Visie en Methoden Mondiaal Burgerschap
De KNVB gelooft in de maatschappelijke meerwaarde van voetbal. Voetbal brengt de samenleving in beweging. Zo’n 300. 000 vrijwilligers zijn in Nederland actief bij voetbalverenigingen. Naast dat voetbal goed is voor de gezondheid, zorgt het voor verbinding e n stimuleert het participatie. De KNVB vindt het belangrijk dat het voetbal en de vereniging verbonden zijn met de omgeving en de samenleving. 1 Samen voet ballen, samen leven is daarbij het uitgangspunt . Kernwaarden K NVB/maatschappelijke thema’s: gezondheid, integratie, sportiviteit & respect, individuele & teamontwikkeling en trots & verbondenheid Vanuit deze kernwaarden draagt voetbal bij aan de ontwikkeling van de samenleving. De sport vereniging en het voetbal vormen de context waarbinnen sporters zich ontwikkelen en deze positieve bijdrage ontstaat. Veel elementen van de sport, zoals samenwerken, respect en fair-play, zijn element en die ook breder in de samenleving van belang zijn. Zo draagt voetbal bij aan de ontwikkeling van goed burgerschap. Want burgerschap is niet slechts formeel staatsburgerschap. Burgerschap gaat steeds meer over het leveren van een persoonlijke bijdrage aan je omgeving. Dit kan op allerlei manieren, zowel formeel (bijv. door te stemmen) als informeel (bijv. door je als vrijwilliger in te zetten). Voetbal haakt vooral in op de informele aspecten van burgerschap, waarbij mensen maatschappelijk bet rokkenheid tonen en zichzelf ontwikkelen via de sport. In Nederland, evenals in andere Europese landen, bestaat de laatste jare n een grotere focus op burgerschap. De overheid en maatschappelijke organisaties willen actief burgerschap stimuleren en ook burgers zelf nemen steeds meer het heft in eigen hand. Zij organiseren sociale verzekeringen, wekken duurzame energie op of zijn hulpmoeder op school. Toch is uit onderzoek gebleken dat het merendeel van de Nederlanders burgerschap vooral ziet als het zorgen voor jezelf en een ander niet lastig vallen. Anderen vinden goed burgerschap het zorgen voor elkaar, maar dan vooral voor de 2 directe familie en de buren . Deze perspectieven op burgerschap zorgen ervoor dat er niet altijd verder wordt gekeken dan de eigen schutting, laat staan over de grens. Mondiaal burgerschap benadrukt dat het juist nodig is om over die grenz en te kijken. Mondiaal burgerschap gaat over het idee dat de informele verantwoordelijkheid van mensen niet ophoudt bij de Nederlandse grens. Dit type burgerschap moet het besef stimuleren dat iedereen een rol speelt in een wereld waar we met zijn allen verant woordelijk voor zijn. Onze wereld is internationaal. Ook het werk van de bond gaat de landsgrenzen over. sport, en vooral voetbal, zie je overal. De KNVB levert met haar kennis van voet bal een bijdrage aan de ontwikkeling en toegankelijkheid van de sport in het buitenland. Daarnaast worden de door KNVB WorldCoaches opgeleide coaches getraind in het inzetten van voetbal voor positieve maatschappelijke verandering. Voetbal is bij uitstek een middel om te komen tot positieve verandering, zowel bij de individuele sport ers als in de gemeenschap om hen heen.
1
KNVB (2012) Implementatie – Samen voetb allen, Samen leven Hurenkamp, Menno & Tonkens, Evelien (2008) Wat vinden b urgers zelf van burgerschap? Burgers aan het woord over b inding, loyaliteit en sociale cohesie 2
Zoals beschreven is mondiaal burgerschap een variatie van burgerschap. De term wordt gebruikt om bepaalde gewenste aspecten van burgerschap te benadrukken. Het is burgerschap dat rec ht doet aan de internationale verbondenheid en gelijkwaardigheid van mensen. Bovendien is het een actieve vorm van burgerschap. Het gaat over iets bijdragen aan de samenleving, in plaats van daa r alleen maar uit halen. Het stelt het gemeenschapp elijk belang boven individuele belangen. Daardoor heeft mondiaal burgerschap altijd te maken met verantwoordelijkheid nemen, met participeren en keuz es maken. Het gaat over houding en gedrag, maar er zijn ook bepaalde competenties voor nodig. In lijn met de visie van de KNVB bestaat mondiaal burgerschap uit een aantal elementen: 1. Open blik (zien wat jou met anderen bindt, binnen de sport en daarbuiten) 2. Ontmoeting 3. Gelijkwaardigheid van mensen 4. Respect & fair play Burgerschap komt tot stand via het p ositioneren (ik hoor bij), via verhalen (ik ervaar/ik zie), door 3 middel van competenties (ik kan) en uiteindelijk het vormen van identiteit (ik ben/ik geloof) . Burgers bewegen zich in de publieke ruimte, dat wil zeggen, zij gaan naar school, werk, (sport) verenigingen, etc. Mensen ont wikkelen zich in deze verschillende contexten en in wisselwerking met anderen. Het construeren van de burger is onderdeel van het vormen van de identiteit van een persoon. Identiteit is een cent raal element van betrokkenheid. Je hebt een bepaald gevoel van eigenaarschap nodig om betrokken te raken. Kennis van een onderwerp krijgt pas betekenis wanneer een eigen relevante ervaring ertoe leidt dat het onderwerp onderdeel wordt van de identiteit of het zelfbeeld.
Met Clublinking wordt een dergelijke ervaring geboden aan jonge sporters uit Nederland. Door middel van een reis naar een ander land en de ontmoeting die daar plaats vindt met een lokaal sportteam, wordt hun wereld vergroot. Zij zullen zich herkennen in de ander, maar ook de verschillen ontdekken. Door met elkaar te voetballen en elkaar te leren kennen, ervaren ze hoe het leven van leeftijdsgenoten er aan de andere kant van de wereld uit kan zien. Als voorbereiding op de reis wordt met de jongeren het bewust zijn van hun eigen positie en hun rol in de wereld geoefend. We laten hen nadenken over hun kwaliteiten en ervaringen en leren hen verhalen te herkennen en vertellen. We ondersteunen hen in het plaatsen van hun ervaringen in een werelds perspectief en dit vervolgens uit te dragen. Door de reis voor te bereiden met behulp van verschillende participatieve met hoden, maar vooral door de ontmoeting in het land zelf, leren de jongeren nieuwe vaardigheden. Uit eindelijk zullen ze met dez e ervaring terug in Nederland aan de slag gaan. De doelstellingen van Clublinking, in combinatie met de visie van de KNVB op mondiaal burgerschap, zorgen ervoor dat het programma op een bepaalde manier vorm krijgt. Vanuit het motto ‘practice what you preach’ wil Clublinking een open programma zijn, waarin die open blik, gelijkwaardigheid en eigen verant woordelijkheid centraal staan. Dit komt op twee manieren tot uiting. Aan de ene kant bepalen de jongeren binnen Clublinking de invulling van de oefeningen; zij hanteren de camera, zij maken samen met hun leeftijds genoten in het uitwisselingsland een actieplan. Zo geven zij vorm aan hun eigen leerproces en ont wikkeling, individueel en als team. Doordat zijzelf mede-eigenaar zijn, worden de jongeren actief betrokken. Deze input en betrokkenheid van de jongeren is een centraal element van burgerschaps vorming en daarom van het programma Clublinking. Aan de andere kant is het programma Clublinking zelf een lerend programma; op basis van de opgedane ervaringen is het werk programma ontwikkeld en het blijft open voor doorontwikkeling. 3
Haste, Helen (2004) Constructing the Citizen
In het werkprogramma van Clublinking worden verschillende participatieve en educ atieve methoden gebruikt om met de jongeren een aantal relevante thema’s te behandelen rondom het land van bestemming, context, de reis, en het leertraject. Fase De Voorbereiding 1. De aftrap 2. De reis 3. Het project 4. Aan de slag 5. Mondiaal burgerschap 6. Mondiaal burgerschap 7. Storytelling en framing 8. Recap
Methoden gericht op… Persoonlijk e vaardigheden: Participatieve methoden en oefeningen die bijdragen aan bewustwording op de vier thema’s van mondiaal burgerschap: 1. Ik hoor bij 2. Ik ervaar / zie 3. Ik kan 4. Ik ben / geloof Gebruik van video en beelden om verhalen te herkennen en vertellen Oefeningen in samenwerken en (interc ulturele) communicatie
De Reis
0-meting Het faciliteren van de ontmoeting: Met leeftijdsgenoten, door middel van voetbal, en met een lokale organisatie, gerelateerd aan sport en sociale ontwikkeling (bijv. WorldCoaches). Activiteiten geric ht op het leren van elkaar – wederzijds leren
De Nabeschouwing 1. Bijeenkomst team 2. Bijeenkomst team & ouders
Activiteiten geric ht op de ontmoeting tussen de jongeren met verschillende achtergronden Reflectie op en vertellen over de ervaringen: Het plaatsen van de opgedane ervaringen, in relatie tot mondiaal burgerschap en hun eigen plek in de wereld. Terugkoppelen op de vier thema’s. Presenteren: verhalen vert ellen en ervaringen delen Communicatieplan en Actieplan voor Clublink uitwerken 1-meting
