GEBONDEN NIEUWS
maart-‐april 2015
EL D
Gebonden Nieuws
maart-april 2015
TWEEMAANDELIJKSE NIEUWSBRIEF VAN DE BRABANTSE BOEKBINDERSGILDE
BE
stemming en zullen we het activiteitenverslag van 2014 ten gronde bespreken. Na het formele gedeelte, kan er nagekaart worden in de bar, met een natje en een droogje! Kom zeker ook naar de workshops restauratie en papier marmeren, die binnenkort op de agenda staan. Echte aanraders! Helaas merkt het bestuur op dat de deelnames aan de vrije atelierwerkingen steeds verder dalen en dat er soms geen aanwezigen zijn. Dit is begrijpelijk, omdat vele leden ondertussen een eigen atelier hebben. Desondanks willen we toch vragen om eens tijdens een vrij atelierwerking binnen te springen, want we proberen om steeds een leuke demonstratie aan te bieden. Verder staan de machines nog steeds ten dienste van de leden. Daarenboven valt het belang van persoonlijk contact in het boekbinden niet te onderschatten. Je zou versteld staan van wat je allemaal kan leren van collega-‐boekbinders!
VO O
R
Beste leden, vrienden, Na een geslaagde nieuwjaarsreceptie en een excellent buffet, kunnen we zeggen dat we 2015 goed gestart zijn. De cursus Franse Band is afgelopen en 8 deelnemers hebben een prachtige Franse Band gemaakt. Velen hebben zelfs ribben op hun rug gezet. Prachtig! Tijd dus om alweer uit te kijken naar onze volgende stage: de Gekruiste Structuurband. Een prachtig boek gemaakt zonder lijm. Deze modern binding maken we met Zaans bord, een typisch product van een papiermolen uit Nederland, de laatste ter wereld die nog op windenergie werkt. Een unieke gelegenheid dus om met dit toch opmerkzaam papier te werken. Inschrijven maar! Verder hou ik eraan iedereen uit te nodigen op onze algemene vergadering op woensdag, 11 maart 2015 in de kleine Karel Hemmerechtszaal op de eerste verdieping in het Cultureel Centrum te Strombeek-‐Bever. De trap aan de bibliotheek naar boven, en je bent er! Allen welkom! Zoals steeds zullen de cijfers van 2014 besproken worden en de begroting van 2015. Ook zullen nieuwe vaste leden aanvaard worden door een
Indien je personen kent die ook geïnteresseerd zijn in het boekbinden of restaureren van boeken, breng ze mee en laat ze kennis maken met ons atelier! Joël
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
2
Agenda
Het rijkelijke buffet is vlot verteerd en de stage Franse Band is ondertussen ook achter de kiezen. Maar wat hebben de komende twee maanden nog allemaal in petto? Een geheugensteuntje!
EL D
***
***
BE
Verder zal ook het atelier in de maanden maart en april nog open zijn om onze leden de kans te geven om hun boeken af te werken. Dit kan op volgende zaterdagen (09h30-‐11h30): o o o
VO O
Op vrijdag 6 maart geeft Jean een workshop papier marmeren. Leer tijdens deze avond hoe je zelf een prachtige handmarmer kan creëren, om te gebruiken als schutblad, of als bekleding bij een mooie halve band. Deelname is geheel gratis, dus allen op post! ***
Een week later, op vrijdag 27 maart, geeft Jean opnieuw een interessante workshop, namelijk restauratie. Breng een oud boek mee waaraan restauratiewerk moet gebeuren, en wordt ingewijd in de beginselen van de nobele kunst van het restaureren. Deelname is gratis, dus geen reden om thuis te blijven, behalve voor onze bijgelovige leden dan…
R
De Gekruiste Structuurband is de laatste stage die we tijdens het werkjaar 2014-‐ 2015 aanbieden. Deze moderne lijmloze band leent zich tot uiterst creatieve ontwerpen en is ideaal om niet al te grote boeken in te binden. Gedurende drie vrijdagavonden leer je alles over deze hippe band. Wanneer? Op 20 maart, 27 maart en 24 april van 19h00 tot 21h30. Deelname kost 33 euro. Een tweede deelname kost 18 euro. Inschrijven kan door een e-‐mail te sturen naar de secretaris op
[email protected] en het bedrag over te maken op rekening van de gilde.
Zaterdag 7 maart Zaterdag 21 maart Zaterdag 25 april
Op 19 april zal onze gilde opnieuw een stand hebben op de boekbindbeurs in Sint-‐Niklaas. De boekbindbeurs is dé place to be voor de amateur boekbinder. Standhouders uit Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Engeland proberen er hun waren van de hand te doen. Iets dat niet echt moeilijk is, want de bezoekers aan de beurs staan rijen dik aan te schuiven om alles mee naar huis te nemen… Ben je op zoek naar leer, handgemarmerd papier, klosjes zijdedraad of naaigaren en allerhande materieel, wees dan zeker van de partij in het Bauhuis, Slachthuisstraat 60 9100 Sint-‐Niklaas, van 11h00 tot 17h00!
en is maal l ez e t s r e e vr iend . oo r de v e d k e e o o g b n Een et ee een a king m m s i lezen is n l n a e a m e de k eed . k een tw e vriend d u o n Het boe e n met e gezegde we erzie C hi ne e s
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
3
Koopjeshoek en meer
*****
BE
De gilde heeft nog steeds enkele robuuste houten persen, inclusief snijploeg en kneepplanken. Deze kunnen aangekocht worden aan 150 euro voor onze leden. Niet leden betalen 185 euro. Voor meer info kan men contact opnemen met onze penningmeester Hugo Willems-‐ Demunck op het nummer 02/269 89 76 of per mail op
[email protected] ***
R
Wie graag zijn bibliotheek verder wil uitbreiden of gewoon op zoek is naar een mooi boek om in te binden, kan eens een kijkje gaan nemen op de maandelijkse boekenmarkt in de luchtvaarthal van het koninklijk Leger-‐ museum te Brussel. Heel wat Belgische, Nederlandse en Franse standhouders proberen hier hun waar aan de man te brengen. De boekenmarkt gaat door elke eerste zaterdag van de maand, van 09h00 tot 14h00.
VO O
tot zondag van 10h00 tot 17h00. Maandag gesloten. Op 21 maart en 31 mei kan je ook de boekbinders zelf aan het werk zien. *** Het Plantin Moretusmuseum aan de Antwerpse vrijdagmarkt is van 24 april tot 19 juli het decor van de tentoonstelling ‘Antwerpen getekend’. De tentoonstelling behandelt de Scheldestad in haar meest opmerkelijke tijdsvak: de zestiende eeuw, de gouden eeuw van de stad. Maar ook minder fraaie taferelen passeren de revue, zoals de Spaanse furie en de beeldenstorm. Een aanrader!
EL D
Het atelier van Marcel Van Langenhove – lange tijd gewaardeerd bestuurslid van onze gilde en een van onze meest bekwame boekbinders – wordt te koop aangeboden. Dit kon je al lezen in een eerder nummer van ons Gebonden Nieuws. Ondertussen vonden heel wat van onze leden de weg naar zijn atelier. Heel wat zaken zijn al verkocht, maar er zijn nog heel wat interessante zaken te vinden. Aarzel dus niet om Jeanne Lemaire te contacteren op 02/267 89 81 om nog een kijkje te gaan nemen.
***
In het Musée Royale de Mariemont (Chaussée de Mariemont 100, 7840 Morlanwelz) loopt nog tot 31 mei de tentoonstelling ‘Exposition de l’atelier du livre’, waar boekbinders verbonden aan het boekbindatelier van het museum hun werken exposeren. Het museum bezit een belangrijke collectie boekbanden en beschikt over een professioneel uitgebouwd atelier, waar ook cursussen worden gegeven. Dinsdag
***
In de koninklijke bibliotheek te Brussel kan je momenteel in de Nassaukapel terecht voor de tentoonstelling ‘reizen in boeken’, een organisatie van de koninklijke vereniging van bibliofielen en iconofielen. Vergeet ook niet om meteen een bezoekje te brengen aan het librarium! ***
In het Museum voor schone kunsten in Brussel loopt momenteel de adembenemende tentoonstelling ‘Het rijk van de Sultan’. Ga mee op ontdekkingstocht naar het Ottomaanse rijk met westerse schilders en denkers uit de renaissance. Na de val van Constantinopel in 1453 oefende de Ottomaanse beschaving een veelzijdige aantrekkingskracht op hen uit. In de tentoonstelling herbeleef je dit schar-‐ niermoment waarop twee culturen elkaar veelvuldig ontmoetten en beïnvloedden, ondanks vooroordelen en militaire conflicten. Laat je betoveren door de wereld van de Ottomanen zoals ook Bellini, Dürer, Veronese, Tintoretto, Memling en andere kunstenaars dat deden.
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
4
Laurent Peeters: boekbinder en vergulder door Rob Koch (met medewerking van Jan Camps)
EL D
In 1940 brak de tweede Wereldoorlog uit. Kort nadien moest Peeters zijn medewerkers ontslaan. Zijn zoon, die bij hem als binder werkte, werd naar Duitsland gedeporteerd. Maar het werk in zijn atelier verminderde nauwelijks en in 1942 verscheen, ondanks de oorlog, nog een tweede boek: Het vergulden op Leder (Drukkerij Dirix). In 1944 stopte Laurent Peeters zijn werkzaamheden en werd de boekbinderij voortgezet door een medewerker, maar ook na zijn pensionering zat Peeters niet stil. Op verzoek van de Standaard Uitgeverij, werkte hij intussen aan zijn derde boek: Handboek voor den Boekbinder, dat in 1946 verscheen. In deze laatste publicatie combineerde Peeters eigenlijk zijn voorgaande publicaties tot één standaardwerk. Op 20 juni 1948 werd Peeters zwaar getroffen door het plotselinge overlijden van zijn echtgenote en op 27 november 1955 vond hij zelf de eeuwige rust.
Laurent Peeters met zijn echtgenote, uit de collectie van Maria Commerman (kleindochter van Laurent Peeters).
De handleiding voor den boekbinder uit 1930, ingebonden door Peeters zelf.
VO O
R
Ondanks zijn grote vermaardheid als boekbinder, weten we niet zo heel erg veel van de mens Laurent Peeters. Zijn kleinzoon, François Reusens, schreef enkele regels over zijn grootvader naar aanleiding van een tentoonstelling die in 1991 georganiseerd werd. Laurent Peeters werd te Weelde geboren op 14 oktober 1878, als oudste van een gezin van zeven kinderen. Na het vroegtijdig overlijden van zijn vader ging hij eerst als bakkersgast werken om voor het gezin letterlijk het brood te verdienen. Omstreeks 1900 belandde hij in Antwerpen en kwam er terecht als leerjongen bij de uitgeverij/drukkerij Spitaels. Toen hij daar de vergulders aan het werk zag, besefte hij dat hij boekbinder zou worden.
collega uit Gent, de boekbinder august de Decker-‐Lemaire, die de tentoon-‐ stelling had bezocht, stuurde hem op 29 oktober 1930 een enthousiaste brief. Nog hetzelfde jaar publiceerde Peeters zijn eerste boek: Handleiding voor den Boekbinder (uitgeverij Regenboog te Borgerhout).
BE
Met grote bewondering kijk ik naar het werk van de Belg Laurent Peeters, een eminent boekbinder en vergulder. Temeer bewonderenswaardig daar hij zijn diepe kennis van het ambacht met ons deelde langs verscheidene publicaties.
In 1903 vestigde Peeters zich als zelfstandig boekbinder en vergulder. Weldra zou het werk toestromen en kon de jonge vakman zich in de praktijk waarmaken. Na de Eerste Wereldoorlog verwierf Laurent Peeters op vrij korte tijd een grote bekendheid, zodat hij in de jaren twintig reeds twee voltijdse medewerkers in dienst had. Later kwam er nog een leerjongen bij. Vooral het vergulden op leder bezorgde hem een grote vermaardheid. Tijdens de Wereldtentoonstelling van 1930, die doorging te Antwerpen, exposeerde Peeters zelfs enkele werken, waaronder de kwarto uitgave van Pieter Brueghel van Felix timmermans, met ondermeer een kruik, vis en brood in opgelegd leder op het voorplat. Een vijfenzeventigjarige
De vermaarde Diestse boekbinder Jan Camps, die eveneens een groot bewonderaar is van deze voorname Antwerpse boekkunstenaar, reikte ons nog heel wat informatie aan over het werk van Laurent Peeters.
Signeren deed Laurent Peeters op het achterplat tegen de kneep aan de staart met zijn initialen omkaderd met een cirkel, dit alles steeds in blinddruk. Hij had een klein en een groter stempeltje
Hetzelfde boek, binnenaanzicht. Let op het lederen scharnier – een zeldzaamheid in het werk van Peeters –, de prachtige doublure en het inlegwerk dat doorloopt aan de binnenzijde van de platten.
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
5
Het m is-‐ e n v esperboek d at P eeters v oor zijn k leinzoon F rançois R eusens m aakte ter g elegenheid v an d iens p lechtige communie i n 1 939.
De r ijkelijk v ersierde b innenzijden v an d e platten v an h et m is-‐ e n v esperboek: ingelegd l eer m et g ouddruk.
Op dit moment worden door enkele organisaties initiatieven ontplooid tot een project rondom Laurent Peeters met daarin een expositie van banden, gebonden door Peeters; verder daaromheen gerede aandacht voor het edele ambacht van het handboekbinden en voor de studie van de boekband. Eerder al, in 1991, vond een expositie plaats te Antwerpen van boekbanden, gebonden door Peeters; veel banden zijn nog te traceren en de organisatoren hopen op een mooi project, waaromtrent de nodige publcitieit zal worden verzorgd. Eindigen doe ik op een persoonlijke noot: Het Handboek voor den Boekbinder beschouw ik als een standaard werk, nuttig voor, eigenlijk noodzakelijk te lezen door elke handboekbinder in het Nederlands taalgebied. Het boek gaat gedetailleerd in op de praktijk van binden en vergulden en geeft bovendien een historisch overzicht van de ontwikkeling van de praktijk van het boekbinden. Het geeft praktische aanwijzingen voor de versiering van de boekband, met modellen en duidelijke voorbeelden. Kortom, een rijke inspiratiebron voor elk zichzelf respecterend boekbinder!
EL D
VO O
R
Het vergulden op leder uit 1942. Eveneens door Peeters zelf ingebonden, met bijhorend foedraal.
BE
met initialen, welke hij gebruikte al naargelang het formaat van het boek. Naast de initialen had hij een stempel met ‘L. Peeters Boekb. Antw.’ , ook weer in twee formaten. Deze stempels gebruikte hij op de platten of op de binnenkant ervan of op de witte schutbladen. Soms gebruikte hij de twee stempels door elkaar. De vier stempels werden door Laurent Peeters ontworpen net zoals veel van zijn verguldmateriaal gesneden werd naar zijn tekening. Het snijden van zijn ontwerpen of het aankopen van bestaande stempels deed Laurent Peeters bij Béarel of bij de firma Debegny – Peignot beide in Parijs. Typische kenmerken, buiten de signatuur, van banden van Laurent Peeters zijn de afgelijnde platten, de afgelijnde kneepzijde en het afgelijnde papier op de platten in blinddruk. De fileten op de randen van de platten lopen door over de rug en het titelveld wordt voorzien van een vergulde kader. Laurent Peeters gebruikte zelden een lederen scharnier, maar zijn doorlopende schutbladen zijn van een dunne kwaliteit. Zijn marmerpapieren kocht Laurent Peeters van rondtrekkende venters of hij maakte ze zelf. Het blanco papier kocht hij in Brussel bij de firma Alaert. Zijn leder kocht hij dan weer bij de firma Wilberz in Brussel, die – om een groter aanbod te hebben – de firma Alaert overnam. Tientallen jaren later werd de firma Wilberz op zijn beurt overgenomen door de firma Delcorde, die tot op vandaag een vaste waarde is gebleven voor menig boekbinder. De mooie verzameling verguldijzers werd na Peeters’ pensionering in 1944 verkocht aan een gewezen leerling van Peeters, die het later (rond 1970) aan de laatste medewerker van het atelier Puylaert uit Boom verkocht. Deze verkocht het goed bewaarde verguldmateriaal in 2 loten, waarvan eentje aan Jan Camps te Diest.
Het begeleidende fotomateriaal is afkomstig uit de persoonlijke bibliotheek van Rob Koch, die na het overlijden van François Reusens de kans kreeg om enkele werken aan te kopen. Het betreft de Handleiding voor den boekbinder (1930), Het vergulden op Leder (1942), een gedenkboek uit 1936 en een mis-‐ en vesperboek uit 1939. Bezoek zeker zijn webstek voor meer foto’s en informatie: www.ganzenweide.nl De foto van Laurent Peeters en zijn echtgenote is afkomstig uit het privé archief van Maria Commerman, een kleindochter van Laurent Peeters.
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
6
Een streepje geschiedenis: het kapitaalbandje
door Boris Horemans
EL D
Het is pas in het begin van de zestiende eeuw dat het kapitaalbandje zoals wij dit vandaag nog kennen zijn intrede doet. Met zijdedraad – doorgaans twee verschillende kleuren – werd een kern (doorgaans een opgerold stukje papier) aan het boekblok genaaid. Daarbij werd door de kern van elke katern gestoken om extra stevigheid te verkrijgen. Gaandeweg maakte het enkel kapitaalbandje plaats voor een dubbel kapitaalbandje, hoewel dit vooral een continentaal fenomeen was. In Engeland bijvoorbeeld, bleef het enkel kapitaal zeer lange tijd de meest gangbare variant. Daarbij beperkten boekbinders zich ook tot twee kleuren, die steeds met dezelfde verhouding gebonden werden. Van erg creatieve patronen was dus zeker nog geen sprake… Bij dubbele kapitaalbandjes was het de gewoonte om een kleine en een grotere kern te gebruiken. De kleine kern werd steeds boven de grote bestoken. Pas aan het einde van de negentiende eeuw veranderde dit, en werd de kleine kern voor de grotere kern bestoken. Ook werd in deze periode afgestapt van ronde kernen en gebruikte men voor de grotere kern wel eens een plat stukje leer.
The Stonyhurst Gospel: Dit zevende-‐eeuwse Angelsaksische boek is de oudste gekende en bewaarde westerse binding. Let op de erg fijne kapitaalbandjes aan de kop en de start, die doorheen het leder op de rug zijn genaaid.
Replica van een middeleeuws manuscript, met een aangenaaide tong.
VO O
R
Kapitaalbandjes waren al van in het prille begin van het boekbinden een belangrijk onderdeel van het boek, al zagen zij er toen helemaal anders uit dan datgene wat wij vandaag zouden bestempelen als een kapitaalbandje. Wanneer we terugkijken naar erg vroege bindwijzen – zoals de Angelsaksische traditie – valt vooral op dat de kapitaalbandjes door de bekleding op de rug genaaid werden. Zodoende werd de bekleding niet van de rug getrokken wanneer men het boek uit de boekenkast nam. Het leder op de rug zat immers stevig aan het boekblok vastgenaaid. Dit alles gaf vaak aanleiding tot een een esthetisch erg bevredigend patroon op de rug van de boeken. Een interessant voorbeeld hiervan zijn de middeleeuwse boekbanden waarbij aan de kop van de rug een tong vervaardigd werd. Het leder op de rug werd niet ingeslagen, maar in een halfronde vorm afgesneden. Vervolgens werd deze tong vastgenaaid aan een gelijkaardige tong, die door de katernen aan het boekblok genaaid werd. Zodoende ontstond een stevig handvat waaraan het boek uit de kast getrokken kon worden.
geweven dat een erg aangenaam effect gaf. De kern van deze kapitaalbandjes was een opgerold stukje perkament, dat al aan het boekblok genaaid was bij het innaaien van het boek (men keerde niet terug aan de kettingsteek, maar bevestigde met het naaigaren eerst nog het perkamenten rolletje aan de kop en staart van het boek). Vervolgens wikkelde men de lederen koordjes rond deze kern én door de bekleding, om zo het kenmerkende weefpatroon te bekomen. Het staat buiten kijf dat deze manier van kapitaalbandjes naaien de sterkste is die tot nog toe ontwikkeld werd.
BE
Een handbestoken kapitaalbandje – in de volksmond ook wel eens besteekbandje genoemd – maakt een ingebonden boek helemaal af. Oorspronkelijk bedoeld als versteviging voor de kop en de staart (als bescherming voor onbedachtzame vingers die een boek uit de boekenkast trekken) is het vandaag verworden tot het sluitstuk van een mooie binding.
In de vijftiende en zestiende eeuw, werden kapitaalbandjes vaak doorheen de bekleding op de rug genaaid. Vooral in de Duitse gebieden kwam dit vaak voor. Met lederen koordjes werd dan een patroon op de kop van de rug
Met lederen koordjes wordt de kapitaalband door het leder op de rug genaaid.
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
7
Zodoende ontstond het gekende dubbele handbestoken kapitaalbandje zoals we dit vandaag nog kennen.
Een typisch negentiende-‐eeuws kapitaalbandje, waarbij stof rond een eindje touw geplooid wordt
In de Duitse gebieden deden deze kapitaalbandjes in de zestiende eeuw hun intrede. Engels boekbinders pasten deze dan weer toe vanaf de zeventiende eeuw. Met twee verschillende kleuren zijdedraad werd een kapitaalbandje genaaid op een stukje perkament. Vaak was de bovenkant omgeplooid of opgerold, om het eigenlijke naaiwerk wat meer volume te geven. Dit stukje perkament werd vervolgens op de rug van het boekblok gekleefd. Vaak wordt beweerd dat dit voor een belangrijke tijdswinst voor de boekbinder zorgde, maar deze manier van kapitaalbandjes maken is in feite even intensief als een aangenaaid kapitaalbandje. Het grote voordeel zat hem er vooral in dat deze kapitaalbandjes makkelijker op dode momenten gemaakt konden worden, bijvoorbeeld wanneer een boekbinder enkele dagen geen boeken te binden had. Vooral in Duitsland waren dergelijke kapitaalbandjes erg populair, ook bij luxueuze bindingen.
VO O
R
EL D
De gekende machinaal vervaardigde kapitaalbandjes
En wat dan met opgeplakte kapitaalbandjes? Vandaag gebruiken heel wat handboekbinders de machinaal vervaardigde kapitaalbandjes. Moderne machines slagen er in om tegen een minimale kost verschillende meters besteekband per uur te fabriceren. De boekbinder moet deze dan enkel nog op maat knippen en met een likje PVA-‐lijm aan de rug bevestigen alvorens deze afgewerkt wordt. Het is dan ook volkomen te gebruiken dat de amateur boekbinder (en de professional!)– zeker wat betreft minder kostbare bindingen teruggrijpt naar deze machinale kapitaalbandjes. Vaak wordt gesteld dat deze ‘knip en plak’-‐kapitaalbandjes een uitvinding zijn van de negentiende eeuw. Het klopt dat in 1846 een zeker Mark Bingley een patent kreeg op een machine die aan hoge snelheid kapitaalbandjes produceerde, maar ook voordien waren opgeplakte kapitaal-‐ bandjes schering en inslag.
BE
Een driedubbel kapitaalbandje met vier verschillende kleuren zijde.
Een Islamitisch kapitaalbandje
Vanaf de negentiende eeuw ging men ook minder arbeidsintensieve kapitaal-‐ bandjes vervaardigen. Door een stukje (al dan niet gestreepte) stof rond een eindje touw te wikkelen, werd met een minimale inspanning een erg mooi kapitaalbandje vervaardigd. Vaak hergebruikten boekbinders hiervoor versleten hemden, waar ze stukjes stof afsneden. Vanaf de jaren 1850 maakten machinaal geweven kapitaalbandjes hun intrede en wonnen steeds meer terrein. Tot op vandaag worden ze overal gebruikt, behalve dan voor exclusieve lederen bindingen, waar boekbinders nog steeds hun liefde en kunde voor het handgenaaid kapitaalbandje tentoon-‐ spreiden. Het spreekt voor zich dat deze bijdrage maar een klein deeltje van historische en hedendaagse kapitaalbandjes be-‐ handelt. De focus lag voornamelijk op de Europese boekbindkunst. Maar wie ook andere – vaak veel mooiere – manieren onder de knie wil krijgen, moet maar eens op zoek gaan naar wat informatie over koptische kapitaalbanden, die in de bekleding op de platten geweven werden, of nog de prachtige Islamitische kapitaalbandjes. Laat je creativiteit de vrije loop! En voor de durvers: wie het dubbel kapitaalbandje onder de knie heeft, moet zijn Venetiaanse broertje eens proberen: hierbij wordt er rond 5 kernen genaaid… ***
Wie wat meer te weten wil komen over kapitaalbandjes, kan zich verdiepen in volgende literatuur: ü
ü
ü
ü
Bernard C. Middleton, A History of English Craft Bookbinding Technique (London 1963). J.A. Szirmai, The Archaeology of medieval bookbinding (Londen 1999) Jane Greenfield & Headbands and How to Work Them (New Castle 1986). s.n. Les Tranchediles Brodées. Etude historique et technique (Parijs 1989).
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
8
Hij leerde zijn volk patatten eten
door Armand Adriaenssens
EL D
kunnen vrijwaren. Ze waren eenvoudig te telen en één hectare aardappelen kon driemaal zoveel mensen voeden als één hectare graangewassen. En hij zocht verwoed naar nog lekkerder aardappelbereidingen. En hij liet van die hapjes proeven aan de koning en invloedrijke edelen. Maar de gewone mens bleef wantrouwig. Wat kon hij daar tegen doe? Eerst zorgde hij ervoor dat de patat op het menu kwam van de gevangenissen. Maar dat was geen goed idee. Het leek wel of patatten eten een onderdeel was van de gevangenisstraf. Zodoende bedacht hij een andere list. Hij kreeg van Lodewijk XVI twee grote terreinen. Die liet hij vol aardappelen planten. Hij zette er een omheining rond en liet er een opschrift aanbrengen met: ‘Patatten van de Koning. Toegang streng verboden!’ Bovendien liet hij de velden bewaken door soldaten, maar die hadden instructies gekregen om te gaan slapen zo gauw het donker werd. Wat hij verwacht had gebeurde: de velden werden geplunderd. En de aardappel vond zo zijn weg naar de Franse keuken. In 1795 redde hij Parijs en heel de wijde omgeving van een erge hongersnood door de Jardins des Tuileries vol aardappelen te laten planten. Antoine Auguste Parmentier stierf in 1813. Hij bedacht twintig bereidingen met aardappelen, waaronder het bekende ‘hacis parmentier’. Maar frieten... daar is hij nooit opgekomen!
BE
Gravure van Antoine Augustin Parmentier
VO O
R
Ik weet niet of de heer Antoine Augustin Parmentier ergens in Frankrijk een standbeeld heeft, maar als hij er een heeft, dan zou dat opschrift er in gebeiteld moeten zijn. En als er geen standbeeld is, dan hebben ze die brave man een groot onrecht aangedaan. Antoine August werd in 1737 geboren als zoon van een kruidenier. Maar hij wou met die kruiden iets anders doen en ging studeren voor apotheker. Omdat hij niet genoeg geld bezat om een eigen zaak te beginnen, nam hij dienst in het leger als apotheker tweede klas. Doordat Frankrijk betrokken geraakte bij de Zevenjarige Oorlog (1756-‐18763) werd hij met een deel van zijn soldaten krijgsgevangen genomen door de Pruisen. En daar kregen zij enkel aardappelen te eten. Zijn soldaten riepen in ’t Frans ‘Bèkes!’, ze walgden en kokhalsden en kregen het nauwelijks door hun strot. Patatten werden in Frankrijk enkel door varkensboeren geteeld als voedsel voor hun beesten! En de soldaten verzwakten en er brak dysenterie (diaree) uit. Parmentier zocht verwoed naar recepten om die patatten aanvaardbaar te maken voor de Franse smaak. Met lange tanden begonnen de krijgsgevangenen er toch maar van te eten. Doordat Parmentier regelmatig werd uitgewisseld tegen andere gevangenen – er waren maar weinig militaire apothekers – kwam hij niet altijd bij dezelfde soldaten terecht. Hij wist dus niet hoe de soldaten hun patattendieet overleefd hadden. Maar tot zijn grote verbazing bleken ze fit en gezond te zijn. Toen bedacht hij dat de aardappel Frankrijk in de toekomst weleens van een grote hongersnood
Het gekende ‘hachis parmentier’, vernoemd naar zijn illustere bedenker
Het graf van Antoine Augustin Parmentier, gelegen op het bekende Parijs kerkhof Père-‐ Lachaise
GEBONDEN NIEUWS | maart-‐april 2015
9
De boekbinder is in de eerste plaats iemand die fijn en correct kan werken. De kwaliteit van een goed gemaakt boek hangt in grote mate samen met het juist en correct bepalen van alle afmetingen. Of dat nu is door precies het aantal millimeters voor de hoogte van de platten, het precies vaststellen van de hoek van de bekleding of door heel precies gelijke afstanden uit te zetten bij het bekleden van een halve band of allerhande versieringen die kunnen aangebracht worden op het boek. Meten kan gebeuren met behulp van een instrument, zoals bijvoorbeeld een meetlat of een passer, maar ook met behulp van een strookje papier.
Delcorde & Wilberz Sleeckxlaan 44 -‐ 1040 Brussel
Gemeente Grimbergen …..
EL D
De tip van Jean
ATELIER DE GANZENWEIDE Rob Koch – Uithoorn www.ganzenweide.nl
BE
Hoe dan ook: meten is weten!
R
Marie Colyn Waterloosesteenweg 1112, 1180 Brussel www.reliureartisanale.charlotte-‐ christiaens.be
VO O
Nuttige info
Gebonden Nieuws
Brabantse boekbindersgilde VZW O.N. 460 621 623 CC Strombeek Gemeenteplein 1853 Strombeek-‐Bever
Voorzitter: Joël Blockx tel: 0475 71 65 58
[email protected] Secretaris: Boris Horemans tel: 0472 49 80 08
[email protected]
Bestuur: Joël Blockx (voorzitter), Boris Horemans (secretaris), Hugo Willems-‐Demunck (penningmeester), Jean D e Rése (ondervoorzitter-‐materiaalmeester), Armand Adriaenssens (erevoorzitter-‐bestuurslid), Theo Blancquaert (Bibliothecaris), D anny Moons (Public Relations), Jean-‐ Claude Peters (bestuurslid), Patrick Schelfthout (bestuurslid), Jos Verheyen (erevoorzitter). Wie zelf zaken wil aanbieden voor het Gebonden Nieuws, of een advertentie wil plaatsen, kan contact opnemen met de secretaris van de gilde. Bezoek ook onze webstek: www.boekbinden.be
