Voedsel en voeding: impact op ons (voort)bestaan Stefaan De Henauw
Overzicht • You are what you eat: enkele basisinzichten • Voeding en beschavingsziekten • Voeding en gezondheid : what is the evidence? • Enkele knelpunten
Luik I You are what you eat Enkele basisinzichten
Statement : You are what you eat
De mens als biotransformatie van voedsel
Gemiddeld 70 TON VOEDSEL tijdens een mensenleven !!!
Voedsel
Voeding Voedingstoestand
Gezondheid
Schematic Time Course of Human atherogenesis Ischemic Heart Disease Cerebrovascular Disease Peripheral Vascular Disease
Lesion initiation
No symptoms
+ Symptoms Time (y)
Symptoms
Photo courtesy of National Cancer Institute
15
15
Eat more nutrientdense foods
Photo courtesy of National Cancer Institute
Limit foods high in sodium, added sugars, and refined grains
16
Ons lichaam is een robuust biologisch systeem ten aanzien van voedsel…
Ons lichaam is een robuust biologisch systeem t.a.v. voedsel … Maar het kan fout lopen ….
Restgroep
Our diet • Energy dense – nutrient poor • Too high in animal derived food (protein) – SFA - trans fatty acids – sodium – etc. • Too low in plant based food fruit and vegetables nuts and seeds / herbs wholegrain products … 22
Statement De voeding en de voedingstoestand in België / Vlaanderen vormt geen goede basis voor de volksgezondheid
Luik II Voeding en beschaving / beschavingsziekten
Figure 4. Female Life Expectancy in Developed Countries: 1840-2009
Prof. Geoffrey Rose (UK) (1926-1993) “The strategy of preventive medicine”
“The primary determinants of diseases
are mainly economic and social and therefore its remedies must also be economic and social”
Percent
15
20
15
6-11 years old 10
5
0
10
12-19 years old
5
0
Percent
20
Trends in U.S. Child and Adolescent Overweight
Worldwide prevalence of overweight and obesity in children and adolescents
Moreno, Pigeot, Ahrens (eds.): Epidemiology of overweight and obesity in children and adolescents. Springer, New York 2010
In a press release for the book, Burlingame said that 925 million people suffer from hunger, while 1.5 billion people are considered overweight or obese.
However, in both of these groups people suffer from micronutrient malnutrition including vitamin A, iron, or iodine deficiency
DOUBLE BURDEN OF MALNUTRITION
Statement Aan het begin van de 21ste eeuw is de voedingstoestand en de effecten ervan op de gezondheid op wereldschaal te beschouwen als ZEER PROBLEMATISCH
"These products are not designed to meet people's nutritional needs.
They are engineered to have long shelf lives and to create cravings that can completely overpower people's innate appetite-control mechanisms and their rational desire to stop eating.
So they are doubly harmful: they are quasi-addictive and thus increase overweight and obesity, while replacing whole fresh foods that are the foundation of a natural, nutrient-rich human diet."
Naïeve vraagstelling • Gezondheidspromotie en ziektepreventie wordt in hoofdzaak georganiseerd door de publieke overheid met publieke middelen. • Is het logisch dat de belangrijkste determinant van volksgezondheid (onze voeding) gestuurd wordt door “maximization of profit” en niet door “maximization of health/well being” ?
Luik III Voeding en gezondheid What is the evidence?
Statement • De relatie tussen voeding en gezondheid is zeer complex
De “klassieke” essentiële nutriënten
Honderden stoffen in onze voeding met uiteenlopende effecten op … … tientallen fysiologische processen die in ons lichaam actief zijn en onze gezondheid in stand houden …
… die betrokken zijn bij complexe mechanismen die kunnen leiden tot ziekte (« pathways of disease ») … … die zich vaak voltrekken over een periode van enkele decennia
Statements • De relatie tussen voeding en gezondheid is zeer complex • Onze kennis over de relatie tussen voeding en gezondheid staat eigenlijk nog in haar kinderschoenen voor wat betreft de onderliggende mechanismen
www.hongerwinter.nl
http://www.hongerwinter.nl
"Je zou dus kunnen zeggen dat je niet alleen bent wàt je eet, maar vooral ook wat je moeder at", besluiten de onderzoekers.
Statements • De relatie tussen voeding en gezondheid is zeer complex • Onze kennis over de relatie tussen voeding en gezondheid staat eigenlijk nog in haar kinderschoenen voor wat betreft de onderliggende mechanismen • Toch wordt er in de praktijk heel vaak gehandeld alsof die kennis er wel zou zijn en/of wordt kennis zeer geïsoleerd benaderd en gebruikt (= reductionistische visie) (Michael Pollan “nutritionism”)
Plantsterolen: daling van de cholesterol in het bloed
Probioticum (product met levende microorganismen): gunstig effect op darmflora
Luik IV Voeding en gezondheid Enkele zeer belangrijke knelpunten
“De Myanmarezen kunnen binnenkort weer genieten van een glaasje Coca-Cola. Na meer dan zestig jaar afwezigheid wil de frisdrankengigant terugkeren naar het ZuidoostAziatische land. Wereldwijd moeten dan alleen Cuba en Noord-Korea het nog stellen zonder 's werelds meer populaire frisdrank.”
63
… AND sustainable
FRDO – federale raad voor duurzame ontwikkeling • Een duurzaam voedingssysteem garandeert het recht op voedsel, respecteert het principe van voedselsoevereiniteit, zorgt voor voldoende en gezond voedsel voor iedereen wereldwijd tegen een aanvaardbare prijs (…) • Dit systeem gebruikt grondstoffen en hulpbronnen (met inbegrip van arbeid en natuurlijke hulpbronnen zoals bodem, water en biodiversiteit) “at their rate of recovery” en respecteert de culturele eigenheid van voeding.
• Alle actoren uit de keten en de overheid moeten een bijdrage leveren om dit duurzaam voedingssysteem mogelijk te maken. 65
Energy from animal sources versus GDP Based on FAO sheets from 57 countries in 2001
67
Global Meat Consumption, 2008
Food marketing to children For example, the Federal Trade Commission (FTC) reported that in 2009, food and beverage companies spent $1.79 billion to market their products to kids. Seventy-two percent of this total was spent to market just three types of products—breakfast cereals, fast foods, and carbonated drinks.
Naïeve vraagstelling • Weten ouders dan niet wat ze aan hun kinderen te eten moeten geven om ze gezond te laten groeien? En als dat zo is, hoe komt dat dan? En als dat zo is, worden ouders dan in hun taak geholpen door de marketing van de voedingsbedrijven? • Wat is de verhouding tussen de bedragen die worden besteed aan marketing voor kinderen en de bedragen die worden besteed aan het promoten van gezonde voeding / leefstijl? Of aan het creëren van een gezonde leefomgeving voor kinderen ?
Statement Aan het begin van de 21ste eeuw is de voedingstoestand en de effecten ervan op de gezondheid op wereldschaal te beschouwen als zeer problematisch Het voedselsysteem dat aan de basis ligt van deze problematische voedingstoestand is op zichzelf ook ZEER PROBLEMATISCH houdt honger in de wereld is verantwoordelijk voor onevenwicht in de voeding heeft bovendien een zeer nefaste impact op de gezondheid van onze planeet.
Thank you for your attention!
[email protected] 82
