VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTEN Tweede graad KSO

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTEN Tweede graad KSO

Licap - Brussel D/2000/0279/067 - september 2000

INHOUD LESSENTABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1 1.1 1.2

BEGINSITUATIE - BEPALING VAN DE LEERLINGENGROEP . . . . . . . . . . . 5 Bepaling van de leerlingengroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2 2.1 2.2

ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Algemene doelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

3

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4

LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Waarneming en voorstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Leerplandoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Kleur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Leerplandoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Vormgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Leerplandoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Specifieke didactische wenken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 De begeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 De opdrachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Het atelier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Wenken per component . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

5

MINIMALE MATERIELE VEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

6 6.1 6.2 6.3

EVALUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De permanente individuele begeleiding van de leerling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het ateliergesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De eindevaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

KV

KUNSTINITIATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

D/2000/0279/067

3

14 14 14 15

Beeldende en architecturale kunsten 2de graad KSO

Lessentabel Zie website: www.vvkso.be

1

BEGINSITUATIE - BEPALING VAN DE LEERLINGENGROEP

1.1

Bepaling van de leerlingengroep

“BAK richt zich tot leerlingen die: - interesse betonen voor de beeldcultuur; - bij hun instap in het KSO de gedrevenheid hebben om creatief te werken en hun creativiteit te ontwikkelen; - bereid zijn tot een permanente reflectie over de eigen aanleg en inzichten; - bereid zijn artistiek-technische vaardigheden te ontwikkelen; - bij de instap beseffen dat het verwerven van de noodzakelijke inzichten en attitudes een bewuste keuze en een dagdagelijkse concentratie veronderstellen; - in staat en bereid zijn in groep te werken en de eigen realisaties te vergelijken met die van anderen; - een betrokkenheid vertonen met het studiegebeuren en van daaruit bereid zijn aanknopingspunten te zoeken in de actualiteit.” (Vlaamse Onderwijsraad, Studierichtingsfiche BAK)

1.2

Beginsituatie

Alle leerlingen, die uit de eerste graad komen hebben “plastische opvoeding” als gemeenschappelijke basis. De leerlingen zijn met enkele aspecten van de kunst (beeld - muziek - woord) op een actieve en creatieve wijze in contact gekomen. Daarbuiten zijn ze via de media beïnvloed door de eigentijdse beeld- en muziekcultuur. Sommige leerlingen volgden in de eerste graad al de basisoptie 'Artistieke vorming', anderen maken pas nu die keuze. Sommige leerlingen volg(d)en reeds academie. Leerlingen die instromen in een tweede leerjaar van de tweede graad worden, indien nodig, bijgewerkt.

2

ALGEMENE DOELSTELLINGEN

2.1

Inleiding

! “BAK is doorstroomgericht: na het beëindigen van BAK in de tweede graad, moet de leerling beschikken over voldoende kennis en vaardigheden (zowel op het vlak van de algemene vakken als op het vlak van de kunstvakken) die hem een brede basis geven om door te stromen naar de derde graad, meer in het bijzonder naar de verschillende studierichtingen van de polen kunsten en opleiding van de derde graad KSO.” (Vlaamse Onderwijsraad, Studierichtingsfiche BAK) ! BAK is geen specialisatie, laat geen opdeling toe van bet beeldend domein noch systematische leerstofafbakening, maar benadert de beeldende vorming in haar totaliteit en met de nodige differentiatie. Op het einde van het tweede leerjaar van de tweede graad moet de leerling een bewuste en oordeelkundige keuze kunnen maken tussen de studierichtingen binnen de derde graad.

D/2000/0279/067

5


SECUNDAIR ONDERWIJS

3e Graad

ABK

TBK

VBK

architecturale en binnenhuiskunst

toegepaste beeldende kunst

vrije beeldende kunst

VERDIEPEN

KEUZE

BAK

2e Graad

2.2

beeldende en architecturale kunsten

KENNISMAKING PROEVEN

Algemene doelstellingen

De Beeldende en architecturale vorming is een basisopleiding en geeft de leerlingen ruimschoots de gelegenheid om de juiste attitudes te verwerven en de basistechnieken in te oefenen. De leerlingen moeten in eerste instantie leren op een bewuste en zinvolle manier hun eigen houding, rol en plaats te bepalen binnen het domein van de beeldende en de architecturale kunsten en tegenover de maatschappij. Zij moeten zich bewust worden van de eigen waarde en geaardheid. Er wordt aandacht besteed aan de vorming van algemene attitudes, zoals ! concentratie, inzet, doorzettingsvermogen; ! zelfstandig en kritisch denken en werken; ! zin voor objectiviteit; ! kunnen omgaan met intersubjectieve criteria (dit veronderstelt assertiviteit, openheid ten aanzien van en leren aanvaarden van kritiek...); ! ethisch, affectief en sociaal besef; ! kennis van en participatie aan cultuur; ! leren werken in teamverband. Van groot belang is ook bet bewust leren ontdekken, ervaren, ontwikkelen en visualiseren van een eigen emotionele beleving van de wereld. Leerlingen die deze richting kiezen moeten zich bewust zijn dat het verwerven van de beeldende taal, in wisselwerking met het pakket algemene vakken, zelfwerkzaamheid, een (onder)zoekende houding, studiemethode, zelfevaluatie en organisatie vraagt. Dit vereist een grote betrokkenheid, enthousiasme en bereidheid tot communicatie. Daardoor krijgt de artistieke intelligentie een kans om zich te ontwikkelen en wordt tevens de belangstelling voor de algemene vakken gestimuleerd. Via de artistieke vorming wordt de totale persoonlijkheid ontwikkeld. Dit wordt gerealiseerd door het leren begrijpen en hanteren van een universele beeldende taal. De leerlingen bekwamen zich in zowel de objectieve studie als in de vrije expressie. Het aanleren van diverse beeldende technieken en motorische tekenvaardigheden mag echter nooit een doel op zich zijn, maar moet steeds in relatie staan tot vorm en inhoud. Hierdoor wordt de creativiteit ontplooid en het zoeken naar originele oplossingen gestimuleerd.

D/2000/0279/067

6


3

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN

! BAK is meer dan het samenvoegen van twee bestaande studierichtingen. Daar beeldeducatie en oriëntering centraal staan, bestaat het vernieuwende in de verkenning van en in de creatief-artistieke omgang met de beeldcomponenten en de beeldende technieken in zowel het twee- als in het driedimensionale. In alle componenten van de artistieke vorming komen zowel het architecturale als het beeldende aan bod. Opdrachten dienen zo te worden uitgewerkt dat beide disciplines aan bod komen. ! Het onderzoek van de beeldende middelen, de beeldende techniek en bet beeldend materiaal wordt benaderd vanuit de disciplines Waarneming en voorstelling, Kleur en Vormgeving, samen met Kunstinitiatie en Kunstgeschiedenis. ! In de beschrijving van doelstellingen en leerinhouden wordt een opsplitsing gemaakt naar drie componenten, met name waarneming en voorstelling, kleur en vormgeving. In de werkelijkheid, bij een concrete oefening, zullen deze componenten elkaar vaak overlappen. Belangrijk is dat de leerlingen deze drie voorstellingswijzen uitvoerig en afwisselend toepassen in gerichte oefeningen, die hen trainen in één of meerdere domeinen. ! De didactische middelen kunnen komen uit de wereld van natuur en cultuur, in relatie met architectuur, beeldende kunsten en toegepaste beeldende kunsten, maar worden per definitie gekozen in functie van de opdracht en de doelstellingen. ! Het proces is belangrijker dan het product. ! Het pakket van 12 lestijden Beeldende en architecturale vorming biedt de scholen de mogelijkheid de artistieke vorming op te delen naar eigen visie. Niet de opdeling is belangrijk maar wel het voldoen aan de doelstellingen en de leerinhouden. Naargelang de bekwaamheid van het personeel, de eigenheid en de traditie van de school, zal deze een mogelijke opdeling maken die voldoet aan de doelstellingen en leerinhouden van het leerplan. We geven enkele voorbeelden. Voorbeeld 1 Men opteert voor drie ateliers, conform de opdeling in componenten: Waarneming en voorstelling; Kleur; Vormgeving. Dit heeft tot doel in de ateliers zowel het beeldende als het architecturale werk aan bod te laten komen. Alle ateliers kunnen in principe gegeven worden door een beeldend kunstenaar, een binnenhuisontwerper of een architect; bij voorkeur per atelier de beide disciplines. Voorbeeld 2 Men opteert voor één atelier van 12 lestijden, waarin alle componenten aan bod komen. De verschillende leerinhouden worden gegeven door de meest gekwalificeerde mensen, naarmate het aspect belangrijk wordt binnen de evolutie van de groep. De opdrachten worden, in overleg, door de gezamenlijke lerarenploeg bepaald. Voorbeeld 3 Men opteert voor drie verschillende ateliers: Architecturale vorming, Beeldende vorming en Waarneming. De verschillende ateliers worden gegeven door lesgevers, conform de bekwaamheid.

D/2000/0279/067

7


! Vermits uit de doelstellingen echter volgt dat vakopsplitsing zoveel mogelijk moet vermeden worden, zal elke leraar het beeldend domein globaal moeten benaderen vanuit zijn eigen visie, die bepaald wordt door zijn specifieke opleiding (diversiteit is dus aanbevolen), zijn affiniteit met architecturale en/of beeldende kunsten, zijn maatschappelijke betrokkenheid en zijn levenshouding. Essentieel is dus dat de leraren als "equipe" samenwerken en er op deze wijze borg voor staan dat alle deelaspecten van het beeldende domein als een geheel worden benaderd en er een voortdurende wisselwerking tussen de verschillende disciplines ontstaat. 4

LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

Onder 'Beeldende en architecturale vorming' verstaan we in de tweede graad de kennismaking met, het bestuderen en het toepassen van het aanbod van de beeldende middelen, technieken en materialen die we nodig hebben om vorm te geven aan een concept. Deze drie elementen vormen een geheel en zijn in elke opdracht aanwezig. Via studie en onderzoek moet de leerling streven naar inzicht in het wezenlijke van datgene waarmee hij/zij bezig is. Het creatief-artistiek proces staat centraal. De Beeldende en architecturale vorming berust op de pijlers: ! waarneming en voorstelling; ! kleur; ! vormgeving.

4.1

4.1.1

Waarneming en voorstelling

Leerplandoelstellingen

De leerlingen ! vertrekken vanuit de waarneembare realiteit; ! kunnen hulpmiddelen hanteren om tot inzicht te komen in het waargenomene; ! komen tot een gerichte benadering die analyseert, structureert, abstraheert, combineert, integreert, ...; ! zien in dat standpunt en horizon t.o.v. het waargenomene belangrijk zijn; ! leren materialen en hun geëigende technieken kennen en hanteren ter ondersteuning van het weer te geven onderwerp, zodat techniek of materiaalgebruik geen doel op zich wordt; ! leren waarnemen via diverse zintuigen; ! leren alle facetten van de waarneming activeren en alle elementen weergeven die de verschijningsvorm van het object bepalen; ! leren gevoel hebben voor de eigenheid van organische structuren en geometrische constructies, om te komen tot een bewuste interpretatie van het waargenomene als exacte vormstudie of expressieve karakterweergave; ! verwerven constructief en ruimtelijk inzicht; ! ontwikkelen tekenvaardigheid met tekeninstrumenten en met de losse hand; ! verwerven inzicht in schaal en maat; ! kunnen de verworvenheden van de waarneming aanwenden in het grotere geheel van de Beeldende en architecturale vorming, zodat ze een verrijking vormen voor de verdere uitbouw van de eigen beeldtaal. D/2000/0279/067

8


4.1.2

Leerinhouden

Waarneming ! verhouding, ruimte, beweging, evenwicht, structuur, textuur, contrast, ritme, lichtwerking, tonaliteit ...; ! van algemeen naar gericht kijken, zoals • zien en noteren van verhoudingen, richtingen, ... • vergelijken van maten • bepalen van hoeken • negatieve ruimte • ...; Materieel en dragers ! dragers en hun texturen, formaten, ... ! potloden, houtskool, krijt, pennen, inkten, verf, stiften, penselen, ... Voorstelling ! tekenen met de vrije hand - vlaktekenen en perspectieftekenen - van eenvoudige geometrische en organische objecten: • vlugschetsen • impressietekeningen • expressietekeningen • analyse-opmetingsschetsen • uitgewerkte tekeningen • ... ! tekenen met traditionele en nieuwe tekeninstrumenten van eenvoudige geometrische objecten, uitgewerkt als presentatie- en opbouwtekening: • meetkundige basisconstructies zoals evenwijdigen, loodrechten, hoeken, regelmatige veelhoeken, hoekverdelingen, cirkel, ovaal, ellips, krommen, raaklijnen, raakbogen, ...; • projectietekenen: rechthoekige projectie schuine projectie, bijv. isometrie, axonometrie, cavalierprojectie.

4.2 4.2.1

Kleur Leerplandoelstellingen

De leerlingen ! ontwikkelen inzicht in kleurperceptie; ! ontwikkelen inzicht in kleurordeningen en kleurwerkingen, en kunnen deze toepassen; ! ontwikkelen vaardigheid in tekenen en schilderen met de kleur als uitgangspunt; ! kunnen bewust kleuren mengen; ! hebben zin voor kleurexperiment; ! zien dat ervaren van kleur in de omgeving (bijvoorbeeld architectuur, schilderkunst, film, ...) ruimere mogelijkheden creëert voor de persoonlijke expressie.

D/2000/0279/067

9


4.2.2

Leerinhouden

Onderzoek via: kleurwetmatigheden, kleurwerkingen, intuïtieve beleving, persoonlijke exploratie, enz. van bijvoorbeeld ! kleur en licht, kleur en pigment; ! kleurcontrasten • kleur tegen kleurcontrast • licht tegen donkercontrast • warm tegen koudcontrast • complementariteitscontrast • kwantiteits- en kwaliteitscontrast • kleurgrijzen (in verhouding tot wit en zwart); ! kleurenharmonie; ! kleur en lijn; ! kleur en vorm; ! kleur en ruimte; ! kleur en materie; ! kleur en expressie; ! kleur als deel van de beeldende materie.

4.3 4.3.1

Vormgeving Leerplandoelstellingen

De leerlingen ! leren vormgeven aan een inhoud of boodschap via de kennismaking met en het bestuderen en het toepassen van het hele pakket van beeldende middelen, materialen en technieken; ! streven via studie en onderzoek naar inzicht in het wezenlijke van datgene waarmee zij bezig zijn; ! wenden deze verworvenheden aan bij de uitbouw van de persoonlijke beeldtaal; ! zien de relatie van hun werk met de omgeving. 4.3.2 Leerinhouden Het bestuderen van ! basisvormen: • 2-dimensionaal, 3-dimensionaal • lijn, licht/donker, kleur, contrast, diepte, structuur, vorm, karakter, perspectief, formaat; ! beeld- en vormtaal: verhouding, ritme, contrast, constructie, ruimte, licht, kleur, vorm ...; ! constructief onderzoek: ruimtelijk inzicht, ...; ! compositietechnieken: stapelen, wegnemen, toevoegen, ordenen, ...; ! materialen en technieken: • potloden, pennen, krijt, waterverf, kleurpotloden, inkten, klei, gips, hout, steen, metaal, karton, vindmateriaal ... • tekenen, schilderen, collage, assemblage, druktechnieken, ruimtelijke technieken, ... • kennismaking met computertekenen.

D/2000/0279/067

10


D/2000/0279/067

SCHEMA BEELDENDE MIDDELEN

GEOMETRISCH

ORGANISCH

11 Beeldende en architecturale kunsten 2de graad KSO

- opbouw richtingen ruimte rechte, kromme

- punt - lijn:

- vierkant driehoek, veelhoek samengestelde cirkel - vlak in de ruimte: vierkant, driehoek, veelhoek, samengestelde cirkel enz.

- vlak:

-

- volume: contour - constructie verkorting positief, negatief volume als expressiemiddel

- eenvoudige volumes uit fauna en flora (groenten, fruit) - moeilijke vormen en structuren (schelpen, mineralen, bomen ...)

- licht-donker en kleurcontrast . aard en plaats van de belichting . beïnvloeding van de kleur . WIT - ZWART . WIT - grijswaarden, toonwaarden - ZWART . WIT - toonwaarden - KLEUR

- COMPOSITIES stillevens

bol kubus balk piramide cilinder kegel

afgeleiden & toepassingen

- COMPOSITIES stillevens MINIMUM Uitbreiding

contour - constructie lijnintensiteit lijn als expressiemiddel ritme enz. contour - constructie verkorting, positief, negatief vlak als expressiemiddel

- opbouw richtingen ruimte rechte, kromme - organisch vlak bv. boomblad - vlak in de ruimte bv. vlad in verkorting

MINIMUM Uitbreiding

arceren - uitwassen - textuur: oppervlakte-weergave Noot: GEOMETRISCH en ORGANISCH staan hier niet tegenover elkaar, maar wel aanvullend en in wisselwerking met elkaar.

4.4 4.4.1

Specifieke didactische wenken De begeleiding

De leraar zal naargelang zijn eigen vooropleiding en interesses de belangrijkste attitudes aan de leerlingen aanreiken. Wat voor de leerlingen geldt, namelijk dat ze hun horizon moeten verruimen, geldt hier ook voor de leraar. Het proces is belangrijker dan het product. Dit proces moet goed gevolgd en begeleid worden, aangepast aan elk individu. De leeftijdsgroep van de leerlingen in combinatie met de leerinhouden kan geen aanleiding geven tot veel klassikaal lesgeven. Bij veel andere vakken is er maar één juiste oplossing voor elk probleem. De leraar kent deze oplossingen en zijn voornaamste taak is deze informatie aan de leerlingen over te brengen en in te oefenen. Bij vormgeving zijn er oneindig veel oplossingen voor een gesteld probleem. Deze oplossingen zijn dan ook individueel gekleurd. De leraar zal hierop moeten inspelen. 4.4.2

De opdrachten

Bij elke opdracht zorgt de leraar er voor dat ! de leerling kennismaakt met iets nieuws, zowel op het vlak van de inhoud als van de vorm = KENNISMAKING; ! de leerling er telkens weer toe wordt aangezet om te gaan onderzoeken, studeren, begrijpen en oefenen = STUDIE; ! de leerling in zijn/haar onderzoek nieuwe middelen ontdekt en leert toepassen om zijn/haar boodschap te realiseren = TOEPASSING. Belangrijk is dus dat de opdrachten een bevragend karakter hebben. ! De opdrachten hebben tot doel individuele processen op gang te brengen. Zij moeten uiteindelijk op een spontane wijze resulteren in nieuwe eigen opdrachten. ! De opdrachten kunnen zowel de materialen en de technieken bepalen als de keuze daarvan openlaten. Beide zijn vereist. ! Om het "oorzakelijke" werken en denken te bevorderen, kan het zeer nuttig zijn dat leerlingen een schetsboek en/of documentatiemap bijhouden, waarin alle ontwerpen, inspiratiebronnen, teksten, gedichten, historische verwijzingen, enz. tot een organisch geheel samensmelten. ! Het is noodzakelijk dat de leraar het verband legt tussen het maatschappelijk-historisch gebeuren en de kunsten (dus ook andere kunstvormen). Zo is het aan te raden in bepaalde opdrachten te werken met thema's die het verband met de totale werkelijkheid duidelijk aan bod laten komen. Op die manier krijgen de leerlingen de kans een algemene zin te ontdekken in het kunstgebeuren en voor hun gehele persoonlijkheid in deze wereld. ! Er moet ook ingespeeld worden op actuele gebeurtenissen, studiereizen, projecten, deze laatste bij voorkeur in samenwerking met de algemene vakken. ! Het is ook interessant om bepaalde onderwerpen in hun natuurlijke omgeving en/of in het museum te gaan bestuderen. De leerlingen zullen vlugger bij de essentie van de aangeboden thema’s betrokken zijn. Uitstappen, bezoeken aan tentoonstellingen en studiereizen zijn dan ook noodzakelijke didactische activiteiten.

D/2000/0279/067

12


4.4.3

Het atelier

! Zeer belangrijk voor het vormingsproces is de functie en het specifieke karakter van het atelier. Het vormings- of leerproces gebeurt er zowel individueel als klassikaal. ! Het atelier confronteert de leerlingen met hun werk, met de leraar, met de andere leerlingen en hun werk, en met de maatschappij. ! Openheid naar en confrontatie met andere ateliers kan ook zeer verruimend werken. De confrontatie leidt tot het ontdekken van verschillende zienswijzen en verhoogt de kans op communicatie en begrip. Op die manier leert de jonge mens het anders zijn of werken van zichzelf of van de anderen kritisch te benaderen, te erkennen en te aanvaarden of te verwerpen. 4.4.4

Wenken per component

Waarneming en voorstelling De waarneming, in haar ruimste betekenis, ligt aan de basis van elke beeldende opleiding. Zij is de verzameling van zien, horen, tasten, ruiken, proeven... Deze zintuigen vormen één georganiseerde eenheid, die zich richt op het ZIEN en BEGRIJPEN van de wereld. Een zintuig kan daarbij dominant zijn, maar de andere zintuigen blijven steeds ondergeschikt meespelen. Het is daarom vanzelfsprekend dat het waarnemingstekenen niet als een alleenstaande discipline mag worden beschouwd, maar integendeel een hulpmiddel is om verworven inzichten, ideeën en concepten te noteren en te onderzoeken. Via de wisselwerking met andere praktijkgebieden kan men een samenhang in de totaliteit van de opleiding garanderen. De techniek als ondersteuning van de weer te geven vorm is geen doel op zich. De exacte tekentechnieken vereisen een zekere abstracte kennis van basisconstructies en wetenschappelijk ondersteunde methodes. Via inzicht in deze basisconstructies zal de leerling complexe vormen ontleden en kunnen voorstellen op een nauwkeurige manier. Het is belangrijk dat deze basiskennis niet op een theoretische maar op een toegepaste wijze wordt gegeven, doch wetenschappelijk onderbouwd. Kleur De studie, het onderzoek, het begrijpen en het oefenen van de kleuren is van wezenlijk belang bij de basisvorming (tweede graad) in deze kunstrichting. Zoals reeds elders geschreven staat, moet dit geïntegreerd aangebracht worden. Het is zeker niet de bedoeling dat theoretische kleurenleer onderwezen wordt. Vormgeving In eerste instantie gaat het om het creatief-artistiek proces. In tweede instantie is het van belang de leerlingen te confronteren met de relatie tussen hun creatie en de omgeving. Het is belangrijk de mogelijkheid te creëren tot zelfstandig probleemoplossend denken en handelen.

D/2000/0279/067

13


5

MINIMALE MATERIELE VEREISTEN

Het atelier dient uitgerust te zijn voor teken-, schilderen ruimtewerk: ! tekentafels, minimaal met T-lat; ! schildersezels of in de hoogte verstelbare tafels; ! werkbanken; ! stromend water met spoelbak; ! richtbare kunstverlichting voor het belichten van studieobjecten. In de schoolbibliotheek zijn kunstboeken met betrekking tot beeldende kunsten, architectuur en toegepaste beeldende kunsten voorradig. Mogelijk kan gebruik gemaakt worden van de computerklas voor een initiatie in computertekenen. Indien nodig, kan gebruik gemaakt worden van overhead-projector, diaprojector en scherm, computer met LCD-projectieplaat. 6

EVALUATIE

De evaluatie heeft een tweevoudige functie. Zij is een essentieel deel van het leer-en vormingsproces, als vorm van permanente individuele begeleiding. Zij constateert de mate waarin het beeldende inzicht groeit en de wijze waarop de persoonlijke vorming verloopt. Evaluatiemiddelen/evaluatiemethodes die hiervoor dienen gehanteerd te worden zijn de volgende.

6.1

De permanente individuele begeleiding van de leerling

Deze vorm van evalueren bestaat erin het werkproces van de leerling te toetsen aan de opdracht en omgekeerd. Het dient een onderzoek te zijn naar en door de relatie opdracht – leerling.

6.2

Het ateliergesprek

Het atelier is het centrum van de artistieke ontwikkeling. Het is de ontmoetingsruimte voor ideeën, voor realisatie, voor werken en meedelen. Hierbij speelt het ateliergesprek uiteraard een grote rol. Het ateliergesprek is een onderling toetsen van verwachtingen in verband met opdracht, individu, leraar en maatschappij. De leraar dient er dan ook voor in te staan dat deze vorm van evalueren gebeurt in de vorm van een dialoog; als een uitwisseling van ideeën. Werkhouding en inzet, verbeelding, artistieke kwaliteiten, technische vaardigheden, methodische aanpak, emotionele betrokkenheid, engagement, groepsevolutie (relatie leerling-leerling) en verstandelijk inzicht zijn alle facetten die hierbij aan bod dienen te komen. Via een dergelijke uitwisseling kan de leerling groeien naar de juiste aansluitende studiekeuze in de derde graad.

D/2000/0279/067

14


Daarenboven kan het ateliergesprek op een interessante wijze verruimd worden wanneer de leraren van de parallellopende ateliers daarbij regelmatig actief betrokken worden. Zo immers wordt de evaluatie van het atelier in kwestie aangevuld en gecorrigeerd door de benadering van de andere ateliers.

6.3

De eindevaluatie

Bij de eindevaluatie tenslotte onderzoekt het volledige team atelierleraren de mogelijkheden van de leerling binnen het studieaanbod van de daaropvolgende leerjaren en formuleert in functie daarvan een oriënterend advies met betrekking tot de te kiezen studierichting van het tweede leerjaar van de tweede graad, respectievelijk het eerste leerjaar van de derde graad. Deze eindevaluatie dient uiteraard meerdere keren per jaar voorafgegaan te worden door tussentijdse evaluaties van de leerkrachten atelier. De leraren atelier moeten met een bepaalde zekerheid uitspraak kunnen doen over de juistheid van de studierichtingskeuze en over de motieven die aan de grondslag ervan lagen. Indien nodig moeten zij advies kunnen verstrekken in verband met heroriëntering in de derde graad. Vandaar het grote belang van het evalueren van een zo ruim mogelijke waaier beeldende en architecturale aspecten in deze studierichting. 7 S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S

BIBLIOGRAFIE ATKIN, W.W. Architectural Presentation Techniques, VNR, - 1976. BAGNALL B., Tekenen en schilderen, De Bilt, Cantecleer. BARCSAY J., Anatomie voor de kunstenaar, De Bilt, Cantecleer, 1978. BEAUMONT M., Tekst in beeld - Toepassing met vorm en kleur, De Bilt, Cantecleer. BERGEN J., Het moment van het kubisme. BORCHERT H., Tekenen van mensen in beweging, Rijswijk, Elmar Creatief. BROOKS M., Tekenen met kinderen (ook voor volwassenen), Baarn, Brigot, 1986. BUDDEMEIJER M., Tekenen en schilderen, Utrecht, Teleac, 1986. CHING, F.D.K. Architecture : Form-Space-Order, VNR, - 1979. CHING, F.D.K. Interior Design illustrated, VNR, - 1987. CHING, F.D.K. Drawing : A Creative Process, VNR, - 1990. CHING, F.D.K. Architectural Graphics, Architectural Press, - 1981. CHITHAM, R. Measured drawing for Architects, The Architectural Press, - 1980. COITEL T., Beeldend werken met kinderen, Dijkstra's, 1982. COLLINS J. e.a., De schildertechnieken van deze eeuw. DE BROUWER, Vorm en kleur: het activeren van creatieve expressie, Zomer & Keuning, 1968. DENOOREY e.a., Gaades gids voor de grafisch werktekenaar, Houten, Gaade, 1983. EVANS R., Tekenen en schilderen, De Bilt, Cantecleer. FAUSTLE, A. Perspectief en Projectie, Cantecleer, - 1971. FENITSE, Textiele werkvormen in de praktijk (deel 2), 4E-5E leerjaar, voortgezet onderwijs, De Bilt, Cantecleer, 1981. FENITSE, Textiele werkvormen in de praktijk (deel 1), 1E-2E-3E leerjaar, voortgezet onderwijs, De Bilt, Cantecleer, 1979. FORSETH, K. Graphics for Architecture, VNR, - 1980. GERRITS F., Het tekenonderwijs in de praktijk, De Bilt, Cantecleer, 1975.

D/2000/0279/067

15


S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S

S S S S S S S S S

GERRITSE A., Beginselen van de beeldende vormen, De Bilt, Cantecleer. GERRITSEN, Evolutie van kleurenleer, Westland/Schoten, Cantecleer, 1982. GERRITSEN, F. Het Fenomeen Kleur, Cantecleer, - 1972. GOMBRICK E.H., Kunst & illusie, Antwerpen, Standaard. GORIS W., Aquareltechnieken, (Talens), Apeldoorn, Cantecleer, 1988. GOTTMER B., Vijfentwintig eeuwen Europese kunst, Brugge, Orion, 1880. HEUNINCKX, J. Projectie-farde 1, Plantyn, - 1981. ITTEN J., Kleurenleer, De Bilt, Cantecleer, 1970. ITTEN J., Beeldende vormleer, De Bilt, Cantecleer. ITTEN, J. Kleurenleer, Cantecleer, - 1961. ITTEN J., Kunst en kleur, Ravensburg, Cantecleer, 1961. KAMPELIS R., Experimenteel tekenen, De Bilt, Cantecleer, 1982. KATILIEN C., Schilderen volgens plan, De Bilt, Cantecleer, 1990. Kleuren kiezen en mengen, Houten, Gaade, 1990. Larousse Encyclopedie van schilderen beeldhouwkunst. Begrijpen door lezen en kijken - 2 delen, Hasselt, Heideland-Orbis. LARRING J., Grafisch ontwerpen, Houten, Gaade, 1985. LEINZ G., Moderne kunst zien en begrijpen, 1989. MULHERIN J., Presentatietechnieken voor grafisch ontwerpers, Houten, Gaade, 1989. MULHERIN J., Ontwerpen van merken en logo's, Houten, Gaade, 1989. PAULIN J. e.a., Beeldende kunst. Begrippen en lexicon, Brugge, Orion, 1970. PORTER, T. Manual of Graphic Techniques 1, Astragal Books, - 1980. PORTER, T. Manual of Graphic Techniques 2, Astragal Books, - 1982. PORTER, T. Manual of Graphic Techniques 3, Astragal Books, - 1983. PYNENBURG H., Leven, beleven, ontdekken, 1-2-3-4, Helmond, S.D. QUISTON M., Graphic design, "source book", London, 1987. READ H., De kunst in haar educatieve functie, Utrecht, Aula, 1958. REID C., Portret in aquarel, De Bilt, Cantecleer, 1986. ROBERT, W.G. Rendering with Pen and Ink, Thames and Hutson. RUBEN W., Primitivism in 20th century Art, vol. I, II, The museum of Modern Art New York. SCHAAP J., Doe meer met kalligrafie, De Bilt/Schoten, Cantecleer/Westland, 1989. SCHOBER H., Waarneming en werkelijkheid, Hollandia. SCHOOLMEESTERS A., Inleiding tot de moderne kunst, Leuven, Acco, 1979. SIMPSON I., Praktische tekenencyclopedie, Houten, Gaade. Tekenen en schilderen, . landschappen . waterverf en gouache . portretten . modellen, De Bilt, Cantecleer, 1978. TRITTEN G., Kinderwerk, Sampon, 1965. VAN DIJCK E., Kalligrafie, Houten, Gaade. VAN KRUININGEN, Techniek van de grafische kunst, De Bilt, Cantecleer. VAN POLING C., Kandinsky-lessen aan het Bauhaus: kleurentheorie en analytisch tekenen, De Bilt, Cantecleer. VAN RINGELESTEIN, Beeld en werkelijkheid, Meulenhoff Educatief. VERNON, De psychologie van het zien, Utrecht, Aula Compendia. VERSCHRAEGEN, R. Wetenschappelijk Tekenen-deel 1, Van In, - 1971. VERSCHRAEGEN, R. Wetenschappelijk Tekenen-deel 2, Van In, - 1972. VERSCHRAEGEN, R. Instrumentaal Tekenen, Van In, - 1983.

D/2000/0279/067

16


S S S S S S

S

S S

WALRAVEN, dr J .Kleur, Zomer en Keuning, - 1981. Nederlandse vertaling en bewerking . WATSON, E.W. The art of pencil drawing, Watson-Guptill publications. WESTERMAN, Das Grosse Lexikon der Graphik. WEYENBERGH, O. Wetenschappelijk Tekenen 1, Standaard, - 1981 . WEYENBERGH, O. Wetenschappelijk Tekenen 2, Standaard, - 1980. The fine arts series . tekentechnieken . gouache en acryl . olieverf . pastel . basisprincipes en taal, Amsterdam, Standaard, 1970. Reeks van Cantecleer, Westland-Schoten, "Hobby-reeks" van 1 tot 22 . tekenen als hobby . schilderen als hobby. Modellenboek voor anatomietekenen, De Bilt, Cantecleer, 1988. Schildertechnieken van de eeuw, De Bilt, Cantecleer, 1985.

D/2000/0279/067

17


BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTEN Tweede graad KSO KV KUNSTINITIATIE Eerste leerjaar: 3 uur/week Tweede leerjaar: 3 uur/week

In voege vanaf september 1991

D/2000/0279/067

D/2000/0279/067

19


INHOUD

1

BEGINSITUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2

DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

3

LEERINHOUDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

4

METHODISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

D/2000/0279/067

20


1

BEGINSITUATIE

De leerlingen hebben in de eerste graad leren waarnemen. Ze zijn bovendien met enkele aspecten van de kunst (beeld - muziek) op een actieve en creatieve wijze in contact gekomen. Daarbuiten zijn ze via de media beïnvloed door de eigentijdse beeld- en muziekcultuur. In de lessen geschiedenis van de eerste graad hebben ze kennis gemaakt met de prehistorie en de beschavingen in het Nabije Oosten (eerste leerjaar) en met de cultuur van Griekenland en Rome (tweede leerjaar); in die van de tweede graad zullen ze de middeleeuwen (eerste leerjaar) en de nieuwe tijd (tweede leerjaar) bestuderen. 2

DOELSTELLINGEN

2.1

Algemene doelstellingen

Belangstelling wekken voor de kunst en het kunstgebeuren, bovendien de behoefte doen groeien om met kunst om te gaan. De leerlingen tot een volledige persoonlijkheid laten uitgroeien en hun een voedingsbodem verschaffen ter verrijking van hun creativiteit. Leren kijken naar kunst en zonder vooroordeel een kunstwerk benaderen. Door waarneming en analyse van een kunstwerk (beeld - muziek) komen tot kunstbeleving. Beheersen van een juiste vakterminologie.

S S S S S

2.2

Leerplandoelstellingen

De architecturale, plastische en picturale waarden van een kunstwerk laten ontdekken en leren analyseren. De beeldcomponenten met hun inhoud en betekenis kennen, kunnen benoemen en toelichten. Inzien dat de stijl van een kunstwerk bepaald wordt door diverse componenten, die stuk voor stuk kunnen worden ontleed en besproken. Een methode verwerven om een kunstwerk zinvol te analyseren en te bespreken. De leerlingen sensibiliseren voor de culturele actualiteit (tentoonstelling, museum- en/of concertbezoek enz.), creatieve uitingen en atelierwerk.

S S S S S

3

LEERINHOUDEN

3.1 S

Minimumprogramma

Wat omvatten de "Schone Kunsten"? (De eigenheid van bouw-, beeldhouw-, schilder-, teken- kunst, grafische kunsten, decoratieve kunsten, toegepaste kunsten enz.)

D/2000/0279/067

21


S

Kennis, analyse en bespreking van de beeldcomponenten zoals: Schilderkunst

Beeldhouwkunst

Bouwkunst

materiaal en techniek compositie vorm en structuur kleur en licht lijnvoering visueel ritme diepte-, ruimtewerking relatie tussen voorstelling (inhoud) en werkelijkheid volume en ruimte grondplan doorsnede opstand/wand inplanting

S Analyse van kunstwerken. Er zijn verschillende manieren om een kunstwerk te bekijken, te analyseren en te bespreken. Eén van de vele methoden kan het volgende proces vertonen: Minimumprogramma inhoud

nauwkeurige beschrijving van wat er te zien is

ontdekking verwondering

vorm

analyse van één of meer componenten, specifiek voor dat kunstwerk

kennis, afleiding toepassing enz.

karakter

betekenis, interpretatie van de componenten

beleving

referentiekader

tijdgeest, kunstenaar, functie enz.

uitdieping

D/2000/0279/067

22


3.2

Uitbreiding

S Kunst als spiegel van de tijd, van de maatschappij enz. S Bezoek en bespreking van een kunstmanifestatie, tentoonstelling, gebouw, kunstenaarsatelier enz. S Elke uiting of vorm van beeldcultuur of beeldtaal die kadert in de visie en doelstellingen van dit leerplan. S Elementen uit de muziektaal en aangepaste muziekvoorbeelden ter vergelijking.

3.3

Toelichting

S Hoewel het vak Kunstinitiatie een eigen leerinhoud bevat en een specifieke benaderingswijze veronderstelt, verschillend van het vak Kunstgeschiedenis, zal men dikwijls beide disciplines op elkaar kunnen afstemmen. Bijvoorbeeld bij de bespreking of analyse van de beeldcomponenten of kunstwerken doet men er goed aan voorbeelden te kiezen uit de stijlperiode die men op dat ogenblik in het vak Kunstgeschiedenis behandelt. S Voor de inhoud van sommige lessen kunstinitiatie kan worden samengewerkt met het atelier. 4

METHODISCHE WENKEN (zie AV Kunstgeschiedenis punt 4)

D/2000/0279/067

23


VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTEN Tweede graad KSO

Recommend Documents