5.2.1 Lezen In het leerboek krijgen de leerlingen uiteenlopende teksten te lezen. Op die manier worden de verschillende tekstsoorten en tekststructuren nogmaals besproken. Het gaat om een herhaling van de leerstof.
5.2.1.1 Tekstsoorten: veelzijdige wereld Opdracht 1 Vooraleer aan de eigenlijke opdracht te beginnen, worden eerst even kort de tekstsoorten overlopen met de leerlingen. (WB 321) Vervolgens lezen de leerlingen vijf verschillende teksten waarbij ze aan de hand van een overzichtstabel telkens moeten noteren tot welk teksttype de tekst behoort en welk soort tekst het is. Tenslotte wordt dieper ingegaan op drie van de vijf teksten.
5.2.1.2 Structureren en samenvatten: ordenen van informatie Opdracht 2 Vooraleer de leerlingen de teksten lezen, worden de belangrijkste tekststructuren overlopen (LB 265). De teksten behandelen allemaal hetzelfde thema, namelijk duurzame energie. Het kan nuttig zijn om met de leerlingen als inleiding kort even over het begrip duurzame energie te spreken. Introductie Duurzame energie is energie die niet wordt opgewekt door aardolie, aardgas of steenkool te verbranden, maar door schone, onuitputtelijke bronnen. Duurzame energie wordt daarom ook wel hernieuwbare energie genoemd. Een andere term voor duurzame energie is groene energie. Groene energie is een breder begrip dan groene stroom. We onderscheiden twee vormen. Allereerst zijn er bronnen van duurzame energie die elektriciteit opwekken (windenergie, zonne-energie, waterkracht en bio-energie). Daarnaast zijn er bronnen van duurzame energie die warmte produceren (aardwarmte, (thermische) zonne-energie en warmtepompen). De leerlingen kunnen zelf een tekst i.v.m. duurzame energie zoeken en de tekststructuur ontleden. Deze opdracht kan als huistaak gegeven worden.
Extra oefeningen Op de volgende bladzijde(n) vindt u extra oefeningen die u tijdens de les, als toets, als huiswerk of als deel van het proefwerk kunt gebruiken. U vindt deze oefeningen in Wordformaat op www.nieuwtalentvoortaal.be terug. Dit laat u toe het aangeboden materiaal naar voorkeur aan te passen.
269
Naam:
Datum:
Klas:
Vak: Nederlands
Nr:
Leerkracht:
Opdracht Lees de tekst ‘Kernenergie of klimaatverandering: kiezen of kniezen’. Vul aan met wat voor tekststructuur we te maken hebben en beantwoord vervolgens de vragen die tot die structuur behoren.
Kernenergie of klimaatverandering: kiezen of kniezen? Een extreem warme zomermaand, gevolgd door een drijfnatte. IJs dat losraakt van de Noordpool. Bosbranden als gevolg van droogte in Spanje en Griekenland. En iedere keer staat er in de krant bij dat dit allemaal wel eens door klimaatverandering zou kunnen komen. Het spreekwoord zegt dat één zwaluw nog geen zomer maakt. Hoeveel extreme gebeurtenissen zijn er dan nodig om te kunnen zeggen dat het klimaat verandert? Wetenschappers kunnen deze vraag niet precies beantwoorden. Zij hebben ondertussen wel een steeds sterker vermoeden dat al die extreme gebeurtenissen het gevolg zijn van klimaatverandering veroorzaakt door broeikasgassen als koolstofdioxide (CO2). Dit broeikasgas komt onder andere in de lucht door het rijden met auto's, het vliegen met vliegtuigen en door het maken van elektriciteit. Daarvoor worden fossiele brandstoffen zoals olie en gas verbrand, en daarbij komt koolstofdioxide vrij. Als het klimaat echt aan het veranderen Het broeikaseffect. Broeikasgassen als waterdamp, kooldioxide en is, dan staat ons nog wel het een en methaan laten zichtbaar zonlicht door, dat daarna het aardopander te wachten. De zeespiegel kan pervlak verwarmt. De aarde straalt een deel van die warmte weer gaan stijgen waardoor sommige laaguit als infrarood licht, maar de broeikasgassen laten dat licht juist gelegen gebieden tijdelijk of blijvend niet goed door; een deel wordt teruggekaatst naar de aarde. Die onbewoonbaar worden. Er worden raakt daardoor minder warmte kwijt aan de ruimte dan zonder veel meer zware stormen verwacht. de broeikasgassen. Het poolijs kan gaan smelten. Vooral Bron: New Scientist. in arme landen zal het nog moeilijker worden om te overleven. Dus om het zekere voor het onzekere te nemen, adviseren wetenschappers ons om minder broeikasgassen uit te stoten. Als we daarmee klimaatverandering beletten of tenminste afremmen, voorkomen we veel problemen. En als dan toch blijkt dat het klimaat minder veranderlijk is dan het weer, dan zijn we dan in ieder geval veel minder energie gaan gebruiken. En dat zou ook best goed zijn om andere redenen. Stroom kan ook in kerncentrales worden gemaakt. Dan worden er geen fossiele brandstoffen verbrand en komt er dus ook geen koolstofdioxide in de lucht. In Nederland staat één kerncentrale: in Borssele in de provincie Zeeland. Ook wordt elektriciteit uit kernenergie geïmporteerd uit andere landen, zoals Frankrijk. In plaats van broeikasgassen komt er uit kerncentrales kernafval. De mensen van de kerncentrale zeggen dat Borssele per jaar ongeveer 1 m3 kernafval produceert. Dat lijkt niet zo veel, maar kernafval is heel erg giftig en ook erg radioactief. Dat betekent dat als je er al dood aan kan gaan door in de buurt te komen. Daarom zijn ze in de kerncentrale heel erg voorzichtig. Dat is best ingewikkeld, omdat een kerncentrale van binnen zeer warm moet worden om stroom te kunnen maken. En als de kerncentrale per ongeluk te warm wordt, kan het gebeuren dan hij in brand vliegt. Door zo’n brand kan het kernafval, dat helemaal binnen in de centrale zit, naar buiten komen. 271
De mensen die in de kerncentrale werken doen dus heel erg hun best om te zorgen dat de kerncentrale niet te warm wordt. Maar een brand is niet helemaal onmogelijk. In 1986 is in Oekraïne de kerncentrale van Tsjernobyl per ongeluk ontploft en in brand gevlogen. De hele wereld is daar toen erg van geschrokken. In juli is er ook in een kerncentrale in Zweden bijna een brand uitgebroken, omdat er kortsluiting was in een apparaat. Het ging daar maar net goed. In tegenstelling tot de mensen die bij de kerncentrales werken, maken milieubewegingen zoals Greenpeace zich veel zorgen over kernenergie vanwege ongelukken met kerncentrales en het kernafval. De mensen van de milieubeweging en zij die voor kerncentrales zijn kunnen het al dertig jaar niet eens worden of kerncentrales veilig genoeg zijn of niet. Nu zijn er dus twee problemen: klimaatverandering en kerncentrales. Deze problemen lijken een beetje op elkaar: ze zijn allebei gevaarlijk, maar wetenschappers kunnen het niet eens worden over hoe riskant precies. Nu beweren sommige mensen dat meer kernenergie een oplossing is voor het klimaatprobleem, omdat kerncentrales geen koolstofdioxide, het belangrijkste broeikasgas, uitstoten. Maar voordat we om die reden meer kerncentrales gaan bouwen, zouden we eigenlijk eerst moeten weten wat gevaarlijker is: klimaatverandering of kerncentrales. Het kan zijn dat we kerncentrales gaan bouwen die veel gevaarlijker zijn dan klimaatverandering. Of dat we het zonder kerncentrales doen, terwijl later blijkt dat klimaatverandering grotere gevaren met zich meebrengt dan kernenergie. Helaas is dit een typisch voorbeeld van appels met peren vergelijken. Wetenschappers kunnen niet bepalen wat het meest gevaarlijk is. Zowel aan kerncentrales als aan klimaatverandering kleven gevaren, maar hoe groot die gevaren zijn weet eigenlijk niemand zeker. Om dan ook nog de gevaren van klimaatverandering en kernenergie met elkaar te vergelijken, is helemaal onmogelijk. Het idee dat we kunnen kiezen tussen klimaatverandering en kernenergie is ook om een andere reden een probleem. Tegenstanders van kerncentrales, zoals Greenpeace zijn niet alleen bezorgd over kerncentrales, maar ook over klimaatverandering. Doordat met kerncentrales minder broeikasgassen worden uitgestoten, lijkt het net alsof ze nu moeten kiezen: óf ze zijn tegen kerncentrales óf ze zijn bang voor klimaatverandering en dus vóór kernenergie. Door die keuze zo te stellen, lijken mensen die tegen kernenergie zijn én zich zorgen maken over klimaatverandering met de rug tegen de muur te staan. Of beter gezegd: met de keuze klimaatverandering of kernenergie worden zulke mensen klemgezet. Door die keuze wordt namelijk een andere optie buiten beschouwing gelaten: er zijn ook andere manieren om minder broeikasgassen uit te stoten, zoals minder auto rijden, minder reizen met het vliegtuig en minder stroom of tenminste groene stroom gebruiken (bijvoorbeeld uit zonne-energie, waterkracht of windmolens). Als iedereen dat doet, hebben we misschien helemaal geen kerncentrales nodig. Uit www.kennislink.nl, 27 september 2006
Tekststructuur 1 2
3
4
Antwoordversie Tekststructuur
probleemstructuur
1
sterke klimaatsverandering
2
Extreme gebeurtenissen, zoals een extreem warme zomermaand, gevolgd door een drijfnatte zomermaand; ijs dat losraakt van de Noordpool; bosbranden als gevolg van droogte in Spanje en Griekenland …
3
De sterke klimaatsverandering wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen als koolstofdioxide (CO2). Dit broeikasgas komt onder andere in de lucht door het rijden met auto's, het vliegen met vliegtuigen en door het maken van elektriciteit. Fossiele brandstoffen zoals olie en gas worden verbrand, waardoor CO2 vrijkomt.
4
Minder broeikasgassen uitstoten. Stroom kan ook in kerncentrales worden gemaakt. Dan worden er geen fossiele brandstoffen verbrand en komt er dus ook geen koolstofdioxide in de lucht. Er zijn ook andere manieren om minder broeikasgassen uit te stoten, zoals minder auto rijden, minder reizen met het vliegtuig en minder stroom gebruiken. Tenzij het gaat om groene stroom, bijvoorbeeld uit zonne-energie, waterkracht of windmolens. Als iedereen dat doet, hebben we misschien helemaal geen kerncentrales nodig.
275
