2E STUDIEDAG
VOEDING BEWEGEN EN KANKER INHOUD
• Voeding tijdens en na de behandeling van kanker; stand van zaken anno 2015 • Welke vorm van bewegen is het best geschikt voor patiënten met kanker? • Lifestyle heeft meer invloed op behandelingsuitkomsten dan je zou denken • Spiermassa en spieropbouw in relatie tot voeding bij kankerpatiënten • Trainen tijdens chemo helpt: PACES studie • Voeding en kanker: tussen feiten en fabels • ‘Obesity Paradox’; hebben zwaardere patiënten soms een betere overleving of juist niet? • Smaakverandering en smaakbeleving: ‘We vragen de kok in consult’ • Invloed van het eet- en beweegpatroon bij patiënten met dikke darmkanker • Effect van visolie en bepaalde vette vis op chemotherapie • Oncokompas 2.0: steun bij leven met kanker • Interprofessioneel samenwerken in de eerste lijn Accreditatie wordt aangevraagd bij de relevante beroepsverenigingen voor 6 uur.
VRIJDAG 27 NOVEMBER 2015 09.30 TOT 17.15 UUR | CINEMEC IN UTRECHT
BESTE COLLEGA, Op vrijdag 27 november a.s. krijgt u tijdens de 2e editie van de multidisciplinaire Studiedag ‘VOEDING, BEWEGEN EN KANKER’ antwoord op een aantal lastige vragen over de relatie voeding, lifestyle, bewegen en kanker. Het zijn vragen die patiënten aan u voorleggen. ‘Moet ik wel of geen vlees eten, is vis beter, onderdrukt vitamine D de groei van de tumor, hebben superfoods een positief effect op de ziekte, is wietolie wel of niet goed, welke supplementen kan ik het beste nemen?’ Nederlandse artsen en onderzoekers helpen u te onderscheiden tussen wat evidence is en wat niet. Als het over voeding en kanker gaat doen veel fabels de ronde en worden er op internet en in de media nogal eens beweringen gedaan en suggesties gewekt waar geen wetenschappelijke onderbouwing voor is. Dat zorgt bij patiënten vaak voor verwarring. Naast voeding speelt bewegen een steeds belangrijkere rol tijdens en na de behandeling van kanker. Tijdens deze 2e editie van de Studiedag staan we ook uitgebreid stil bij de relatie kanker en bewegen en bij de rol van de fysiotherapeut. We lichten toe hoe en waarom de conditie van patiënten met kanker achteruit gaat en welke voordelen bewegen biedt. We laten u ook zien welke vorm van bewegen het best geschikt is. Er worden eenvoudige handvatten aangereikt om het juiste inspanningsniveau van patiënten te bepalen en we geven aan onder welke omstandigheden supervisie door een fysiotherapeut wenselijk is. TENSLOTTE NOG DIT! We hebben aan het programma van deze Studiedag een speciale smaakbelevingssessie toegevoegd die wordt ingeleid door Ellen Kuiper-Kramer, laboratoriumarts hematologie in Isala Klinieken in Zwolle. Zij werkt samen met haar collega Otto Visser, hematoloog in het VUmc en met Jonnie en Therese Boer van de Librije aan het project www.beleefjesmaak.nl. De workshop wordt vervolgd met een paneldiscussie waarvoor wij ingewijden op het gebied van smaakverandering en smaakbeleving bij patiënten met kanker uitnodigen. Ter afsluiting van de workshop hebben de deelnemers de mogelijkheid ook zelf de nieuwe smaaksensaties te ervaren. Aarzel niet en schrijf u snel in samen met een collega voor de 2e aflevering van ‘VOEDING, BEWEGEN EN KANKER’ in het gloednieuwe CINEMEC THEATER in Utrecht Leidsche Rijn.
Namens de programma adviescommissie: Prof Ellen Kampman Jeanne Vogel Dr Sandra Beijer Niki Doornink Dr Martijn Stuiver
hoogleraar Voeding en Ziekte, Wageningen University oncologie diëtist en hoofdredacteur Handboek ‘Voeding bij kanker´ diëtist-epidemioloog, IKNL Eindhoven oncologie-diëtist, coördinator onderwijs en patiëntenzorg, AMC fysiotherapeut en klinisch epidemioloog, NKI
Met vriendelijke groet, Willeke Kristensen, cursusmanager
PROGRAMMA 08.45 uur
Ontvangst en registratie, koffie/thee
09.30 uur Welkom, opening en korte toelichting op het programma Voorzitter: Jeanne Vogel, oncologie diëtist, hoofdredacteur Handboek Voeding bij kanker 09.35 uur
Voeding tijdens en na de behandeling van kanker; stand van zaken anno 2015 Prof. Ellen Kampman, hoogleraar Voeding en Ziekte, Wageningen University
10.05 uur
W elke vorm van bewegen is het best geschikt voor patiënten met kanker? Deze voordracht gaat in op de inspanningsfysiologie achter het begrip “conditie”. Er wordt toegelicht hoe en waarom de conditie van patiënten met kanker achteruitgaat en welke voordelen bewegen biedt voor deze mensen. Vervolgens gaan we in op de vraag welke vorm van bewegen het best geschikt is voor specifieke doelen die vaak genoemd worden door patiënten met kanker. Tenslotte worden er eenvoudige handvatten aangereikt om het juiste inspanningsniveau voor individuele patiënten te bepalen en wordt aangegeven onder welke omstandigheden supervisie door een fysiotherapeut wenselijk is. Dr. Martijn Stuiver, fysiotherapeut, klinisch epidemioloog, NKI
10.40 uur
L ifestyle heeft meer invloed op behandelingsuitkomsten dan je zou denken Lifestyle heeft meer invloed op de behandeling van kanker dan de meeste mensen beseffen. Deze lezing presenteert actuele kennis en inzichten uit de wetenschappelijke literatuur. Daarbij valt te denken aan zaken als therapietrouw, roken en alcohol-gebruik. Ook voeding, co-medicatie en het gebruik van alternatieve geneesmiddelen kunnen invloed hebben op de behandelingsuitkomsten en de levenskwaliteit van de patiënt. Ten slotte bespreken we ook de invloed van het tijdstip van inname van anti-kanker medicatie op de werking en bijwerkingen (chrono-farmacologie). Prof. Ron Mathijssen, internist-oncoloog, hoogleraar geïndividualiseerde oncologische farmacotherapie, Erasmus MC, Rotterdam
11.15 uur
PAUZE
11.45 uur
1e RONDE PARALLELSESSIES
12.45 uur
LUNCH
13.40 uur
2e RONDE PARALLELSESSIES
14.40 uur
Zaalwissel
14.50 uur
3e RONDE PARALLELSESSIES
15.50 uur
PAUZE
16.15 uur
4e RONDE PARALLELSESSIES
17.15 uur
Drankje en napraten (optioneel)
ALGEMENE INFORMATIE Datum en locatie Vrijdag 27 november 2015 van 9.30 tot 17.15 uur in het Cinemec Leidsche Rijn in Utrecht. Bij uw deelnamebevestiging ontvangt u een routebeschrijving. Doelgroepen De Studiedag ‘Voeding, bewegen en kanker’ is vooral bestemd voor huisartsen en huisartsen in opleiding, medisch oncologen in opleiding, apothekers, oncologieverpleegkundigen, verpleegkundig specialisten oncologie, physician assistants, diëtisten en fysiotherapeuten. De Studiedag is mede toegankelijk voor andere zorgprofessionals in de eerste en tweede lijn die betrokken zijn bij de behandeling en nazorg van patiënten met kanker. Daarnaast zijn ook wetenschappers, bestuurders van fondsenwervende organisaties, zorginstellingen, beleidsfunctionarissen in de zorg, leden van adviesorganen, zorgverzekeraars en vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties welkom. Accreditatie Accreditatie wordt voor 6 uur aangevraagd bij de verschillende beroepsverenigingen; Accreditatie Bureau Cluster 1, ADAP (diëtisten en oefentherapeuten Cesar/Mensendieck), KNGF, V&VN, VSR, KNMP en NAPA. Op onze website vindt u de status van de aanvragen. Cursusprijs De kosten voor deelname aan deze Studiedag bedragen €255,-. Dit bedrag is inclusief cursusmateriaal en een certificaat, maaltijd, consumpties en parkeren. Betaling vindt plaats door middel van een eenmalige automatische incasso. Betaling per factuur is ook mogelijk. U kunt dat aangeven op het aanmeldingsformulier. Mark Two Academy is als geregistreerde instelling voor Kort Beroepsonderwijs (CRKBO) vrijgesteld van BTW. Aanmelden Aanmelden kan via de website www.marktwo.nl. Ook kunt u het bijgevoegde aanmeldformulier invullen en retourneren. Na inschrijving ontvangt u een bevestiging per e-mail. Annuleren Tot twee weken voor de cursusdatum kunt u, uitsluitend schriftelijk annuleren. Wij brengen dan €50,- annuleringskosten in rekening. Daarna bent u het volledige cursusbedrag verschuldigd. U kunt dan nog wel een collega in uw plaats laten deelnemen. Meer informatie
Willeke Kristensen, cursusmanager Telefoon: 033-4345730 | E-mail:
[email protected] | Website: www.marktwo.nl
PARALLELSESSIES 1
Spiermassa en spieropbouw meten in relatie tot voeding bij kankerpatiënten Tijdens deze sessie wordt de noodzaak van screenen en monitoren van de voedingstoestand van patiënten met kanker besproken. De nadruk zal vooral liggen op het meten en beoordelen van de lichaamssamenstelling en spierkracht. Met behulp van een minimaal assessment, de Short Nutritional Assessment Procedure (SNAP) is iedere diëtist in staat op een snelle manier kwantitatieve data te verzamelen waarmee behandeldoelen meetbaar kunnen worden gemaakt.
6
Dr. Nel Reijven MSc PhD, Nutritional Scientist, Clinical Dietetics, Maastricht UMC+
2
Trainen tijdens chemo helpt: PACES studie In deze lezing worden achtergrond, design en resultaten van de A-CaRe PACES studie besproken. De PACES studie richtte zich op volwassen patiënten met borst- of darmkanker, die adjuvante chemotherapie kregen. In de studie werden twee verschillende vormen en intensiteiten van bewegen vergeleken met usual care. De belangrijkste uitkomstmaten waren fysieke fitheid en kracht, vermoeidheid, en volhouden van de chemotherapie. De resultaten van de studie wijzen erop dat patiënten met borstkanker die adjuvante chemotherapie ondergaan bij voorkeur onder begeleiding van een daartoe geschoolde fysiotherapeut een intensiever trainingsprogramma zouden moeten volgen, maar dat een gecoached beweegprogramma in de thuissituatie een goed alternatief is voor mensen die dat niet kunnen of willen.
Invloed van het eet- en beweegpatroon bij patiënten met dikkedarmkanker; de EnCoRe studie De EnCoRe-studie is een wetenschappelijk onderzoek van het Maastricht UMC+ naar de gevolgen van dikkedarmkanker. EnCoRe staat voor ‘Energie voor het leven na ColoRectaalkanker’. De studie is in het voorjaar van 2012 gestart. Dikkedarmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker in Nederland. Jaarlijks krijgen meer dan 13.000 mensen deze diagnose. Gelukkig is dikkedarmkanker tegenwoordig steeds beter te behandelen, waardoor mensen met deze ziekte eerder genezen en langer leven. In de EnCoRe-studie worden leefstijl en kwaliteit van leven bestudeerd van mensen die behandeld zijn voor dikkedarmkanker. Het hoofddoel van het onderzoek is vaststellen hoe belangrijke leefstijlfactoren zoals eet- en beweegpatroon, de kwaliteit van leven en het algemeen welbevinden van patiënten beïnvloeden. Het onderzoek richt zich hierbij vooral op de periode na afloop van de behandeling. Prof.dr.ir. Matty Weijenberg, Hoogleraar Moleculaire Epidemiologie, Universiteit van Maastricht
7
Effect van visolie en bepaalde vette vis op chemotherapie Sessie over het onderzoek naar het remmende effect van visolie en vette vis op chemotherapie. Hoe is men tot bevindingen gekomen, wat laten ze precies zien, en wat zijn de implicaties voor de praktijk van diëtisten en oncologisch verpleegkundigen?
Dr. Martijn Stuiver, fysiotherapeut, klinisch epidemioloog, NKI Laura Daenen, internist i.o. en arts-onderzoeker St Antonius Ziekenhuis Nieuwegein/UMC Utrecht
3
Voeding en kanker: tussen feiten en fabels Er is zowel bij hulpverleners als bij patiënten steeds meer vraag naar goede en betrouwbare informatie over voeding en kanker. Wat is evidence en wat niet? Er doen veel fabels de ronde. Zo is er momenteel veel te doen over zogeheten ‘superfoods’ die een positief effect zouden hebben bij kanker maar waar geen enkele wetenschappelijke onderbouwing voor bestaat. Deze sessie zal op interactieve wijze ingaan op een aantal van dit soort fabels en feiten, afkomstig van de website www.voedingenkankerinfo.nl. Via deze website stellen patiënten en hun naasten, maar ook professionals hun vragen over voeding en kanker. De meest gestelde vragen zullen in deze sessie aan bod komen zoals over vitamine D, superfoods, suiker en het gebruik van supplementen.
8
Dr. Sandra Beijer, diëtist-epidemioloog IKNL Eindhoven Ir. Merel van Veen, diëtist en voedingswetenschapper IKNL Eindhoven
4 5
Wat houdt de Paradox precies in?; Bij welke vormen van kanker speelt dit een rol?; Mogelijke verklaringen voor de obesity paradox; Kijken naar lichaamssamenstelling i.p.v. naar BMI?; Toelichting op onze onderzoeksthema’s; Toelichting op eerste resultaten lichaamssamenstelling bij darmkanker en nierkanker; Aanbevelingen voor de praktijk.
Smaakverandering en smaakbeleving: ‘We vragen de kok in consult’ ‘We vragen de kok in consult’. Dat doen ze tegenwoordig op de Oncologie in het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam. Daar hebben artsen, diëtisten en koks de handen ineen geslagen om een smaakpalet op maat te ontwikkelen voor patiënten met kanker. Veel patiënten met kanker klagen over smaakverlies. Dat komt door de ziekte zelf of door de chemotherapie. In het Ikazia hebben ze onlangs het project ‘smaaksturing’ gestart en hebben patiënten nu de mogelijkheid een smaaktest te doen in een speciale spreekkamer in de keuken. Ikazia is overigens niet het enige ziekenhuis waar aan smaakverbetering en smaakbeleving voor patiënten met kanker wordt gewerkt. Dat gebeurt ook in Bernhoven (met cateraar Hutten), in het Radboudumc (met Maison de Boer), in het VUmc (met José van Mil en Marja Lantinga) en in Isala (met Jonnie en Thérèse Boer van De Librije). Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft met bedrijven in Cater with Care® smaakvolle eiwitrijke en eiwitverrijkte producten voor oudere patiënten ontwikkeld. OPMERKING! Deze speciale smaakbelevingssessie wordt ingeleid door Ellen Kuiper-Kramer, laboratoriumarts hematologie in Isala Klinieken in Zwolle. Zij werkt samen met haar collega Otto Visser, hematoloog in het VUmc en met Jonnie en Thérèse Boer aan het project www.beleefjesmaak.nl. De sessie wordt vervolgd met een paneldiscussie waarvoor wij de ingewijden op het gebied van smaakverandering in Ikazia, Gelderse Vallei, Bernhoven, Radboudumc en VUmc uitnodigen. Ter afsluiting van deze sessie hebben de deelnemers de mogelijkheid ook zelf de nieuwe smaaksensaties te ervaren. Dr. Ellen Kuiper-Kramer, laboratoriumarts Hematologie, Isala Klinieken Zwolle
Oncokompas2.0 is een online zelfmanagementtool waarmee een patiënt met kanker optimale begeleidende zorg kan vinden, afgestemd op de persoonlijke gezondheidssituatie en voorkeur. Het generieke gedeelte van het Oncokompas2.0 omvat ruim 35 unieke onderwerpen, waaronder voeding en beweging. Het Oncokompas2.0 wordt op dit moment geïmplementeerd in ziekenhuizen die zorg bieden aan oncologische patiënten. Parallel wordt een onderzoek uitgevoerd naar de (kosten-)effectiviteit van het Oncokompas2.0. Tijdens deze sessie komt u meer te weten over: De ins en outs van Oncokompas2.0 en specifiek de onderwerpen voeding en beweging; De inzet van een participatieve ontwikkelcyclus bij het ontwikkelen een online zelfmanagementtool zoals Oncokompas2.0; Het implementatietraject van Oncokompas2.0 in de klinische praktijk (successen en barrières). Prof. dr. Irma Verdonck-de Leeuw, psycholoog, hoofd onderzoeksgroep Samen leven met kanker, hoogleraar Psychosociale oncologie, Afdeling Klinische Psychologie / Faculteit der Psychologie en Pedagogiek, Vrije Universiteit Amsterdam & Afdeling Keel-, Neus-, en Oorheelkunde / Hoofd-hals chirurgie, VU Medisch Centrum, Amsterdam. Dr. Nelly van Uden-Kraan, senior onderzoeker bij de onderzoeksgroep Samen leven met kanker, Afdeling Klinische Psychologie / Faculteit der Psychologie en Pedagogiek, Vrije Universiteit Amsterdam.
‘Obesity Paradox’; hebben zwaardere patiënten soms een betere overleving of juist niet?
Dr. Ir. Renate Winkels, PhD, Senior onderzoeker Wageningen Universiteit, Afdeling Humane Voeding, groep Voeding en Kanker Dr. Ir. Alina Vrieling, PhD, Assistant Professor, Radboudumc, Afdeling Health Evidence, Sectie Kankerepidemiologie
Oncokompas2.0: steun bij leven met kanker
9
Interprofessioneel samenwerken in de eerste lijn Zorg voor mensen met kanker is complex mede omdat er veel verschillende zorgprofessionals betrokken zijn. Huisarts, fysiotherapeut, ergotherapeut, diëtist, (oncologie)verpleegkundige, om maar enkele disciplines te noemen. Interprofessioneel samenwerken in de eerste lijn is niet altijd vanzelfsprekend. Er zijn allerlei knelpunten. Juist in de “chronische” fase, na de behandeling, zou de eerste lijn een grote rol moeten spelen. Hoe kunnen we dat zo goed mogelijk doen? Wat is de rol van de patiënt en wat kunnen wij doen om de patiënt centraal te stellen? Aan de hand van casuïstiek met als uitgangspunt voeding komen theorie (aan de hand van het Chronic Care Model) en praktijk samen. Tijdens deze sessie krijgen de deelnemers praktische handvatten om interprofessioneel samen te werken. Herma ten Have, diëtist, Careyn Medisch Specialistische Verpleging
VOEDING, BEWEGEN EN KANKER
PARALLELSESSIES 1
Spiermassa en spieropbouw meten in relatie tot voeding bij kankerpatiënten Tijdens deze sessie wordt de noodzaak van screenen en monitoren van de voedingstoestand van patiënten met kanker besproken. De nadruk zal vooral liggen op het meten en beoordelen van de lichaamssamenstelling en spierkracht. Met behulp van een minimaal assessment, de Short Nutritional Assessment Procedure (SNAP) is iedere diëtist in staat op een snelle manier kwantitatieve data te verzamelen waarmee behandeldoelen meetbaar kunnen worden gemaakt.
6
Dr. Nel Reijven MSc PhD, Nutritional Scientist, Clinical Dietetics, Maastricht UMC+
2
Trainen tijdens chemo helpt: PACES studie In deze lezing worden achtergrond, design en resultaten van de A-CaRe PACES studie besproken. De PACES studie richtte zich op volwassen patiënten met borst- of darmkanker, die adjuvante chemotherapie kregen. In de studie werden twee verschillende vormen en intensiteiten van bewegen vergeleken met usual care. De belangrijkste uitkomstmaten waren fysieke fitheid en kracht, vermoeidheid, en volhouden van de chemotherapie. De resultaten van de studie wijzen erop dat patiënten met borstkanker die adjuvante chemotherapie ondergaan bij voorkeur onder begeleiding van een daartoe geschoolde fysiotherapeut een intensiever trainingsprogramma zouden moeten volgen, maar dat een gecoached beweegprogramma in de thuissituatie een goed alternatief is voor mensen die dat niet kunnen of willen.
Invloed van het eet- en beweegpatroon bij patiënten met dikkedarmkanker; de EnCoRe studie De EnCoRe-studie is een wetenschappelijk onderzoek van het Maastricht UMC+ naar de gevolgen van dikkedarmkanker. EnCoRe staat voor ‘Energie voor het leven na ColoRectaalkanker’. De studie is in het voorjaar van 2012 gestart. Dikkedarmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker in Nederland. Jaarlijks krijgen meer dan 13.000 mensen deze diagnose. Gelukkig is dikkedarmkanker tegenwoordig steeds beter te behandelen, waardoor mensen met deze ziekte eerder genezen en langer leven. In de EnCoRe-studie worden leefstijl en kwaliteit van leven bestudeerd van mensen die behandeld zijn voor dikkedarmkanker. Het hoofddoel van het onderzoek is vaststellen hoe belangrijke leefstijlfactoren zoals eet- en beweegpatroon, de kwaliteit van leven en het algemeen welbevinden van patiënten beïnvloeden. Het onderzoek richt zich hierbij vooral op de periode na afloop van de behandeling. Prof.dr.ir. Matty Weijenberg, Hoogleraar Moleculaire Epidemiologie, Universiteit van Maastricht
7
Effect van visolie en bepaalde vette vis op chemotherapie Sessie over het onderzoek naar het remmende effect van visolie en vette vis op chemotherapie. Hoe is men tot bevindingen gekomen, wat laten ze precies zien, en wat zijn de implicaties voor de praktijk van diëtisten en oncologisch verpleegkundigen?
Dr. Martijn Stuiver, fysiotherapeut, klinisch epidemioloog, NKI Laura Daenen, internist i.o. en arts-onderzoeker St Antonius Ziekenhuis Nieuwegein/UMC Utrecht
3
Voeding en kanker: tussen feiten en fabels Er is zowel bij hulpverleners als bij patiënten steeds meer vraag naar goede en betrouwbare informatie over voeding en kanker. Wat is evidence en wat niet? Er doen veel fabels de ronde. Zo is er momenteel veel te doen over zogeheten ‘superfoods’ die een positief effect zouden hebben bij kanker maar waar geen enkele wetenschappelijke onderbouwing voor bestaat. Deze sessie zal op interactieve wijze ingaan op een aantal van dit soort fabels en feiten, afkomstig van de website www.voedingenkankerinfo.nl. Via deze website stellen patiënten en hun naasten, maar ook professionals hun vragen over voeding en kanker. De meest gestelde vragen zullen in deze sessie aan bod komen zoals over vitamine D, superfoods, suiker en het gebruik van supplementen.
8
Dr. Sandra Beijer, diëtist-epidemioloog IKNL Eindhoven Ir. Merel van Veen, diëtist en voedingswetenschapper IKNL Eindhoven
4 5
Wat houdt de Paradox precies in?; Bij welke vormen van kanker speelt dit een rol?; Mogelijke verklaringen voor de obesity paradox; Kijken naar lichaamssamenstelling i.p.v. naar BMI?; Toelichting op onze onderzoeksthema’s; Toelichting op eerste resultaten lichaamssamenstelling bij darmkanker en nierkanker; Aanbevelingen voor de praktijk.
Smaakverandering en smaakbeleving: ‘We vragen de kok in consult’ ‘We vragen de kok in consult’. Dat doen ze tegenwoordig op de Oncologie in het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam. Daar hebben artsen, diëtisten en koks de handen ineen geslagen om een smaakpalet op maat te ontwikkelen voor patiënten met kanker. Veel patiënten met kanker klagen over smaakverlies. Dat komt door de ziekte zelf of door de chemotherapie. In het Ikazia hebben ze onlangs het project ‘smaaksturing’ gestart en hebben patiënten nu de mogelijkheid een smaaktest te doen in een speciale spreekkamer in de keuken. Ikazia is overigens niet het enige ziekenhuis waar aan smaakverbetering en smaakbeleving voor patiënten met kanker wordt gewerkt. Dat gebeurt ook in Bernhoven (met cateraar Hutten), in het Radboudumc (met Maison de Boer), in het VUmc (met José van Mil en Marja Lantinga) en in Isala (met Jonnie en Thérèse Boer van De Librije). Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft met bedrijven in Cater with Care® smaakvolle eiwitrijke en eiwitverrijkte producten voor oudere patiënten ontwikkeld. OPMERKING! Deze speciale smaakbelevingssessie wordt ingeleid door Ellen Kuiper-Kramer, laboratoriumarts hematologie in Isala Klinieken in Zwolle. Zij werkt samen met haar collega Otto Visser, hematoloog in het VUmc en met Jonnie en Thérèse Boer aan het project www.beleefjesmaak.nl. De sessie wordt vervolgd met een paneldiscussie waarvoor wij de ingewijden op het gebied van smaakverandering in Ikazia, Gelderse Vallei, Bernhoven, Radboudumc en VUmc uitnodigen. Ter afsluiting van deze sessie hebben de deelnemers de mogelijkheid ook zelf de nieuwe smaaksensaties te ervaren. Dr. Ellen Kuiper-Kramer, laboratoriumarts Hematologie, Isala Klinieken Zwolle
Oncokompas2.0 is een online zelfmanagementtool waarmee een patiënt met kanker optimale begeleidende zorg kan vinden, afgestemd op de persoonlijke gezondheidssituatie en voorkeur. Het generieke gedeelte van het Oncokompas2.0 omvat ruim 35 unieke onderwerpen, waaronder voeding en beweging. Het Oncokompas2.0 wordt op dit moment geïmplementeerd in ziekenhuizen die zorg bieden aan oncologische patiënten. Parallel wordt een onderzoek uitgevoerd naar de (kosten-)effectiviteit van het Oncokompas2.0. Tijdens deze sessie komt u meer te weten over: De ins en outs van Oncokompas2.0 en specifiek de onderwerpen voeding en beweging; De inzet van een participatieve ontwikkelcyclus bij het ontwikkelen een online zelfmanagementtool zoals Oncokompas2.0; Het implementatietraject van Oncokompas2.0 in de klinische praktijk (successen en barrières). Prof. dr. Irma Verdonck-de Leeuw, psycholoog, hoofd onderzoeksgroep Samen leven met kanker, hoogleraar Psychosociale oncologie, Afdeling Klinische Psychologie / Faculteit der Psychologie en Pedagogiek, Vrije Universiteit Amsterdam & Afdeling Keel-, Neus-, en Oorheelkunde / Hoofd-hals chirurgie, VU Medisch Centrum, Amsterdam. Dr. Nelly van Uden-Kraan, senior onderzoeker bij de onderzoeksgroep Samen leven met kanker, Afdeling Klinische Psychologie / Faculteit der Psychologie en Pedagogiek, Vrije Universiteit Amsterdam.
‘Obesity Paradox’; hebben zwaardere patiënten soms een betere overleving of juist niet?
Dr. Ir. Renate Winkels, PhD, Senior onderzoeker Wageningen Universiteit, Afdeling Humane Voeding, groep Voeding en Kanker Dr. Ir. Alina Vrieling, PhD, Assistant Professor, Radboudumc, Afdeling Health Evidence, Sectie Kankerepidemiologie
Oncokompas2.0: steun bij leven met kanker
9
Interprofessioneel samenwerken in de eerste lijn Zorg voor mensen met kanker is complex mede omdat er veel verschillende zorgprofessionals betrokken zijn. Huisarts, fysiotherapeut, ergotherapeut, diëtist, (oncologie)verpleegkundige, om maar enkele disciplines te noemen. Interprofessioneel samenwerken in de eerste lijn is niet altijd vanzelfsprekend. Er zijn allerlei knelpunten. Juist in de “chronische” fase, na de behandeling, zou de eerste lijn een grote rol moeten spelen. Hoe kunnen we dat zo goed mogelijk doen? Wat is de rol van de patiënt en wat kunnen wij doen om de patiënt centraal te stellen? Aan de hand van casuïstiek met als uitgangspunt voeding komen theorie (aan de hand van het Chronic Care Model) en praktijk samen. Tijdens deze sessie krijgen de deelnemers praktische handvatten om interprofessioneel samen te werken. Herma ten Have, diëtist, Careyn Medisch Specialistische Verpleging
VOEDING, BEWEGEN EN KANKER
PROGRAMMA 08.45 uur
Ontvangst en registratie, koffie/thee
09.30 uur Welkom, opening en korte toelichting op het programma Voorzitter: Jeanne Vogel, oncologie diëtist, hoofdredacteur Handboek Voeding bij kanker 09.35 uur
Voeding tijdens en na de behandeling van kanker; stand van zaken anno 2015 Prof. Ellen Kampman, hoogleraar Voeding en Ziekte, Wageningen University
10.05 uur Welke vorm van bewegen is het best geschikt voor patiënten met kanker? Deze voordracht gaat in op de inspanningsfysiologie achter het begrip “conditie”. Er wordt toegelicht hoe en waarom de conditie van patiënten met kanker achteruitgaat en welke voordelen bewegen biedt voor deze mensen. Vervolgens gaan we in op de vraag welke vorm van bewegen het best geschikt is voor specifieke doelen die vaak genoemd worden door patiënten met kanker. Tenslotte worden er eenvoudige handvatten aangereikt om het juiste inspanningsniveau voor individuele patiënten te bepalen en wordt aangegeven onder welke omstandigheden supervisie door een fysiotherapeut wenselijk is. Dr. Martijn Stuiver, fysiotherapeut, klinisch epidemioloog, NKI 10.40 uur Lifestyle heeft meer invloed op behandelingsuitkomsten dan je zou denken Lifestyle heeft meer invloed op de behandeling van kanker dan de meeste mensen beseffen. Deze lezing presenteert actuele kennis en inzichten uit de wetenschappelijke literatuur. Daarbij valt te denken aan zaken als therapietrouw, roken en alcohol-gebruik. Ook voeding, co-medicatie en het gebruik van alternatieve geneesmiddelen kunnen invloed hebben op de behandelingsuitkomsten en de levenskwaliteit van de patiënt. Ten slotte bespreken we ook de invloed van het tijdstip van inname van anti-kanker medicatie op de werking en bijwerkingen (chrono-farmacologie). Prof. Ron Mathijssen, internist-oncoloog, hoogleraar geïndividualiseerde oncologische farmacotherapie, Erasmus MC, Rotterdam 11.15 uur
PAUZE
11.45 uur
1e RONDE PARALLELSESSIES
12.45 uur
LUNCH
13.40 uur
2e RONDE PARALLELSESSIES
14.40 uur
Zaalwissel
14.50 uur
3e RONDE PARALLELSESSIES
15.50 uur
PAUZE
16.15 uur
4e RONDE PARALLELSESSIES
17.15 uur
Drankje en napraten (optioneel)
ALGEMENE INFORMATIE Datum en locatie Vrijdag 27 november 2015 van 9.30 tot 17.15 uur in het Cinemec Leidsche Rijn in Utrecht. Bij uw deelnamebevestiging ontvangt u een routebeschrijving. Doelgroepen De Studiedag ‘Voeding, bewegen en kanker’ is vooral bestemd voor huisartsen en huisartsen in opleiding, medisch oncologen in opleiding, apothekers, oncologieverpleegkundigen, verpleegkundig specialisten oncologie, physician assistants, diëtisten en fysiotherapeuten. De Studiedag is mede toegankelijk voor andere zorgprofessionals in de eerste en tweede lijn die betrokken zijn bij de behandeling en nazorg van patiënten met kanker. Daarnaast zijn ook wetenschappers, bestuurders van fondsenwervende organisaties, zorginstellingen, beleidsfunctionarissen in de zorg, leden van adviesorganen, zorgverzekeraars en vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties welkom. Accreditatie Accreditatie wordt voor 6 uur aangevraagd bij de verschillende beroepsverenigingen; Accreditatie Bureau Cluster 1, ADAP (diëtisten en oefentherapeuten Cesar/Mensendieck), KNGF, V&VN, VSR, KNMP en NAPA. Op onze website vindt u de status van de aanvragen. Cursusprijs De kosten voor deelname aan deze Studiedag bedragen €255,-. Dit bedrag is inclusief cursusmateriaal en een certificaat, maaltijd, consumpties en parkeren. Betaling vindt plaats door middel van een eenmalige automatische incasso. Betaling per factuur is ook mogelijk. U kunt dat aangeven op het aanmeldingsformulier. Mark Two Academy is als geregistreerde instelling voor Kort Beroepsonderwijs (CRKBO) vrijgesteld van BTW. Aanmelden Aanmelden kan via de website www.marktwo.nl. Ook kunt u het bijgevoegde aanmeldformulier invullen en retourneren. Na inschrijving ontvangt u een bevestiging per e-mail. Annuleren Tot twee weken voor de cursusdatum kunt u, uitsluitend schriftelijk annuleren. Wij brengen dan €50,- annuleringskosten in rekening. Daarna bent u het volledige cursusbedrag verschuldigd. U kunt dan nog wel een collega in uw plaats laten deelnemen. Meer informatie
Willeke Kristensen, cursusmanager Telefoon: 033-4345730 | E-mail:
[email protected] | Website: www.marktwo.nl
