VO-magazine. Zeki Arslan (FORUM) kritisch over bestrijding kansongelijkheid» Aansluiting vmbo-tl onder de loep» Code goed bestuur: de

Magazine voor voortgezet onderwijs • januari 2010 • jaargang 4

VO-magazine 4 Zeki Arslan (FORUM) kritisch over bestrijding kansongelijkheid » Aansluiting vmbo-tl onder de loep » Code goed bestuur: de tussenstand » Inspectie: ja tegen Vensters, nee tegen ranglijsten

In dit nummer Wie kraakt de code? Er zit schot in de invoering van de Code goed onderwijs bestuur. Op driekwart van de scholen zijn bestuur en toezicht gescheiden, de helft van de scholen zegt het interne toezicht in orde te hebben. Het meeste werk zit nog in het integriteitsbeleid en de planning- & controlcyclus, blijkt uit onderzoek in opdracht van de VO-raad. En dan moet de code nog tot leven komen op de werkvloer.

R 26

Ongelijke kansen

Fans van Vensters

Onderwijsspecialist

Jan Rijkers (Inspectie van

Zeki Arslan (FORUM) ziet

het onderwijs) in gesprek met

oplossingen stagneren

Thea van den Idsert (Vensters

R8

voor Verantwoording)

R 16

Hoe verder na de theoretische leerweg?

Verbindend leren

Vooruitlopend op het advies

‘verbindend leren’ voor havo

van de VO-raad drie oplos

R 24

singen uit de praktijk

R 12

2

VO-magazine 4 • januari 2010

Schoonhovens College organiseert project

VOORWOORD SJOERD SLAGTER / VOORZITTER De nieuwjaarsrecepties zijn achter de rug, de beste wensen zijn uitgesproken en de eerste goede voornemens worden zichtbaar: het jaar 2010 is begonnen. Het zou wel eens een jaar van de waarheid kunnen worden: voor het kabinet (haalt het de eindstreep?), de politiek (gemeenteraadsverkiezingen) en voor het onderwijs. Binnen enkele maanden komen de zogenaamde heroverwegingscommissies met de uitkomst van hun onderzoeken.

Culturele bruggen over de Maas

Voor het voortgezet onderwijs is dat de commissie-Smit. In de gesprekken met onze leden klinkt grote bezorgdheid door over de financiële toekomst van onze sector. Het kabinet maakt zich terecht zorgen over de ontwikkeling van de Nederlandse kennis-

Oudercontactpersonen

economie. Een motie-Hamer roept op tot hoge kennisambitie:

en studiereizen

breng Nederland weer bij de top van Europa. Als je die ambitie

helpen in Rotterdam

wilt realiseren, moet je niet op onderwijs bezuinigen. Immers:

cultuurverschillen

juist investeringen in onderwijs zijn langetermijninvesteringen,

overbruggen

met een hoog rendement voor de toekomst. Er is terecht

R 34

aandacht voor de vraag naar meer doelmatigheid, maar gebruik dat argument niet als een verkapte bezuiniging.

En verder

Er is bij onze leden begrip voor het feit dat deze tijd om nieuwe keuzes vraagt, dat bezuinigingen niet mogen worden afgewenteld

4 Kort

op een komende generatie en dat dus ook het onderwijs zijn

11 VO in debat

steentje moet bijdragen. Die boodschap geldt niet alleen voor

15 Wetenschappelijk onderzoek

de politiek, maar ook voor onze sector. Ik merk dat het pleidooi

19 Helpdesk

om te onderzoeken of wij zaken slimmer, sneller en doelmatiger

20 VO in beeld

kunnen doen, weerklank vindt. Als wij bereid zijn te investeren

32 De werkgever: verzuim 2006-2008

en erin slagen onze bijdrage goed over het voetlicht te krijgen,

33 Column Hendrik-Jan van Arenthals

komen we in de positie dat wij op onze beurt ook van de overheid

36 Wie werkt waar / Agenda / Colofon

iets mogen eisen. Daarom gaan we komende maanden met álle betrokkenen in het onderwijs op zoek naar nieuwe ideeën en slimmere manieren van werken. Zo verbinden we de roep om een grotere doelmatigheid met de eis van extra investeringen. Dit alles met maar één doel: excellent onderwijs met optimale benutting van alle talenten.


3

Kort

RoboCup Junior daagt leerlingen uit

Prof. Leuneprijs voor Jaap Dronkers

Robots laten voetballen of ze laten dansen op de nieuwste hits.

Tijdens de besloten conferentie ‘Focus op Feiten’ ontving prof. dr.

Robots een gevaarlijke container laten verwijderen uit een na

Jaap Dronkers de ‘Leune Penning’ uit handen van prof. dr. Leune

gebootst moeras. Deze uitdagingen staan leerlingen van 9 tot 19

zelf. De penning wordt tweejaarlijks toegekend aan een persoon

jaar te wachten bij de Nederlandse Kampioenschappen RoboCup

of organisatie met grote verdiensten op het gebied van de onderwijs-

Junior 2010. Leerlingen maken spelenderwijs kennis met de wereld

innovatie, met nadruk op de scharnierfunctie tussen onderwijsweten-

van techniek. De school moet zelf de materialen voor deelname aan-

schap, onderwijsbeleid en onderwijspraktijk. Aan de prijs is een

schaffen. De organisatie RoboCup Junior geeft desgewenst de teams

bedrag van 10 duizend euro verbonden. Dit bedrag moet worden

instructies. Docenten kunnen een cursus volgen om de begeleiding

besteed aan onderwijsinnovatie. Dronkers heeft pionierswerk verricht

van het bouwen en programmeren onder de knie te krijgen. Op zater-

op het terrein van het internationaal-vergelijkend onderwijsonder-

dag 29 mei 2010 vindt in science center NEMO de finale plaats.

zoek met een bijzondere belangstelling voor de kwaliteit en de effec-

Inschrijven kan tot 31 januari 2010 via www.robocupjunior.nl.

tiviteit van onderwijs en voor de toedeling van onderwijskansen. In het VO-magazine van april 2009 staat een interview met Dronkers.

NiME masteropleidingen: Masterclasses voor docenten en schoolleiders Docenten die richting geven aan schoolontwikkeling tillen het

Pilot ‘Onderwijs Interviews’ voortgezet onderwijs

onderwijs naar een hoger niveau. Bovendien zorgen richtinggevende

Op verzoek van sociale partners in het voortgezet onderwijs gaat

docenten voor een duurzamere ontwikkeling naar een professionele

het SBO een pilot ‘Onderwijs Interviews’ uitvoeren in het voort-

organisatie. Met een NiME masteropleiding verwerft een docent

gezet onderwijs. ‘Onderwijs Interviews’ is een internetapplicatie

diepgaande kennis en ervaring op het gebied van onderzoek,

waarmee scholen informatie kunnen verzamelen over de motieven

innovatie en onderwijsmethodieken. Hij of zij wordt de onderwijs

van vertrekkende medewerkers. Het SBO heeft het instrument

inhoudelijke expert in de school en kan op dit gebied een leidende

laten ontwikkelen om bij scholen informatie te verzamelen over

rol binnen een team vervullen. De huidige docenten aan de opleidin-

de vertrekredenen en bestemming van hun personeel. Door deze

gen zijn enthousiast over de verandering in hun eigen lesgeven en

informatie op uniforme wijze te behandelen, ontstaat inzicht in

dat van collegadocenten. In maart vinden er masterclasses plaats

de aantrekkelijkheid van een individuele instelling en van de totale

waarin geïnteresseerde docenten en schoolleiders aan de hand van

sector. Zowel individuele scholen als sociale partners kunnen

actuele thema’s verder bekend raken met de opleidingen en de

deze kennis gebruiken om hun beleid op te baseren. De pilot is in

betekenis ervan voor de organisatie. Ook kunnen scholen op verzoek

december 2009 gestart en loopt in ieder geval tot en met het einde

een gesprek of presentatie in de school aanvragen met een docent

van dit schooljaar. Met deze looptijd worden de belangrijkste

aan de opleiding of met schoolleiders en HR functionarissen die

uitstroommomenten in een jaar meegenomen. Daarna zal de pilot

reeds vormgeven aan deze vorm van deskundigheidsbevordering

worden geëvalueerd. Aan het proefproject zijn voor de deelnemende

in de school. Op de website www.mastersineducatie.nl vindt u

scholen geen kosten verbonden. Hebt u interesse of vragen?

meer informatie en kunt u zich inschrijven.

Mail naar [email protected] of bel 070 - 3765961.

Nu op vo-raad.nl » Doorstroom vmbo-tl

» Functiemix

aansluiten op mbo of havo. De VO-raad onderzoekt

komen? Mag mijn school van de groeipercentages

de knelpunten.

afwijken?

R www.vo-raad.nl/doorstroom-vmbo-tl

R www.vo-raad.nl/functiemix

Het is vaak moeilijk om vmbo-tl goed te laten

4


Wat moet een school doen om de afspraken na te

op de cover Masterclass Jan Westerhoud, CEO van ECT op Calvijn Meerpaal Jan Westerhoud, de ‘hoogste baas’ van

Marleen Rolie, vestigingsdirecteur Bovenbouw PCC Oosterhout

ECT Rotterdam (en West Europa) heeft op 9 december jl. een masterclass gehouden voor de vierdejaars leerlingen van het Calvijn Meerpaal (school voor vmbo-lwoo). Als voorbereiding op het bezoek van deze ‘captain of industry’ hebben de leerlingen een bezoek gebracht aan de haven en de terminals van ECT. Als inleiding werd er voor de leerlingen in de aula de film ‘40 jaar ECT’ vertoond. Daarna werden de bijna 100 leerlingen geboeid door een presentatie van de CEO over de ECT. Als vervolg hierop vertelde Ton Schuurman als ‘terminal operator’ (kraanmachinist) hoe het werk op de vloer is. Hij deed dat met veel verve en de leerlingen hadden geen moeite de aandacht ‘bij de les’ te houden. Uiteraard mochten er ook vragen worden gesteld, waarvan er één luidde: “hoe kom ik op de plek van Chief Executive Officer?” Uiteindelijk mogen 9 leerlingen een (tweede) bezoek brengen aan de ECT, waarvan zeker het plaatsnemen in een ‘straddlecarrier’ of containerschip deel zal uitmaken. Op deze wijze heeft het begrip ‘betekenisvol leren’ een bijzondere invulling gekregen op Calvijn Meerpaal.

In het schooljaar 2008/2009 begon de werkmaatschappij Vakcollege echt aan de weg te timmeren. Het idee: leren met je hoofd én met je handen. Dat sprak ons aan. Ons leerlingaantal zou gaan dalen door het slechte imago van het vmbo en de afnemende animo voor techniek onder leerlingen. We zagen hoe het Vakcollege op sommige scholen werkte en dachten: dit is iets voor onze school, dit is iets voor onze leerlingen. Dit schooljaar zijn we met het Vakcollege Techniek op onze school begonnen. Ik ben heel blij dat we hebben gewacht want op deze manier konden we ont zettend veel leren van de twaalf scholen die er al mee bezig waren. De kinderziektes waren er grotendeels uit en het lesmateriaal voor het eerste jaar lag praktisch klaar. De leerlingen krijgen 10 uur techniek per week, heel intensief dus. Maar ook gevarieerd, het komt in alle vakken terug en wordt van veel kanten belicht. Rekenen, technische vaardigheden, fotoshop op de computer. Ze leren een band verwisselen, richten van a tot z een slaapkamer in en maken zelf ontwerpen. We werken heel intensief samen met het bedrijfsleven en met het ROC. Al vanaf het eerste jaar zien leerlingen veel van de bedrijven waar ze terecht kunnen komen. Gedurende de hele opleiding lopen de excursies synchroon aan het lesmateriaal. Als je op het juiste niveau het bedrijfsleven afstemt op de fase van de opleiding dan krijgen leerlingen een heel gefundeerd beeld van dat bedrijfsleven. Het Vakcollege duurt in totaal 6 jaar. Na 4 jaar krijgen leerlingen hun vmbo diploma en ze verlaten de school uiteindelijk op MBO niveau 2. Vanaf het derde jaar gaan ze veel stage lopen en vanaf het vijfde jaar komen ze nog maar 1 dag naar school en werken ze daarnaast in een bedrijf. Door deze opzet bestrijd je echt schooluitval. Leerlingen worden gedurende die zes jaar begeleid door dezelfde docenten en het is niet meer de vraag of ze überhaupt nog wel bij het mbo aankomen, dat is gewoon een volgende stap van het tra-

» Goed Bestuur

Hoe ver bent u met de invoering van de Code goed bestuur? Doe de Quick Scan. R www.vo-raad.nl/goe

ject wat leerlingen hier doorlopen. Inmiddels hebben we een verdubbeling van het aantal aanmeldingen voor Techniek. Daar zijn we echt ontzettend blij mee en trots op. Het prachtige vak techniek krijgt met deze nieuwe opleiding een enorme boost.


5

Kort

Voortgezet onderwijs in Limburg ontvangt subsidie voor het opleiden van leraren

Stichting Consortium Beroepsonderwijs ontwikkelt model voor competentiegericht onderwijs in (v)mbo

Het Ministerie van OC&W heeft zes Limburgse

Na 10 jaar intensieve samenwerking met partners in (v)mbo,

schoolbesturen (Stichting LVO, SOML, SVO|PL, OGVO,

wetenschap, bedrijfsleven, brancheorganisaties, werkgevers- en

Trevianum Scholengroep, DaCapo College) voor voort-

werknemersorganisaties is Stichting Consortium Beroepsonderwijs

gezet onderwijs een substantiële subsidie toegekend.

erin geslaagd een heldere, duurzame en beproefde didactiek voor

Hiermee kunnen de gezamenlijke besturen twee onder-

competentiegericht onderwijs in het (v)mbo te ontwikkelen. Ruim

wijsprojecten mede financieren: de Opleidingsschool en

40 roc’s in Nederland en 180 vmbo-scholen zijn bij het Consor-

de Academische Opleidingsschool. De onderwijsprojecten

tium Beroepsonderwijs aangesloten. Deze onderwijsinstellingen

zorgen voor het opleiden van nieuwe leraren in de

maken met een groot aantal van hun opleidingen gebruik van het

dagelijkse schoolpraktijk, het verder professionaliseren

competentiegerichte sturingsinstrumentarium van de Stichting.

van zittende leraren en een algemene kwaliteits

De focus voor de nabije toekomst is gericht op het digitaliseren

verbetering van het voortgezet onderwijs. Het project

van al het consortiummateriaal voor de opleidingen Techniek, ICT,

Opleidingsschool heeft een looptijd van zes jaar. De

Mediavormgever, Zorg en Welzijn en AG en het verbreden van

Academische Opleidingsschool komt voort uit de pilot

de didactiek voor de doorlopende leerlijn vmbo-mbo. Het VMBO

Academische School Limburg. Hierin werkt een aantal

Platform Metaal en Metalektro, onderdeel van het consortium,

Limburgse middelbare scholen samen met de Open

heeft een succesvol project afgerond met als inzet de ontwikkeling

Universiteit, de Universiteit Maastricht, Fontys Hoge-

van een gemeenschappelijke didactiek, ‘Het (Metalen) Scharnier-

scholen en Hogeschool Zuyd. Doel van deze samen

punt’, voor bovenbouw vmbo en de niveaus 2, 3 en 4 voor het mbo.

werking is om gezamenlijk onderwijsinnovaties te

Vanuit de andere VMBO Platforms bestaat veel belangstelling om

ontwikkelen en om wetenschappelijk onderzoek door

ook dit model te verbreden naar andere sectoren. De ambitie is er

leraren in het voortgezet onderwijs te stimuleren.

op gericht nieuwe programma’s te ontwikkelingen die hun toepas-

De Academische Opleidingsschool kan dankzij de

singen krijgen op sectoraal – en intersectoraal niveau. Voor meer

subsidie twee jaar verder.

informatie kijk op: www.consortiumbo.nl.

Website wordleraarinhetvo.nl goed bezocht

Mentorverkiezing 2010

In 6 maanden tijd hebben meer dan 14.000 bezoekers

Hij of zij is de spil van de begeleiding, schakel tussen leerling en

de site ‘wordleraarinhetvo.nl’ bezocht. Zij bezoeken

school, tussen leerling en leerling, tussen ouders en kind, tussen

voor langere tijd deze site waarop potentieel onderwijs

het heden en de toekomst van een leerling. Tijd voor waardering

personeel alle informatie kan vinden over het werken

en erkenning en daarom organiseert Prima de Mentorverkiezing,

in het voortgezet onderwijs. Ook schept de site een

in maart 2010. Geef dan je favoriete mentor op via

realistisch beeld van het leraarschap. Een aantal scholen

www.prima-online.nl/mentor. Op de website staan ook de criteria.

en organisaties heeft www.wordleraarinhetvo.nl gelinkt

Je kunt ook de invulgegevens van de website kopiëren en mailen

naar de eigen site of gebruiken hiervoor een banner.

naar [email protected].

De banner is nog steeds beschikbaar voor als ook u een link wilt plaatsen.

6


In het voortgezet onderwijs speelt de mentor een belangrijke rol.

1 minuutje Leerlingen vragen om passende loopbaan oriëntatie- en begeleiding. En goede LOB vergt een goede visie. Daarom zijn er binnenkort extra bijeen komsten speciaal voor schoolleiders.

Een goed binnenklimaat is een belangrijke randvoorwaarde voor leer prestaties. In opdracht van de VO-raad onderzoekt Strukton Worksphere daarom het binnenklimaat op VO-scholen. CSG De Heemgaard in Apeldoorn neemt aan dat onderzoek deel. Conciërge Jacob Venenman was er nauw bij betrokken: Kunt u wat vertellen over uw schoolgebouw? “Het hoofdgebouw van De Heemgaard is vrijstaand en twintig jaar oud. In 2002 is er een derde verdieping opgebouwd. We bieden ruimte aan ongeveer

Waarom vraagt LOB uw visie? Omdat u zo losse LOB-activiteiten verbindt en deze meer betekenis krijgen. Omdat uw leerlingen zo beter zicht krijgen op wat bij ze past. Uw heldere visie leidt tot een bewuste keuze voor sector, profiel en vervolgopleiding, en dat motiveert elke leerling. Maar wat is voor uw school de juiste visie? Welke mogelijkheden en keuzes passen bij uw onderwijskundige visie? Wat is de rol van decaan, mentor? Goed kiezen doe je niet zomaar. Dat geldt voor de leerling, en voor u. Daarom organi seerde project Stimulering LOB in 2009 werkbijeenkomsten speciaal voor schoolleiders. Met elkaar stonden zij een dag stil bij LOB. De inspiratie en ideeën resulteerden in een stappenplan waarmee de deelnemers op hun eigen school direct aan de slag konden.

vijftienhonderd leerlingen en honderdvijftig medewerkers. Aan het binnen klimaat is wel wat te verbeteren. Met dertig leerlingen per lokaal is het in de zomer niet optimaal, de meeste lokalen hebben geen airconditioning.” Wat hield het onderzoek in, wat is er onderzocht? “In vier lokalen en buiten de school zijn gedurende vier weken CO2-metingen gedaan. Daar viel ook de Kerstvakantie onder. Voldoende om een helder beeld te krijgen van de situatie met en zonder leerlingen. Naast CO2 spelen overigens ook factoren als temperatuur en ventilatie een belangrijke rol bij het binnenklimaat.” Hoe ervaart u het ‘klimaatbeleid’ van De Heemgaard? “Voornaamste is dat directie en medewerkers zich samen verantwoordelijk voelen en het belang ervan inzien. Op verzoek van een preventiemedewerker heb ik eerder al metingen verricht. Zeker na dubbele lesuren hoor ik van leerlingen nogal eens dat ze zich duf voelen, hoofdpijn hebben. Wie echter meent dat het in lokalen te benauwd is, moet dat onderbouwen. Ik schrok van de resultaten. Een vol lokaal met dichte ramen bevat bijna vijf keer meer koolstofdioxide dan een leeg lokaal. Dat gaat richting limiet. Met ventilatie, een open raam of deur, zakt het CO2-gehalte direct. Maar dat betekent in de winter weer kou. Daarom denk ik dat voorverwarmde ventilatie een enorme winst zou vormen. Zeker na dit onderzoek. Dat moet stukje bij beetje, want

De extra bijeenkomsten in 2010 vinden plaats op 16 februari (Amsterdam), 2 maart (Zwolle) en 5 maart (Den Bosch) Meer informatie vindt u op www.vo-raad.nl/actueel/agenda.

het gaat om flinke investeringen, je spreekt al gauw over vierduizend euro per lokaal. En met tachtig lokalen… Maar de investering levert natuurlijk wel wat op, mogelijk zelfs een lager ziekteverzuim.” Wat merkt u zelf van het binnenklimaat? “Van mij mag de verwarming best een graadje naar beneden. Ik loop de hele dag, doe veel verschillende dingen op veel verschillende plaatsen. Dan is de gemiddelde temperatuur van twintig graden al gauw te warm, natuurlijk. Maar daar zullen de zittende mensen het minder mee eens zijn.”


7

Blik van Buiten

‘Bij diversiteit is het nog te veel wit over zwart’ Naam R Zeki Arslan Functie R onderwijsexpert van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Gespreksonderwerp R kansongelijkheid Standpunt R het zoeken naar oplossingen stagneert Tekst: Mieke Aarts / Foto: NFP Photography

Praten de mensen van FORUM en de

Terwijl Nederland door de demografische

Diversiteit stond vroeger veel meer op de

VO-raad genoeg met elkaar?

ontwikkelingen juist een instrument in

onderwijsagenda. We hadden zelfs allerlei

Zeki Arslan: “We praten genoeg met elkaar,

handen heeft voor de kenniseconomie en

projectgroepen voor intercultureel onder-

maar ik mis nog steeds een duidelijke visie

voor toegang tot de wereldmarkt. Migran-

wijs. Dat is sinds een jaar of tien ondenk-

vanuit de VO-raad op kansongelijkheid.

ten hebben een enorme talenkennis en

baar. Sindsdien zijn we gaan dromen over

Die ongelijkheid is een essentieel aspect

cultureel-historische erfenis meegenomen

mono-etnisch onderwijs om een mono-

van de kwaliteit en de prestaties van ons

naar Nederland. Ga daar strategisch mee

etnische samenleving te realiseren.

onderwijsbestel voor de komende twintig

om. Er komen mondiale verschuivingen aan.

jaar. Aandacht voor kansongelijkheid is niet

Als je Turks spreekt, kun je van de Balkan

alleen urgent vanuit sociaal-maatschappe

tot Azerbeidzjan zaken doen, inclusief Irak.

‘Het is een misvatting te

lijk oogpunt, maar ook voor een goede

De economische en culturele meerwaarde

denken dat we het probleem

kennis- en economische infrastructuur.

moeten we in het onderwijs verzilveren en

De VO-raad moet helder neerzetten hoe we

benutten om leerlingen aan goede kwalifi-

van kansongelijkheid

er in Nederland voor zorgen dat we kans-

caties te helpen. Zij zijn onze toekomstige

arme groepen leerlingen in het voortgezet

wetenschappers, ambassadeurs en inter

onderwijs aan basiscompetenties helpen.

nationale zakenmannen en -vrouwen.“

opgelost hebben’ Maar die is niet realiseerbaar. Let wel, iedereen moet worden aangesproken op zijn

‘Sinds tien jaar zijn we gaan

U staat bekend als de nationale pionier

verantwoordelijkheid om een steentje bij te

dromen over mono-etnisch

voor onderwijs en integratie en doet dit

dragen aan kansenverbetering van kinderen.

onderwijs om een mono-

werk al decennia lang. Wat zijn de belang-

Ook kansarme ouders hebben een verant-

rijkste thema’s voor de komende tijd?

woordelijkheid richting leraar en school.

etnische samenleving te

“Allereerst zorgen voor een evenwichtige

Ze mogen niet alle verantwoordelijkheid op

realiseren’

doorstroom van primair naar voortgezet

het bordje van school leggen; alle ouders

onderwijs. In de grote steden gaat nu nog

moeten aandacht, geld en tijd investeren en

tachtig procent van de allochtone kinderen

helpen op school, daarin wil ik geen enkele

Die agenda móet er komen – daarmee val

naar het vmbo. Daar maak ik me grote

concessie doen. Maar het is een illusie dat

ik de VO-raad steeds lastig – want er val-

zorgen om: het kost veel geld, het frustreert

we een mono-etnische onderwijscultuur

len nog te veel leerlingen uit. We benutten

talent en zorgt voor een lange route naar

kunnen creëren door een aantal dingen

talent onvoldoende, er is onvrede bij ouders

het hoger onderwijs. Ten tweede moeten

niet meer op agenda te zetten.”

over de prestaties van hun kinderen en de

scholen leerlingen zo weten te inspireren en

aansluitingen tussen primair en voortgezet

uit te dagen dat ze hun opleiding afmaken.

onderwijs en tussen voortgezet onderwijs en

Dit zijn de twee graadmeters voor succes

vervolgonderwijs zijn niet goed genoeg.

van de onderwijssector als het gaat om hun

Het is een misvatting te denken dat we het

bijdrage aan de kenniseconomie en aan de

probleem van kansongelijkheid opgelost

emancipatie van nieuwkomers in de Neder-

hebben. De oplossing stagneert.

landse samenleving.

8


Hoe stelt u zich niet-mono-etnisch

Biedt het duale stelsel extra kansen

Hoe nu verder?

onderwijs dan voor?

voor minderheden?

“We moeten bruggen bouwen en toenade-

“Of het nu gaat om diversiteit in taal en bij

“Nee. Het duale stelsel belemmert de

ring zoeken. Zoeken naar diversiteit binnen

feesten, diversiteit in het schoolbestuur en

emancipatie van minderheden omdat die

één nieuwe infrastructuur, niet langer een

onder personeel of diversiteit in leerstof-

zuilen ontoegankelijk zijn, gebaseerd op de

infrastructuur in stand houden die gebaseerd

aanbod, zodat kinderen iets van zichzelf

culturele erfenis van 1917. De zuilen zijn

is op instituties die langs etnische en reli-

terugzien in hun lesboek zoals een foto in

intern gericht en niet meegegaan met de

gieuze lijnen lopen. We vragen zowel van

een geschiedenisboek, het zijn allemaal

demografische veranderingen vanaf de

migranten als van bestaande instituties om

details. Maar al die details vormen wel een

jaren tachtig. Als FORUM zien we ook

te veranderen en zich aan te passen.

geheel en dat geheel heet diversiteit. Mono-

niets in een nieuwe allochtone zuil, want

etnisch houdt in dat je diversiteit ontkent.

die groep bestaat uit zoveel sociaal-etnische

Ik vind het cruciaal voor de VO-raad om

groepen. Vier jaar geleden heeft toenmalig

iedereen uit de droom te helpen die deze

minister Maria van der Hoeven ons gevraagd

kennen ook zo taboes.

illusie overeind houdt. De raad kan daarin

het Platform Allochtone Ouders op te richten

een strategische rol vervullen.

om allochtone ouders zichtbaar te maken.

Iemand moet tegen die

Het is vast vloeken in de moskee of kerk

Eind 2009 zouden de vier landelijke ouder-

wat ik nu ga zeggen, maar in het onderwijs

organisaties het overnemen. Het is nu

is het nog steeds te veel wit over zwart als

december 2009 en er is niks gebeurd. Als

Als de VO-raad alle groepen aan zich weet

het gaat om diversiteit en om het delen van

ik objectief ben, zeg ik: het platform hoort

te binden, word ik overbodig. Minderheden

kennis, macht en verantwoordelijkheden.

in principe niet bij FORUM. Wat we doen,

kennen taboes en weten hoe lastig ze be-

Daar word ik droevig van. Minderheden

is de tekortkomingen van de generieke

spreekbaar te maken zijn. Maar de Neder-

willen graag die verantwoordelijkheid

instituties opvangen, maar we hebben geen

landse instituties kennen ook zo hun taboes.

delen, maar daar is geen oog voor. Als u

instituties die klaar zijn om te vernieuwen,

Iemand moet tegen die taboes aanschoppen.

mij vraagt of ik een gelukkig mens ben als

om te anticiperen, om nieuwe mensen te om

Mensen als Kete Kervezee, Sjoerd Slagter,

het gaat om het minderhedenbeleid, om de

armen en binnen te halen. Nederland kent

Jan van Zijl of Doekle Terpstra zouden dat

toegankelijkheid, herkenbaarheid en mede-

vier landelijke ouderorganisaties, de oudste

moeten doen. Zij moeten het bestaande

verantwoordelijkheid van minderheden in

bestaat al 144 jaar. Die landelijke ouder

bestel een spiegel voorhouden. Anders

de hele onderwijsinfrastructuur – van mi-

organisaties praten met de ministers, met

komen we niet verder.”

nisterie en inspectie tot schoolbesturen en

Tweede Kamerleden, met sectorraden. Als

VO-raad, dan zeg ik: nee.”

die landelijke ouderorganisaties hadden ge-

‘Nederlandse instituties

taboes aanschoppen’

zegd: ‘We veranderen ons personeelsbeleid, we zorgen dat we lokaal dicht bij deze ouders komen te staan’ (vergeet niet: zestig procent allochtone ouders in de grote steden), ‘ze kunnen lid van ons worden’ dan was het plat form niet nodig geweest. Verzuiling is een van de redenen dat dit niet wordt opgepakt.”


9

ADVERTENTIE

VO IN DEBAT

“Homoseksualiteit als kerndoel is symboolpolitiek” Boris van der Ham, Tweede Kamerlid D66 Een meerderheid van de Tweede Kamer, niet alleen D66,

Jos Cremers, algemeen directeur Het Rhedens, Dieren / Rozendaal en bestuurder VO-raad

maar bijna alle andere partijen hebben voor de motie ge-

Het voortgezet onderwijs is de laatste decennia vanuit Den

stemd op 18 december 2009. Aandacht besteden aan seksu-

Haag bestookt met opdrachten, vernieuwingen en hervormin-

ele voorlichting en seksuele diversiteit in de maatschappij,

gen. Zij hebben weinig applaus geoogst, zo hoorde ik onlangs

en daarmee homoseksualiteit is zeker geen symboolpolitiek.

een politicus droogjes opmerken. De commissie-Dijsselbloem

Sterker nog, het is al min of meer een verplicht onderdeel

was eerder dezelfde mening toegedaan: zij adviseerde de

binnen de kerndoelen. Maar scholen doen het niet, of pro

Tweede Kamer om scholen eens met rust te laten. Om meer

beren er onderuit te komen. Scholen zijn al verplicht aan-

ruimte te scheppen voor hun kerntaak: het verzorgen van

dacht aan dit onderwerp te besteden maar doen het niet

goed onderwijs. Terug naar de basis, was de boodschap.

omdat het zo lastig te bespreken is. Met name in bepaalde

Meer taal en rekenen, minder maatschappelijke thema’s.

wijken is spreken over dit onderwerp moeilijk. Maar juist

Het heeft niet echt geholpen, getuige het zoveelste Haagse

dan is het van groot belang er aandacht aan te besteden,

ballonnetje dat aan de horizon is verschenen: ditmaal dat

hoe lastig ook.

van het thema seksuele diversiteit dat aan de lijst van kern-

De reactie van de VO-raad als zou het onderwijs met deze

doelen zou moeten worden toegevoegd.

‘extra’ taak overbelast raken, is onzinnig. Aangezien het

Dat kan toch best, vindt D66 als indiener van de bewuste

onderwerp seksualiteit al standaard aan bod dient te komen

motie. Want eigenlijk verandert er niets, we leggen de scholen

bij maatschappijleer is dit voorstel slechts een verduidelijking

alleen een beetje beter uit wat ze moeten doen. Los van het

van wat er toch al aan taken ligt.

feit dat de scholen misschien al begrepen hadden wat er van

Belangrijk is aandacht hieraan te besteden om acceptatie

hen verwacht wordt: dit is niet eens symboolpolitiek, het is

van homo’s te vergroten en hiermee ook een veiliger klimaat

plofpolitiek. Een ballon oplaten die nog voor zij goed en wel

te scheppen op scholen. Maar het gaat om meer. Ook de sek-

de lucht in is, uit elkaar ploft. Omdat zij niet voor verande-

suele zelfstandigheid van meisjes, en te leren hoe puberende

ring zorgt.

jongens hiermee om kunnen gaan. Uit onderzoeken (bijvoor-

Gelukkig heeft minister Plasterk aangegeven de motie te

beeld van de UvA, 82% van scholen in de hoofdstad geeft

willen laten voor wat het is. Kennelijk begrijpt hij dat scholen

geen enkele voorlichting over homoseksualiteit) is gebleken

niet tot achter de komma betutteld willen worden. Dat zij al

dat scholen er te weinig aan doen. Ook hebben scholen en

zoveel zorgtaken en kerndoelen hebben, dat er te weinig tijd

docenten vaak een te rooskleurig beeld van de mate van

dreigt over te blijven om hun basistaak goed uit te voeren.

tolerantie bij kinderen ten opzichte van deze onderwerpen.

En dat zij zelf ook ideeën hebben over de materie waarmee

Van huis uit krijgen kinderen hele andere normen en waar-

zij hun leerlingen willen confronteren. Pure lesstof én maat-

den mee, of worden ze geacht al genoeg ‘streetwise’ te zijn.

schappelijke thema’s. In die volgorde en in een realistische

Het argument dat extra aandacht voor seksuele diversiteit

verhouding.

in de les extra tijd gaat kosten is ook onzin. Eén les per jaar

De school waaraan ik geacht word leiding te geven, hanteert

kan eraan besteed worden, binnen bijvoorbeeld de lessen

de slogan: “leren, ontplooien, samenleven”. Daaruit spreekt

maatschappijleer. Burgerschapsvorming is immers een zeer

dat de school haar feitelijke onderwijstaak serieus wil nemen

belangrijke taak van scholen. De inspectie controleert

én dat zij de ogen niet sluit voor wat er maatschappelijk

scholen hierop. Natuurlijk bepalen scholen zelf hoe ze aan-

gaande is en daar op in wil spelen. Bijvoorbeeld als het gaat

dacht willen schenken aan het onderwerp, het wat stelt de

om een thema als de acceptatie van seksuele diversiteit.

overheid vast. Dat is heel Dijsselbloem-proof, zeg ik als oud

Maar zo zijn er nog veel meer thema’s waar we aandacht

lid van die onderzoekscommissie. En de overheid wil ook

aan (willen) besteden. Daar hebben we niet elke keer een

faciliteren, door subsidie te geven voor speciale projecten.

voorzet of prikkel vanuit Den Haag voor nodig. Zou de ontwerper van de motie nou echt denken dat we als school daarin de enige zijn?

VO-magazine 4 • januari 2010 11

Meer maatwerk nodig bij aansluiting op mbo en havo

Het gat na de tl Excellentklassen, sprinttrajecten en een nieuw vak sectoren beroepscompetenties. Dat zijn enkele manieren waarop scholen het hardnekkige aansluitingsprobleem van de theoretische leerweg op de vervolgopleidingen proberen aan te pakken. Volgende maand verschijnt hierover een advies, gebaseerd op een onderzoek van de VO-raad onder 35 vmbo-scholen, 12 havo-scholen en 9 roc’s. Drie daarvan komen aan het woord. Tekst: Jacq Zinken / Fotografie: Nationale beeldbank, Harro Bannink

Tien jaar na de invoering worstelt het onderwijs nog steeds

Sprinttraject

met de aansluiting van vmbo-theoretische leerweg (tl) op

ROC Midden-Nederland probeert via sprinttrajecten voor tl-

mbo en havo. Deels zijn de problemen van structurele aard,

leerlingen het mbo aantrekkelijker te maken. Janus Hermse,

maar voor een ander deel zijn ze het gevolg van het feit dat

belast met de aanpak van de aansluitingsproblematiek:

een verandering nu eenmaal veel tijd kost. Intussen ontwik-

“Een leerling die twijfelt tussen havo en mbo, bieden we een

kelen veel scholen zelf initiatieven op maat om de toekomst-

sprinttraject aan. Hij kan dan in kortere tijd het mbo door

perspectieven van leerlingen te verbeteren.

lopen, bijvoorbeeld in twee jaar, waar normaal drie of vier jaar voor staat.”

Excellentklas

Er is Hermse veel aan gelegen de positieve aspecten van een

Neem het Oosterlicht College in Nieuwegein, dat een aantal

mbo-hbo-route te promoten: “Qua tijd is de weg via het mbo

jaren geleden in de theoretische leerweg excellentklassen

beslist niet langer. Integendeel. We proberen dat nu al op de

heeft ingevoerd. Afdelingsleider bovenbouw havo Rinus van

basisschool onder de aandacht te brengen, omdat ouders daar

den Heijkant: “Het was de bedoeling dat leerlingen met

dikwijls al de route kiezen voor hun kind. Ook basisschool-

wat extra uren goed werden voorbereid om versneld door

leerkrachten weten bijvoorbeeld vaak niet dat veel mbo-ers

het mbo te gaan. In de praktijk melden die leerlingen zich

in het hbo een jaar vrijstelling krijgen omdat ze al stage

in grote aantallen aan voor de havo-doorstroom.” Zij stuiten

gelopen hebben.”

vervolgens wel op het pittige toelatingsbeleid dat de school

Als het goed is, snijdt het mes aan twee kanten. “Een derge

voor het havo hanteert: “Het criterium is een 7 gemiddeld,

lijke route is in eerste instantie natuurlijk goed voor onze

een geschikt vakkenpakket en een positief advies van de af-

eigen leerlingen, maar we proberen zo ook iets te doen aan

leverende vmbo-afdeling.” Bovendien geldt de regel dat een

het imago van het vmbo.” ROC Midden-Nederland gaat meer

tl-leerling die in 4 havo blijft zitten, van school af moet.

ruchtbaarheid geven aan het sprinttraject en zal later dit jaar een aparte folder uitgeven.

‘Vaak horen we: ‘Meneer, daar bij die intake wisten ze niet wat een portfolio is’’

Sector- en beroepscompetenties Hoe specifieker een leerling kiest, hoe hoger het rendement. Dat is de reden waarom het Dendron College in Horst het

De strenge maatregelen blijken te werken. Van den Heijkant:

vak sectoren beroepscompetenties (sbc) ontwikkeld heeft.

“We zien eigenlijk geen verschil in het doorstroomrendement

Gerard Bruijsten, afdelingsleider vmbo-4: “In de vierde klas

van 4 naar 5 havo tussen de groep leerlingen afkomstig uit 3

hebben onze leerlingen twee uur in de week sbc-les. Tijdens

havo en de groep die komt via de tl.”

die lessen worden ze bijgestaan door twee docenten: een docent Nederlands en een docent van een beroepsgericht vak

12 VO-magazine 4 • januari 2010

in de sector waar de leerling voor kiest. Daarnaast gaat die

Knelpunten

leerling op zoek naar een personal coach. Hij kan drie dag-

Hun successen maken de drie scholen overigens bepaald niet

delen verlof krijgen om zijn coach te bezoeken. Verder zoekt

blind voor de nog ruim aanwezige knelpunten. De program-

hij uit welke opleiding je nodig hebt voor welk beroep in

matische aansluiting is daar een van. Rinus van den Heijkant:

‘zijn’ sector en bezoekt hij mbo-scholen. Die scholen worden

“We constateren met name een gat bij scheikunde, omdat

uitgenodigd bij ons een gastles te geven. Het is, kortom, een

leerlingen dat in de tl-afdeling niet gehad hebben. Er zijn

wisselwerking tussen allerlei betrokkenen. Dat werkt goed

ook aansluitingsproblemen bij wiskunde b. Degenen die door-

en daar zijn we heel trots op.”

stromen, volgen daarom extra wiskundeles na het examen.” Waar havo en vmbo onder hetzelfde dak zitten, kunnen

‘Het was de bedoeling dat leerlingen

dergelijke problemen nog wel worden aangepakt. Maar

versneld door het mbo zouden gaan.

Janus Hermse heeft met 53 aanleverende scholen te maken.

vooral de contacten tussen mbo en vmbo zijn ingewikkeld.

In de praktijk melden ze zich in grote

“Om tot meer gezamenlijke afspraken te komen, willen wij

aantallen aan voor de havo-doorstroom’

hierover een conferentie.”

een netwerk tl-scholen opzetten. Binnenkort houden we Gerard Bruijsten zal zo’n aanpak toejuichen: “De roc’s zijn

Bruijsten noemt nóg een voordeel: “Je krijgt leerlingen op

zo groot dat ze zich over het algemeen toch weinig aantrek-

plekken die je als school absoluut nooit zou bereiken. Ik heb

ken van de achtergrond van een leerling. Wij geven onze

wel eens gehad dat er een leerling om kwart voor elf bij mij

leerlingen een portfolio mee, maar vaak horen we: ‘Meneer,

kwam binnenvliegen met de vraag: ‘Meneer, kan ik vrij krij-

daar bij die intake wisten ze niet wat een portfolio is’.”

gen? Mijn personal coach heeft gebeld, ze gaan een hennep-

Waarmee ook een andere wens van de betrokkenen in beeld

plantage oprollen en ik mag mee’. Die jongen heeft daarvan

komt: versterking van loopbaanoriëntatie en -begeleiding,

een verslag gemaakt, inclusief foto’s, en dat zit allemaal in

over de opleidingsgrenzen heen.

zijn sectorwerkstuk.”

Is sturing van hogerhand nodig om de aansluitingsproblemen

Met trots meldt Bruijsten dat het succes van sbc een van de

op te lossen? Janus Hermse antwoordt bevestigend. “Wel

ontvangende roc’s ook al is opgevallen: “Van de gemiddeld

zou het prettig zijn als we in gezamenlijkheid zoeken naar

vijftig leerlingen die bij van ons vandaan komen, veranderen

die sturing. Je moet het niet opgelegd krijgen, maar diverse

er nog maar een of twee van richting. Dat was uniek in de

dingen kunnen best beter geregeld worden. Daar zou de

beleving van het roc. Dank zij die lessen weten de leerlingen

overheid een rol in kunnen spelen, of de VO-raad.” Wat dat

dus heel goed waaraan ze beginnen.”

laatste betreft wordt hij op zijn wenken bediend: volgende maand brengt de VO-raad advies uit.


ADVERTENTIE

CPS

Maatschappelijke stage

Blijvend resultaat CPS heeft aan de basis gestaan van de invoering van maatschappelijke stage. Met deze expertise en ervaring ondersteunt CPS scholen om maatschappelijke stage optimaal in te voeren. • Scholen zijn enthousiast over de concrete en integrale aanpak van CPS. • Docenten en leerlingen werken hierdoor met kennis van zaken en met veel plezier aan maatschappelijke stage. • We geven maatschappelijke stage en burgerschap een structurele plek in de schoolorganisatie en het curriculum.

Direct resultaat? Doe de CPS-quickscan op www.cps.nl en bepaal wat de maatschappelijke stage situatie is van uw school! CPS | T [033] 453 43 43 | F [033] 453 43 53 | E [email protected] | www.cps.nl

We adviseren, trainen, organiseren conferenties, publiceren en doen onderzoek. Zo stimuleren we scholen om hun ambities te realiseren. Met blijvend resultaat.

Meer weten? www.cps.nl of bel [033] 453 43 43

CPS008_2 WTK Focus adv Maatschappelijk stage 165 x 256 ERR.indd 1

17-12-2009 17:04:38

Tekst: Mieke Aarts

Ghislaine Schmidt

Het onderzoek heeft onder meer tot de volgende uitkom-

UvA, adviseur bij CBE

sten geleid: schoolleiders zeggen hun rol als innovator en bemiddelaar het belangrijkst te vinden. In hun uitvoerende werk blijken ze vooral gericht op gedrag uit het Rationele Doelmodel, zoals het stimuleren van de effectiviteit en de productiviteit van de school. Ze besteden daarnaast inderdaad veel tijd aan gedrag dat te maken heeft met onderwijs vernieuwingen en human relations, zoals het vergroten van

Wat wordt onderzocht?

de betrokkenheid van docenten. De minste handelingen be-

De invloed van persoonlijke kenmerken van de schoolleider,

steden schoolleiders aan het interne proces op school.

van schoolkenmerken en van contextkenmerken op de rol opvattingen en het gedrag van schoolleiders. Wie onderzoekt? Ghislaine Schmidt voert dit onderwijskundige promotie

‘Schoolleiders realiseren zich niet dat veel van hun handelingen onzichtbaar zijn voor docenten’

onderzoek uit binnen de faculteit Maatschappij- en gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam.

Verder blijkt dat de achtergrondkenmerken van school

Promotoren zijn Fons van Wieringen en Peter Sleegers;

leiders bijna nooit hun rolopvattingen of gedrag voorspellen.

copromotor is Meta Krüger.

Opvallende onderzoeksuitkomst: volgens de ondervraagde docenten vertonen schoolleiders juist weinig gedrag dat

Waarom vindt dit onderzoek plaats?

bedoeld is om de docentenbetrokkenheid te vergroten.

De rol van schoolleiders is ingrijpend veranderd door

Schmidt geeft als mogelijke verklaring dat docenten weinig

decennia van deregulering en decentralisering door de

zicht hebben op wat hun schoolleider doet en dat de percep-

nationale overheid. Welk effect heeft de grotere autonomie

tie van de docent wordt beïnvloed door diens eigen behoefte

voor scholen – onderwijsinhoudelijk en financieel – op de

om betrokken te worden bij de school.

rolopvatting en op het handelingsrepertoire van school leiders? Om deze maatschappelijk relevante vraag te

Wat zijn de achterliggende drijfveren van de

onderzoeken, hebben de hoogleraren Van Wieringen (UvA),

onderzoeker?

Sleegers (toen nog Universiteit van Nijmegen, nu Universiteit

Ghislaine Schmidt: “Pure nieuwsgierigheid. Ik heb altijd al

Twente) en Scheerens (Universiteit Twente) bij NWO een

willen weten wat iemand tot een goede schoolleider maakt.

onderzoeksvoorstel ingediend. Daarbij heeft Gerdy ten

Iedereen wil het zijn, maar welk gedrag is nu aantoonbaar

Bruggencate in haar proefschrift de invloed van school

effectief? Dit promotieonderzoek is nogal theoretisch en

leiders op docenten en leerlingen onderzocht.

fundamenteel van aard, maar ik zou graag ook een praktischer onderzoek uitvoeren: waar lopen schoolleiders in de

Hoe gaat de onderzoeker te werk?

dagelijkse praktijk tegenaan en hoe kunnen die problemen

Schmidt heeft de relatie tussen rolopvattingen en gedragingen

opgelost worden? Uit mijn onderzoek blijkt alvast dat

van schoolleiders onderzocht door vragenlijsten te laten in

schoolleiders zich niet realiseren dat veel van hun hande-

vullen. De respondenten waren ruim honderd schoolleiders

lingen onzichtbaar zijn voor docenten en dat schoolleiders

met in elk geval havo-bovenbouw in hun portefeuille en bijna

beter mogen nadenken over wat ze willen overbrengen.”

duizend havo-docenten. De schoolleiders hebben vragen beantwoord over hun achtergrondkenmerken, schoolkenmerken

Voor meer informatie en/of bestelling van de onderzoeks

en hun rolopvattingen en gedrag. De docenten kregen vragen

publicatie (oktober 2009):

over het gedrag dat zij waarnemen bij hun schoolleider.

Ghislaine Schmidt, [email protected].

De onderzoekster baseert zich op het theoretische model van Quinn en Rohrbaugh (1983), die de vele eisen die aan managers worden gesteld, hebben ondergebracht in hun Concurrerende Waardenraamwerk. Schmidt gebruikt dit raamwerk om na te gaan op welke aspecten van de schoolorganisatie de schoolleider zich richt. Via een geavanceerd analysesysteem zijn de antwoorden van de docenten en de schoolleiders op verschillende niveaus aan elkaar gekoppeld.


Wetenschappelijk Onderzoek

School leadership: perceptions & actions

Inspectie voorstander van deelname aan Vensters

‘Verschuil je niet achter bezwaren’ De Inspectie van het onderwijs heeft al lang niet meer het alleenrecht op informatie over onderwijskwaliteit. Geen probleem, vindt zij, alleen laat de kwaliteit van de informatie nogal eens te wensen over. Dat scholen nu zelf het voortouw nemen, juicht de inspectie van harte toe. Een dubbelinterview met projectleider Thea van den Idsert van Vensters voor Verantwoording en Jan Rijkers, coördinerend inspecteur voortgezet onderwijs. Tekst: Suzanne Visser / Fotografie: NFP Photography

maakt een systeem voor kwaliteitsinformatie waarmee

De inspectie had ook niet veel op met ranglijsten. Is dat nog altijd zo?

scholen gegevens over hun kwaliteit op hun eigen website

Jan Rijkers (JR): “In eerste instantie zagen wij niet meteen

kunnen plaatsen. Daarnaast gaat eind dit jaar een landelijke

hoe het openbaar maken van schoolgegevens zou bijdragen

site de lucht in waarop de kwaliteitsgegevens van alle scholen

aan beter onderwijs. Een deel van die bezwaren hebben we

zijn te zien. Het initiatief komt jaren nadat landelijke media

nog steeds. Je kunt geen compleet beeld van de onderwijs-

zoals Trouw en Elsevier met ranglijsten kwamen.

kwaliteit schetsen op basis van beperkte gegevens. Zoals in

Vensters voor Verantwoording, een project van de VO-raad,

Trouw dit jaar een rekensom wordt gemaakt op basis van de

Ranglijsten in kranten en tijdschriften hebben in het onderwijs altijd onder vuur gelegen. Maar heeft dit project niet ook iets aan ze te danken?

cijfers van alleen het centraal examen, voor slechts drie

Thea van den Idsert (TI): “Ja, die rankings hebben voor

– gelukkig heeft Trouw er dit jaar geen gemaakt.

openheid gezorgd. De tijden zijn veranderd. Een site zoals

Ze gaan altijd alleen maar over cijfers en dan ook nog maar

onderwijsconsument.nl, waar leerlingen en ouders uit

over een deel van de cijfers. En die cijfers liggen soms zo

Amsterdam zich kunnen oriënteren, was vroeger niet

dicht bij elkaar. Je ziet dat ook aan de enorme fluctuaties:

denkbaar. Burgers zijn aan openheid gewend geraakt.

scholen die toevallig een keer 2 procent meer gezakten

Dat vraagt een antwoord van scholen. De onderwijssector

hebben en dan ineens kelderen van nummer drie naar

is aan zet: als wij de informatie niet geven, doen anderen

nummer vierhonderdzoveel op de lijst.

het voor ons. Dus kunnen we het maar beter zelf doen, en

Vandaar dat de inspectie zich nooit heeft laten opjagen tot

dan ook goed. Dat is het idee achter Vensters voor Verant

het maken van eigen ranglijsten. Wel hebben we in 2008

woording. Trouw heeft bij het begin van zijn ranglijst ooit

aangegeven welke scholen excellente opbrengsten hadden.

gezegd: als scholen zelf openheid geven, houden wij ermee

Daar zijn we snel mee gestopt. Want scholen die op de lijst

op. Ik ben dus benieuwd wat er gebeurt als de landelijke

kwamen, noemden zich ‘excellente scholen’, terwijl het

site van Vensters straks in de lucht is.”

oordeel alleen over de opbrengsten ging.

vakken en dan ook nog alleen voor de geslaagde leerlingen – dat vinden wij te beperkt! We zijn sowieso tegen ranglijsten

De enige lijst die we nu nog maken, is die van zeer zwakke scholen, maar dat is geen ranglijst. Die lijst is overigens heel


effectief. De VO-raad heeft naar aanleiding hiervan een hulp-

Wij hebben vanaf het begin nauw met Vensters samen

dienst opgezet en scholen trekken tegenwoordig al aan de bel

gewerkt. Goede informatie is een gezamenlijk belang.”

als ze op de lijst dréigen te komen.”

Wat is dat: goede informatie? Was het onderwijs beter af geweest met alleen inspectierapporten?

JR: “Dat hangt af van het doel dat je nastreeft. Je moet onder

JR: “Dat niet. Mits ze het goed doen, is er niets op tegen

geven. Informatie is betrouwbaar als de gegevens valide zijn

als andere partijen aandacht vragen voor de kwaliteit van

en op een goede manier zijn gemeten. Een oordeel is pas be-

het onderwijs. Mensen kunnen ook andere punten belangrijk

trouwbaar als de vergelijking ook nog eens breed genoeg is.”

vinden voor de onderwijskwaliteit dan de punten waarop wij

scheid maken tussen informatie verstrekken en een oordeel

letten. Wij hebben bijvoorbeeld geen oordeel over de grootte

‘De inspectie vraagt de informatie die

van een school, de hoogte van de ouderbijdrage of de levens-

scholen aan Vensters verstrekken, niet

beschouwelijke signatuur. Voor ouders en leerlingen kunnen dat juist heel belangrijke aspecten zijn.

nogmaals bij de scholen op’

De inspectie kijkt zowel smaller als breder dan Vensters. Wij beoordelen niet alle facetten die in Vensters aan de orde

TI: “Dit is de reden dat Vensters niet oordeelt, maar puur

komen. Dat zou voor ons onwerkbaar worden. Waar wij naar

informatie geeft. Veel kwaliteitsaspecten zijn niet in een

kijken, is deels bepaald in de wet en deels in het overleg dat

rekensom te vatten. Hoe moeilijk het is om goede normen te

wij met alle betrokken partijen hebben. Maar wij geven wel

stellen, hebben we wel geleerd toen de VO-raad het initiatief

een oordeel over wat er in de lessen plaatsvindt, en dat kan

nam om te komen tot een norm voor overhead van scholen.

Vensters weer niet verzorgen. Uniek is verder dat wij een

Anderhalf jaar lang hebben alle partijen geprobeerd een

individuele school kunnen vergelijken met álle scholen.

valide norm te formuleren. En het is gewoon niet gelukt! De

Dat de sector zelf de initiatiefnemer is van Vensters, maakt

diversiteit in het onderwijs laat zich niet in een norm vangen.

het in onze ogen alleen maar beter. Dit past heel goed in de

Vensters verstrekt dus informatie en zet die waar mogelijk

manier waarop in de maatschappij wordt aangekeken tegen

af tegen een betrouwbaar landelijk gemiddelde. Maar verder

verantwoordelijkheid krijgen en verantwoording afleggen.

moeten mensen zelf kiezen wat zij kwaliteit vinden. Dat is


definitie kies je? Dat kan grote gevolgen hebben. Onze werk-

Niet alle scholen staan te trappelen voor deelname aan Vensters. Waar zit het verzet?

groepen met vertegenwoordigers van scholen en besturen

TI: “Niet bij de zwakkere scholen, opmerkelijk genoeg.

hebben net zo lang met alle partijen gepraat tot we het eens

Misschien komt dat wel doordat in Vensters ook ver

waren over alle twintig indicatoren en definities.”

beteringen snel zichtbaar worden. In het algemeen is

heel subjectief. Zelfs in cijfers zitten interpretaties. Welke

de animo groot. Er zitten ook heel praktische voordelen

Hoe werken de inspectie en Vensters samen?

aan. Vanaf dit jaar moeten scholen bijvoorbeeld een jaar-

TI: “We hebben onder meer afgesproken dat de inspectie

verslag maken; in Vensters draai je voor je school zó de

de informatie die scholen aan Vensters verstrekken, niet

basisinformatie uit. En we werken aan een management

nogmaals bij de scholen opvraagt. Waar het om dezelfde

instrument waardoor scholen een melding kunnen krijgen

informatie gaat, presenteren we die informatie bovendien

als ze op bepaalde indicatoren ‘in het rood’ zakken.

zoveel mogelijk hetzelfde. Het is verwarrend als dezelfde

De groep die niet wil, betreft vooral kleinere, meer gesloten

examenresultaten er bij de inspectie anders uitzien dan in

scholen, die bijvoorbeeld nog niet werken met tevredenheids

Vensters. Daarom gebruiken we in Vensters gegevens van

onderzoeken. Hun bezwaren zijn heel verschillend. De ene

de inspectie en Cfi.

school is bang voor bureaucratie, de andere weet niet of

In sommige gevallen hebben we lang over definities moeten

Vensters een lang leven beschoren is, een derde is bang dat

discussiëren. Soms zijn we bij de definitie van de inspectie

we toch gaan normeren, een vierde ziet het nut niet in van

uitgekomen – bijvoorbeeld voor onderwijstijd – in een enkel

transparantie, een vijfde heeft geen tijd. Dat kan allemaal,

geval was dat in de ogen van de scholen echt niet werkbaar,

deelname aan Vensters is vrijwillig. Maar wij zien het wel

bij voortijdig schoolverlaten bijvoorbeeld. Daar zit dan een

als onze taak deze groep te overtuigen.”

klein verschil.

JR: “Je kunt je allerlei risico’s indenken. De media kunnen

‘We zijn sowieso tegen ranglijsten –

op basis van in Vensters gepubliceerde gegevens ranglijstjes gaan maken. En er zijn voorbeelden uit het buitenland

gelukkig heeft Trouw er dit jaar geen

bekend waarin de invloed van leerlingen en ouders volledig

gemaakt’

als school niet verschuilen. Als je bang bent voor ongewenste

is doorgeschoten. Maar achter dit soort dingen moet je je acties van anderen, zorg er dan voor dat je het initiatief

Een onderscheid zit bij de wijze van indelen van de scholen

neemt en doe het dan beter!

in onderwijssoorten. Het uitgangspunt in Vensters is dat we

Meer verantwoordelijkheid betekent: meer verantwoor-

scholen presenteren zoals zij zichzelf aan de buitenwereld

ding afleggen. Dat moet, dat staat in de wet. Als inspectie

willen presenteren. Als een school met een atheneum en een

hopen wij dat scholen zich laten verleiden tot deelname aan

gymnasium die twee stromen apart wil presenteren, dan kan

Vensters. Tegelijk groeit de druk: van anderen en van de

dat. Maar de inspectie werkt vanuit Brin-nummers en vanuit

inspectie. Want doe je niet mee aan Vensters, dan komen wij

de indeling zoals die officieel bij de overheid bekend is.

toch vragen om gegevens. Mij lijkt niet meedoen op termijn

De inspectie gebruikt in dit voorbeeld dus het begrip vwo.

ongunstiger dan wel meedoen. Honderd procent deelname

Dat is een van de weinige punten waarop we niet bij elkaar

is een goed streven. Dit is een mooi project, maar het is pas

aansluiten.”

echt waardevol als alle scholen meedoen.”

JR: “De inspectie hoopt overigens wel dat scholen zo’n verschil tussen de officiële indeling en hun eigen indeling bij Vensters zelf uitleggen.”


HELPDESK

Vervangers en scholingsbudget

RPO

Hebben vervangers die tijdelijk in dienst zijn wegens

In artikel 72 WVO staat de regelgeving ten aanzien

ziektevervanging ook recht op € 500,00 voor scholing?

van het Regionaal Plan Onderwijsvoorziening (RPO).

De CAO heeft het over de werknemer en als zodanig valt

Een en ander is me niet helemaal duidelijk.

een vervanger hier ook onder. Maar als iemand bijvoor-

1. Welke gebieden zijn er nu voor een RPO ?

beeld een werknemer tijdens zwangerschapsverlof

2. Kan men zich bij slechts één RPO aansluiten?

vervangt voor 16 weken, kan die vervanger dan recht

3. Is het bestuursadres leidend t.a.v. de indeling van c.q.

doen gelden op het scholingsbudget?

aansluiting bij de regio of is het locatieadres leidend?

Ik kan mij voorstellen dat u aarzelt, maar de tekst van de

1. U kunt dit terugvinden in de Besluiten Regionaal plan

CAO moet inderdaad zo gelezen worden dat iedere werk

onderwijsvoorzieningen (RPO’s) voortgezet onderwijs voor

nemer recht heeft op het scholingsbudget. Wel naar rato

het schooljaar 2009-2010 en later van 27 april 2009

natuurlijk, dus de ‘schade’ voor de werkgever valt denk ik

(zie de cfi-regelgeving op www.cfi.nl).

wel mee. Het is wel een onderwerp om als werkgever in overleg met de werknemer te regelen bij indiensttreding.

2 en 3. Een bevoegd gezag dat verschillende scholen of scholengemeenschappen bestuurt, kan in beginsel beslissen dat die scholen deel uitmaken van verschillende RPO’s.

Werken met beperking Een docente met een gebroken been in het loopgips, wenst graag haar werkzaamheden te hervatten. Is zij verzekerd tijdens het uitoefenen van haar werkzaam heden of zijn er belemmeringen? Moeten wij komen tot aanvullende afspraken c.q. iemand beperkingen opleggen in deze? Betrokkene valt onder de normale verzekering van de school. Er zijn geen belemmeringen hierin. U dient wel rekening te houden met de beperkingen van betrokkene. Ik adviseer u hierover in contact te treden met de bedrijfsarts.

Ook is het toegestaan dat een vestiging van een school of scholengemeenschap participeert in een ander RPO dan de overige vestigingen van een school of scholengemeenschap. De deelnemers aan de vorming van elk RPO dienen in ieder geval aan de onderstaande wettelijke spelregels te voldoen: • Ten minste twee bevoegde gezagsorganen moeten deelnemen in het RPO; • Van de bevoegde gezagsorganen, die binnen een gemeente een of meer vestigingen van scholen of scholengemeenschappen hebben, moet ten minste 65% deelnemen in het RPO; • Op de deelnemende vestigingen van scholen of scholen gemeenschappen per gemeente moet ten minste 60%

Functiemix: niet-normfuncties

staan ingeschreven van alle leerlingen die op het grond gebied van die gemeente voortgezet onderwijs volgen.

In verband met de functiemix zouden wij graag ons functiebouwwerk willen aanpassen. Mogen wij niet-normfuncties beschrijven volgens een andere systematiek dan FUWA VO? In de CAO VO is in artikel 10.3 lid 2 opgenomen dat nietvoorbeeldfuncties volgens FUWA VO gewaardeerd dienen te worden. Verder staat in de begripsbepalingen dat FUWA VO het systeem is volgens welke de werkgever de functie beschrijft en waardeert.

R [email protected]



OOP-ers in beeld De management assistent Ze werkt alweer bijna negen jaar op de Vrije school Den Haag. Manon Vinkenborg had de school, waar ze zelf als puber op zat, al 10 jaar niet meer gezien toen ze er als management assistent ging werken. Manon: “Er is veel veranderd sinds ik hier naar school ging, vooral wat de organisatie betreft, die is echt geprofessionaliseerd. Maar het gebouw en de sfeer zijn nog altijd hetzelfde.” Manon werkt onder andere voor bestuurder Artho Jansen: “Manon hoort van de grote en kleine dingen,van alles wat er speelt, en het is ontzettend goed om te weten dat dat in vertrouwde handen is. Er zijn veel management assistenten die prima doen wat je ze vraagt maar Manon denkt vaak gewoon drie stappen vooruit. Een betere coach, die functioneert als een extra paar oren en ogen, kan ik me niet wensen. En als oud-leerling heeft ze een erg warm hart voor de school, kent ze alle facetten van de school en kan ze daarom ook echt meedenken over verbeteringen.” Manon vindt werken in deze schoolomgeving wezenlijk anders dan in een ‘normale’ kantooromgeving. “Natuurlijk zijn mijn basistaken hetzelfde, maar het zijn die extra vragen die elke dag weer op mij afkomen die het verloop van mijn dag bepalen. Juist omdat ik hier al zolang rondloop, komen mensen ook naar mij toe met zaken die misschien niet direct binnen mijn functie thuishoren. Die kant vind ik misschien wel het leukste aan mijn baan.” Fotografie: Geert van Tol


ADVERTENTIE

Welke internetverbinding past het beste bij uw school?

De OPTA heeft besloten dat KPN vanaf dit jaar geen gratis internet meer mag aanbieden aan Nederlandse scholen. Naar aanleiding van deze uitspraak heeft Kennisnet de belangrijkste kenmerken van de verschillende typen internetverbindingen op een rij gezet in de ‘Behoeftescan Internetverbinding’. Naast informatie vindt u in de Behoeftescan Internetverbinding een stappenplan voor het vaststellen van uw behoefte en het kiezen van een aanbieder.

internetverbinding.kennisnet.nl

ADVERTENTIE

ARBO PERSONEEL Brico Beek van Maaskant Voorspuij

DE KLAS UIT !!! Outplacement en Re-integratietrajecten Gespecialiseerd in onderwijs. Voor docenten en onderdeursteunend personeel. BBMV begeleidt en bemiddelt professioneel naar ander werk.

BBMV Personeel Werving en selectie, re-integratie, outplacement, P&O diensten BBMV ARBO Arbodiensten, verzuimbegeleiding, RI&E, keuringen Grotekerksplein 5 3311 CC Dordrecht (078) 61 88 669 www.bbmv.nl [email protected]

Ondernemers in de dop ‘Talent wordt niet geleerd, maar moet ontdekt worden.’ Dat zegt Peter Valk, voormalig rector van het Schoonhovens College en nog steeds verantwoordelijk voor verbindend leren binnen deze school. Verbindend leren gaat uit van het idee dat je het maximale rendement uit leerlingen haalt door verbinding te maken met de omgeving. In een nieuw project hoopt de school ondernemerstalent bij havisten op te sporen. Tekst: Suzanne Verstraelen / Fotografie: Enno Keurentjes

Verbindend leren veronderstelt een verbinding tussen de

praktische toepassing en dat slaat aan. Na een week in een

school en de omgeving. Dat is niet alleen voor het vmbo,

bedrijf te zijn geweest, zeggen leerlingen: dit is leuker dan

maar voor het hele voortgezet onderwijs van belang. In

school. Dit terwijl het spel wel onderdeel van de school uit-

schooljaar 2010-2011 gaat daarom op het Schoonhovens

maakt.

College het project Ondernemend Onderwijs voor de havo van

Voor het herkennen en erkennen van talent voor onder

start. Een combinatie van bestaande elementen die leidt tot

nemerschap is tot nu toe weinig aandacht in het onderwijs.

een innovatief project waarin leerlingen via een spel over

Vaak wordt bij ondernemerschap slechts naar kennis en vaar-

ondernemen kennismaken met bedrijven. De bedoeling is

digheden gekeken. In 2009 is in samenwerking met onder

dat leerlingen ontdekken waar hun talenten liggen.

andere VOS/ABB en ABP onderzoek gedaan naar persoonlijkheidskenmerken gerelateerd aan ondernemerschap. Uit

Toepassingsgericht

|de onderzoekspaper ‘Talent voor ondernemen’ (R. Valk,

In 2008-2009 zijn op diverse havo/vwo-scholen in het land

2009) blijkt dat persoonlijkheidskenmerken een belangrijke

bedrijfssimulatiespelen uitgevoerd. De ervaring leerde dat de

rol kunnen spelen als succesfactor bij ondernemerschap of

interesse voor ondernemerschap bij leerlingen en docenten

ondernemend gedrag.

toenam als zij intensief en onder goede begeleiding het

De vragenlijst die bij dit onderzoek in bedrijven is gebruikt,

ondernemersspel speelden. Vooral havisten bleken goed te

is nu aangepast voor leerlingen in het voortgezet onder-

scoren. Dat vindt plaatsvervangend directeur Leen Prins

wijs. De vragen richten zich op het voorspellen van succes

van het Schoonhovens College geen vreemde zaak: de

in verschillende functies en werkomgevingen. Voor het

toepassingsgerichtheid van havo-leerlingen is gemakkelijk

Schoonhovens College zijn de ervaringen met het spel en de

te koppelen aan de praktijkgerichte component van het spel.

resultaten van het onderzoek aanleiding om een project voor

Het theoretisch onderwijs op de havo krijgt hierdoor een

havo-leerlingen op te zetten.


Schoonhovens College organiseert project ‘verbindend leren’ voor havo Het uitgangspunt is dat leerlingen op een motiverende

het bestaande sollicitatieproject binnen het Schoonhovens

manier hun eigen talenten ontdekken die van belang zijn

College laat zien dat een structurele verbinding tussen school

voor ondernemend gedrag en ondernemerschap. Door de

en omgeving wérkt. Een actief bedrijvennetwerk komt naast

leerlingen onder begeleiding het spel te laten spelen, leren

het onderwijs en de talentontwikkeling van leerlingen ook de

zij vaardigheden en kennis over ondernemerschap. Getrainde

professionalisering van docenten ten goede: zij komen (weer)

decanen bespreken de resultaten van de persoonlijkheids

in bedrijven.

vragen, die leiden tot reflectie van leerlingen over hun

Zeker voor scholen die nog nauwelijks gewend zijn om

talenten en mogelijkheden. Vervolgens maken leerlingen

actief deel te nemen aan bedrijvennetwerken of ze zelf op te

aan de hand van bedrijvenprofielen en werkopdrachten ken-

starten, is het advies: investeer hierin, het loont de moeite.

nis met functies in het bedrijfsleven die bij hen passen.

Een tip is gewoon maar te beginnen. Het kost de school-

Er wordt voor het project een toolbox ontwikkeld met het

leiding wel tijd. Een netwerk opbouwen moet namelijk op

ondernemersspel, een persoonlijkheidsvragenlijst voor

directieniveau gebeuren, omdat daar beslissingen genomen

leerlingen, bedrijfsprofielen van de deelnemende bedrijven

worden. Vervolgens is het een kwestie van contacten onder-

en werkopdrachten naar aanleiding van de bezoeken aan

houden en uitbreiden en tijd hiervoor vrij maken.

bedrijven.

De school is geen eiland in de maatschappij, maar maakt er onderdeel van uit. En ook haar leerlingen. De investering

Ondernemende school

die het kost om een netwerk te beginnen, betaalt zich dub-

Het Schoonhovens College is zelf ook ondernemend.

bel en dwars terug. Het Schoonhovens College merkt nu dat

Afgelopen jaar is de school een subsidie voor het project

bedrijven proactief reageren. Ze willen zelf zaken regelen

misgelopen, maar Prins en Valk gaan niet bij de pakken

en actief meedenken. Ze merken daarbij dat het onderwijs

neerzitten. De komende tijd worden bedrijven gepolst om

een complex proces is. Daartegenover staat dat school haar

het project te sponsoren. Het Schoonhovens College heeft

professionele autonomie moet bewaren. Er kan een glijdende

in de loop van een paar jaar een stevig en actief netwerk

schaal van interesse, bemoeizucht en vervolgens afhankelijk-

opgebouwd van bedrijven in de omgeving, die participeren

heid ontstaan. Dat moet worden voorkomen. Dat betekent

in de stichting Vrienden van het Schoonhovens College.

ook dat je als school stelling neemt en nadenkt over wat je

Het uitgangspunt van een bedrijvennetwerk rond een school

wilt.

is dat beide partijen iets aan elkaar hebben. Leen Prins: “Bedrijven bezoeken, zien wat er in zo’n bedrijf gebeurt en welk soort functies er zijn, dat versterkt de ideeën van leerlingen over wat leuk is. Techniek kan bijvoorbeeld uitwaaieren van onderzoek tot verkoop. Een rijke leeromgeving

Subsidieregeling Leren ondernemen

als abstract onderwijsconcept werkt niet; het gaat om de con-

Senternovem voert de regeling Onderwijs Netwerk

crete ervaring van een leerling. Dat is verbindend leren en

Ondernemen uit. De ministeries van OCW, EZ en LNV

tegelijkertijd een sterke vorm van loopbaanoriëntatie.”

richten zich op versterking van de samenwerking tussen

Voor bedrijven is het interessant om havo-leerlingen te

onderwijs en bedrijfsleven om het ondernemen binnen

volgen. Deze leerlingen kiezen vaak een vervolgopleiding

het onderwijs vorm te geven. De subsidies voor 2009

buiten de eigen regio. Zij zullen in hun studie op een gegeven

zijn verstrekt. Zodra de ONO-regeling in 2010 weer

moment stage moeten doen. Als zij in hun schoolperiode

opengesteld wordt, wordt dit via website en nieuws-

een goede ervaring hebben gehad, is de kans groot dat een

brief van Senternovem kenbaar gemaakt. De regeling

student terugkomt voor een stage. Of het bedrijf houdt zelf

kan scholen ondersteunen bij het opbouwen of verster-

contact met de student, volgt hem of haar en doet een

ken van een bedrijvennetwerk of het ontwikkelen van

uitnodiging voor een stage.

activiteiten. Het thema ‘leren ondernemen’ is bijvoorbeeld te verbinden met activiteiten op het gebied van

Van bouw tot bank

talentontwikkeling, bèta techniek, taal en rekenen en

Bedrijvennetwerken zijn dus ook voor havo/vwo van belang.

loopbaanoriëntatie. Voor meer informatie:

Het Schoonhovens College maakt gebruik van het netwerk

www.onderwijsonderneemt.nl/voortgezetonderwijs

dat is opgebouwd vanuit het vmbo. Een goed netwerk is

of www.vo-raad.nl/actueel/nieuws/subsidie-voor-leren-

breed en gevarieerd: van bouw tot bank. Binnen die bedrijven

ondernemen.

zijn tal van functies die interessant zijn voor vmbo-leerlingen, maar ook voor havo- en vwo-leerlingen. Zowel het bestaande innovatieproject ‘De school naar buiten’ voor het vmbo als


Invoering bestuurscode eind op weg

Vertrouwen verdienen met goed bestuur De invoering van de Code goed onderwijsbestuur is in volle gang, blijkt uit onderzoek. Op driekwart van de scholen zijn bestuur en toezicht gescheiden, de helft van de scholen zegt het interne toezicht in orde te hebben. Maar wie alles geregeld heeft, is er nog niet. ‘Op papier zetten is ons uitstekend gelukt, maar de code implementeren tot op de werkvloer is nog lastig.’ Tekst: Dafna Holtzer / Fotografie: Nationale beeldbank, Els Jacobi / Illustratie: Mireille Schaap


Mag een docent een leerling in een crisissituatie tijdelijk in

Jaarlijks contract

huis nemen? Het was een van de vragen die ter discussie stond

De code bestaat uit grofweg uit vijf criteria: Goed bestuur,

bij de Gelderse onderwijsgroep Quadraam. “Wij vinden dat

Goed (intern) toezicht, Horizontale verantwoording,

niet integer”, zegt bestuurder Marc Mittelmeijer. “In principe

Integriteit en Sturing & beheersing (zie kader). De imple-

mag dat dus niet. Maar dan komt direct ook de vraag op:

mentatie van het integriteitsbeleid is nog het minst ver ont

kun je een leerling op straat laten slapen? Tsja, dat doe je

wikkeld, blijkt uit een quick scan die onlangs in opdracht van

ook niet.”

de VO-raad is uitgevoerd. Ook de invoering van de planning-

De discussie toonde direct aan dat een van bovenaf opgelegd,

en controlcyclus scoort nog laag.

geconcretiseerd integriteitsbeleid niet gewenst is voor de

Bij Quadraam is dat al wel geregeld, via de zogeheten

dertien scholen die onder Quadraam vallen. Mittelmeijer:

managementrapportagecylcus. Elk jaar sluit het bestuur een contract af met de schoolleider van elke school. Daarin staan

‘Iedereen kent elkaar, bij ons zal

afspraken over de ontwikkelingen en prestaties van de school,

een klokkenluidersregeling niet veel

het personeelsbeleid. De schoolleider rapporteert vervolgens

bescherming kunnen bieden’ “Op het gebied van de bestuurlijke integriteit – voorkomen van belangenverstrengeling – hebben we duidelijk afspraken kunnen maken, maar de moreel-ethische integriteit is zodanig van de situatie afhankelijk dat we die niet tot in detail hebben vastgelegd. Door bijvoorbeeld te regelen dat er in dit soort situaties altijd een melding moet worden gemaakt, organiseer je dat een medewerker altijd moet uitleggen waarom hij op een bepaalde manier heeft gehandeld.” Het integriteitsbeleid maakt onderdeel uit van de Code goed onderwijsbestuur die alle scholen aan het einde van dit schooljaar moeten hebben ingevoerd. In 2008 stemde de algemene ledenvergadering van de VO-raad in met deze code. Inmiddels komt er ook een wettelijke regeling ‘Goed onderwijs, goed bestuur’ waarin scholen wordt opgedragen het interne toezicht op orde te hebben. Daarbij gaat het erom dat onderwijs besturen moderniseren en prestaties beter kunnen verant woorden aan de bredere samenleving.

zoals de financiële situatie, de kwaliteit van het onderwijs en drie keer per jaar over de voortgang. “We geven een schoolleider voldoende ruimte te bepalen hoe hij de ontwikkelingen wil aanpakken”, vertelt Mittelmeijer. “Op het gebied van schooluitval bijvoorbeeld laten wij een schoolleider zelf aangeven wat hij acceptabel vindt. Dat kan 5 procent zijn. Als een school bij een tussenrapportage op 6 procent blijkt te zitten, dan hebben wij daar uiteraard vragen over: hoe denkt de schoolleider dit aan te pakken?” De werkwijze blijkt effectief. “De afspraken en tussentijdse rapportages geven veel rust. De cijfers maken de beleids voering op de scholen transparant, ieder weet wat hem te doen staat. Dat houdt de leiding scherp, zónder dat het bestuur van bovenaf bepaalt hoe een school te werk moet gaan”, aldus Mittelmeijer. Op een van de scholen is de lesuitval in een paar jaar tijd gedaald van 10 naar 4 à 5 procent per jaar. Ook op andere gebieden is verandering zichtbaar. Mittelmeijer: “Het scholingsgeld voor medewerkers bleek niet zo hoog te zijn, gemiddeld 400 à 500 euro per jaar. Het transparant maken van deze cijfers wees schoolleiders op de investeringen in eigen personeel. De een na de andere schoolleider heeft vervolgens zijn budget voor scholing

De tussenstand Bijna driekwart van de scholen heeft bestuur en toezicht statutair gescheiden. Onder de grote scholen (meer dan 3000 leerlingen) is dat zelfs 90 procent. Bij de kleine scholen heeft 65 procent de bestuurlijk scheiding statutair geregeld. Dat blijkt uit cijfers van een quick scan van de invoering van de Code goed onderwijsbestuur, die de Hogeschool InHolland in opdracht van de VO-raad heeft uitgevoerd. Halverwege de invoeringsperiode wilde de VO-raad weten wat de actuele stand van zaken is en of scholen bij de implementatie van de code tegen vragen, knelpunten en dilemma’s oplopen. Van de 328 aangeschreven leden hebben er 133 de online vragenlijst ingevuld. De meerderheid zegt redelijk tot goed met de code uit de voeten te kunnen. Nauwelijks een vijfde van de respondenten is tijdens de implementatie van de code tegen knelpunten aangelopen. De helft van de scholen heeft het interne toezicht helemaal in orde. Opvallend is dat de implementatie van het integriteitsbeleid nog het minst ver ontwikkeld is. Bij 57 procent is dit nog niet of slechts initieel aanwezig. Ook de implementatie van de planning- en controlcyclus scoort opvallend laag. Nog niet de helft heeft dit aspect in de organisatie ingevoerd. De klokkenluidersregeling is aanwezig bij de helft van de respondenten.


‘Ik had niet verwacht dat al driekwart van de scholen de scheiding tussen toezicht, bestuur en management had aangebracht’ opgehoogd. Nu is het scholingsbeleid stichtingsbreed opge-

Kleine scholen

trokken naar 700 à 800 euro per jaar. Dat komt ten goede

Over het algemeen blijken kleine scholen achter te lopen

aan de professionalisering en verbetering van de kwaliteit

met de invoering van de code, zo blijkt uit een quick scan

van het onderwijs.”

van de implementatie van de Code goed onderwijsbestuur.

Een aantal punten zijn nog niet helemaal rond, vertelt

Het onderzoek laat zien dat de invoering van de code in

Mittelmeijer. Daarbij gaat het vooral om de vertaling van

volle gang is (zie kader).

papier naar werkelijkheid. “Je kunt wel reglementen heb-

Lex van de Haterd, voorzitter van de Monitoringscommissie

ben, maar het is de vraag hoe je die uitvoert.” Zo moet

Code goed onderwijsbestuur, zegt in sommige opzichten

Quadraam nog maatregelen formuleren voor risicobeheer-

verrast te zijn door de uitkomsten van het onderzoek.

sing en management. “We hebben een scan gemaakt van

“Zowel positief als negatief”, reageert hij. “Enerzijds had

de risico’s, maar nu moeten we nog bedenken hoe we deze

ik niet verwacht dat al driekwart van de scholen de scheiding

risico’s beheersbaar houden.”

tussen toezicht, bestuur en management had aangebracht.

Daarnaast zit Mittelmeijer nog met de praktische uitwerking

Anderzijds was ik verrast dat nog niet eens de helft van de

van de klokkenluidersregeling. “We hebben een regeling,

scholen de planning- en controlcyclus goed geborgd had in de

maar zijn al een jaar op zoek naar een onafhankelijke

organisatie. Het leek mij vanzelfsprekend dat scholen jaar-

instantie waar we die regeling kunnen neerleggen. Mede-

lijks een beleidsplan, activiteitenplan en begroting maken,

werkers moeten serieus beschermd kunnen worden tegen

vervolgens kijken wat ervan terecht is gekomen en aan

personele consequenties. We hopen samen met de VO-raad

passingen maken voor het volgende jaar.”

tot zo’n gezamenlijke, landelijke commissie te komen.”

Van de Haterd is voorzitter van het College van Bestuur bij het Meridiaan College in Amersfoort (4000 leerlingen)

Vraagtekens

en is in zijn eigen organisatie intensief betrokken bij de

Voor Het Amsterdams Lyceum is zo’n klokkenluidersregeling

invoering van de Code goed onderwijsbestuur. “In het begin

een stap te ver. “Wij hebben 1000 leerlingen, 120 man

moesten we wennen aan de scheiding tussen toezichthouder,

personeel. Iedereen kent elkaar, bij ons zal een klokken

bestuurder en schoolleider”, vertelt hij. “We hebben externe

luidersregeling niet veel bescherming kunnen bieden”, vertelt

coaching ingehuurd om die rolzuiverheid tot stand te laten

Charles France, ambtelijk secretaris van het bestuur. Er zijn

komen.”

wel meer onderdelen van de Code goed onderwijsbestuur

Het belangrijkste knelpunt is nu om de code in de organisatie

waar het bestuur van het Lyceum zijn vraagtekens bij zet.

door te voeren. Van de Haterd: “Op papier zetten is ons uit-

“Laten we eerlijk zijn, we zaten niet echt te wachten op de

stekend gelukt, maar de code implementeren tot op de werk-

invoering van die code”, reageert France enigszins droogjes.

vloer is nog lastig.” Zo zou de bestuursvoorzitter graag zien

De school is een bloeiende school voor vwo: “Zeer geliefd en

dat niet alleen het bestuur en de schoolleiding werken met

in trek en daar zijn de prestaties ook naar. Zo’n code doet

jaarplannen, maar dat het cyclisch werken ook wordt

voor zo’n kleine organisatie als de onze erg zwaar aan.”

gebruikt op andere niveaus in de organisatie. “In secties

In feite kent het Lyceum al een scheiding tussen toezicht en

bijvoorbeeld, en bij de leerlingbegeleiders, de concierges

bestuur, aldus France. “Alle bijzondere bestuurstaken zijn

en de werkweekcommissie.” Dat is makkelijker gezegd

gemandateerd aan de schoolleiding, waardoor het bestuur

dan gedaan, beseft hij. “Ik kan nog zeggen dat het tot mijn

meer een toezichthoudende functie heeft gekregen. In de

kerntaak behoort om te werken volgens de principes van

dertig jaar dat ik hier werk, heeft het bestuur zich nooit met

plan-do-check-act en ik heb er ook de tijd voor. Mede

de uitvoerende taken bemoeid. Nu moeten we de organisatie

werkers hebben echter wel meer aan hun hoofd, zij zijn

juridisch gaan verzagen en komt er eventueel een toezicht-

met andere taken bezig.”

houdend orgaan bij. Wij hebben ons in eerste instantie af

Door het geven van voorlichting en ondersteuning hoopt

gevraagd of zo’n extra laag wel nodig was.”

Van de Haterd dat het draagvlak voor de invoering van de

Na aanvankelijke aarzeling gaat het Lyceum wel met de

code wordt vergroot. “Klein of groot, iedere school moet

code aan de slag. France is een van de aanjagers. “Het kan

zich verantwoorden. Dat het nu goed gaat met een school,

altijd beter, in feite gaat het erom de aspecten die bij ons

wil niet zeggen dat het over drie jaar ook goed gaat. Boven-

vanzelfsprekend zijn formeel vast te leggen. Dat is een pro-

dien werken scholen met overheidsgeld en dan moeten we

fessionaliseringsslag die eigenlijk helemaal zo gek niet is.”

ook kunnen vertellen wat we met dat geld doen.”


Implementatie in cijfers In hoeverre zijn de aspecten van de Code goed onderwijsbestuur al ingevoerd? (%)

Criterium Niet of initieel Ontwikkeld / aanwezig vastgelegd

Geborgd

Criterium 1: Goed bestuur Taken/werkwijzen bestuur in s&r

14

39

48

Rechtsvorm en doelen in s&r

12

31

57

Taken/verantwoordelijkheden bestuurscommissies in s&r

27

29

45

Nevenfuncties bestuurders bekend

26

30

43

Criterium 2: Goed toezicht Er is een toezichthouder*

22

21

57

Toezichthouder komt min. 4x per jaar bijeen

17

19

65

Taken/werkwijzen toezichthouder in s&r

15

28

57

Bevoegdheden toezichthouder in s&r

16

26

58

Functioneren toezichthouder geëvalueerd

24

26

50

Toezichthouder heeft rooster van aftreden

17

20

63

Criterium 3: Horizontale verantwoording Verantwoordingsbeleid prestaties bestuur

18

47

35

Aandacht voor klachtenregeling, klanttevredenheid, kwaliteitszorg

19

56

25

Criterium 4: Integriteit Er is een integriteitsbeleid

57

28

15

Er is een klokkenluidersregeling

50

25

25

Criterium 5: Sturing en beheersing Er is een planning- en controlcyclus

4

48

49

Er is risicomanagement

16

50

35

Externe accountant controleert jaarlijks

1

10

89

Advies externe accountant opgevolgd

1

15

84

* s&r = statuten en reglementen

Bron: Quick scan Code goed onderwijsbestuur

** Toezichthouder: raad van toezicht of toezichthoudend bestuur

Scholen presenteren resultaten op eigen website Bij goed bestuur is de horizontale dialoog heel belangrijk. Het

Twee werkgroepen, bestaande uit twintig schoolvertegenwoor-

gesprek met belanghebbenden, vooraf over te maken keuzes en

digers, hebben diepgaand uitgezocht welke indicatoren het beste

achteraf over wat ervan is terechtgekomen, is van groot belang

een genuanceerd en afgewogen beeld van de schoolprestaties

binnen de beleidscyclus. Het project Vensters voor Verantwoor-

geven. Vervolgens zijn deze indicatoren uitvoerig in de praktijk

ding draagt daaraan bij. Vensters maakt een overzicht met een-

getest bij honderdvijftig pilotscholen.

duidige informatie over prestaties, sfeer en tevredenheid op de

Met de nu vastgestelde twintig indicatoren gaat het project

websites van alle scholen voor voortgezet onderwijs. Er wordt

verder. “We krijgen vaak de vraag extra indicatoren toe te

inmiddels druk proefgedraaid met honderdvijftig pilotscholen.

voegen. Bijvoorbeeld informatie over de tevredenheid van mede-

“We bieden scholen handvatten om op basis van informatie het

werkers of de cijfers die minister Plasterk (Onderwijs) onlangs

gesprek aan te gaan met ouders en andere belanghebbenden”,

op bevoegd.nl heeft geplaatst”, vertelt Van Dam. “We houden

vertelt Jessica van Dam van Vensters. “Scholen kunnen zich

het vooralsnog bij deze twintig indicatoren om het project behap-

beter verantwoorden en proactief reageren op de groeiende

baar te houden. Als het eenmaal goed loopt, gaan we ons buigen

druk van de samenleving, de politiek en de overheid.”

over eventuele uitbreiding.”

Twintig indicatoren geven een beeld van onderwijsprestaties,

Dit voorjaar zijn de pilots afgerond en gaat het project landelijk

onderwijsbeleid, kwaliteitszorg en bedrijfsvoering. Half

draaien. Dan kunnen alle scholen hun gegevens invullen in het

december 2009 zijn deze indicatoren definitief vastgesteld.

systeem en hun eigen resultaten vergelijken met die van andere

Het definiëren was een flinke klus, vertelt Van Dam. “Het

scholen. Daarnaast kunnen alle scholen vanaf dan de uitkomsten

is lastig om cijfers eenduidig te interpreteren. Wanneer doet

en vergelijkingen op hun eigen website publiceren. Van Dam

iemand bijvoorbeeld examen? Is dat als een leerling in het

verwacht dat eind dit jaar een landelijke website kan worden

examenjaar zit, als hij met het examen begint of als hij dat

gelanceerd, waarop de staat van het hele voortgezet onderwijs

heeft afgerond?”

is te zien. (Zie ook pag. 16 en verder).


ADVERTENTIE

Interim management Competentiemanagement

PERSOONLIJK ASSESSMENT

Individuele Coaching

een concrete ondersteuning naar POP of selectie Een ontwikkel- of selectieassessment speciﬁek voor de functie binnen uw organisatie. Een competentiescan in combinatie met een persoonlijkheidsindicator geeft een compleet beeld van de medewerker of kandidaat.

Teamcoaching FUWA Onderzoek & Analyse Managementontwikkeling Werving & Selectie Assessments

T 088-8883333 • www.axum.nl

INTERIM MANAGEMENT een betaalbare oplossing op maat Tijdelijke resultaatgerichte directieleden die uw speciﬁeke vraagstuk oplossen en bovendien snel inzetbaar zijn.

maakt veranderingen voorspelbaar.

Vo-Magazine-2009-12.pdf 19-11-2009 19:00:03

Met

Pragmatisch Projectmanagement C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

is een onderwijsinstelling in staat om haar uitdagingen om te zetten in concrete projecten die bijdragen aan de strategische doelen van de organisatie. Projecten waarvan het tijdens de uitvoering steeds duidelijk is dat zij nog op koers liggen en bijdragen aan de verwachtingen die er in aanvang waren. haalt u meer uit uw

Investeringsbudget optimaal besteden voor onderwijsvernieuwing en verbetering, nieuwbouw, verhuizing naar een nieuw gebouw, vervanging ICT, opzetten samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven, etc.

Training

Advies

Planning

Dhirata - Vredebest 16 - 1191 PP Ouderkerk a/d Amstel 020 4722460 - www.dhirata.nl - [email protected]

Begeleiding

ADVERTENTIE

De kwaliteit van uw school beter zichtbaar maken?

Wilt u samen met experts en collegascholen de thema’s van de kwaliteitsagenda op uw school nog eens onder de loep nemen? Deelname aan het project Succes in Beeld kan u hierin faciliteren. Het traject dat uw school doorloopt bestaat uit een zelfevaluatie en een intervisiegesprek. Uw school krijgt de kans meer rendement te halen uit de eigen plannen door: • Focus en verdieping in het kwaliteitsbeleid, • Inspiratie door te kijken naar andere scholen, • Deskundig advies van experts. Vanaf februari tot medio 2010 kunnen scholen deelnemen aan Succes in Beeld. Veel VO-scholen hebben zich al aangemeld, maar ook uw school kan nog deelnemen. Aanmelden kan op de website of bij Marion Sieh (projectleider), T (070) 311 97 39, [email protected]. Kijk voor meer informatie op www.succesinbeeld.nl. Succes in Beeld wordt uitgevoerd door het Platform Bèta Techniek in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

DE WERKGEVER

Ziekteverzuim VO 2006-2008 Verzuimcijfers zijn leerzaam. Zo steeg tussen 2006 en 2008 het verzuim van onderwijzend personeel tussen de 45 en 55 vergeleken met andere leeftijds groepen het meest, terwijl dat van 55-plussers licht daalde. Vrouwen melden zich vaker ziek dan mannen. Vanwege langer doorwerken en de toename van het aandeel van vrouwen in het personeelsbestand biedt dit aanknopingspunten om het personeelsbeleid en de cao-vo aan te passen. Tekst: Jo Simons

Na jarenlange daling lijkt er nu sprake te zijn van een stabili-

Het gemiddelde verzuim van het onderwijsondersteunend

satie van het ziekteverzuim onder onderwijzend personeel in

personeel (oop) lag in 2008 0,7 % hoger dan dat van het

het voortgezet onderwijs. In 2008 is het ziekteverzuim met

onderwijzend personeel. Vergeleken met voorgaande jaren

5,1% nagenoeg gelijk gebleven aan 2007 en 2006 (5,0%).

wordt het verschil kleiner. Het resterende verschil is voor-

Het ziekteverzuim onder het ondersteunend personeel

namelijk te verklaren vanuit de hogere gemiddelde verzuim-

stabiliseert ook met een ziekteverzuimpercentage van 5,8%

duur, waarschijnlijk door ongunstiger werkomstandigheden.

in 2007 en 2008. Er zijn wel verschillen tussen leeftijds groepen, tussen mannen en vrouwen, tussen op en oop,

Van cijfers naar beleid

tussen functies, schooltypen, denominaties en regio’s.

Bij het maken van beleid op basis van verzuimcijfers is vrijwel altijd nader onderzoek nodig, omdat veranderingen in het

Stijgers en dalers

ziekteverzuim verschillende oorzaken kunnen hebben. Nog

Opvallend is dat het verzuim weliswaar het hoogst is in de

belangrijker is het gesprek naar aanleiding van de cijfers: op

leeftijdsgroep van 55 tot 65 jaar, maar het wel licht daalt.

landelijk niveau tussen de sociale partners en op schoolniveau

Dit terwijl de groep van 45 tot 54 jaar de grootste stijging

tussen schoolleiding en medewerker. Dit zou een gezamen-

laat zien. Dit laatste is zorgelijk omdat dit in het voortgezet

lijke zoektocht moeten zijn naar interpretaties, oorzaken en

onderwijs de grootste leeftijdsgroep is, die waarschijnlijk

oplossingen. Op landelijk niveau kunnen de verzuimcijfers bij-

grotendeels langer zal moeten doorwerken.

dragen aan discussies over leeftijdbewust personeelsbeleid,

Het ziekteverzuim van mannen is licht gedaald (van 4,4

BAPO en werkdruk. Een school kan zich afvragen: komt

naar 4,3), terwijl dat van vrouwen juist is gestegen (van 6,0

het landelijke beeld overeen met onze cijfers? Waar zitten

naar 6,1). Ook dit baart zorgen, omdat het personeelsbestand

overeenkomsten en verschillen? Welke aandachtspunten voor

feminiseert. Overigens komt het grotere verzuim van vrouwen

personeelsbeleid levert dit op? Wat moeten we eventueel

vooral doordat vrouwen zich vaker ziek melden. Recente

veranderen, hoe en met wie?

publicaties zoeken de oorzaak in de combinatie van mantelzorg en werk. Soms leidt deze dubbele belasting ertoe dat

Ontwikkeling verzuimonderzoek

de werknemer besluit minder te gaan werken. De vraag is,

Het heeft lang geduurd voordat de verzuimcijfers van 2008

of dat iets oplost.

bekend zijn geworden. Die lange doorlooptijd heeft verschil-

Bij de aanstellingsomvang zien we het geijkte patroon: hoe

lende oorzaken. Steeds meer schoolbesturen stappen over

kleiner de omvang, hoe hoger het verzuim. Bekend is dat

op een ander systeem voor salarisverwerking dan CASO. Dit

vrouwen meer parttime werken dan mannen. In combinatie

betekent dat de onderzoekers gegevens moeten opvragen bij

met het voorgaande is de vraag wat de oorzaak is van het

verschillende salarisverwerkers en in een enkel geval bij een

hogere verzuim van vrouwen: de hogere belasting in de

afzonderlijk schoolbestuur. De verschillen tussen de salaris-

privésfeer of het parttime werken.

systemen brengen veel extra zoekwerk en rekenwerk met zich mee. Bovendien registreren scholen, sinds ze niet meer


COLUMN Hendrik-Jan van Arenthals

Onderzoek Heeft u er ook zo genoeg van? Wanneer iemand het pleit wil beslechten met de woorden “uit onderzoek blijkt…?” Tijdens personeelsbijeenkomsten, sectieberaden en schoolleidersoverleg ‘blijkt er steeds meer uit onderzoek’. Heel de sector is in rap tempo ‘evidence based’ aan het worden. Het klinkt goed. Al zit er veel kaf tussen het koren, bluf tussen het bewijs. Het onderwijs wordt geplaagd door onderzoek in alle soorten en maten. De media nemen resultaten klakkeloos over, versimpelen nuances en blazen details met nieuwswaarde op tot ridicule proporties. Van een rapport van de Onderwijsraad bijvoorbeeld dan alleen verplicht zijn jaarlijks verzuimcijfers te

het ‘tijdschrijven’ door docenten over. De tunnelvisiemethode van de

leveren aan het Vervangingsfonds, hun ver-

Commissie Dijsselbloem kom op één lijn te staan met een onderzoek

zuim soms buiten het salarissysteem, en is de

van zeg het SCO Kohnstamminstituut. Met als desastreus gevolg dat

registratie niet altijd volledig. Ook dit levert

een dubieuze parlementaire enquête waarschijnlijk nog jaren vele

veel zoeken rekenwerk op.

wezenlijke discussies doodslaat.

Om ook in de toekomst verzekerd te zijn van betrouwbare verzuimkengetallen, is het van

Stelt de sector zelf kritische vragen bij onderzoek? Over de manier

belang dat scholen het verzuim volgens duide-

van data verzamelen en de generaliseerbaarheid? Het is goed dat de

lijke en uniforme regels blijven registreren.

VO-raad de methode van Trouw ter discussie stelt wat betreft haar

Een belangrijk hulpmiddel hierbij is de

onderzoek naar schoolkwaliteit. Dat ze overlegt met de onderwijs-

verplichting die het ministerie oplegt aan

inspectie over de sterk betwistbare kwaliteitskaart. Al te vaak komt

schoolbesturen om personele gegevens aan

het voor, dat de sector uit rapporten dan toch maar ‘de positieve

te leveren aan DUO (voorheen Cfi). DUO

elementen haalt’, al zou het hele onderzoek eigenlijk publiek naar

voert overleg met de belangrijkste salaris-

de prullenbak moeten worden verwezen.

verwerkers om de registratie van personele gegevens in de salarissystemen te uniforme-

Soms zie je gebeuren hoe ‘onderzoek’ politiek wordt gebruikt

ren. Wanneer dit overleg resultaat oplevert,

en gestuurd. Dijsselbloem is daar niet het enige voorbeeld van.

kan ook het ziekteverzuimonderzoek daarvan

Het is zonneklaar dat het nieuwe jaar ons bezuinigingen zal brengen.

profiteren. Ook dan blijft het noodzakelijk dat

Of moet ik zeggen: ons ‘productiever zal maken’? Het pad wordt

het verzuim volledig en correct geregistreerd

geëffend door een rapport van de AOb (waaruit bleek dat we

wordt in het salarissysteem. Alle besturen

allemaal aan het oppotten zijn), van de Commissie Don (met een

krijgen hierover binnenkort een brief.

deugdelijk meerjarenbeleid kan het inderdaad wel wat minder…), de Commissie Smits (… en effectiever) en de Onderwijsraad. Laten

De uitgebreide ziekteverzuimkengetallen,

we reageren op de onderzoeksmethodes, niet op iedere luchtballon

uitgesplitst naar personeelskenmerken en

die opstijgt. Het Lwoo afschaffen, het VWO met een jaar verkorten

schoolkenmerken staat op www.arbo-vo.nl.

en wellicht samenvoegen met de HAVO, de kosten van de ‘gratis’

Ook vinden de scholen die daarvoor toestem-

schoolboeken doorschuiven naar al die scholen met miljoenen op de

ming hebben gegeven, hier hun verzuimcijfers

bank? Houd toch op. Laten we, om dat vreselijke woord te gebrui-

en wordt toegelicht hoe zij een benchmark

ken, nog krachtiger ‘proactief’ zijn, nagaan welke alternatieven

met vergelijkbare schoolsoorten kunnen uit-

reëel zijn en laten zien wat de gevolgen van bezuinigingen zouden

voeren. Hetzelfde geldt voor scholen die mee-

zijn. Dan kunnen we tenminste met recht zeggen: “uit onderzoek

doen aan Vensters voor Verantwoording.

blijkt…”


Rotterdams bestuur kweekt begrip met ouder contactpersonen en studiereizen

Praktijkverhaal k

Brug tussen thuiscultuur en schoolcultuur Om goed les te kunnen geven, moeten leraren hun leerlingen kennen. Wanneer de cultuurverschillen groot zijn, spreekt dat niet vanzelf. Daarom zet een Rotterdams schoolbestuur oudercontactpersonen in en organiseren scholen reizen voor docenten naar Marokko, Turkije en de Kaapverdische eilanden.

Tekst: Susan de Boer / Fotografie: Kees Trappenburg

“We hebben mensen nodig die een brug kunnen slaan tussen

Vertrouwen

de thuiscultuur van onze leerlingen en de schoolcultuur”,

Fatima El Jaoui, maatschappelijk werker en van Marokkaanse

vertelt Wim Littooij, voorzitter van de raad van bestuur van

afkomst, is een van de oudercontactpersonen van het eerste

de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs (CVO)

uur. Zij werkt op twee CVO-scholen: het Melanchthon met

te Rotterdam. “Goede oudercontacten zijn nodig om zaken

drie locaties en het Marnix Gymnasium. “Een schoolcontact-

als schooluitval en gedragsproblemen te bestrijden. Op onze

persoon dient om de visie en verwachtingen van de school

scholen in de binnenstad van Rotterdam zitten voornamelijk kinderen met een Marokkaanse, Turkse of Kaapverdische achtergrond. Om hun ouders bij de school te betrekken, is het belangrijk dat er iemand is die het vertrouwen van deze

‘Het begrip van de cultuur wordt enorm vergroot door rond te reizen in het land’

ouders heeft, iemand die in dezelfde cultuur is opgegroeid en zowel de taal van de ouders als van de docenten spreekt.

en de ouders meer op elkaar af te stemmen. Het gaat om het

We hebben daarom mensen uit de betreffende culturen die

vergroten van kennis van elkaars opvattingen en gewoontes

een relevante hbo-opleiding hebben gevolgd, aangesteld als

en het versterken van betrokkenheid.” In de afgelopen jaren

oudercontactpersoon.”

heeft haar functie steeds meer vorm gekregen. “Ik ben tien

De oudercontactpersonen werken op vaste dagen op ver

jaar geleden begonnen bij een project van de toenmalige

schillende locaties. Het is hun taak leerlingen te begeleiden,

directeur Gerard van Hooff. In het begin was het vooral

contacten met ouders te leggen en te onderhouden en docen-

brandjes blussen na een conflict of individueel advies geven

ten te ondersteunen bij bijvoorbeeld het voeren van gesprek-

aan een mentor. Nu is er een structurele aanpak. Ik train bij-

ken met ouders. Inmiddels zijn er bij CVO zes oudercontact

voorbeeld mentoren in het voeren van slechtnieuwsgesprek-

personen actief. “Het idee is overgenomen door de gemeente

ken met ouders en ik organiseer ouderbijeenkomsten over

Rotterdam. De eerste oudercontactpersonen bekostigden we

thema’s als omgaan met de puberteit.”

met de gelden uit het Leerplusarrangement VO, nu wordt

Aan docenten geeft Jaoui voorlichting over gewoonten en

iedereen door de gemeente betaald. Als de gemeente ermee

gebruiken van mensen met een Marokkaanse achtergrond.

zou stoppen, houden we een aantal oudercontactpersonen

“Ramadan zegt de meeste docenten niets, maar ze merken

zelf in dienst.” De scholen zijn in principe vrij om te kiezen

wel dat leerlingen in die periode niet komen sporten. Ik leg

of zij een oudercontactpersoon willen aanstellen, maar het

dan uit dat vasten zwaar is en dat ze een lichter programma

bestuur van CVO dringt er wel op aan. Littooij: “Niet ieder-

kunnen doen, waardoor leerlingen wel komen.” Ook is Jaoui

een vond het meteen nodig voor zijn eigen locatie. Maar op

betrokken bij de jaarplanning. “In Rotterdam hebben

de locaties waar de oudercontactpersonen werkten, waren

moslims het recht vrij te hebben op islamitische feestdagen.

de ervaringen positief. Daarom hebben we gezegd dat alle

Op de scholen hebben we op die dagen studiebijeenkomsten

scholen moeten meedoen.”

voor de leraren gepland, zodat leerlingen geen les hebben. De islamitische docenten zijn natuurlijk ook vrij, maar dat


zijn er niet zoveel.” Aan de andere kant legt Jaoui aan ouders

van de cultuur wordt enorm vergroot door rond te reizen in

uit dat een christelijke identiteit betekent dat er uit de Bijbel

het land. In Rabat vallen de verschillen nog mee, maar in het

wordt gelezen. “Traditionele ouders hebben daar soms

Rifgebergte heerst grote armoede.” De deelnemers brachten

moeite mee. Ik leg passages uit de Koran en de Bijbel naast

werkbezoeken aan basisscholen en scholen voor voortgezet

elkaar om te laten zien dat er veel overeenkomsten zijn.”

onderwijs. “Zoveel verschillen zijn er niet eens. Er wordt

Volgens Jaoui is vooral een sfeer van vertrouwen belangrijk. “Ik zeg ook tegen de ouders: je kinderen groeien hier op, ze moeten in deze maatschappij hun weg vinden, neem je

‘Het is geweldig als een kind een diploma

verantwoordelijkheid en praat met je kind.” Het is niet altijd

heeft gehaald en een traditionele vader

eenvoudig een goede balans te vinden tussen het belang van

mij persoonlijk komt bedanken voor

het kind en dat van de school, vindt Jaoui. “Er wordt gediscrimineerd. Een Marokkaans kind krijgt bij een incident te

mijn inspanningen’

maken met hardere sancties. Dat gebeurt niet bewust, maar het gebeurt wel. Docenten voelen zich ook eerder bedreigd

modern lesmateriaal gebruikt en de leraren en leerlingen

door een Marokkaans kind. Soms wordt een kind daarom van

gaan betrokken met elkaar om. Maar Berberkinderen krijgen

school verwijderd. Het komt voor dat ik tegenover de ouders

geen les in hun eigen taal – de lessen zijn in het Arabisch –

het besluit van de school moet verdedigen, terwijl de school

en er is geen extra aandacht voor leerlingen met een beper-

in mijn ogen een fout maakt. Toch wil ik het vertrouwen van

king.” Tijdens de reis zijn thema’s die ook in Nederland

de ouders vasthouden en samen zoeken naar een oplossing,

een rol spelen, uitgediept in intensieve studiebijeenkomsten.

een andere plek voor het kind.” Daartegenover staan de

Den Ouden: “Hiërarchie bijvoorbeeld is heel belangrijk in

pareltjes: “Het is geweldig als een kind een diploma heeft

de Marokkaanse cultuur. En de rol van de familie is veel

gehaald en een traditionele vader met een baard mij

sterker. Door het ter plekke te ervaren, wordt je inzicht in

persoonlijk komt bedanken voor mijn inspanningen.”

dit soort dingen vergroot. Op school ga je daardoor op een andere manier met ouders het gesprek aan.”

Naar Marokko CVO laat docenten ook op een andere en meer indringende manier kennismaken met de achtergrond van de leerlingen. Eens per twee jaar vindt een studiereis plaats naar Marokko, Turkije en de Kaapverdische eilanden. De achtdaagse reis wordt gefinancierd uit het scholingsbudget en uit Leerplusgelden en gesubsidieerd door het Europees Platform. “Het afgelopen jaar zijn we naar Marokko geweest”, vertelt Kees den Ouden, een van de organisatoren van de reis. “Het begrip


WIE WAT WAAR Wie werkt waar

Agenda

Bornego College

27-01 Symposium ‘Van wensenlijst naar

Heerenveen

regeerakkoord’

Frits Hoekstra wordt per 1 april de nieuwe rector van het Bornego

Wie

College in Heerenveen en Joure. Hij was eerder directeur van de

Waar Utrecht

Voor bestuurders en schoolleiders

christelijke scholengemeenschap Ulbe van Houten in Sint Annaparochie en is momenteel vestigingsdirecteur van ROC Friese Poort in

28-01 Conferentie ‘Lessen uit Onderzoek’

Emmeloord.

Wie

Betrokkenen onderwijsinnovatie

Waar Utrecht Christelijke Scholengemeenschap Walcheren Walcheren

16-02 Werkbijeenkomst LOB

Frans van der Knaap is per 1 februari benoemd tot rector van de

Wie

Christelijke Scholengemeenschap Walcheren. Hij blijft tot juni nog

Waar Amsterdam

Voor schoolleiders

1 dag per week werkzaam in zijn huidige functie van algemeen directeur van Kwadrant Scholengroep. Van der Knaap volgt Frida

03-02 Regio 6 ‘Een veilig schoolklimaat’

Steenblik op. Frida Steenblik is per 1 januari directeur-bestuurder

Wie

van de scholengroep Leonardo da Vinci in Leiden.

Waar Leende

Alfacollege


Groningen

Wie

Engel Antonides is met ingang van 1 februari 2010 benoemd tot

Waar Zwolle

Voor bestuurders en schoolleiders

Voor schoolleiders

voorzitter van het College van Bestuur van het Alfa-college. Hij is sinds 2003 al lid van dit bestuur. Het Alfacollege maakt onderdeel


uit van de Stichting Christelijk Regionaal Opleidingencentrum

Wie

Noord- en Oost-Nederland.

Waar Den Bosch

Voor schoolleiders

18-03 VO-congres 2010 Wie

Voor schoolleiders en bestuurders

Waar Nieuwegein

Meer informatie en inschrijven: R www.vo-raad.nl/agenda

Colofon VO-magazine is een uitgave van de VO-raad, de sectororganisatie van het voortgezet onderwijs. VO-magazine verschijnt 7 keer per jaar in een oplage van 4.800 exemplaren. Redactie Mieke Aarts, Ingrid Janssen, Ron Onderwater, Nancy Optenkamp (hoofdredactie), Suzanne Visser (eindredactie). Medewerkers: Karen van Herpen (kort), Linda Zeegers (cover en fotospread), Martijn Laman. 36 VO-magazine 4 • januari 2010

Redactieadres VO-raad, Postbus 8282, 3503 RG UTRECHT, T 030 232 48 00, [email protected], www.vo-raad.nl. Fotografie voorpagina NFP Photography Illustratie rubrieken Saskia Daniels Ontwerp OSAGE / communicatie en ontwerp, Utrecht Druk Roto Smeets GrafiServices, Utrecht Advertenties Uitgeverij Recent Amsterdam, T 020 330 89 98 (Ray Aronds), www.recent.nl.

Issn 1873-1163 Abonnementen Besturen en de daarbij horende scholen, die lid zijn van de VO-raad ontvangen het VO-magazine gratis. Een abonnement kost € 75,per jaar. Beëindiging van het abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 juli.

ADVERTENTIE

Schooljaarplanning Berekende afdelingsgroottes

Leerlingen per vak

Op basis van statistische gegevens levert de software een verwachtingsmodel van het aantal leerlingen per afdeling.

Een overzicht van de wijzigingen in leerlingaantallen per vak geeft aan waar de formatiebehoefte ligt.

Informeer naar de mogelijkheden van Zermelo voor formatieplanning en -beheer. Zermelo Roostermakers t 071 524 00 86 e [email protected] i www.zermelo.nl

Risicomanagement in het onderwijs: Werving & Selectie

Coaching & Sparring

Welke bril zet u op ?

Assessments

Sterrenschool Brede school

Risicomanagement is voor ons meer dan alleen bedrijfsvoeringsvraagstukken. Wij denken met u verder bij de analyse van de risico’s in uw organisatie:

Risicomanagement

Aantoonbaar Beter Onderwijs

Plezier in je werk Functiemix Governance & Bedrijfsvoering Passend Onderwijs

Interimmanagement Onderzoek & Evaluatie

Zelfevaluatie Visitatie Audits

• Hoe werkt u aan vroegsignalering? • Heeft u zicht op onderwijsresultaten? • Hoe voorkomt u dat de houdbaarheidsdatum van medewerkers verloopt of verlopen is? • Welke overhead past bij uw omvang, wat doet u zelf en wat besteedt u uit? • Welke huisvestingsvraagstukken zijn er en hoe is de staat van gebouwen en overige materiële voorzieningen? • Welk krimpscenario gaat u kiezen en uitwerken bij vergrijzing van de regio? Natuurlijk vergeten we niet het belang van een gezonde financiële bedrijfsvoering. Zeker niet in een tijd van (dreigende) tekorten, maar wel in relatie tot onderwijskwaliteit. Nieuwe Steen 18 1625 HV Hoorn T 0229 – 24 42 24 E [email protected] www.vanbeekveldenterpstra.nl

Verantwoord veranderen met hart voor onderwijs en zorg Aangesloten bij de Raad van Organisatie-Adviesbureaus en bij KTMO

ADVERTENTIE

Partnerschap, als voorwaarde voor het succes In de snel veranderende onderwijswereld zijn bestuurders en managers van onderwijsinstellingen afhankelijk van een deugdelijke administratie. Merces is gespecialiseerd op dit terrein en staat garant voor kwalitatief hoogwaardige ondersteuning op de gebieden: Salarisadministratie, Personeelsadministratie, Financiële administratie, Managementinformatie en Opleiding & Training en Ten behoeve van o.a. het Integraal Personeelsbeleid hebben wij Merces@Work. Een totaaloplossing voor P&O en salarisverwerking. Onze jarenlange ervaring gekoppeld aan een flexibele werkwijze en Moderne ICT, maakt Merces uw geschikte partner. T: 0344 648 000

Merces BV

[email protected]

F: 0344 648 099

Postbus 6277

www.merces.nl

4000 HG Tiel

www.cbe.nl

CBE Nederland Impact op maat, voor duurzame veranderingen ■ ■

Governance

■ ■

Overgang naar RvT-CvB model Besturingsaudit Boardroom voor bestuurders Toezichtkamer voor RvT-leden

[email protected] ■ ■

Scholenbouw

■ ■

[email protected]

Ontwikkeling van huisvesting scenario’s Projectbegeleiding Financieringsbemiddeling naar Gemeenten en Corporaties Doordecentralisatie

[email protected] ■ ■

CBE HR

■ ■

Strategisch HRM Top Recruitment van Bestuurders, Toezichthouders en Directeuren Insight Assessments als selectie-instrument Generatiemanagement en Diversiteitsmanagement

[email protected]

[email protected]

U maakt het verschil, wij bieden support adviseren, interim-management, recruitment & assessments Herengracht 250, 1016 BV Amsterdam, [email protected], 020-5217412

ADVERTENTIE

Hoe ziet het volgende schooljaar eruit?

FoLeTa volledig vernieuwd. FoLeTa is een programma voor Formatieplanning, Les- en Taaktoedeling. Het heeft als doel de middelen die de school ter beschikking staan op een effectieve en efficiënte wijze in te zetten. Tientallen variabelen beïnvloeden de formatie. Veel functionarissen zijn erbij betrokken. Ze leveren informatie aan, maken berekeningen en vragen om informatie. Omdat maar een enkeling het geheel overziet is de school vaak kwetsbaar. In FoLeTa zijn alle onderdelen in één database opgenomen.

Demo in Utrecht op 16 februari 2010. Interesse?

350 scholen in het voorgezet onderwijs gebruiken FoLeTa. Daarmee is het verreweg het grootste formatieplanningsprogramma. Schrijf u in voor een demo in Utrecht (www.foleta.nl) of nodig ons uit bij u op school.

T 030 634 16 83 / [email protected] / www.foleta.nl

ADVERTENTIE

Onderwijs Groep

De IVIO Onderwijs Groep: voorloper in passend onderwijs De IVIO Onderwijs Groep bestaat uit het IVIO-Examenbureau, IVIO-Boeken en de Wereldschool. Samen bieden wij een compleet pakket voor alle ‘bijzondere’ leerlingen. Leerlingen die praktijkonderwijs volgen, door omstandigheden niet naar (een gewone) school kunnen of tijdelijk met hun ouders in het buitenland verblijven kunnen bij de IVIO Onderwijs Groep terecht. Deze leerlingen vinden hier bij hen passende examens, geïndividualiseerde onderwijsprogramma’s en lesmateriaal. Graag denken wij met u mee over een passende onderwijs oplossing voor uw leerlingen!

IVIO-Examenbureau: Aantoonbaar Vaardig Jaarlijks laten duizenden leerlingen, met het IVIO diploma in de hand, zien dat ze aantoonbaar vaardig zijn. Daarmee ontvangen uw leerlingen niet alleen een waardevol diploma, maar ervaren ook hun eigen succes. Dat stimuleert en geeft vertrouwen voor verdere scholing of een plek op de arbeidsmarkt. IVIO-Examenbureau heeft grote expertise opgebouwd in het afnemen en ontwikkelen van examens in het Voortgezet Speciaal Onderwijs en Praktijkonderwijs.

www.ivio-examenbureau.nl

IVIO-Boeken: Maak kennis met ons lesmateriaal IVIO-Boeken heeft brede kennis van lesmateriaal passend bij uw doelgroep. IVIOBoeken vergelijkt lesmethodes voor u en adviseert wat het beste bij uw leerlingen en uw onderwijsfilosofie past. IVIO-Boeken levert lesboeken op maat; per groep/klas, per leerling, per locatie, afhankelijk van uw wensen. Ook instellingen met (deels) eigen lesmateriaal kunnen bij IVIO-Boeken terecht voor tekstredactie, didactische bewerking en productie.

www.ivio-boeken.nl

Wereldschool: Verreweg het beste onderwijs! De Wereldschool verzorgt geïndividualiseerd afstandsonderwijs met de programma’s van het basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Kinderen die niet naar school gaan, maar ook leerlingen die op school feitelijk een ander programma zouden moeten volgen dan de school kan bieden, zijn gebaat bij het onderwijsaanbod van de Wereldschool.

www.wereldschool.nl

Pascallaan 71 | 8231 JN Lelystad | tel. (0320) 22 99 20 | fax. (0320) 22 99 70

VO-magazine. Zeki Arslan (FORUM) kritisch over bestrijding kansongelijkheid» Aansluiting vmbo-tl onder de loep» Code goed bestuur: de

Recommend Documents