besparingsopgave werd verwacht. Een verdere dalingen van het tarief wordt overigens niet meer verwacht. Hierdoor blijft de behaalde besparing waarschijnlijk op € 545.400 euro steken.
Verloop uniform tarief restafval Voordeel Súdwest-Fryslân t.o.v. 2012 Te realiseren voordeel o.b.v. PPN 2012
2012 € 107,00
2013 € 97,50 € 191.900 € 100.000
2014 € 90,00 € 343.400 € 220.000
2015 1 € 80,00 € 545.400 € 420.000
Tabel 1: Verloop verwerkingstarief restafval in relatie tot te realiseren besparingen
1
In verband met de verbrandingsbelasting hanteert Omrin een toeslag van 10 euro per ton restafval.
12
2016 € 80,00 € 545.400 € 600.000
In 2015 hanteerde Omrin een uniform verwerkingstarief van 80 euro per ton restafval (excl. verbrandingsbelasting). Dit is samengesteld uit een verwerkingsdeel van 65 euro en een logistieke component van 15 euro per ton. Het overzicht uit bijlage 1 van deze notitie maakt duidelijk dat Omrin in 2015 een marktconform verwerkingstarief hanteerde.
4.9 Investeren in inzamelmiddelen Maatregel 17 beleidsnotitie afval: Investeren in inzamelmiddelen Beoogd resultaat van de maatregel: Het verlagen van de inzamelkosten door te investeren in nieuw materieel. Planning: 2014 en 2015 Voortgang Deze maatregel is uitgevoerd. Er zijn nieuwe en andere inzamelvoertuigen in gebruik genomen waardoor de productiviteit is gestegen. Uitgevoerde acties 2015 • Eind 2014 zijn er vier nieuwe inzamelvoertuigen in gebruik genomen. Deze kunnen twee afvalcontainers tegelijk oppakken/legen en halen daardoor een hogere productiviteit. De aanschaf vormde hét moment om per 1 januari 2015 met nieuwe efficiëntere inzamelroutes te gaan werken. • Eind 2015 hebben we twee gebruikte zijbeladers gekocht waarmee de aansluitingen in het gebiedsdeel Bolsward en Wûnseradiel door de eigen inzameldienst (in plaats van Omrin) bediend kunnen worden. Dit in combinatie met een vernieuwde routeopzet leidt uiteindelijk tot een besparing van € 50.000,- per jaar. Zie verder paragraaf 4.11.
4.10 Ontwikkelpunt: meten klanttevredenheid Maatregel 20 beleidsnotitie afval: Meetinstrument klanttevredenheid Beoogd resultaat van de maatregel: Het ontwikkelen van een meetinstrument voor klanttevredenheid met betrekking tot het inzamelen van huishoudelijk afval. Planning: 2015 Voortgang We zijn er niet aan toe gekomen om deze maatregel in 2015 op te pakken. De uitvoering van deze maatregelen wordt daarom doorgeschoven naar 2016.
4.11 Besparingsmaatregel ronde vier Besparingsmaatregel ronde vier (PPN 2016-2019): Het aantal uitbestede aansluitingen terugbrengen naar nul. Beoogd resultaat van de maatregel: Op 2 juli 2015 heeft de gemeenteraad de PPN 2016-2019 vastgesteld. Onderdeel daarvan is de bezuinigingsmaatregel om het aantal uitbestede aansluitingen voor de inzameling van restafval en GFT-afval te reduceren naar nul. Dit door de inzameling bij 9.300 aansluitingen in het gebiedsdeel Bolsward, Wûnseradiel en Boarnsterhim van Omrin over te nemen. In de PPN staat aangegeven dat daarmee vanaf 2018 een jaarlijkse besparing van € 50.000,- gerealiseerd kan worden.
13
Planning: Uiterlijk 2018 Voortgang Deze maatregel is grotendeels gerealiseerd. Uitgevoerde acties 2015 • Eind vorig jaar hebben we met Omrin de afspraak kunnen maken dat Súdwest-Fryslân per 1 januari 2016 de operationele uitvoering van de inzameling al overneemt. • Verder is afgesproken om de afwikkeling van de regio-BV en het aandeelhouderschap van Fryslân Miljeu NV in 2016 op te pakken. • Er is een nieuwe opzet van de inzamelroutes samengesteld waarin de routes van het gebiedsdeel Bolsward en Wûnseradiel zijn geïntegreerd. Deze opzet is op 1 januari 2016 geïmplementeerd. • Het effect van bovengenoemde acties is dat de beoogde besparing eerder gerealiseerd kan worden.
14
5. Doorkijk – 2016 en verder In dit hoofdstuk worden een aantal ontwikkelingen beschreven die in het jaar 2016 en de jaren daarna gaan spelen.
5.1 Van Afval Naar Grondstof Het programma Van Afval Naar Grondstof is de inspanning van dit kabinet om de transitie naar een circulaire economie te stimuleren. Het rijk werkt daarbij samen met andere overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Het gezamenlijke doel is om meer duurzame producten op de markt te brengen, bewuster te consumeren én meer en beter te recyclen. Het gaat onder meer om verduurzaming aan de voorkant van de keten, het verbeteren van de afvalscheiding en inzameling, het richten van bestaand afvalbeleid op de circulaire economie en de aanpak van specifieke ketens en afvalstromen. Het uitvoeringsprogramma VANG heeft als doel om in 2020 75 procent scheiding van huishoudelijk afval te realiseren en de hoeveelheid restafval te reduceren tot 100 kilogram per inwoner per jaar. Het gaat overigens niet om een afdwingbare doelstelling, maar gemeenten moeten deze wel betrekken bij het maken van beleidskeuzes. Súdwest-Fryslân realiseert al een scheidingspercentage van 70 procent. De hoeveelheid fijn restafval die na de nascheiding resteert is 159 kg per inwoner. De hoeveelheid grof restafval is 26 kg per inwoner. De maatregelen uit ‘Netjes geregeld!’ in combinatie met innovaties in de nascheiding, zorgen voor steeds meer afvalscheiding. In de volgende beleidsnotitie zal bekeken worden welke aanvullende maatregelen er nog mogelijk zijn om een bijdrage aan de VANG-doelen te leveren. We maken dan de balans op en bekijken welke aanvullende maatregelen er nog wenselijk zijn. Hierbij merken we op dat er een reële kans is dat maatregelen die de dienstverlening op grondstoffen intensiveren tot een hoger kostensaldo gaan leiden.
5.2 Communicatiecampagnes In 2016 doet Súdwest-Fryslân mee aan een provinciebrede campagne over het positioneren van de restafvalcontainer. Bijna alle Friese gemeenten nemen hieraan deel. Doel van de campagne is het verbeteren van het afvalscheidingsgedrag van de huishoudens. De coördinatie van de uitvoering ligt bij Omrin. Het communicatieconcept ‘Samen halen we alles eruit’ spreekt erg aan, evenals de spelregels voor afvalscheiding die richting inwoners gecommuniceerd worden: ‘U sorteert voor, wij doen de rest’. Deelname aan de campagne geeft een goede invulling aan maatregel 21 van de beleidsnotitie. Heeg heeft in 2015 het initiatief genomen om via het Netwerk Duurzame Dorpen een eigen campagne over afvalscheiding op te starten. Het betreft de campagne ‘Ho! Net yn'e Kliko!’ welke de inwoners van Heeg activeert en motiveert om het afval nog beter te scheiden. De lokale campagne van Heeg loopt door tot en met 2016. Het is goed mogelijk dat straks meer dorpen uit SúdwestFryslân het initiatief gaan nemen om hieraan deel te nemen. Dergelijke lokale initiatieven sluiten goed aan bij de ambities van de beleidsnotitie afval.
5.3 Daling verwerkingstarief restafval eindigt De afgelopen jaren is het uniforme verwerkingstarief voor restafval fors gedaald. Zoals het er nu naar uitziet is de bodem bereikt. In de begroting van Omrin is vanaf 2017 een indexering van het verwerkingstarief van restafval opgenomen van ongeveer 1 euro per ton (ook voor GFT-afval). Dit gaat voor onze gemeente om ongeveer 27.000 euro per jaar, 75 eurocent per aansluiting.
5.4 Vervanging minicontainers is straks nodig In de gemeente zijn er ongeveer 70.000 minicontainers voor rest- en GFT-afval in omloop. De leeftijd van deze containers is relatief hoog, de oudste containers zijn van de jaren ’80. Van uniformiteit is er op dit moment geen sprake, de leeftijd, kleuren, maten en merken zijn verschillend. De huidige minicontainers zijn reeds afgeschreven en brengen daarom geen
15
kapitaalslasten meer met zich mee. Op dit moment zijn alleen de vervangingskosten van kapotte containers aan de orde. Vanuit het perspectief van containerbeheer en de gebruikers – de inwoners van de gemeente- is het wenselijk dat op termijn de huidige afvalcontainers geleidelijk worden vervangen waarbij er eveneens meer uniformiteit in de kleuren en de formaten van het containerbestand komt. Daarom zullen wij in 2016 een vervangingsplan voor alle minicontainers voor rest- en GFT-afval opstellen met daarin de keuzes en financiële consequenties voor het (gefaseerd) vervangen van de minicontainers. De verwachting is dat de vervangingen de afvalstoffenheffing iets doen stijgen.
16
Bijlage 1: Overzicht verwerkingstarieven 2015
Bron: Afvalstoffenheffing 2015, Rijkswaterstaat ministerie van Infrastructuur en Milieu
17
