Voordracht leermoeilijkheden op 29 januari 2007

Voordracht leermoeilijkheden op 29 januari 2007. Inleiding door Karin Deze vergadering is tot stand gekomen na een overleg met ouders waar de noodzaak van een infoavond naarvoren is gekomen en daarom zal Frieda Vivijs ook de algemene problematiek rond leermoeilijkheden even toelichten. Deel 1: Uiteenzetting Frieda Vivijs De dyslexie - definitie “Een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.” In het eerste leerjaar kan het zijn dat de kinderen eerst nog vlot meekunnen maar als ze spontaan moeten gaan lezen gaat het kind beginnen te hakken en plakken. Zij gaan dan soms radend lezen (zij gokken naar woorden). Anderen lezen steeds letter per letter zoals het eerst wordt aangeleerd. Dyslexie komt op alle intelligentieniveaus voor. Bij de kinderen met een normaal IQ wordt het wel het meest ontdekt omdat het daar het meest duidelijk is om verschillen aan te tonen. Bij iets minder intelligentie is het moeilijker vast te stellen omdat die kinderen trager leren. Bij de hogere IQ’s is het ook moeilijker te vinden aangezien die kinderen de problemen beter kunnen compenseren. Dyslexie duidt op een gebrekkige automatisering daar het kortetermijngeheugen minder goed werkt. Wel herinneren die kinderen de rest wel goed omdat hiervoor een ander geheugen wordt aangesproken. Het is een neurologisch probleem en 60 tot 70 % is erfelijk Bij dyslectische kinderen zijn er andere hersengebieden actief. De motorische cortex wordt ook belast, waardoor een kind beweegt tijdens het lezen, dit zonder het te beseffen en zonder er veel tegen te kunnen doen. Indien er een ernstige achterstand is, onverwachts, dan pas spreken we over dyslexie. Als er op het einde van het tweede leerjaar een verschil van een jaar is ( het kind heeft nog geen AVI 3 - niveau) dan moet men eerst nagaan of het kind goed hoort en ziet. Deze factoren moeten eerst uitgesloten worden.

Ook een sociale stoornis zoals scheiding van de ouders kan een achterstand veroorzaken. Hardnekkig, ook na intensieve hulp. Hiermee wordt bedoeld dat, indien een kind een jaar achterstand heeft, het eerst professionele hulp moet krijgen en dan terug de testen moet uitvoeren. 3 tot 5 % van de bevolking zou dyslexie hebben. Over dyscalculie zijn geen concrete cijfers gekend maar er wordt aangenomen dat die dezelfde zijn. Dyslexie herkennen kan niet op zeer jonge leeftijd volgens bovenstaande regels. Enkele aanduidingen zoals de kleuren herkennen, de namen van de dagen onthouden en moeilijk rijmen kunnen een aanwijzing geven in de richting van dyslexie. Bij leerproblemen tussen 7 en 9 jaar met een achterstand van 1 jaar kan men genieten van terugbetaling via het RIZIV. Eén jaar achterstand op 7 jaar is zeer veel alhoewel dit maar op één onderdeel moet zijn. Er moet wel steeds een voorschrift van de arts zijn. Indien er nog niet genoeg achterstand is, kan het via de aanvullende verzekering maar dan moet er eerst een aanvraag van een specialist komen. Voor de leeftijd van 7 jaar kan dit alleen maar met aanvullende verzekeringen van de mutualiteiten. De kostprijs is € 16,75 per 30 minuten en de opleg (zelf te betalen) is ongeveer 5 euro. Tussen 10 en 14 jaar moet er een achterstand van 2 jaar zijn. Er kan maximaal 2 jaar terugbetaling gebeuren. Bij een doorverwijzing naar de logopediste zal men hierover zoveel mogelijk info geven.

De AVI normen AVI dit zijn leestesten die genormeerd zijn. Er zijn 9 niveaus. Het beheerste niveau: men kan snel genoeg lezen met weinig fouten. Een instructieniveau is het niveau waarin geoefend wordt: dus één niveau hoger dan het beheerste niveau en een falingsniveau. Dit is het niveau dat voor het kind echt wel te moeilijk is. Na het eerste leerjaar zou het kind niveau 2 à 3 moeten halen. Na het tweede leerjaar zou niveau 6 moeten gehaald zijn. Na het derde leerjaar AVI 9. Indien het kind in het zesde leerjaar AVI 9 niet beheerst, is er een probleem om naar het secundair te gaan zonder problemen daar de hoeveelheid leerstof dan wel groot wordt. Na eind januari zouden de kinderen van het eerste leerjaar AVI 1 moeten halen. Rond deze tijd worden ze voor het eerst getest en op het einde van het eerste leerjaar komt de volgende test er aan.

In de volgende jaren komt dit neer op drie testen per jaar. Ook wordt er dan gezien of zij de letters ‘D’ en ‘B’ nog omdraaien. In het derde leerjaar mag dit niet meer. Ook op de ‘ou’ en de ‘eu’, alsook op de andere tweeklanken wordt gelet. Wie mag de diagnose stellen ? Personen die psycho - diagnostische testen mogen afnemen en kennis hebben van leerstoornissen en toepassingen in het onderwijs. Ook logopedisten en neurolinguïsten, maar ook soms de zorgleerkracht. Mensen binnen een CLB zijn vaak daartoe opgeleid. Eigenlijk kan dit niet los van de school omdat men deze testen moet afnemen na een periode van intensieve hulp. Een attest of een gemotiveerd verslag is nodig voor het secundair onderwijs en ook in de derde graad van het basisonderwijs kan dit reeds nuttig zijn Wat zijn de problemen ? Lezen Woordherkenning gaat niet automatisch met de twee reacties : radend lezen en spellend lezen. Het gevolg is een tempoprobleem, moeilijker begrijpen van teksten, moeilijker begrijpen van opdrachten en instructies en eigen notities zijn meestal slecht geschreven. De school heeft de verantwoordelijkheid om de eerste ontdekkingen te doen en de eerste hulp te bieden. Nadien is het tijd om hulp te vragen van een logopediste om de gevolgen te onderdrukken want genezen kan niet bij dyslexie. Alleen moeten we ervoor zorgen dat we snel genoeg ingrijpen. Spelling De kinderen hebben geen specifieke fouten maar ze zijn wel hardnekkiger en worden meer gemaakt. Het spellingssysteem kent een onderscheid in: hoorwoorden, regelwoorden: open en gesloten lettergreep, ‘d’ of ‘t’ achteraan, e.a. onthoudwoorden: korte ‘ei’ en lange ‘ij’, ook ‘ou’ en ‘au’, e.a. Algemeen automatiseringsprobleem Het automatiseringsproblemen speelt hen duidelijk parten, niet alleen bij het lezen en spellen, maar ook bij de tafels. Geïsoleerde oefeningen lukken beter want men kent de regels wel maar weet niet wanneer ze toe te passen.

Structuurprobleem Vergeetachtig en chaotisch. Gevolgen Moeilijk afschrijven van het bord Moeilijkheden met snel noteren Moeilijk met agenda inschrijven Moeilijk met foutloos en leesbaar schrijven bij de toetsen, hier zijn afspraken met de betroffen leerkracht belangrijk. Hulpmiddelen Gebruik maken van algoritmekaart (afspraken maken met de leerkracht) Onthoudwoorden aanleren: au-plaat, ei-verhaal e.a. Uitgangspunt spelling of inhoud: wat is hier belangrijk en waar worden dus punten op gegeven? Alternatieve beoordelingsvormen: de helft van het dictee laten maken of een gatendictee laten maken Bij dyslexie is in de derde graad en het secundair onderwijs eigenlijk compenserende hulp raadzaam Bij het leren van een vreemde taal zijn er vooral problemen met het aanleren van de nieuwe klanktekenkoppeling en andere structuren in de nieuwe handboeken. Het Frans lukt dan soms wel maar het Engels is zeer moeilijk. Latijn lukt soms ook, maar dit is eigenlijk een dode taal. De computer kan hulp bieden, maar de software is nog steeds duur. Indien het kind echt dyslectisch is, kan het wel nuttig zijn om MODEM (www.modemadvies.be) eens te bezoeken. Voor 25 euro krijg je alle uitleg over de hulpmiddelen die momenteel voorhanden zijn. Het werkgeheugen wordt zeer sterk belast en bij hoofdrekenen zijn de tussenstapjes soms moeilijk te onthouden. Langere vragen zijn moeilijker begrijpbaar. In het secundair onderwijs zijn er soms dyslectieklassen om de testen te doen. Behandeling Taaakgerichte behandeling is zinvol. Dyslexie heb je voor het leven, maar er kan wel aan gewerkt worden zodat de scherpe kantjes er af gaan. Hulp bij vreemde talen is zeer vaak nodig. Hoe kan de school helpen. -Bevorderend Vroegtijdig adequate hulp bieden is zeer bevorderend. -Wat is dan negatief Negatieve leerkrachtinteracties (de schuld bij het kind leggen en niet bij het dyslexieprobleem), Laattijdige dedectie Zittenblijven -zonder meer- helpt niet Faciliteiten die gegeven kunnen worden. Gebruik van de computer Werk laten nalezen Luidop lezen in de klas beperken

Teksten vooraf geven Werken met kernwoorden en schema’s Meer tijd geven Vragen voorlezen Toets mondeling laten afleggen Meerkeuzevragen zijn nefast In het secundair kunnen er soms dingen niet beoordeeld worden Agenda’s op een rustig moment invullen Notities kopiëren Tijd geven Vooraan in de klas zetten Beklemtoon logica en structuur Begeleiden bij studiekeuze

Deel twee door ANN Ouders en hulpmiddelen Spellingsprobleem met de kinderen Tips Wie gaat de huistaakbegeleiding doen? Afspreken met het kind wanneer je de huistaken maakt, eerst even spelen of direct na schooltijd starten met de taken. Zorg ervoor dat de andere kinderen van het gezin intussentijd iets anders doen.Het is beter een afspraak te maken over een uit te voeren taak dan een tijdsduur af te spreken of op te leggen. Oefen genoeg maar niet te veel, je kind moet het graag blijven doen. Leestips Avi-lezen is belangrijk, maar het kind moet graag blijven lezen en moet ook kunnen begrijpen wat er geschreven staat. Een aangenaam boek zoeken kan helpen voor het kind. Af en toe eens samen lezen is ook bevorderend. Samen lezen kan de kinderen ook aanmoedigen om meer te lezen. De kinderen een boek geven voor het slapengaan kan ook motiveren. Immers, kinderen willen langer opblijven dan de ouders wensen. Men kan ook in stilte lezen d.m.v. boekjes met een luister-cd (waarbij een stem voorleest). Ook interesse voor computer en internet kunnen helpen om te laten lezen. Bij de VRT kan je teletext aanzetten door het nummer 888 in te geven en je krijgt meteen de ondertiteling. Ook bij het afspelen van dvd’s is dat mogelijk. Spelling. Spelletjes waarbij men leest en speelt met taal zijn ook nuttig. Er zijn er veel in de handel verkrijgbaar. Regelwoorden: Hoe wordt de regel toegepast? Steeds terug inoefenen totdat de kinderen de regels zelf kunnen toepassen. Spelenderwijs dictee oefenen, door bijvoorbeeld het kind eens een dictee te laten afnemen van u, kan nuttig zijn. Je kan meteen de regels samen bespreken, bv.: Ik zet het woord in het meervoud en hoor dan een ‘d’ of een ‘t’. Het aandachtspunt waarmee je steeds rekening moet houden: het kind moet het leren leuk blijven vinden want het werken met taal zal, hoe dan ook, een blijvende inspanning vergen.

Deel 3 door Linda. Als het lezen niet vlot verloopt, zijn er toch nog manieren om boeken te lezen. Bij de blindenbibliotheek kunnen ook kinderen met dyslexie boeken ontlenen. Deze boeken worden per post thuisbezorgd. Deze dienst is gratis. Nu worden deze boeken op cd-rom in Daisy-formaat geleverd. Deze kan men beluisteren via een cd-speler waarmee men mp3-bestanden kan afspelen. Bij PHK kan men verschillende abonnementen nemen. Deze tijdschriften kosten tussen de 6 en 8 euro. Het tijdschrift ‘bokkensprongen’ is speciaal gericht op kinderen tot twaalf jaar. Andere mogelijke abonnementen zijn bv. ‘Metec’ over computer en ‘Cursief’ over de showwereld. Ook een luisterabonnement van de Vlaamse filmpjes is te verkrijgen in Daisy-formaat. Als je zowel een abonnement op school als thuis neemt, kunnen de kinderen luisteren terwijl ze in het boekje volgen. De luisterboeken van bestsellers, zoals Harry Potter en Kruistocht in Spijkerbroek, worden uitgegeven bij uitgeverij Rubinstein. In sommige bibliotheken kunnen deze ook ontleend worden. Ook via het internet kunnen enkele luisterboeken gedownload worden. Dit kan bijvoorbeeld op de website: www.voorlezer.net. Verder wil ik het nog even hebben over het gebruik van de computer. De computer kan men inzetten om leerstof te leren of te oefenen. Via overhoorprogramma's, bv. ‘Overhoor’ en ‘Teach 2000’, kan men zelf bestanden aanmaken en deze herhalen. De computer geeft dan onmiddellijk aan of het antwoord juist of fout is. Voor sommige oefenmethodes hoeft men niet te kunnen typen. Het is ook mogelijk om mondeling te oefenen of via meerkeuzevragen. Voor de Franse woordjes gebruiken we kleuren om aan te duiden of het een mannelijk of een vrouwelijk woord is. De mannelijke woorden geven we een blauwe achtergrond, de vrouwelijke een roze. Op die manier falen de kinderen al niet op bij het gebruik van het juiste lidwoord en zijn ze beter gemotiveerd. Door die kleurencodes herinneren ze zich dikwijls wel of het een mannelijk of een vrouwelijk woord is. Ook op de kaartjes voor het oefenen van de Franse vocabulaire die mijn dochter gebruikt, werken we met die kleurencodes. Voor WO-vakken studeren mijn kinderen met behulp van een mindmap. Op die manier vatten we de te leren leerstof samen in een spinschema. Zo weten ze duidelijk wat ze moeten leren. Soms worden er prenten of een tekst bijgevoegd. Voor sommige kinderen kan het interessant zijn om studieteksten voor te lezen en deze op te nemen. Dit kan via computer of op een cassette. Op die manier kan het kind er zo dikwijls naar luisteren als het zelf wil. Ik heb een zoon die heel goed begaafd is, maar zeer zwaar dyslectisch. Voor lezen behaalde hij begin vijfde leerjaar avi 3 en begin zesde leerjaar avi 4. Hij is ook heel zwak in spelling.

Ook het vormen van de letters is moeilijk. Nu volgt hij het derde jaar tso. Toen hij in het derde leerjaar zat, vertelde men ons dat hij in het secundair met een laptop naar school zou moeten. We zijn dan een zoektocht gestart naar hulpmiddelen. Doordat we zelf bijna geen kennis van computer hadden, was dit zeker niet gemakkelijk. Vanaf het vijfde leerjaar werkt hij regelmatig op een laptop in de klas. Ook thuis verwerkt hij zo zijn lessen en taken. Hij laat de teksten voorlezen door een computerstem. Hij werkt in Word, zodat hij de spellingcorrector kan gebruiken. Hij gebruikt de computer dus niet alleen om te oefenen, maar ook om te compenseren. Voor diegenen die hierover meer willen weten, kunnen we op een ander moment eens afspreken. Rond 20 april is er de REVA-beurs. Hier kan men de 2 meest voorkomende voorleesprogramma's nl. ‘Sprint’ en ‘Kurzweil’ bekijken. Mensen die hiervoor geïnteresseerd zijn, mogen ons dat ook melden. Vanavond is er veel verteld. Ongetwijfeld zullen er ook veel vragen zijn. Daarom organiseren we volgende week maandag, 5 februari, om 8 uur een praatavond. Iedereen is dan welkom. Om af te sluiten bedanken we de aanwezigen voor de aandacht en de sprekers voor hun inzet. Voor verdere info, of als je eens wil praten over leerproblemen, kan je contact opnemen met [email protected]