Visie op Kunststof. Samen voor meer innovatie. Aan het woord Samen innovatie bedenken. In de kijker Fotonica. Uit de praktijk Chemical Leasing

september 2012 | jaargang 2 | nr. 3 | kostprijs: €10

Visie op Kunststof Vakblad over innovatie voor de kunststof- en rubberverwerkende industrie in Vlaanderen

Samen voor meer innovatie

Aan het woord Samen innovatie bedenken In de kijker Fotonica Uit de praktijk Chemical Leasing®

Met steun van

Kunststoffen 2012 Geen toekomst zonder kunststoffen nieuw  groen  licht  slim

   

Nieuwe materialen, duurzaamheid en innovatie Grensverleggende technieken Expositie van 250 specialistische bedrijven en kennisinstellingen Deelname congresprogramma inbegrepen

14e editie • Grati

s toegang

beurs.nl

www.kunststoffen

Vakbeurs & Congres Woensdag 26 en donderdag 27 september 2012 NH Conference Centre Koningshof te Veldhoven

Met ondersteuning van:

Colofon

Inhoud

Visie op Kunststof is een vakblad voor de Vlaamse kunststof- en rubberverwerkende bedrijven, hun afnemers en toeleveranciers.

Voorwoord | Klaar voor de toekomst Case study | Belang van post-consumer HDPE Aan het woord | Samen innovatie bedenken In de kijker | Project Durable Biobased plastics (DurBio) In de kijker | Internationaal Symposium Lid worden | Zin in subsidies? Actua Market review | Samenwerking rond innovatie Innovatie | Project “Watrasist” In de kijker | Fotonica sleuteltechnologie van/voor de 21ste eeuw Actua Research | Toekomstverkenning microverwerking van kunststoffen Innovatie | Hoe maak ik een kunststofproduct antibacterieel? Research | Atmosferisch plasma voor (duurzame) materiaaleigenschappen In de kijker | Tina-fonds Uit de praktijk | Chemical Leasing® een alternatief businessmodel Leden | Leden in de kijker Agenda | Opleidingen aan de KHBO | Opleidingskalender VKC - Najaar 2012

2e jaargang nr. 3 Verschijnt 2 maal per jaar Oplage: 3250 ex.

Redactie:

Jan Geeraert

Verantwoordelijke Uitgever: Jan Geeraert

Adres

E. Sabbelaan 51 BE-8500 Kortrijk T +32 56 28 28 25 F +32 56 28 28 05 E [email protected] W www.plasticvision.be

Drukwerk

Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

Publiciteit

Jan Geeraert

Vormgeving, copy en realisatie Denk! Communication Vaartstraat 13-15 8400 Oostende T 059 34 02 80 F 059 34 02 89 www.denk.be

Copyright: Visie op Kunststof is een uitgave van Flanders’ PlasticVision. Overname van artikels kan alleen na toestemming van de uitgever.

4 6 8 12 14 15 16 18 19 20 24 26

29 30 32 34 36 37 38

06 20 32 Aan het woord (p.8)

De eerste Ronde Tafel met de Vlaamse kennispartners was een succes en verdient navolging in de nabije toekomst. Alleen op die manier kan de versnippering van inspanningen en middelen worden tegengegaan bij het opzetten van nieuwe projecten. Samen voor meer!

VOORWOOR

Klaar voor de toekomst

De vakantie is achter de rug, de herfst staat voor de deur. Dat betekent dat we alweer meer dan twee derde van het jaar achter de rug hebben. Maar aangezien we 2012 zijn, betekent dat ook dat Flanders’ PlasticVision twee jaar oud is en we dus halfweg ons eerste mandaat zijn. Het is goed om op zo’n moment eens achterom te kijken en na te gaan waar er opportuniteiten voor verbetering zijn, maar nog belangrijker is het om vooruit te kijken naar nieuwe mogelijkheden voor de toekomst. Dat laatsgenoemde moeilijk is zonder glazen bol wil ik graag toegeven, maar vaak zijn er andere manieren om daarop in te spelen. In de voorbije periode hebben we ook heel wat bedrijven bezocht en geluisterd naar de noden die zij hebben op het vlak van innovatie. En één topic dat steevast terugkeert tijdens die gesprekken is het gebrek aan capaciteit binnen de kunststof- en rubberverwerkende kmo’s om subsidiedossiers te schrijven, in te dienen en op te volgen. Dat, samen met onze eigen nood aan ondersteuning op dat vlak, heeft ons aangezet tot het sluiten van een raamakkoord met een consortium van gespecialiseerde dienstverleners, waardoor onze leden zich kunnen laten begeleiden bij de uitwerking van hun dossier. Daarover vindt u meer informatie verder in deze editie. We zijn blij aan te kunnen kondigen dat onze eerste toekomstverkenningstudie “Microverwerking van kunststoffen in Vlaanderen” afgerond is. De resultaten zijn in boekvorm gegoten en het is een publicatie geworden om trots op te zijn. Door het aangeven van de kansgebieden met deze technologie voor de Vlaamse kunststof- en rubberverwerkers, hopen we de toekomst zelf een stukje vorm te kunnen geven. Bijvoorbeeld door het begeleiden van bedrijven die onze aanzet tot transitie willen implementeren. Het spreekt echter voor zich dat er nog veel topics in

4

Visie op Kunststof 3 | 2012 voorwoord

de hoofden van ieder van jullie leven die geschikt zouden kunnen zijn voor het uitvoeren van een haalbaarheids- of toekomstverkenningstudie. Wij roepen iedereen dan ook op om daarover met ons in dialoog te gaan en nieuwe studies op te zetten om zo een competitief voordeel te bekomen ten opzichte van de concurrentie in het buitenland. Een voorsprong behouden en verder uitbouwen ten opzichte van de ons omringende landen zal niet eenvoudig zijn in het licht van de slabakkende economie en het dalende ondernemers- en consumentenvertrouwen. Er zal geloof en vertrouwen nodig zijn in partners waarmee door samenwerking nieuwe producten en processen gegenereerd kunnen worden. Alleen zo kunnen we het hoofd bieden aan alle doemberichten in de media en bouwen we aan een betere toekomst voor iedereen. Clement De Meersman Voorzitter

Jan Geeraert Algemeen directeur

Onberispelijke prestatie! ENGEL e-motion medical

ENGEL medical Elektrische machines betoveren door topprestatie. De ENGEL e-motion medical serie verbindt topprestatie met de beste hygiëne. Geoptimaliseerd voor clean-room-toepassingen beschikt u over een omhulde massacilinder ter minimalisering van vervuiling en warmte; standaard afgesloten aandrijvingen en een olieterugvoerinrichting op de kniehefboom. De ENGEL e-motion medical is als algemene serie tot 500 ton sluitkracht beschikbaar.

Hygiënisch en precies. Met ENGEL medical. Omdat het om leven gaat.

ENGEL medical ENGEL BENELUX B.V. | Peppelkade 25 | NL-3992 AL Houten tel: +31 (0)30 638 0194 | fax: +31 (0)30 637 9462 | e-mail: [email protected] ENGEL AUSTRIA GmbH | A-4311 Schwertberg | tel: +43 (0)50 620 0 | fax: +43 (0)50 620 3009 e-mail: [email protected] | www.engelglobal.com

be the first.

case stud

Belang van post-consumer HDPE Oorlog aan de wegwerpmaatschappij.

Binnen de ecologische productbenadering vormt recyclage een héél belangrijk aspect. In de industrie is er dan ook een grote behoefte om tijdens deze overgangsperiode de afvalstromen van industriële kunststofproducten in kaart te brengen, alsook de technische kennis van recyclaat en ondersteuning om die grondstof opnieuw te gebruiken als volwaardig product.

Omwille van de steeds groeiende vraag van consumenten naar ecoproducten en de impact van verpakkingen op het milieu, zijn producenten volop op zoek naar oplossingen voor recyclage. Dat wordt hen niet makkelijk gemaakt door de steeds veranderende trends in afvalverwerking en de onophoudelijke stroom van nieuwe reglementeringen rond afvalproducten na de ‘end of life’ van kunststofproducten. Flanders’ PlasticVision en Procter and Gamble willen de kunststofindustrie een stevig handje toesteken en richten samen een expertisecentrum op. Bovenop die afvaltrends- en wetgevingsperikelen komt ook nog eens dat ook de grondstofprijzen van polymeren allesbehalve gedaald zijn, wel integendeel. De fossiele grondstoffen voor polymeren zijn niet onuitputtelijk. Naarmate er meer schaarste is wordt de grondstofprijs hoger en wordt men bewust om zuiniger met deze grondstoffen om te springen. Dat kan bijvoorbeeld door het afval tijdens de productie te minimaliseren, het overblijvende productieafval maximaal te recycleren en uiteindelijk het ‘cradle-to-cradle’-principe toe te passen.

6

Visie op Kunststof 3 | 2012 case study

Daarom richten het technologiecenter (Vlaams Kunststofcentrum) van Flanders’ PlasticVision en Procter and Gamble samen een expertisecenter op, met de steun van EFRO. De doelstelling van dat centrum is alle mogelijkheden te ontwikkelen om de bedrijven te ondersteunen in hun pogingen om hun afval te hervormen tot een volwaardig product. De kernactiviteiten voor die ondersteuning zijn identificatie en karakterisatie van post consumer gerecycleerde kunststoffen. Om op een zo goed mogelijke manier aan de wensen en noden te kunnen voldoen hebben beide partners een projectprogramma van twee jaar voorzien. Eerst en vooral is het van uitermate groot belang dat de huidige situatie betreffende HDPE postconsumerafval zo correct mogelijk in kaart wordt gebracht. Daarna zullen de partners het recyclageproces ontleden en de inzetbaarheid van de gerecycleerde materialen proberen inpassen in nieuwe toepassingsdomeinen. Een positief neveneffect daarvan is dat er relevante kennis omtrent optimalisatie en verwerking van recyclaten verworven zal worden. Omdat uiteraard een ‘proof of concept’ nodig is, wordt een vooropgestelde case uitgewerkt. De daarop volgende verspreiding van recent verworven en gestaafde kennis, moet bedrijven stimuleren en helpen in het implementeren van de bekomen resultaten. Het uiteindelijke doel is het implementeren en commercialiseren van het recyclagemateriaal versnellen.

Het is de doelstelling van het consortium om een recyclagesysteem te ontwikkelen om High Density Polyethyleen (HDPE) te hergebruiken in de HDPE-verpakkingsflessen door injection moulding stretchtechnologie (ISBM). Die techniek krijgt de voorkeur ten opzichte van het extrusion blowmoulding ofwel (EBM)-productie, omwille van gefundeerde economische en ecologische redenen. Zowel producenten van preforms, kunststofflessen, consumergoederen die verpakkingen voor hun producten gebruiken, als de Vlaamse kunststofsector in zijn totaliteit, kunnen beroep doen op deze kennis. Met de disseminatie van de resultaten van de casestudie wil het consortium aantonen dat het mogelijk is post consumer material aan te wenden in technologisch uitdagende technieken voor complexere toepassing. Dat sterkt het imago om recyclaat te gebruiken als grondstof voor technologische toepassingen, waardoor men de sector wil overtuigen meer en meer post consumer waste te gaan gebruiken.

Wim Grymonprez Departementshoofd Flanders’ PlasticVision Division Vlaams Kunststofcentrum [email protected]

Visie op Kunststof 3 | 2012 case study

7

AAN Het

Samen innovatie bedenken

werkt het aan sterke en innovatieve thema’s en kan het als neutrale instantie de belangen van alle betrokkenen uitlijnen en op elkaar afstemmen” vindt ir. Jan Sijnave. “Dat vergroot de slaagkansen ook omdat mensen en middelen optimaal kunnen ingezet worden. Door het brede overleg met de partners kan Flanders’ PlasticVision ook de wensen van de kritische massa beter bepalen. Die samenhang verhoogt daarnaast de representativiteit en impact bij bijvoorbeeld de overheid. De Ronde Tafel optimaliseert dus de samenwerking tussen alle actoren die richtingbepalend voor de sector zijn” zegt de programma- en innovatiemanager bij Flanders’ PlasticVision. Deelnemers van de eerste Ronde Tafel in actie.

Dat vele hoofden meer kunnen bedenken dan één, wist men ten tijde van Koning Arthur al. Flanders’ PlasticVision organiseerde in mei een eerste Ronde Tafel met de kennispartners uit het Vlaamse landschap. Het doel was op termijn de toekomst van de sector verzekeren door het lanceren van nieuwe projecten. De betrokkenheid van kenniscentra en beroepsorganisaties beleidsmatig activeren, is daarin een cruciale stap. De presentatie van lopende projecten prikkelde de twaalf tafelgenoten om alles kritisch te bekijken en om nieuwe projecten te suggereren. Daaruit volgde een lange lijst van topics waarmee Flanders’ PlasticVision inmiddels aan de slag is gegaan. De Ronde Tafel wordt in de toekomst zonder twijfel opnieuw samengeroepen. Samen vooruit kijken

Net als elke tak uit de industrie, ligt de toekomst ook voor de kunststofindustrie in innovatie en creativiteit. Flanders’ PlasticVision gaat tot het uiterste om een antwoord te kunnen bieden op diverse oproepen van Europese en regionale overheden om de toekomstperspectieven vakkundig te verkennen. “Daarom scout de belangenorganisatie alle oproepen en voorstellen die de samenwerking stimuleren,

8

Visie op Kunststof 3 | 2012 aan het woord

Denken en doen in de kunststofwereld

“De lijst van lopende projecten is ronduit indrukwekkend” zegt Jan Geeraert, algemeen directeur van Flanders’ PlasticVision. Zo werd er een toekomstverkenningstudie rond microverwerking van kunststoffen op de rails gezet,

“De sector mag zijn pollen kussen met deze Ronde Tafel. De holistische aanpak van Flanders PlasticVision zorgt voor een noodzakelijke interactiviteit bij alle spelers in deze sector.” Carine Van Hove (VITO)

Proactief overleggen om beter samen te werken.

wordt er onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van krasvaste coatings voor kunststoffen, en ook het EU CORNET-project Flaxhemplast wordt met een vermelding beloond. Daarnaast is er het goedgekeurde VIS-traject DURBIO dat zal worden opgestart. Dat focust op de toepassingen van hernieuwbare kunststoffen in extrusieprocessen voor duurzame eindproducten. Verder zijn er nog diverse projecten ingediend als reactie op de oproep van het Agentschap Ondernemen binnen de ‘Nieuw Industrieel Beleid - Fabrieken voor de Toekomst’-visie van de overheid. Zo mikt Watrasist op de toepassing van kunststoffen in de assistieve (medische, paramedische) technologie. Het zal de voordelen van kunststoftoepassingen verduidelijken en ze beter integreren. Ook worden bestaande kunststofverwerkers aangespoord de kansen van die nieuwe markt te grijpen. Federplast.be nam daarin de lead. Core Business is een ander ingediend en goedgekeurd projectvoorstel, onder coördinatie van Centexbel en ingediend door FEBEM. Het focust vooral op een betere controle op en behandeling van materiaalketens binnen bedrijven, waardoor recyclaten optimaal in het productieproces kunnen worden ingevoerd. Bijgevolg wordt het afval gelijktijdig beter gedefinieerd. Het project draait dus om de integratie van nieuwe waardeketens en moet tot stand komen door audits, richtlijnen en bezoeken. Het Europese Leonardo Da Vinci-project Re-MOULD, ten slotte, werd ingediend door Hogeschool Gent en vindt partners in Nederland, Portugal en Slovenië. Re-Mould gaat ouder technisch geschoold personeel, ook van buiten de kunststofverwerkende sector, opleiden tot operatoren in spuitgietprocessen. Daarvoor is een lessenpakket nodig en moet een methodiek worden bepaald. Het internationale partnerschap garandeert een Europese verspreiding.

Lijst van mogelijke projectideeën

Twaalf afgevaardigden uit diverse kenniscentra die actief zijn in het kunststoflandschap staken op 21 mei de koppen bij elkaar om de lopende projecten te bekijken, maar vooral om de nieuwe opportuniteiten te screenen. “We roepen vooral op om inhoud en ideeën aan te leveren” zegt Jan Geeraert. Met de lijst van mogelijke thema’s die hij opsomt, haalt hij niet enkel spitstechnologische toepassingen aan, maar ook onderwerpen zoals recyclage of andere groene aspecten. Jan Sijnave ziet alvast een hele rits domeinen waarrond in Vlaanderen kan worden samengewerkt: ontkleuren en ontgeuren van recyclagestromen, snelle ontvorming, grote hitte bestendigheid, antibacteriële toepassingen, additieven bij het productieproces, opschuiming, micromoulding en ook specifieke toepassingen zoals getriggerde polymeerdegradatie.

“Flanders PlasticVision is duidelijk als katalysator op snelheid gekomen en werkt op een heel breed vlak. Ze gaat bedrijven met dit overleg de instrumenten aanreiken die ze niet kunnen of mogen missen.” Geert Scheys (federplast.be)

Visie op Kunststof 3 | 2012 aan het woord

9

“Deze eerste Ronde Tafel toonde aan dat het eenrichtingsverkeer van ideeën kan omgebogen worden naar intensieve wisselwerking. Ik kijk uit naar de volgende edities waar die dialoog op gang gaat komen.” Jan Laperre (Centexbel)

multi-material joining, Change2micro, het 3D-printen van en voor kunststoffen als smart-materialen halen het gemeenschappelijke verlanglijstje. Ook het verwerken van biopolymeren en het energiemanagement voor de kunststofverwerkende industrie blijken hete hangijzers binnen de sector. Met de afspraak om deze topics verder mee te nemen als Innovatie-prioriteiten, maakten de kunststofridders alvast een nieuwe afspraak voor samenkomst. De volgende Flanders’ PlasticVision Ronde Tafel zal in het najaar worden gehouden, alle partners worden daarop tijdig uitgenodigd. Na deze uitermate geslaagde en gesmaakte primeur kunnen we alvast volgende baseline lanceren met het oog op een volgende editie: de afwezigen hebben ongelijk.

Onder de noemer ‘alternatief ’ komen onderwerpen aan bod zoals het gebruik van groenteafval als basis voor nieuwe bio-gebaseerde kunststoffen, herintegratie van bestaand kunststofafval in nieuwe productieketens, maar ook de SMART-toepassingen zoals ‘embedded intelligence’, of het inbouwen van sensoren in kunststof. Ook grafeen kan als ‘hot item’ zeker tellen: een product voor morgen dat nauw aansluit bij de nanotechnologie. De wereldwijde miljardeninvesteringen in R&D, zoals blijkt uit diverse commentaren en publicaties, zijn het bewijs van het grote belang van de ontwikkelingen hier rond. Diverse partners aan deze Ronde Tafel werken al aan diverse projecten. Zoals reactieve extrusie, bio-afbreekbare verpakking en easy-to-clean oppervlakken, zelfhelende materialen, atmosferisch plasma. Daarnaast lopen er onderzoeksprogramma’s voor verbeterd brandgedrag van kunststoffen, verbeterde oppervlakte-eigenschappen van matrijzen, antibacteriële toepassingen, lijm- en laminaattechnieken. Een kritische noot volgt er bij het bespreken van de recyclage van kunststoffen: “de regelgeving doet de evolutiekansen vastlopen”, zo klinkt het. En er zijn grote vragen bij de sorteermethodes en welke criteria hiervoor door de plaatselijke overheden gehanteerd worden.

Nieuwe trajecten

Van de vele suggesties die de leden van de Ronde Tafel formuleerden, werden enkele interessante topics weerhouden voor verdere ontwikkeling door Flanders’ PlasticVision, uiteraard in samenwerking met de partners. Zowel

10 Visie op Kunststof 3 | 2012 aan het woord

Externe deelnemers aan de eerste Flanders’ PlasticVision Ronde Tafel Geert Scheys | federplast.be Jan Kerremans | KHLim - Cel Kunststoffen Karel Van Acker | KUL Hilde Bonte - Eric Debrabandere | KHBO Jan Laperre | Centexbel Chris Casteele | Agoria Kris Van de Voorde | IMEC Ludwig Cardon | HoGent Benjamin Denayer | Sirris Carine Van Hove | VITO Bart Hommez | UGent

23 & 24/10/2013 - FLANDERS EXPO

METAL & PLASTIC SUBCONTRACTING2013 Nu gelijktijdig met de vakbeurs

23 & 24 oktober 2013 - Flanders expo

Geert Vander Schueren Technical Sales Manager - BST – Gent

Voor BST bracht METAL & PLASTIC SUBCONTRACTING 2011 belangrijke nieuwe leads op. “Eén van deze leads is nu effectief een nieuwe klant voor ons. Deze klant is gevestigd in de buurt van BST, maar we kenden elkaar nog niet. Voor een nieuwe productlijn heeft BST deze nieuwe klant intussen geassisteerd in co-engineering, prototyping en productie van gietstukken en verspaande onderdelen in RVS.”

Vraag vandaag nog uw exposantendossier aan

www.easyFairs.com/SUBCON-BE WAREN ALLE VAKBEURZEN MAAR ZO GEMAKKELIJK!

In de kijke

Durable Biobased Plastics (Durbio) len kiloton per jaar. In het bijzonder zijn biogebaseerde polyesters in staat om in bepaalde toepassingen PET, PP of PVC te vervangen. Om de industrie te ondersteunen wordt ze geïnformeerd over de beschikbare kennis en de verdere ontwikkeling van ervaring en technologische kennis over het processen van biopolymeren. Het traject zal daarom technische en wetenschappelijke informatie over biopolymeren voor duurzame eindproducten genereren, bundelen en doorgeven aan de industrie.

Vis-Traject voor toepassingen van biogebaseerde kunststoffen in extrusieprocessen voor duurzame eindproducten.

De hoge en grillige aardolieprijzen plunderen niet alleen uw portefeuille, maar wakkeren gelukkig ook de interesse naar het gebruik van hernieuwbare grondstoffen aan. Tot op de dag van vandaag brengt de industrie vrijwel uitsluitend biogebaseerde alternatieven op de markt voor producten voor eenmalig gebruik, zoals verpakkingen of agrotextiel. De overtuiging dat die hernieuwbare polymeren eigenschappen vertonen die gelijkwaardig (kunnen) zijn met synthetische polymeren, krijgt steeds meer weerklank, zodat eindproducten met een lange levensduur binnen handbereik komen te liggen. Een succesvolle omschakeling voor extrusietoepassingen naar biopolymeren voor duurzame toepassingen, vereist dat de eigenschappen van de eindproducten kunnen wedijveren met die van eindproducten op basis van synthetische polymeren. Daarnaast moet de weerstand tegen veroudering van de ontwikkelde producten aangetoond kunnen worden . De Vlaamse textiel- en kunststofverwerkende industrie beschikt over een substitutiepotentieel van enkele tiental-

12 Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

Dat vormt de basis van het traject: aanpassen van de biopolymeerformulatie voor optimale verwerkbaarheid en eindeigenschappen, evaluatie en aanpassing van sterkte, UV-stabiliteit en hydrolyseweerstand, het gebruik van additieven (vb. crosslinking agents, stabilisatoren) en polymeren (vb. stereocomplex PLA) om de weerstand tegen veroudering te bevorderen, en evaluatie van functionele eigenschappen zoals brandgedrag.

Doel van het traject

De algemene doelstelling van het traject is om de bedrijven uit de doelgroep de technologische, economische en ecologische kennis te laten opbouwen die vereist is om producten, die deels of volledig opgebouwd zijn uit hernieuwbare thermoplasten, op de markt te brengen met een zo hoogmogelijk toegevoegde waarde. De aandacht gaat in het bijzonder uit naar producten met een hoge duurzaamheid. Die hebben namelijk een lange levensduur en zijn resistent tegen verouderingsprocessen in realistische gebruikscondities.

In de praktijk

In werkelijkheid zullen samenwerkingsverbanden tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kenniscentra van levensbelang zijn. Op die manier kunnen gerichte biopolymeerformulering en verwerkingscondities op punt gesteld worden om eindproducten te realiseren met een aanvaardbare levensduur en sterkte. Een andere belangrijke factor is het uitschakelen van degradatieprocessen onder invloed van belichting, vocht en stress. Naast het ter beschikking stellen van procedures voor eco-design en kwantificering van ecologische impact, zal het uiteraard belangrijk zijn dat de opgedane kennis op een zo duidelijk mogelijk manier naar de bedrijven wordt overgebracht.

U bent op zoek naar een productie machine op maat ? U overweegt een specifieke spuitgiet automatisatie ?

Vaskon ontwerpt en maakt voor U : Robotcellen & robotgrijpers (custom built)

Doelgroepbedrijven

Het traject richt zich op bedrijven uit twee sectoren: de textielsector en de profielextrusiesector. De verwachte doorbraak van biogebaseerde polyesters zal ook implicaties hebben in andere deelsectoren van de polymeerverwerkende industrie. Daarnaast behoren de (potentiële) toeleveranciers tot de doelgroep. Die nauwe samenwerking zal de synergie tussen productleveranciers en extrusiesector blijvend bevorderen. De bedrijven uit de doelgroep kunnen het traject aansturen door deel te nemen aan de gebruikerscommissie. Via gerichte demonstratiecases zal de haalbaarheid van de voorgestelde ontwikkelingen worden aangetoond.

Centexbel: Raf van Olmen | T +32 9 24 382 56 [email protected] | www.centexbel.be

Specifieke bewerkingsmachines Freesmachine voor vlakke platen

Speciale laserbewerkingsmachines

Robotfreesmachines

Flanders’ PlasticVision Afdeling Vlaams Kunststofcentrum: Wim Grymonprez | T +32 56 28 18 28 [email protected] | www.vkc.be KHBO: Frederik Desplentere | T +32 59 56 90 45 [email protected]| www.khbo.be Artesis Hogeschool: Karine Van Doorsselaer | T +32 3 20 561 70 [email protected] | www.artesis.be

Assemblagemachines op maat : Special machine construction

Flanders’ PlasticVision: Tom Vellemans | T +32 56 28 28 30 [email protected] | www.plasticvision.be

Mould manufacturing & repair k

Krommebeekstraat 24 8930 MENEN Machines voor kwaliteitscontrole : …

BELGIUM phone.: +32 56 52 14 80 [email protected] w w w. v a s k o n . c o m

in de kijke

Internationaal Symposium: European Research & Innovation for a Biobased Economy.

Verkondigen dat ontwikkeling van de Biobased Economy in volle opmars is, zou een understatement van jewelste zijn. Zowel binnen een regionale als Europese context worden uiterst belangrijke onderzoeksinspanningen geleverd om nieuwe en meer performante biogebaseerde grondstoffen te ontwikkelen, die om te zetten naar ecologisch verantwoorde eindproducten, en zo de ecologische voetafdruk drastisch te verlagen. Op Europees vlak lijkt dergelijk onderzoek zijn vruchten reeds af te werpen en leidt het steeds meer tot innovatieve, commerciële eindproducten. Als afsluitend event van het Europese onderzoeksproject “BIOAGROTEX” wordt daarom een internationale symposium georganiseerd met als titel: “European Research & Innovation for a Biobased Economy”. Toch worden tijdens dat symposium niet enkel de onderzoeksresultaten van het BIOAGROTEX project besproken. Zowel de Europese Commissie als EuropaBIO komen aan bod om de visie binnen Europa omtrent de ontwikkeling van de Biobased Economy en de voorziene Europese ondersteuning in de toekomst toe te lichten.

Daarnaast zullen internationale vertegenwoordigers van zowel onderzoeksinstellingen als van de industrie resultaten en producten voorstellen die gerelateerd zijn aan een rist Europese onderzoeksprojecten, waaronder: WOODY, NATEX, NATUREWINS, BIOTEXT en NOTERIFIGA. Daarbij komen alle relevante domeinen binnen de Biobased Economy aan bod: • De ontwikkeling van bioresins. • De ontwikkeling van biopolymeren en biopolymeerformulaties met geïntegreerde functionaliteiten. • De industriële implementatie van hernieuwbare grondstoffen in diverse applicatiegebieden waaronder: textiel, kunststoffen en al dan niet kunstvezelversterkte composieten. Uiteraard komt ook de analyse van de ecologische impact van de gegenereerde nieuwe materialen aan bod. Het symposium biedt dan ook een uitstekende gelegenheid om u op de hoogte te stellen van de nieuwste ontwikkelingen en eindproducten binnen de Biobased Economie, of om u via de geboden netwerking te engageren binnen dit enorm boeiende en innovatieve domein.

Voor inlichtingen en inschrijvingen: www.centexbel.be/nl/agenda/internationalsymposium-bioagrotex

14 Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

Zin in subsidies? Dankzij Flanders’ PlasticVision maximale slaagkans! niveau helpen u om uw slaagkansen te vergroten. De firma’s Nieuwe producten ontwikkelen en nieuwe bronnen van Grant@vice, Xilon en Genium Group hebben een grote inkomsten vinden, is niet evident. Subsidies vormen een knowhow en jarenlange ervaring. U kunt een beroep doen welkome ondersteuning bij dat proces maar een subsiop 3 expert consultants diedossier opstarten is met meer dan 44 jaar gecompliceerd en vergt relevante ervaring: dr. ir. tijd en specifieke kenD. Baetens, ir. D. Baenis waardoor heel wat Wat doen deze experts voor u? tens en G. Vanderlinden. kmo’s afhaken. Mede Zij worden ondersteund daardoor blijven inZij zoeken subsidiemogelijkheden voor uw projectidoor K. Ceulemans en novatieprojecten soms deeën en begeleiden u bij het opstellen van het aanI. Nijs met gezamenlijk (te) lang in de kast vraagdossier: meer dan 13 jaar releliggen of worden ze vante ervaring. Tevens zelfs nooit gerealiseerd. • zij zoeken nationale en internationale subsidie-opkunt u een beroep doen Flanders’ PlasticVision portuniteiten; op de financiële experwil dat vermijden en • zij geven u advies over steunmogelijkheden voor uw tise van W. Vandenbulzal haar leden actief ideeën; cke met ruim 30 jaar erlaten begeleiden bij varing, mocht u ook de subsidieaanvragen. Het • zij helpen u om uw project vorm te geven; financiële haalbaarheid doet daarvoor een be• zij schrijven de steunaanvraag uit; van uw plannen wensen roep op experts binnen te bespreken. Hun hulp deze thematiek. • zij begeleiden u bij het aanvraagproces; is beslist een meerwaar• zij volgen uw dossier op en rapporteren daarover; de voor uw dossiers. Vraag het gratis intakegesprek aan en • zij helpen u om het project in goede banen te leiden. ontdek hun excellente Kostprijs subsidiebegeleiding. U kunt een beroep doen op de expertise van de consultants tegen een Waarom kiezen S T E R K I N N O V A T I E W E R K voordeeltarief voor voor begeleiding? Flanders’ PlasticVisionDe consulenten bieden leden. Tijdens het gratis u een sterke begeleiintakegesprek wordt dat ding om subsidies binnader toegelicht. nen te halen. Partners van een bijzonder hoog

Neem contact op met Flanders’ PlasticVision om te starten met het begeleidingstraject voor subsidieaanvragen: Flanders’ PlasticVision Etienne Sabbelaan 51 8500 Kortrijk T 056-28 28 25 [email protected] www.plasticvision.be

Visie op Kunststof 3 | 2012 lid worden

15

actu

09/03/12

12/05/12

Revolutionair biervat van de derde generatie

Kalkoenen dragen pluimpje bij aan vervaardiging composteerbare biopolymeren

Na het eeuwenlang gebruik van houten vaten en de introductie van de metalen vaten een halve eeuw geleden, zorgen Vlaamse ingenieurs nu voor een revolutie op de biermarkt. De jonge kmo Cardiff brengt een kunststof biervat op de markt en zet daarmee een nieuwe standaard op vlak van bierkwaliteit, ecologie en efficiëntie.

Haast overal ter wereld begint de verwerkende industrie belangstelling te tonen voor keratine die uit pluimen van gevogelte gewonnen wordt. Het thermoplastische en biologisch afbreekbare materiaal, dat minder dicht is dan polyolefinen en een elasticiteitsmodulus van 3-5 Gpa, een breukspanning van 200-500 MPa heeft, kan worden vormgegoten of gemengd met standaardbioplastics om “groene” compounds te vervaardigen. Keratine is met een smelttemperatuur van 95°C minder temperatuurgevoelig dan andere bioplastics.

Twee Limburgse ingenieurs met een uitgebreide ervaring in de sector namen twee jaar geleden de handschoen op. Een alternatief ontwikkelen is echter iets waar al velen hun tanden op stuk gebeten hebben: de kunst bestaat erin om een goedkope, maar sterke verpakking te ontwikkelen die geen CO2 laat ontsnappen en geen zuurstof laat binnendringen. Slaagt men daar niet in, dan daalt de kwaliteit van het bier na verloop van tijd, met ongewenste smaakafwijkingen als gevolg. Na een ontwikkelingsperiode slaagden de ingenieurs van Cardiff erin om het biervat van de derde generatie te ontwikkelen. “De kracht van het concept zit in een inventief (gepatenteerd) drielagig systeem dat zorgt voor een zeer goede zuurstofbarrière. In vergelijking met PET-alternatieven verbeteren we de ondoorlaatbaarheid van zuurstof met een factor 370. Daardoor kunnen we een houdbaarheid garanderen die het klassieke inox vat minstens evenaart”, verklaart het Cardiff-team. “Gecombineerd met het prijsvoordeel, een onverwoestbare ergonomische buitenbehuizing, de strakke vormgeving en de klassiek gangbare aansluitkoppen realiseren we een onklopbaar alternatief voor de metalen vaten.”

Eastern Bioplastics (VS) ontwikkelde een continu, nagenoeg volledig geautomatiseerd verwerkingsprocedé. De schachten en baarden bevatten keratine, dat nagenoeg als een standaardthermoplastic kan worden aangewend. De pluimen worden gereinigd, fijngehakt en geëxtrudeerd in stengels, die vervolgens in geurloze stukken worden gesneden en gegranuleerd. Hoewel keratine van nature witbruin is, kan het gemakkelijk worden ingekleurd. Momenteel werden spuitgiet-grades ontwikkeld, maar men werkt ook aan formules voor extrusie, met name voor de fabricage van landbouwfolies. Vooral fabrikanten van verpakkingen, wegwerpvaatwerk en andere artikelen met een korte levensduur zijn geïnteresseerd in zuivere keratine, terwijl de leveranciers van auto-onderdelen en meubilair dan weer geïnteresseerd zijn in de compounds (bv. met 40% keratine) met plastics zoals HDPE, LDPE en PP. In dat geval worden de vezels volledig in het thermoplastic en water ingekapseld waar ze niet door microben kunnen worden aangetast. De compounds zijn dan niet langer biologisch afbreekbaar.

28/03/12 Wie het muiltje print... Harde plastic voorwerpen creëren door middel van 3Dprinten was al enkele jaren geen enkel probleem, maar nu komt de Duitse firma Rapid Product Manufacturing met een sportschoenzool op de proppen, die met behulp van Selective Laser Sintering (SLS) geproduceerd kan worden. Bij de productie gaat men uit van een nieuw thermoplastisch polyurethaanpoeder dat ontwikkeld werd door het Fraunhofer Umsicht en sinds kort in de handel verkrijgbaar is.

16 Visie op Kunststof 3 | 2012 actua

Het materiaal is tegelijk sterk vanuit mechanisch oogpunt, flexibel en slijtvast. De buigingsweerstand bereikt 30 MPa, de rek bedraagt 400%, de Shore A-hardheid is 90 en de densiteit 1,2. Daarenboven is de zool voor de volle honderd procent recycleerbaar. Van dat TPU kunnen SLSonderdelen met schuimstructuur en geïntegreerde huid worden vervaardigd. Beoogde toepassingen zijn flexibele buizen voor de autofabricage of de robotica, de sector van de orthopedie en sportschoenen op maat.

24/08/12 Functionele In-Mould Labeling: licht- of zuurstofbarrière Drukkerij Verstraete ontwikkelde voor de verpakkingen van Valio, één van Europa’s grootste zuivelbedrijven, IML-etiketten met lichtbarrière. De etiketten met lichtbarrière garanderen een UV-lichttransmissie van minder dan één procent en een opaciteit van meer dan 99 procent. Dankzij de IML-etiketten blijven de producten van Valio langer hun kwaliteit en smaak behouden.

20/06/12

Het Spaanse Frutas Montosa stapt voor de verpakking van zijn guacamole alvast over op zuurstofbarrièreverpakking met IML. Dat laat de producent toe een natuurlijk product aan te bieden met een aanzienlijke houdbaarheid. IML met zuurstofbarrière biedt het voordeel van maximale decoratie, terwijl de zuurstoftransmissie ongeveer honderd keer kleiner is dan bij een traditionele verpakking. Zo kan Frutas Montosa rekenen op een oplossing die maximale productiviteit combineert met minimale productiekosten.

23/07/12 Kijk eens door de zonnecel!

Lichtgevende kunststoffen Het eerste beeld dat u zich voor de geest haalt als het over lichtgevende kunststoffen gaat, is er waarschijnlijk één uit een sciencefictionfilm uit de jaren ’70, vergezeld van luidruchtig gezoem als de lichtsabels elkaar raken. Toch is er weinig ‘fiction’ en des te meer ‘science’ aan de ontdekking van enkele wetenschappers van de TU/e: ze zijn er immers in geslaagd een kunststof te maken die licht geeft als eraan getrokken wordt. De kunststof kan in rood, geel, blauw en groen oplichten.

De kans dat u, bij een poging om door een hedendaags zonnepaneel te kijken, na vijf centimeter donkerblauwe waas al een zwarte plaat ziet, is relatief reëel. Toch is er verbetering op komst: wetenschappers van de Universiteit van Californië in Los Angeles hebben namelijk zonnecellen ontwikkeld waar u doorheen kunt kijken en die ook nog relatief efficiënt zonlicht omzetten in elektriciteit. De cellen zijn tot 70% transparant en kunnen daardoor bijvoorbeeld op ramen gebruikt worden. Er zijn nog vele andere toepassingen mogelijk. Het scherm van uw smartphone zou bijvoorbeeld ook gebruikt kunnen worden om energie op te wekken.

Het lichtgevende effect ontstaat doordat de onderzoekers een extra element hebben ingebouwd in de kunststofmoleculen: een moleculaire ring met de naam dioxetaan. Wanneer er hard genoeg aan de kunststof wordt getrokken, breekt die ring open en zendt hij licht uit. Het lichtgevende effect treedt op zolang eraan getrokken wordt. Op het moment dat de kunststof scheurt, valt er een lichtflits waar te nemen, doordat op dat moment heel veel moleculaire ringen tegelijk openbreken.

Er wordt al langer geëxperimenteerd met transparante zonnecellen, maar tot nu toe was het probleem dat ze ofwel weinig licht doorlieten ofwel weinig efficiënt waren. De zonnecellen van de Californische onderzoekers lossen dat probleem op. Ze gebruiken namelijk een materiaal dat elektriciteit opwekt uit licht dat bijna infrarood is. De cellen laten licht van andere frequenties gewoon door. Onze ogen gebruiken infraroodlicht niet en hebben dus weinig last van het feit dat de zonnecellen een deel van het licht opsouperen.

“Het onderzoek is vooral gedreven door fundamentele wetenschappelijke vragen en naar de mogelijkheden om met mechanische krachten nieuwe soorten chemie te ontsluiten”, vertelt hoogleraar Supramoleculaire Polymeerchemie prof.dr. Rint Sijbesma. Toch ziet hij al een zeer geschikte toepassing voor de ontdekking: door het uitgezonden licht is heel nauwkeurig te zien waar, wanneer en hoe polymeren breken, waardoor het belastingsgedrag ervan in detail bestudeerd kan worden.

De zonnecellen zijn niet gemaakt van silicium, zoals de meeste zonnepanelen, maar van polymeren, ofwel: plastic. In het plastic zitten kleine zilveren draadjes en nanopartikels van titaniumoxide. Die plastic zonnepanelen zijn een stuk minder efficiënt: slechts 4% van het zonlicht wordt omgezet, tegenover 15% bij gewone zonnepanelen. Daar staat tegenover dat die plastic zonnecellen flexibel zijn, goedkoop gemaakt kunnen worden en op de gekste plekken gebruikt kunnen worden.

Visie op Kunststof 3 | 2012 actua

17

market revie

Samenwerking rond innovatie Algemene Vergadering van de Europese kunststofverwerkende industrie (EuPC) 2012.

Naast de klassieke thema’s zoals de activiteiten van EuPC, de evoluties in de Europese wetgeving in verband met kunststoffen en de sectorspecifieke problemen, werd de focus dit jaar ook op innovatie met kunststoffen en composieten gelegd. EuPC, de Europese vereniging van kunststofverwerkers, mocht zich tijdens haar algemene vergadering in Wenen verheugen op een 120-tal deelnemers. Met dergelijk uitgebreid publiek mochten Federplast.be, Sirris en Flanders’ PlasticVision uiteraard niet op het appel ontbreken. Op de eerste dag, woensdag 30 mei, werd meteen van wal gestoken met enkele parallelvergaderingen: die van ETHIC (compoundeurs & masterbatches), EuCIA (composieten), EPEX (extrusie van kunststofplaten), en ECP4 (nationale en regionale innovatie- en competentiecentra van de kunststofverwerkende industrie). Een deugddoende nachtrust later vonden in parallelle sessies de vergaderingen plaats van de vier EuPC-divisies. De Packaging-divisie slaagde er door middel van enkele interessante presentaties rond onder meer gewichtsvermindering bij thermoforming , duurzame ontwikkelingen met PET en innovatie in rigid packaging, in om de aandacht van de deelnemers vast te houden. De focus bij de Automotive-divisie was dan weer gericht op de economische vooruitzichten in de automobielindustrie, ontwikkelingen in RTM-technologie en de bijdrage van PP tot gewichtsvermindering. Onder de noemer Building & Construction kwamen topics als UV-bestendige brandvertragers, innoverende extrusietechnologie voor superisolerende PVC ramen, trends in kunststof-houtcomposieten en ‘Smartroof ’ (kunststof dakpan met geïntegreerd PV element) aan bod. De jongste telg binnen de EuPC-divisies, die Technical Parts gedoopt werd, presenteerde haar subwerkgroepen voor elektrische en elektronische toepassingen en medical-pharma. Een voor leden uit het elektro- en elektronica-domein interessant researchproject waarvan de resultaten nu beschikbaar worden, is allicht het iPolyCond-project rond geleidende polymeren. Op vrijdag 1 juni had na de statutaire algemene vergadering ten slotte ook de Plastics & Composites Innovation Conference plaats met R. Strohmeier (Dep. Director General, EC DG Research) waarin hij pleitte voor een meer intensieve deelname van kmo’s aan de Europese R&D projecten, gevolgd door een voorstelling door C. De Meersman van ECP4 en de ‘Plastics Industry Vision Paper 2020’. 

18 Visie op Kunststof 3 | 2012 market review

Door diverse sprekers werd een overzicht gegeven van de acties die EuPC samen met de nationale verenigingen, waaronder Federplast.be, heeft gevoerd om het businessklimaat te verbeteren en om de belangen van de kunststofverwerkers te vrijwaren binnen nieuwe EU wetgeving. Omdat kunststofverwerkers niet alleen geconfronteerd werden met stijgende grondstofprijzen, maar ook regelmatig te lijden hadden onder een beperkte beschikbaarheid van de grondstoffen, werd door EuPC een initiatief aangekondigd om samen met de nationale verenigingen de dialoog aan te gaan met de grondstofproducenten om het lichtzinnig gebruik van “force majeur” te voorkomen.  Het EuPC jaarevent werd afgesloten met een rapportering over Waste Free Oceans, een initiatief van de Europese kunststofindustrie om samen met de visserijsector acties op te zetten voor het opruimen van drijvend afval. Dat project werd in november 2011 in Oostende gelanceerd, in aanwezigheid van Europees Commissaris Maria Damanakis. Het kent ondertussen navolging in Turkije en in de Caraïben, terwijl ook Indië belangstelling toont. Aansluitend daarop werd met de medewerking van Borealis een demonstratie gegeven op de Donau van het opruimen van drijvend afval door middel van een daarvoor speciaal ontworpen sleepnet.  De Belgische vereniging van kunststof- en rubberverwerkers, Federplast.be, was vertegenwoordigd door Geert Scheys (essenscia) en Gustaaf Bos (Agoria). De vergaderingen rond innovatie werden opgevolgd door Umberto Baraldi van Sirris en Jan Geeraert van Flanders’ Plasticvision.

De Federplast.be-leden die meer info wensen over de EuPC vergaderingen in Wenen kunnen zich richten tot hun onderstaande mandatarissen. Bedrijven die nog geen lid zijn van Federplast.be kunnen contact opnemen met: Gustaaf Bos (Agoria) T +32 491 61 86 76 [email protected] Geert Scheys (essenscia) T +32 2 238 97 39 [email protected]

Watrasist Assistieve Technologie en kunststoffen, twee werelden apart?

Woorden als ‘vergrijzing’ en ‘gezondheids- en ouderenzorg’ worden ons de laatste tijd met de regelmaat van de klok naar het hoofd geslingerd, en daarom bundelden Flanders’ PlasticVision, federplast.be & In-HAM de krachten om die problematieken aan te pakken. Samen bekijken ze of er kunststof/rubber-gebaseerde oplossingen aangeboden kunnen worden voor assistieve technologie-toepassingen en/of producten (AT). Met assistieve technologie wordt bedoeld: elk technologisch hulpmiddel ontworpen ter ondersteuning van personen met een beperking omwille van leeftijd en/of handicap. De beperkingen kunnen van zowel motorische, zintuiglijke, cognitieve, als emotionele of psychische aard zijn. Halverwege 2011 werd een eerste studie uitgevoerd op vraag van In-HAM, het advies-en kenniscentrum voor Assistieve Technologie in Vlaanderen, om alle Vlaamse spelers binnen de sector beter in kaart te brengen en te typeren naar onder meer soort en innovatief vermogen. Daaruit kwam een aantal knelpunten aan het licht die verdere innovatie en groei kunnen belemmeren: de vrij nieuwe markt vertoont een vrij gesloten en gereguleerd karakter en bestaat hoofdzakelijk uit kleinere ondernemingen. Daarnaast is ook de interactie van en tussen spelers binnen de huidige AT-waardeketens onvoldoende ontwikkeld. Omdat het gebruik van kunststoffen binnen deze markt vele mogelijkheden biedt (lichtgewicht materialen, designflexibiliteit, oppervlaktefunctionaliteiten, “smart”plastics, anti-stigmatisering en meer personalisering van de eindproducten), besloot Flanders’ PlasticVision begin 2012 om, samen met federplast.be en In-HAM, een project in te dienen ressorterend onder de eerste oproep van Agentschap Ondernemen met betrekking tot Het Nieuw Industrieel Beleid en Waardeketen-transformatie.

K+R

AT

Luik 1: Wat? en Waar?

• Perspectieven voor samenwerking • Prioriteiten

Luik 2: Hoe?

• Creatie en coaching van Partner-cases • Business- & partneringmodellen

Logica en opbouw Watrasist project.

Het projectvoorstel werd inmiddels goedgekeurd (gestart op 01 september 2012 en de doorlooptijd bedraagt vijftien maanden) en ambieert een betere koppeling en samenwerking tussen de kunststofwerelden en die van de Assistieve Technologie, beide in functie van meer innovatie. De bedoeling is om binnen dit koppelingsproject ervaring op te doen via workshops en demonstrator-cases. Die laatste zullen op een actieve manier worden begeleid door de uitvoerende partners. Aan het einde van het project zullen ook een ‘lessons learned’-overzicht, en een verder actieplan naar betere en bredere samenwerking worden opgesteld, alsook zal hier een breedbandige communicatie aan worden gekoppeld.

Bedrijven die actief wensen deel te nemen aan het project en/of meer informatie wensen, kunnen steeds contact opnemen met Flanders’ PlasticVision of met één van de andere uitvoerende partners. Flanders’ PlasticVision Etienne Sabbelaan 51 8500 Kortrijk T 056-28 28 25 [email protected] www.plasticvision.be

Visie op Kunststof 3 | 2012 innovatie

19

In de kijke

Fotonica B-PHOT zet vol in op sleuteltechnologie voor de 21e eeuw.

‘Lab-on-a-chip’-type polymeerwafer.

Een iPhone die op nauwelijks twee uur zijn volledige batterij opsoupeert of een internetverbinding die er drie dagen over doet om u een mailtje van enkele kilobytes te bezorgen. Compleet lachwekkend voor de meesten onder u, maar zonder onderzoek en verdere ontwikkeling van fotonica door onder meer B-PHOT waren dergelijke situaties bittere dagdagelijkse realiteit. Fotonica is het fundamentele, toegepaste en industriële onderzoeks- en ontwikkelingsdomein dat de uitzonderlijke eigenschappen van licht onderzoekt en aanwendt om wetenschappelijk, technologisch en industrieel te innoveren. Fotonica werd in 2010 zelfs door de Europese Commissie uitgeroepen tot één van de vijf sleuteltechnologieën voor de 21-ste eeuw omdat het efficiënte oplossingen kan aanreiken voor verschillende belangrijke maatschappelijke noden van vandaag en morgen. Zo draagt fotonica technologie essentiëel bij tot milieuvriendelijke zonneënergie, energiezuinige verlichting en beeldschermen, ultrasnelle optische datacommunicatie en ICT, sensoren voor gezondheid en veiligheid, en instrumentatie voor medische diagnose en therapie.

Economische impact in Europa en Vlaanderen

De haast onuitputtelijke innovatiekracht van fotonica heeft het afgelopen decennium een dermate groot hefboomeffect gehad op het wetenschappelijke, industriële en economische landschap, dat de 21ste eeuw vandaag reeds als de eeuw van de lichttechnologie wordt bestempeld.

20 Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

Ondanks het feit dat de wereldeconomie zich de afgelopen jaren in een economische laagconjunctuur bevindt, groeide de wereldmarkt van fotonische producten (270 miljard euro) jaarlijks met een tiental procent. Europa’s aandeel in die wereldmarkt bedraagt tegenwoordig 20% (55 miljard euro) en groeit gestaag. Meer dan 5000 bedrijven in Europa (waarvan 2/3 kmo’s) stellen ongeveer 300.000 mensen rechtstreeks te werk in de sector. Fotonica heeft dan ook een impact op ruim 10% van de volledige Europese economie. Hoewel we niet over exacte cijfers beschikken voor wat betreft de rol van fotonica in het Vlaamse economische weefsel, mogen we gerust stellen dat Vlaanderen een prominente plaats inneemt in het Europese industriële fotonicalandschap. Meer dan 50 Vlaamse bedrijven produceren fotonica- componenten of optische systemen voor een veelheid van toepassingen of maken rechtstreeks gebruik van de innovatiekracht van deze lichttechnologie om hun marktaandeel uit te breiden. TE Connectivity (optische telecommunicatie), Barco (projectoren, LED-walls, medische beeldschermen), OIP (veiligheid en defensie), Melexis (automotive chips), Umicore (optische materialen), Philips (beeldschermen en verlichting), BEST Sorting (optische sorteermachines) en Agfa (fotogevoelige materialen) zijn maar enkele van de grotere spelers in Vlaanderen, terwijl tientallen andere firma’s toeleveringsbedrijven zijn of bedrijven die onrechtsreeks hun business afleiden van fotonische produkten zoals bvb. Peira (medische instrumentatie), FBGS Int. (optische sensoren) en KLA Tencor (instrumenten voor kwaliteitscontrole van zonnecellen).

B-PHOT-VUB: fotonica Vlaanderen en Europa

valorisatie-expert

in

Het fotonicaonderzoeksteam B-PHOT van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) heeft 25 jaar geleden, bij het prille begin van deze technologische omwenteling de visie en

Micro-optische componenten(lenzen) worden gecontroleerd in cleanroom condities.

strategie gehad om zich in Vlaanderen en in Europa als fotonicaonderzoekspioneer te profileren. (www.b-phot.org) De afgelopen vijftien jaar heeft B-PHOT tevens haar fotonicakennis en -expertise op uitzonderlijke wijze kunnen valoriseren binnen het Vlaamse industriële landschap en heeft zij zich in Vlaanderen en Europa kunnen profileren tot universitaire partner bij uitstek voor fotonicagerelateerd industrieel onderzoek. Zo werden bijvoorbeeld projecten uitgevoerd rond medische beeldschermen en highend projectoren met BARCO, rond optische connectoren voor Fiber-To-The-Home met TE Connectivity, rond hogeresolutie LED- en laserprinters met Punch Graphix, rond de optische kwaliteitsverbetering van Germanium kristallen voor zonnecellen met Umicore, rond datacom verbindingen in wagens met Melexis, en rond groentensortering met lasers met BEST Sorting. De meeste van die projecten verkregen financiële steun van het IWT. BPHOT is zodoende vandaag de speerpunt voor industriële valorisatie van fotonicaonderzoek met Vlaamse bedrijven.

“Vlaanderen bezit alle troeven om hoogtechnologisch te innoveren met optische plastics en fotonica.” Prof. Dr. Ir. Hugo Thienpont

B-PHOT breidt intussen haar werkdomein uit tot heel Europa, bijvoorbeeld rond lagekost infrarood veiligheidscamera’s in de automobielindustrie met Sensonor, Autoliv, en Daimler-Benz. Ook in het kader van het Europese project ACTMOST, waarbij B-PHOT de industriële onderzoeks- en ontwikkelingswerkzaamheden coördineert van veertien Europese partners, streeft B-PHOT naar kennisoverdracht en valorisatie met Vlaamse en Euro-

pese bedrijven. Hoofdbedoeling van ACTMOST is een nieuw subsidiemodel te testen ter ondersteuning van industriële innovatie met lichttechnologie. Verschillende grote Vlaamse bedrijven en kmo’s hebben via B-PHOT op die manier al van quasi-ogenblikkelijke Europese steun voor fotonica-innovatie kunnen genieten. Daarbij werd de innovatie op specifieke aanvraag van de bedrijven op korte termijn gerealiseerd door de Europese ACTMOST onderzoekspartners en getransfereerd naar die bedrijven. De onderzoekskosten werden daarbij volledig gedragen door de Europese Commissie. Hoofdbedoeling van ACTMOST als “one-stop-shop solution provider” is om snel doelgerichte oplossingen te bieden voor industriële uitdagingen, de “time-to-market” drastisch te verkorten en het marktaandeel van en de werkgelegenheid bij de Vlaamse en Europese bedrijven te vergroten. Daarbij wordt een nieuwe aanpak gebruikt die de kans op financiële subsidie maximaliseert en de administratie minimaliseert.

B-PHOT-VUB investeert met focus op kunststof

De afgelopen jaren heeft B-PHOT kunnen investeren in wereldunieke fotonische meetinstrumentatie en nano-precieze prototypeer- en replicatietechnologieën voor fotonische componenten uit polymeren en kunststof, dankzij de Hercules Stichting Vlaanderen en de Provincie VlaamsBrabant. Alle zware apparatuur, zoals bijvoorbeeld een vijfassige ultraprecieze diamantdraaimachine en een hotembosser voor 300mm-diameter polymeerwafers (afb.1), is enig in de wereld en volledig compatibel met industriële procestechnologieën. Innovatie, voortgebracht met behulp van die spitstechnologie is bovendien massaproduceerbaar aan lage kostprijs en kan dus ogenblikkelijk ingezet worden voor productinnovatie in Vlaanderen en Europa, met een groot marktimpactpotentieel op zeer korte termijn. Rond deze kunststof-gerelateerde spitstechnologieën heeft B-PHOT een hele technologische voedselketen opgebouwd, gaande van optisch ontwerp, over optische fabri-

Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

21

levende cellen, en zebravisembryo’s. Ook naar de industrie toe zal de lab-on-a-chip technologie gevaloriseerd worden met de nieuwe diamantdraaimachine en wafer-scale hotembossing infrastructuur.

Nieuwe fotonica InnovatieCentrum (Vlaams Brabant) in de laatste rechte lijn naar opstart.

cage, optische instrumentatie en kwaliteitscontrole (afb. 2), tot massafabricage en proof-of-conceptdemonstratie. Die unieke technologische voedselketen stelt B-PHOT vandaag in staat om zowel kennisverruimende onderzoeksprojecten als hoogvaloriseerbare industriële projecten op Vlaams, Europees, en internationaal niveau aan te gaan. Gezien de grootte en omvang van die hoogtechnologische apparatuur en de behoefte om ze onder te brengen in een temperatuursgestabiliseerde, trillingsvrije en stofvrije omgeving, hebben de VUB en haar onderzoeksgroep B-PHOT besloten om te investeren in een gloednieuwe 2000 m2 grote onderzoeksfaciliteit in Vlaams-Brabant. De faciliteit is op dit ogenblik in opbouw. Verwacht wordt dat de onderzoeksfaciliteit, die technologische apparatuur ter waarde van ongeveer 5 miljoen euro zal herbergen, in gebruik zal genomen worden vanaf september 2012 en plechtig zal geopend worden in december 2012.

Plastic “optofluidics” en “free-form” plastic optics: spitstechnologie in ontwikkeling

Met het unieke technologiepark van B-PHOT-VUB zijn haar onderzoekers vandaag in staat om micro-lenzen, optische vezelhouders, micro-vloeistofkanaaltjes en andere componenten aan te maken en tevens te integreren op één plastic substraat. Op die manier ontstaan “labs-on-chips” of “optofluidic componenten” en kunnen functionaliteiten gerealiseerd worden op een kleine oppervlakte, die anders een hele labo-infrastructuur zouden vergen. Zo zijn BPHOT-VUB- onderzoekers er onlangs in geslaagd om plastic micro-chips te maken die via fluorescentie of via verschillende soorten optische spectroscopie de concentratie van gevaarlijke stoffen in oplossing kunnen opmeten. B-PHOT is één van de enige laboratoria ter wereld die zich toelegt op onderzoek en ontwikkeling van polymeergebaseerde labs-on-a-chip met als unieke pluspunten dat ze in massa kunnen gefabriceerd worden uit high-tech plastics die bio-compatibel zijn of bio-afbreekbaar, en dat in grote aantallen en aan lage kostprijs. B-PHOT is momenteel labs-on-a-chip aan het ontwikkelen voor diverse onderzoekstoepassingen zoals chemische micro-reactoren,

22 Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

Met diezelfde infrastructuur wordt het voor de B-PHOTonderzoekers eveneens mogelijk om optische componenten met een willekeurige oppervlaktevorm (free-form optics) aan te maken. Die grote plastic componenten kunnen bovendien met dezelfde technologie voorzien worden van nano- en micro-structuren zodat ze licht kunnen opvangen of gericht kunnen uitsturen met een zeer grote efficiëntie. Die “non-imaging” optische componenten vormen de basis van een hele nieuwe discipline in de fotonicaonderzoeks- en -ontwikkelingswereld en kunnen op belangrijke wijze bijdragen tot hoge-efficiëntie zonnecollectoren of hogerendements LED-gebaseerde verlichtingssystemen.

“De Europese Commissie riep Fotonica uit tot één van de zes belangrijkste Key Enabling Technologies.” Prof. Dr. Ir. Hugo Thienpont

Conclusie

B-PHOT VUB biedt onderzoeksoplossingen aan op maat van de industrie op het domein van de lichttechnologie of fotonica evenals totaaloplossingen voor de aanmaak van optische prototypes gebaseerd op plastic massafabricagetechnologieën. De focus ligt daarbij op de behoefte van de industrie, die snel en professioneel ondersteund wenst te worden en die financiële steun van de Vlaamse of Europese overheid kan waarderen.

Prof. Dr. Ir. Hugo Thienpont Brussels PhotonicsTeam B-PHOT Department of Applied Physics and Photonics FIrW-TONA Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 1050 Brussel T +32 2 791 68 52 [email protected]  www.b-phot.org

LANXESS Milled Fiber Product Benefits & Applications • • • •

• •

•

High quality product, consistent sizing White and constant colour, high purity Narrow fiber length distribution, uniform diameter Used in thermoplastics (PTFE, PA, PP, PC, others) & thermoset resins For coatings, intumescent paints Enhancing mechanical and thermal properties, dimensional stability Adding flame retardant effect

朗盛精细玻纤 产品优点及应用 产品质量高，使统一施胶剂 颜色白而均匀，纯度高 • 玻纤长度分布集中，直径均一 • 适用于热塑性材料（PA、PP、PC、PTFE等） • •

和热固性材料 • 适用于涂料和膨胀漆 • 加强材料物理和热性能，尺寸稳定性 • 附加阻燃剂的效果

Contact: T +49 700 45 27 73 42 | M +32 478 77 02 02 E [email protected] | www.glassfiber.lanxess.com

Extend your reach

    

      



actu

08/03/12 Herbruikbare superkleefband Onderzoekers van de Universiteit van Massachusetts, Ambherst, hebben met hun ‘Geckskin’ een herbruikbaar klevend weefsel ontworpen dat gemakkelijk en goedkoop te produceren is in een breedte van enkele tientallen centimeters en drie keer sterker is dan de kleefkracht van de poten van een gekko. De geleerden hanteren nochtans een eenvoudige aanpak: ze brengen enkel een dunne rubberachtige laag aan op een weefsel dat gemaakt is van stijve koolstofvezels. De Michael Phelps van de kleefbanden is enorm sterk,

bruikbaar in verschillende disciplines en goed voor tientallen, zoniet honderden sterke prestaties na elkaar. Zo zou een stuk ter grootte van een doorsnee mensenhand voldoende zijn om te blijven kleven op vlak glas, tot een belasting van 300 kilogram. Daarenboven kunnen de lapjes makkelijk verwijderd worden en meer dan honderd maal hergebruikt worden. Op die manier kunnen we in de toekomst TV’s aan de muur bevestigen, robots op verticale muren laten wandelen of auto-onderdelen aan elkaar bevestigen. Vaarwel Duct Tape in de materiaalkoffer, welkom Geckskin!

02/02/12

09/03/12

Zonnecellen uit grasafval

Print uw eigen wapen, FN @ home

Bewaar na het trimmen van uw gazon voortaan de grashoop, want over een paar jaar kunt u er misschien zelf een goedkoop zonnepaneel mee maken. Dat is toch waar MIT-onderzoeker Andreas Mershin van droomt. Hij stoelt zijn idee op een basis biologie die u ongetwijfeld tijdens uw middelbare opleiding al achter de kiezen kreeg: fotosynthese, het omzetten van zonlicht in energie door groene planten.

Als u altijd al van een job bij wapenproducent FN had gedroomd, maar het niet ziet zitten om daarvoor elke dag naar de zuidelijke contreien van ons landje te reizen, heeft een Amerikaanse wapenliefhebber misschien wel de ideale oplossing voor u. ‘HaveBlue’, zoals hij zichzelf noemt op verschillende fora, meldt dat hij een operationeel pistool van 0.22 kaliber geprint heeft met een 3Dprinter, evenals een onderstel van een AR-15.

Mershin ontwikkelde een poeder dat de fotosynthesemoleculen in gras stabiliseert, waardoor dat laatste gebruikt kan worden voor het opwekken van elektriciteit.

Hij zou met succes meer dan 200 rondjes afgevuurd hebben. Om zijn beweringen te staven, zette hij enkele filmpjes online van tests met beide wapens. Op thingiverse. com vindt u overigens de bestanden terug, mocht u plannen hebben om zelf een poging te wagen.

Mershin’s plan is om eenvoudige zakjes met het poeder met een instructiekaartje op te sturen naar ontwikkelingslanden, waarmee mensen dan zelf aan de slag kunnen. Door een metalen plaat op te ruwen, er twee draden aan vast te maken met een accu en er het gras en poedermengsel op te smeren, zou een werkend zonnepaneel bekomen worden. Toch zal uw radio morgen nog niet spelen op grasenergie en meer dan waarschijnlijk overmorgen ook nog niet. Want hoewel de techniek werkt, blijkt die voorlopig erg inefficïent: het rendement bedraagt nauwelijks 0,1%. “Ik heb bewezen dat het principe werkt, maar niemand gaat de techniek effectief toepassen, tot een rendement van 1 à 2 procent wordt behaald”, duidt Mershin. Daarom roept de Amerikaan op tot verder onderzoek en hoopt hij dat andere wetenschappers kunnen bijdragen aan het verbeteren van zijn idee.

24 Visie op Kunststof 3 | 2012 actua

De populariteit van 3D-printers is de afgelopen jaren exponentieel toegenomen, nu de toestellen ook betaalbaar geworden zijn voor gewone consumenten. Tien jaar geleden kostte een doorsnee 3D-printer ruwweg evenveel als een nagelnieuwe BMW 3-reeks, terwijl u nu al eentje aan huis geleverd krijgt voor ongeveer 800 euro, of de prijs van een aftandse Trabant. De mogelijkheden zijn quasi eindeloos, gaande van speelgoedsoldaatjes tot vervangstukken voor huishoudtoestellen. Zelfs ontwerpen zijn overal op het internet te vinden in databases en veelal gratis te downloaden. Is dit de voorbode van een nieuwe Industriële Revolutie?

20/06/12 Nooit nog lege batterijen tijdens het lopen

Dat het menselijk lichaam tot veel in staat is, werd op de afgelopen Olympische Spelen nog maar eens duidelijk. Toch ontdekte een aantal onderzoekers van North Carolina’s Wake Forest University een manier om dat humane rendement nog hoger te maken: door lichaamswarmte om te zetten naar elektrische stroom. Zo slaagden de onderzoekers erin energie te genereren uit het verschil tussen lichaams- en kamertemperatuur. Op die manier konden langeafstandslopers hun MP3-spelers puur op lichaamswarmte-energie laten werken, opgewekt door de inspanning van het lopen. Door het inbedden van de koolstof nanotubes in flexibele kunststofvezels die de look en feel van weefsel sterk benaderen, hoeft u ook al niet in een robotisch aandoend exoskelet te gaan joggen. Het team van wetenschappers is ervan overtuigd dat ook in de automobielsector te veel energie in de vorm van warmte verspild wordt. “Het recupereren van energieverschillen, zou kunnen helpen om wagens nog zuiniger te maken. Bijvoorbeeld door de gewonnen energie te gebruiken voor de aansturing van radio, airco of navigatie”, klinkt het. Duurzame elektronica is over het algemeen onderontwikkeld, maar er zijn oneindig veel mogelijkheden: men zou deze technologie kunnen toepassen in de bekleding van autostoelen, uitlaatisolatie of de under-roof warmte bij u thuis om te besparen op uw gas- en elektriciteitsrekeningen. Theoretisch gezien kan u zelfs zittend uw mobiele telefoon opladen.

22/03/12 Welke lekke band? Bandenproducenten van over de hele wereld proberen al jaren om de gevaren en ongemakken van lekke banden te minimaliseren. Zo kwam Michelin enkele jaren geleden al op de proppen met een runflat-band, waarvan het leeglopen beperkt wordt om ongevallen en bandenwissels op moeilijke momenten te vermijden. Toch tilt Bridgestone de strijd tegen lekke banden naar een hoger niveau met zijn luchtloze thermoplashars conceptband, die tijdens de afgelopen Tokyo Motor Show gepresenteerd werd. De grootste uitdaging voor de Japanse producent was om hetzelfde niveau van demping en dus rijcomfort te verkrijgen als een traditionele topband uit het gamma. Daarnaast stond ook het minimaliseren van slijtage hoog op het eisenlijstje. Voortaan zou rijden over gebroken glas of spijkers dus geen enkel probleem meer mogen zijn. De thermoplasthars-gebaseerde band zou overigens volledig recycleerbaar zijn. Momenteel bevindt het nieuwe bandentype zich nog in de conceptfase, maar Bridgestone maakt zich sterk dat de ontwikkeling gericht was op een snelle overstap naar commerciële productie.

13/04/12 De slimme bril De mondiale neiging naar steeds lichter en sterker beperkt zich al lang niet meer tot de transport-, ruimtevaart- en sportsector. Zo moeten de nieuwe brilmonturen van Intermestic Inc. ervoor zorgen dat u het hoofd niet zonder reden hoeft te buigen. Zijn Zoff SMARTbrillen zijn namelijk uit Ultem*-hars vervaardigd, een product dat een ongeziene lichtheid en toch fantastische resistentie bundelt.

De harsvariant maakt het namelijk mogelijk titanium en aluminium uit het selectieproces van materialen te weren, omdat het een ongelooflijke soepelheid en elasticiteit combineert met een weerstand tegen het verlies van vorm, waardoor het frame na het buigen makkelijk weer de oorspronkelijke vorm kan aannnemen. Daarnaast is het Ultem*-hars ook warmte- en UV-bestendig en biedt het een aanzienlijke vrijheid in termen van ontwerp.

Visie op Kunststof 3 | 2012 actua

25

Toekomstverkenning

REse

Microverwerking kunststoffen in Vlaanderen.

wereldbevolking een hogere levensstandaard met de daarbijbehorende stijgende vraag naar slimmere (en dikwijls ook kleinere en meer nauwkeurige) producten. Bovenvermelde trends leiden tot de verdere miniaturisering van componenten en een verdere innovatieve groei in medische en (opto)elektronica-eindmarkten.

Internationale miniaturisatietrend Micro-toepassingen van kunststoffen zijn meestal hoogtechnologisch.

De hele internationale ‘maak’-industrie, en de kunststof- en rubberverwerkende industrie in het bijzonder, wordt sterk gedreven naar en door toenemende miniaturisatie en hogere precisie. Die trend wordt mee veroorzaakt en versterkt door de evolutie en de vraag vanuit de micro-(opto)elektronica, de micromechanica, en de (bio)medische industrie. Die evolutie is gedreven door een belangrijk aantal macrotrends in onze maatschappij. Grondstoffen geraken stilaan uitgeput, waardoor een efficiëntere toepassing van materialen steeds belangrijker wordt. Hoogwaardige materialen zoals silicium worden schaarser, dus moeten alternatieven dringend worden gezocht. Daarnaast blijft de wereldbevolking onophoudelijk verder groeien en wordt die bovendien steeds ouder. Daardoor is er een vraag naar een steeds betere en nog betaalbare gezondheidszorg. Nieuwe technologieën die lagere totaalkosten mogelijk maken zoals minimaal invasieve chirurgie of lab-on-achip worden daarom steeds kansrijker. De globalisering blijft zich overigens doorzetten en opkomende economieën ontwikkelen zich tot stevige concurrenten waardoor bedrijven in West-Europa versneld op zoek moeten naar niches met extra toegevoegde waarde ten opzichte van hun goedkopere evenknieën uit andere werelddelen. Door die globalisatietrend, verwerven steeds grotere groepen van de

26 Visie op Kunststof 3 | 2012 research

Ook de internationale kunststofverwerkende industrie is de laatste jaren niet ontsnapt aan die evoluties. Dat bewijzen de productie van micro-onderdelen en de zogenaamde microstructurering van kunststofoppervlakken en van grotere kunststofonderdelen zelf. Daarvoor zijn de laatste jaren sets van technologieën verder verfijnd, gaande van microspuitgieten tot additive manufacturing (3D-printing, e.a.) voor de kunststofverwerking zelf, tot micro-EDM en andere technologieën voor de vervaardiging van de noodzakelijke matrijzen. De technologie heeft haar deugdelijkheid bewezen, maar de technologische ontwikkelingen staan zeker niet stil. Een aantal van de ons omringende Europese landen, de Verenigde Staten en Japan hebben een deel van hun kunststofverwerkende sector naar die trend en de onderliggende technologieën kunnen heroriënteren. Door de heroriëntatie zijn in die landen en regio’s nieuwe concurrentiële posities ontstaan die een competitief voordeel bieden ten opzichte van de lageloonlanden. Zij kunnen meegaan op de kennisgerichte en kennisgebaseerde groei in de microelektronica of -mechanica en de biotech-industrie. Japan en Europa zijn trouwens koplopers geweest in de ontwikkeling van apparatuur voor microspuitgieten.

Vlaanderen mist microtram

Bovenstaande trend is aan de Vlaamse kunststofverwerkende sector echter grotendeels voorbijgegaan, op een beperkt aantal uitzonderingen na. Het industriële weefsel van de Vlaamse kunststofverwerkende industrie is niet

Is the opportunity real? Benchmark microverwerking Wat zijn de onderscheidende kenmerken van microverwerking ten opzichte van concurrerende technologieën?

Huidige (internationale) praktijk + Kansen en bedreigingen voor microverwerking

Huidige praktijk van microverwerking K+R bedrijven in Vlaanderen

Can we win? Kansen voor microverwerking in Vlaanderen

Is it worth winning?

Technologie luik

Uitwerking kansen: • Waardeketens • Producten, klanten • Geografie • Marktpotentieel • Overige kenmerken

Disseminatie door Flanders’ PlasticVision

Valorisatie door de sponsorbedrijven

Hypothese-testing bij de toekomstverkenning rond microverwerking.

“There is plenty of room at the bottom.” R. Feynman

gevolgd en blijven hangen in de meer klassieke verwerkingsmethodes en in hun bijhorende stukgroottes, vaak bestemd voor toepassingsdomeinen waar de toegevoegde waarde lager uitvalt en waar de concurrentie met de lageloonlanden ook intenser is (en bijgevolg ook meer recessiegevoelig). Die vaststelling is des te verbazender omdat Vlaanderen vrij sterk is in micro- en opto-elektronica, micromechanica, biotech en pharma . Ook aan de kant van de Vlaamse universiteiten, hogescholen en kennisinstellingen zijn in deze domeinen de laatste jaren belangrijke technologische speerpuntcompetenties op- en uitgebouwd.

Kansen in kaart gebracht

Flanders’ PlasticVision heeft daarom in het voorjaar van 2012 een toekomstverkenningstudie geïnitieerd om kansen en opportuniteiten in het domein van microverwerking voor onze Vlaamse kunststof- en rubberverwerkende industrie beter in kaart te brengen en de mogelijkheden ook te benchmarken met good practices uit de ons omringende landen. De aanpak werd uitgewerkt samen met het Adviesbureau The Bridge (Nederland) De kernvraag van die toekomstverkenning was: Welke nieuwe businessopportuniteiten biedt het domein microverwerking voor de Vlaamse kunststof- en rubberverwerkende industrie en hoe kunnen de bestaande kansen het best worden gerealiseerd ? De methodologische aanpak is gebeurd via volgende manier van hypothese-testing. (Zie afbeelding boven).

Visie op Kunststof 3 | 2012 research

27

De resultaten van de studie tonen aan dat er een zevental kansdomeinen voor microverwerking van kunststoffen bestaan en die worden nader bekeken en gedetailleerd in kaart gebracht (marktgrootte, marktaantrekkelijkheid , marktfit met Vlaamse kunststofsector , …). De kansdomeinen zijn: • Microfluidics • Professionele medische hulpmiddelen • Hightech consumentenelectronica • Micro-electromechanische systemen (MEMS) • Optische onderdelen & fotonica • Plastic Electronics • Functionele (diverse) onderdelen voor een brede waaier van toepassingen Deze eerste toekomstverkenning van Flanders’ PlasticVision werd mogelijk gemaakt door de actieve participatie, sturing en financiële ondersteuning van volgende groep van sponsorbedrijven en -organisaties: Cadcamatic, TE Connectivity, Darvan, B-PHOT, dwmoulds,Arburg, PBM-UGent. Met deze toekomstverkenning wil Flanders’ PlasticVision ook een beginpunt en lanceerplatform vormen voor verdere continue initiatieven en netwerk- en projectvorming in verband met opportuniteiten voor microverwerking voor de Vlaamse kunststof- en rubberverwerkende industrie.

D E V E L O P E D

www.cadcamatic.be

T O

Het topic zal een permanent aandachtspunt blijven binnen de thema’s van de competentiepool en de samenwerking met de doelgroep. Op de agenda staan alvast: • Het opzetten van een specifieke webapplicatie voor alle geïnteresseerde leden van Flanders’ PlasticVision, OEM’s en academische partners om opportuniteiten, initiatieven en ideeën rond microverwerking van kunststoffen continue te kunnen uitwisselen. • Het organiseren van een buitenlandse missie voor geïnteresseerde Vlaamse kunststofverwerkers om enkele buitenlandse good practice bedrijven, die de transitie naar microverwerking al gemaakt hebben, te bezoeken. • Een mogelijk vervolgtraject met betrekking tot meer actiegerichte coaching en actieve netwerking van geïnteresseerde bedrijven rond partnerships, business opportuniteiten en noodzakelijke nieuwe businessmodellen.

Conclusie Microverwerking kan voor de Vlaamse kunststof- en rubberverwerkende industrie belangrijke mogelijkheden bieden om businessmodellen te vernieuwen. Immers, meer gespecialiseerde producten kunnen met hogere marges worden verkocht en bieden een alternatief voor hoge volume producten die op basis van de laagste prijs geproduceerd worden. Ook de opstelling binnen de waardeketens zelf, met betrekking tot meer productieve partnering, zal hierin cruciaal zijn.

P R E C I S I O N

[email protected]

De resultaten van deze studie werden gebundeld in een publicatie die te koop aangeboden wordt. De prijs bedraagt 40 euro voor leden en 60 euro voor niet-leden. Bestellen kan via email ([email protected]). Meer informatie kan bekomen worden bij Jan Sijnave ([email protected] | +32 56 28 28 35).

28 Visie op Kunststof 3 | 2012 research

Hoe maak ik een kunststof product antibacterieel? Steeds meer kunststoffen worden ingezet in verschillende toepassingen waar hygiëne-eisen bij komen kijken of waar materialen blootgesteld worden aan degradatie door micro-organismen. Het uitrusten van kunststoffen en rubbers met bacterie- en/of schimmelwerende eigenschappen kan voor die toepassingen een belangrijke meerwaarde betekenen. De toepassingsdomeinen strekken zich over vele vlakken uit, zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen, hotels, toiletten, badkamers, keukens maar ook bij huishoudartikelen of in de voedings-, farma- en agro-industrie. In dergelijke omgevingen is het beheersen van de groei van bacteriën of andere bio-organismen van uitermate groot belang: niet alleen voor comfort of geur maar ook gezondheidsbevorderend door het beperken van besmettingshaarden. Denk bijvoorbeeld maar aan de ziekenhuisbacterie. Kunststoffen en rubbers worden ook gebruikt in zeer vochtige en warme omgevingen, wat ideale omstandigheden zijn voor schimmel- en biofilmvorming die leiden tot een snelle degradatie en onbruikbaarheid van het materiaal. Deze kunststoffen en rubbers kunnen worden voorzien van antibacteriële of schimmelwerende eigenschappen, ofwel via specifieke deklagen of oppervlaktebehandeling, hetzij via additieven in de matrix van het materiaal. Flanders’ PlasticVision plant hieromtrent een haalbaarheidsstudie op te zetten om de technische mogelijkheden en regelgevende barrières van een antimicrobiële functionalisatiestap in de kunststoffen in kaart te brengen. (State-Of-The-Art) In navolging hierop zullen een aantal explorerende casestudies op de substraten van de partnerbedrijven uitgevoerd worden.

Wenst u meer te weten omtrent deze studie, dan kan u mailen naar Flanders’ PlasticVision. Flanders’ PlasticVision Etienne Sabbelaan 51 8500 Kortrijk T +32 56 28 28 25 [email protected] www.plasticvision.be

BALINIT® lowers manufacturing costs!

• Improved mould filling • Lower demoulding forces • Greater wear resistance • Simple wear indication • Easier and faster cleaning • Dry running

Full tool service at Oerlikon Balzers! Oerlikon Balzers Coating Benelux NV Schurhovenveld 4050 3800 St-Truiden T +32 11 69 30 40 F +32 11 69 29 45 [email protected]

www.oerlikon.com/balzers/be

Researc

Duurzaam met materialen Atmosferisch plasma is helemaal klaar voor industriële toepassingen. Tot voor kort was atmosferisch plasma vrij onbekend en dus ook onbemind. Stilaan vindt deze technologie echter haar weg naar de industrie. Onder meer de kunststof- en rubberverwerkende sector ziet maar wat graag milieuvriendelijke innovaties komen die oplossingen bieden voor gekende problemen of nieuwe uitdagingen. De technologie werkt met een geïoniseerd gas dat bij atmosfeerdruk en bij lage temperatuur in staat is oppervlaktes te modifiëren en te functionaliseren. Troef daarbij is dat met lage temperaturen gewerkt kan worden, variërend van kamertemperatuur tot enkele honderden graden. De industrie maakt al lange tijd gebruik van ‘klassiekere’ vormen van plasmabehandeling, zoals de coronabehandeling, maar met de atmosferische versie liggen nieuwe mogelijkheden in het verschiet. Zo kan men chemische precursoren aanwenden die heel specifieke karakteristieken aan het oppervlak geven. Denk aan twee oppervlakken die men wil hechten (adhesie) of net gescheiden wil houden (release). Onze klassieke kleefband, die aan de ene zijde lijmt en aan de andere zijde probleemloos afrolt, is zo’n voorbeeld. Ook het waterminnend (hydrofiel) maken van stoffen behoort tot de mogelijkheden. Zo kan men er door middel van atmosferisch plasma voor zorgen dat poeders zich ultrahomogeen in een vloeistof mengen (dispersie). Omgekeerd kan een oppervlak ook waterafstotend (hydrofoob) gemaakt worden met atmosferisch plasma. Ook voor tribologische vraagstukken biedt de technologie oplossingen. Denk aan het modifiëren van deklagen om de wrijvingsweerstand te verlagen en zo de slijtage en eventuele opwarming te verminderen. Helemaal revolutionair wordt het als we denken aan het voorbehandelen van bijvoorbeeld granulaten voor de kunststofverwerkende sector om die end-of-life gemak-

30 Visie op Kunststof 3 | 2012 research

kelijk te recycleren. Op die manier bouwen we bij het ontwerpen van producten en het selecteren van de materiaalspecificaties al de cradle-to-cradle principes in. Of denk aan oppervlakken die met dergelijke techniek antibacterieel en/of zelfreinigend kunnen gemaakt worden. De mogelijkheden zijn eindeloos. Op 19 juni verzamelde Flanders’ PlasticVision, een twintigtal geïnteresseerde bedrijven bij VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek te Mol, dat zich richt op vernieuwende technologieën voor milieu, energie en materialen. Na een intro bezochten de aanwezigen drie opstellingen. De eerste demonstratie betrof een plasmaactivatie in een gemodificeerd coronasysteem om te komen tot een permanente stijging van de oppervlakte-energie. Een tweede opstelling toonde de indirecte potentiaalvrije plasmabehandeling van dikkere polymeersubstraten. Tot slot bezocht de groep een demonstratie over het afzetten van een lagewrijvingscoating op rubbersubstraten met inachtneming van driedimensionale vormen. De demonstraties toonden aan hoe evident het vandaag is om plasmatechnologie op eenvoudige wijze in de productielijn te integreren voor online, eventueel hybride, oppervlaktebehandelingen van grote hoeveelheden, meestal goedkope, kunststoffen. Daardoor neemt de technologie wereldwijd een hoge vlucht. Ook andere sectoren tonen ondertussen interesse voor atmosferisch plasma, en kunnen bij VITO terecht voor demonstratie over systemen die vandaag commercieel beschikbaar zijn (bijvoorbeeld PlasmaSpot en het PlasmaLine systeem).

Carine Van Hove Coördinator VITO - KMO-werking Boerentang 200 2400 Mol [email protected]

www.kunststofonline.nl

Kans maken op een gratis jaarabonnement? Schijf u dan nu in voor onze wekelijkse nieuwsbrief op www.kunststofonline.nl/nieuwsbrief. Kunststof en rubber verloot 2 jaarabonnementen t.w.v. € 181,50 onder de nieuwe abonnees.

Scan de QR-code met uw smartphone en bekijk de extra informatie op onze website.

Kunststof en rubber is hét

Meer weten of gelijk abonneren? Kijk op www.kunststofonline.nl

maandelijkse vakblad voor professionals in de kunststof- en

rubbersector. Het blad biedt u een mix van bedrijfsstrategische, economische en technische vakinformatie uit de gehele kunststofketen. Het biedt

inspiratie in de dagelijkse praktijk voor onderne-

mers, managers, inkopers, verkopers, ontwerpers en verwerkers binnen de kunststof en rubberindustrie. Naast de maandelijkse artikelen op het gebied van nieuwe producten, grondstoffen, verwerkingstechnieken, toepassingen en prijzen biedt Kunststof en rubber drie keer per jaar een extra dik themanummer. Kortom,

een bron van inspiratie in de dagelijkse praktijk van uw werk.

In de kijke

TINA Transformatie door innovatie.

Al meer dan tien jaar levert het risicokapitaal van de Vlaamse investeringsmaatschappij PMV (ParticipatieMaatschappij Vlaanderen) de nodige zuurstof aan innoverende ondernemers in onze regio. Eind 2011 verhoogde PMV die slagkracht nog eens met het nieuwe investeringsfonds TINA. Dat letterwoord staat voor de broodnodige “Transformatie, Innovatie en Acceleratie” van het Vlaamse economische weefsel. Met een investeringsportefeuille van 200 miljoen euro brengt het innovatie met strategisch potentieel versneld naar de markt. Op die manier drijft TINA het veranderingsproces op van onze industrie en economie. TINA is er dus niet voor individuele ondernemingen. Het fonds is bedoeld voor consortia van bedrijven. Dat is een samenwerking tussen minstens twee commerciële of industriële entiteiten, eventueel aangevuld met kennisinstellingen en universiteiten. Dat kan ofwel in een nieuwe juridische structuur, ofwel via een contractuele overeenkomst tussen twee – al dan niet al bestaande – ondernemingen. TINA kan investeren in elke rechtspersoon met een vestiging in Vlaanderen. Buitenlandse bedrijven kunnen ook deel uitmaken van het consortium. Het fonds investeert met kapitaal, via (converteerbare) achtergestelde leningen of met een combinatie van beide. Die financiering is steeds op maat gesneden van het investeringsproject. De grootte en de leeftijd van de ondernemingen in kwestie hebben daarbij geen belang. Zowel kleine start-ups als grote - zelfs beursgenoteerde - ondernemingen komen in aanmerking. Toch is TINA geen klassiek investeringsfonds. Het speelt immers een actieve rol in het tot stand brengen van de beoogde consortia. Het is zelfs niet nodig dat een inves-

32 Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

teringsdossier volledig is afgewerkt om aan te kloppen bij TINA, wel integendeel. Het fonds presteert het best wanneer het van meet af aan en zo snel mogelijk wordt betrokken bij de samenwerking. Op die manier kan TINA zijn expertise optimaal ter beschikking stellen aan de betrokken partners. In deze vroege fase speelt TINA immers de rollen van business developer, facilitator en scheidsrechter. Het treedt op als een neutrale partij tussen de verschillende consortiumpartners en draagt op die manier bij tot de creatie en de uitwerking van de nieuwe samenwerking. TINA financiert tot 50 % van de totale kapitaalnood, met een maximum van 20 miljoen euro. Het fonds draagt dus een belangrijk deel van het risico en maakt het op die manier gemakkelijker voor de andere partners om samen te werken. Ook na de start van de investeringsperiode blijft TINA zijn actieve rol vervullen. Via zijn vertegenwoordiger in de raad van bestuur draagt het fonds bij aan de succesvolle ontwikkeling van het consortium. En ook het brede netwerk van TINA zorgt voor nuttige contacten. Het fonds keurde inmiddels al vier investeringen goed, voor een bedrag van ongeveer 50 miljoen euro. Zo werkte het bijvoorbeeld aan de creatie van het consortium High Wind nv, dat is gericht op nieuwe ontwikkelingen in offshore windenergie. High Wind werkt namelijk aan een revolutionaire techniek voor het plaatsen van windturbines op zee: de installatieschepen – een soort varende fabrieken van de toekomst - transporteren de componenten van de turbines om die vervolgens op een vlotte, weersonafhankelijke manier te assembleren en te plaatsen met behulp van nieuw ontwikkelde robotarmen. Het consortium bestaat uit Alstom, G&G International, GeoSea nv (DEME Groep), Sarens en SBE en wordt ondersteund door Ege-

TINA ondersteunt offshore windenergieproject - High Wind nv.

min en Sirris. Die bedrijven bevinden zich in verschillende fases van de waardeketen en slaan nu de handen in elkaar om de ontwikkeling en de bouw van de installatierobot op een snelle en efficiënte manier af te ronden. Zo kan Vlaanderen zijn positie als kenniscentrum op het vlak van offshore windenergie verder uitbouwen.

“Het TINA-fonds maakt nieuwe bedrijfsactiviteiten mogelijk” Kris Peeters, Vlaams minister-president

Met een investering van 18,6 miljoen euro is High Wind een van de grotere TINA-projecten. Dat betekent echter niet dat TINA enkel grote industriële initiatieven financiert. Ook meer kleinschalige projecten komen in aanmerking, met name al vanaf 1 miljoen euro. Wat voor TINA telt, is dat de voorstellen zo innovatief zijn dat zij het economische weefsel in Vlaanderen kunnen transformeren. Die voorwaarde wordt heel breed bekeken. Zo maken duurzaamheid, alsook maatschappelijke en ecologische aspecten een belangrijk deel uit van het evaluatieproces. Toch blijft een haalbaar en evenwichtig businessplan het belangrijkste criterium om te beslissen over een investering. De medewerkers van TINA stellen hun ervaring en expertise graag ter beschikking bij het opmaken van dat plan. TINA kan dus voor een groot deel voldoen aan de financieringsbehoeften van een onderneming, maar het fonds verleent geen subsidies. Het is wel complementair aan bestaande subsidiemechanismes, bijvoorbeeld van Agentschap Ondernemen en IWT.

PMV, ten slotte, investeert ook op maat. Ondernemingen die innoveren, investeren en groeien vallen daarbij niet uit de boot. PMV beschikt immers over een brede waaier aan instrumenten die een optimale financiële oplossing mogelijk maken voor bijna alle bedrijven die actief zijn in Vlaanderen. En voor elk type bedrijf bestaat er een gepaste regeling. Innovatieve start-ups kunnen gebruik maken van een innovatiemezzanine voor een achtergestelde lening die hun IWT-subsidie aanvult. Ook het Vlaams Innovatiefonds kan hen het noodzakelijke kapitaal leveren om te groeien. Bedrijven met een stabiele cashflow kunnen gebruik maken van de groeimezzanine. En PMV biedt ook oplossingen aan specifieke doelgroepen. Zo kunnen ondernemingen uit de creatieve industrie terecht bij Cultuurinvest en helpt KidsInvest initiatieven in de zelfstandige kinderopvang doorheen de startfase van een nieuwe kribbe. Naast traditionele investeringen biedt PMV ook waarborgen. Voor bedragen tot 1,5 miljoen euro kunnen ondernemers, via hun financiële instelling, terecht bij de Waarborgregeling. Voor grotere dossiers kan men rechtstreeks aankloppen bij PMV-Gigarant.

Heeft u als ondernemer een - al dan niet concreet - plan op tafel liggen? Aarzel dan niet om vrijblijvend contact op te nemen met TINA of PMV. T +32 2 229 52 30 [email protected] Alle dossiers worden vertrouwelijk behandeld.

Visie op Kunststof 3 | 2012 in de kijker

33

uit de praktij

Chemical Leasing® Innovatief businessmodel voor duurzaam materialenbeheer.

Om in Vlaanderen een geslaagde overgang te maken naar een duurzame economie, moeten platgetreden paden dringend verlaten worden en nieuwe instrumenten ontwikkeld worden. Het streven naar een afvalloze productie en het veranderen van productieen consumptiepatronen zijn belangrijke stappen met betrekking tot het verduurzamen van de productie van goederen en diensten. Innovatieve businessmodellen kunnen aangeduid worden als sleutels om die transitie mogelijk te maken. Chemical Leasing® (ChL) is zo’n innovatief businessmodel. Flanders’ PlasticVision verduidelijkt dat businessconcept voor u en toont het innoverende karakter en de mogelijke rol ervan in het versterken van de samenwerking tussen partners.

Het concept van Chemical Leasing®

Bij ChL stelt een leverancier van chemicaliën een stof- of chemieproduct voor een welbepaalde toepassing ter beschikking en garandeert een resultaat volgens de specifieke eisen van een klant. De leverancier wordt betaald voor de geleverde dienst, en niet langer voor de hoeveelheid verbruikte stof. Hij wordt op die wijze gestimuleerd om de werking van de stof te optimaliseren en er zo zuinig mogelijk mee om te springen. Bij het concept van ChL worden de economische belangen van enerzijds de leverancier en anderzijds de gebruiker gelijkgericht. Dat samengaan van belangen is een belangrijk verschil ten opzichte van traditionele businessmodellen. De aandacht voor de milieueffecten van het gebruikte chemisch product neemt ook een belangrijke plaats in bij ChL. Het streefdoel is: geen emissie, herbruikbare reststromen en het minimaal gebruik van grondstoffen. De producent-leverancier zal een bepaalde dienst bij de eindgebruiker realiseren en tevens ook verantwoordelijk worden voor de nevenstromen die ontstaan bij het gebruik van de chemicaliën. Daarmee wordt er enerzijds ingespeeld op het verder optimaliseren van bepaalde activiteiten maar eveneens op het slim verwerken van de gecreëerde afvalstromen.

34 Visie op Kunststof 3 | 2012 uit de praktijk

Enkele randvoorwaarden voor Chemical Leasing®

Het moet gaan om een stof die gedurende haar hele of gedurende een deel van haar levenscyclus volledig te controleren is. Dat betekent dat de chemische stoffen enkel gebruikt worden of op zijn minst niet volledig worden geconsumeerd. Eveneens dient het potentieel tot verbetering van onder meer productgebruik, hergebruik van reststromen, afvalproductie en water- en energieverbruik significant te zijn. De optimalisatie van processen en het streven naar voortdurende verbeteringen is immers het belangrijkste. Het moet ook om een niet-kernactiviteit van de gebruiker gaan, zoals reiniging, ontvetting, coating, drukken, zuivering van afvalwater, verwarming of koeling, verven, oppervlaktebehandeling, smering, ...

Welke partijen zijn betrokken?

In een ChL-project zijn minstens de leverancier-producent van chemische stoffen en de gebruiker ervan aanwezig. De leverancier-producent moet beschikken over de nodige kennis met betrekking tot de eigenschappen, het gebruik en de functies van de chemische stoffen. De gebruiker moet zijn processen en eindproducten kennen. Concreet betekent dat dat de gebruiker de specificaties waaraan zijn eindproducten moeten voldoen, kan omschrijven. Die elementen vormen de basis om een ChLproject succesvol te kunnen uitvoeren. Er kunnen nog andere partijen betrokken worden: ontwikkelaars en verkopers van machines en fabrieksuitrusting, afval- en recyclagebedrijven, adviesverleners, etcetera. Het model steunt op het principe van samenwerking tussen alle betrokkenen en op de specifieke kennis die bij elk van de partijen aanwezig is.

De belangrijkste sterktes en voordelen van ChL

Algemeen kan gesteld worden dat ChL het meest geschikt is voor activiteiten die zich net buiten de kernactiviteit van het bedrijf situeren. Een belangrijk voordeel voor de chemicaliënleverancier is dat hij de mogelijkheid zal hebben om zijn kennis en expertise als een dienst te valoriseren. Daarbij zal de leve-

Traditioneel business model

Chemical Leasing model

Tegengestelde motivatie

Gelijke motivatie

Levering van goederen

Levering van goederen en diensten/kennis gebruiker

Leverancier

Leverancier = service provider

Volume gebaseerde prijszetting “the more, the better”

gebruiker

Voordeel/baten gebaseerde prijszetting “less is more”

“less is more”

“less is more”

Traditioneel business model versus Chemical Leasing - een andere benadering.

rancier eveneens een diepgaande kennis verwerven van de noden en behoeften van zijn klant (de gebruiker). Dat zal leiden tot een continue verbetering van de efficiëntie van het productieproces, waarbij ChL zowel door de leverancier als de gebruiker naar gestreefd wordt. Een belangrijk voordeel voor de gebruiker, naast een verhoogde efficiëntie van zijn productieproces, is dat hij ontzorgd zal worden van verschillende administratieve lasten, zoals bijvoorbeeld de REACH-regelgeving, afvalwetgeving en de nodige vergunningen. Ook voor het milieu zal er een belangrijk voordeel ontstaan bij een ChL-concept. Door een verhoging van de efficiëntie van het chemicaliëngebruik zal dat effectiever ingezet kunnen worden. De resterende, doch gereduceerde, afvalstromen worden bovendien gerecycleerd. Het geheel kan bijgevolg aangeduid worden als een win-win-winsituatie, namelijk voor de leverancier, de gebruiker én het milieu.

De ChL-service zorgt voor een knowhow transfer tussen de partners en zorgt voor een verhoging van de kwaliteit van het eindproduct. Er wordt een grondstofbesparing tot 12% gerealiseerd door vermindering van poederverliezen. De kosten van het productieproces konden met 15% gereduceerd worden. Dat alles gaat gepaard met een versterkte duurzame relatie tussen de beide partijen. Een ander typerend voorbeeld dat aangehaald kan worden, is de reiniging van oppervlakken en installaties met behulp van solventen. Toepassing van de ChL-service realiseert gelijkaardige grondstofbesparingen en kostenreducties als in voorgaand voorbeeld. Ook activiteiten die momenteel nog bij de (eind)gebruiker van de plasticverwerkende industrie plaatsvinden, maar nog optimaler door de plasticverwerkende industrie zelf zouden uitgevoerd kunnen worden, komen voor het ChL-concept in aanmerking.

Voorbeelden uit de praktijk

In Egypte werken twee multinationale bedrijven samen via een ChL-formule voor het poedercoaten van oppervlakken. De leverancier produceert de poedercoating en is bij de klant verantwoordelijk voor het eigenlijke poedercoatingproces. Hij beheert en superviseert het proces op het bedrijf van de klant. De betaling voor de geleverde service wordt uitgedrukt in vierkante meters gecoat oppervlak en dat tegen een vaste eenheidsprijs in euro per vierkante meter.

Ir. Gert De Bruyn Senior Consultant Project Manager Industrial Sustainability Haskoning Belgium nv [email protected] www.royalhaskoningdhv.com

Visie op Kunststof 3 | 2012 uit de praktijk

35

lede

Grafityp Selfadhesive Product nv Het Houthalense Grafityp geldt al 65 jaar als autoriteit op het vlak van fabricatie en verdeling van zelfklevende belettering, digitale printmedia, laminaten voor grootformaat prints en automotive en decoratieve films. Met die laatste techniek kunnen bijvoorbeeld wagens, motoren en allerlei andere objecten volledig of gedeeltelijk ingepakt worden in GrafiWrap. Daarnaast biedt de onderneming in de vorm van GEF (Grafityp Ecological Films) een ecologisch alternatief voor PVC-films, die in de sign-branche algemeen gangbaar zijn. Grafityp beschikt over drie coatinglijnen voor het belijmen en topcoaten van folies, een gietstraat voor de productie van hoogwaardige gegoten films en een cast extruder voor de productie van polyolefinegebaseerde GEF-films. In 2011 wist Grafityp de titel ‘Onderneming van het jaar 2011’ van de gemeente Houthalen-Helchteren in de wacht te slepen.

Specialisaties Gieten, belijmen en coaten van zelfklevende beletterings- en printfolies

Foamflex bvba

Paneltim nv

Foamflex is een flexibel bedrijf, dat zich specialiseert in vormgegoten Polyurethaanschuim.

Paneltim NV is producent van kunststof panelen en roosters uit Polypropyleen (PPCopo) en Polyethyleen (HDPE).

Foamflex is nauwelijks een decennium oud (2005), maar is op de dag van vandaag wel al één van de toonaangevende producenten van vormgegoten Polyurethaanschuim in Vlaanderen. De Menense producent richt zich met zijn comfortschuim voornamelijk op de zit- en bureaumeubelmarkt, op de vrachtwagen- en busindustrie, alsook op de medische sector. Kwaliteit en service zijn twee waarden die het bedrijf hoog in het vaandel draagt. Zo profileert Foamflex zich als “Onestop-shop”: de klant plaatst zijn bestelling en Foamflex zorgt voor alle benodigde onderdelen en hulpstukken, ontwikkeling en vervaardiging van matrijzen en hulpstoffen die eraan te pas komen. Voor kleine tot middelgrote series PU-creaties, 20 tot 500 stuks, kan elke potentiële klant bij Foamflex terecht: “op maat van de klant, naar de wensen van de klant.”

Paneltim NV zette begin 2012 zijn vijftiende jaar als producent van kunststofpanelen en -roosters uit Polypropyleen (PPCopo) en Polyethyleen (HDPE) in. Het familiebedrijf heeft in die tijdspanne een wereldwijd dealernetwerk opgebouwd van groothandels en verdelers. De Paneltim® sandwichpanelen hebben een unieke cellenstructuur met interne ribben, zijn licht (10-13 kg/m2), sterk, eenvoudig te verlassen, bestand tegen praktisch alle scheikundige stoffen en zijn volledig recycleerbaar (cradle-to-cradle) en produceerbaar uit nieuwe of gerecycleerde kunststof. De panelen en roosters worden ingezet als kunststof vloer, hokafscheiding, wanden en deuren in stallen voor vee of honden, in ruimtes waar fruit, groenten en vlees verwerkt worden, en in hygiënische en sanitaire ruimtes. Daarnaast kunnen ook kunststof zwembaden en vijvers, tanks, werfwagens, meubels, en andere sterke constructies uit de Paneltim® constructieplaat vervaardigd worden.

Specialisaties Cold cure High Resilient Molded Foam

Specialisaties Productie van kunststof panelen en roosters

Contact: Industrielaan 101 8930 Menen T +32 56 52 16 50 F +32 56 51 81 78 [email protected] www.foamflex.be

Contact: Industrielaan 38 8810 Lichtervelde T +32 51 72 67 60 F +32 51 72 49 43 [email protected] www.paneltim.com

36 Visie op Kunststof 3 | 2012 leden in de kijker

Contact: Centrum-Zuid 1539 3530 Houthalen T 011 60 08 50 F 011 52 62 32 [email protected] www.grafityp.com

Opleidingen aan de KHBO Sedert enkele jaren mag de Katholieke Hogeschool Brugge Oostende zich de enige trotse aanbieder in Vlaanderen noemen van twee unieke opleidingen in de kunststofverwerking. Op de campus van Oostende wordt naast de Master Kunststofverwerking ook de Master na Master Industriële Kunststofverwerking gedoceerd. Daarnaast kan ook elke geïnteresseerde uit de industrie op de Oostendse campus terecht voor afzonderlijke cursussen, die indien nodig zelfs in het Engels aangeboden worden.

Beide opleidingen leggen nadruk op de combinatie van ontwerp en industriële vormgeving van eigentijdse, kwaliteitsvolle producten ondersteund door numerieke simulaties. De richtingen, die wetenschappelijk en technisch onderbouwd zijn, bieden tal van mogelijkheden aan studenten die geïnteresseerd zijn in nieuwe technologieën, in een ruime diversiteit van toepassingsdomeinen en in een nog steeds groeiende industriesector, die werkzekerheid biedt en die zelfs op de eerste plaats prijkt op de Belgische handelsbalans.

Bavo De Zutter Product Ingenieur Tupperware General Services nv, Aalst

Koen De Clercq Application Technology, R&D, Tupperware Belgium nv, Aalst “Voor een kunstofverwerker als Tupperware, die kwaliteit en innovatie hoog in het vaandel draagt, is het van belang te kunnen recruteren uit mensen die de kunststoffen en hun verwerkingstechnieken in de vingers hebben. Op dit moment hebben wij een viertal mensen in dienst die deze kunststofopleidingen hebben genoten.” “Ikzelf heb het genoegen gehad om de afgelopen twee jaar twee studenten te kunnen promoten in hun masterproef, telkens met groot succes.”

“Tijdens het laatste jaar van mijn ingenieursopleiding werd mijn interesse aangewakkerd door een beknopte cursus over basisgrondstoffen en courante verwerkingstechnieken. De manamaopleiding gaat dieper in op zowel de verwerkingstechnieken alsook de iets minder gekende technieken zoals het vacuümvormen, kalanderen en ook de verwerking van composieten.” “De extra troef van deze manamaopleiding is het nauwe contact met de industrie, mede door de vele bedrijfsbezoeken die over de verschillende branches van de sector georganiseerd worden.” “Na mijn opleiding kwam ik terecht bij Allibert Home, een spuitgietbedrijf waar ik drie jaar werkte als Mold & Process Engineer. Sedert 2008 ben ik actief als productingenieur bij Tupperware, waar ik binnen het Europese ontwikkelingscentrum te Aalst de technische uitwerking opvolg van nieuwe producten.”

www.khbo.be Contactpersonen : [email protected] - [email protected]

Visie op Kunststof 3 | 2012 agenda

37

Opleidingskalender VKC Najaar 2012

Age

13-20/09

Introductie tot de kunststoffen en vormgeving Een eerste kennismaking met kunststoffen: grondstoffen, verwerkingstechnieken, veredelen, speciale processen, aanmaken van kleine series.

04/10

Basisopleiding grondstoffen Inleiding tot de structuur van kunststoffen en polymeren: structuur, oorsprong, classificatie, rheologie, eigenschappen, kunststoffamilies en additieven.

11/10

Intro technologie voor spuitgietmatrijzen Kennisoverdracht in de ontwikkelingsaspecten van een spuitgietmatrijs. Inzicht verwerven in de constructietypes en de onderhoudsmethodiek van de spuitgietmatrijs.

16/10

Praktijkgerichte basiscursus compounderen Inzicht in de werking van de compoundeerlijn. Bespreking van de verschillende onderdelen en processen.

25/10

Verbinden van kunststoffen: Lijmen als alternatief Inzicht in de structuur van het verlijmen.

16/10

Praktijkgerichte basiscursus compounderen Inzicht in de werking van de compoundeerlijn. Bespreking van de verschillende onderdelen en processen.

8-15-22/11

Praktijkgerichte basiscursus spuitgieten Het theoretische gedeelte omvat: • Inzicht in de onderdelen van de spuitgietmachine (zoals schroef, schroefpunten, spuitneuzen e.a), randapparatuur en besturingssystemen • Spuitgietparameters en spuitgietfouten • Basisinzicht in matrijzen In het praktijkgedeelte: • Opbouwen van de matrijs • Starten van de machine • Proefspuiting

29/11

Wegwijs in de basisanalyses kunststoffen Aan de hand van praktische voorbeelden wordt er uitgelegd hoe we met de juiste test een probleem kunnen onderkennen. Bespreking van de mechanische en thermische testen op kunststoffen. Hoe worden de testen uitgevoerd en wat betekenen de resultaten? Hoe kan men die waarden interpreteren?

6-13/12

Spuitgieten voor gevorderden Relatie tussen grondstofeigenschappen en het spuitgieten. Bespreking van alle procesparameters van het spuitgieten. Bespreking van de meest voorkomende producten en hun remediëring.

Wenst u meerdere personeelsleden op te leiden volgens uw eigen noden, dan kunnen wij een in-house opleiding op maat voorzien.

Voor meer info met betrekking tot de inhoud van de cursussen of opleidingen op maat kan u terecht: Sabine Van Dael [email protected]

38 Visie op Kunststof 3 | 2012 agenda

Steek een pak ideeën op zak.

Verminder uw koste n

Versterk uw merk

Volg de gratis infosessies

Laat n producte

Kies uit de milieuvriendelijke oplossinge n

uw op valle n

Bezoek EMPACK2012

Uw inspiratiebron voor verpakkingsmaterialen en -technologie 26 & 27 SEPTEMBER • BRUSSELS EXPO

U ontdekt er de nieuwste producten, technologieën en trends voor de verpakkingsindustrie. Dozen, tassen, folies, labels, kleefbanden, sluitstrips, … in alle vormen, kleuren en materialen met of zonder bedrukking. Op EMPACK steekt u met gemak 1001 dekselse ideeën op zak.

Registreer online voor uw gratis badge via

easyFairs.com/EMPACK-BE en bezoek ook de gelijktijdige beurzen PRINT en PROLOGISTICS. FOLLOW US @easyFairsEMPACK

Organisatie

Cataloguspartner

Industrial media partner

Mediapartners

Productie-efficiëntie Productie-efficiëntie betaald zich betaald Het komtzich neer op een Het allesomkomt neer op een allesomvattend perspectief.vattend Dagelijks perspectief. ontstaan Dagelijks wereldwijd ontstaan 3,5 miljard wereldwijd hoogwaardige 3,5 miljard kunststofdelen hoogwaardige voorkunststofdelen voor ALLROUNDERs –hier ALLROUNDERs is de hoogste–hier product-efficiëntie is de hoogste product-efficiëntie vereist. Als u zo efficiënt vereist.wilt Alsproduceren, u zo efficiëntstaat wilt uproduceren, staat u met ons aan de wereldtop. met ons aan Wij stellen de wereldtop. uw economisch Wij stellen succes uw economisch veilig. ARBURG succes voor veilig. efficiënt ARBURG spuitgieten! voor efficiënt spuitgieten! n chshafe Friedri .2012 0 .1 0 16.-2 Hal A3 101 Stand 3

ARBURG N.V. ARBURG N.V. Ambachtelijke Zone ·„De Ambachtelijke Vunt“ 9 Zone ·„De Vunt“ 9 3220 Holsbeek 3220 Holsbeek Tel.: +32 (0) 16 44 12Tel.: 90 +32 (0) 16 44 12 90 Fax: +32 (0) 16 44 84Fax: 72 +32 (0) 16 44 84 72 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected]

www.arburg.be

n chshafe Friedri .2012 0 .1 0 16.-2 Hal A3 101 Stand 3