Visgeleiding bij waterkrachtcentrales

Opdrachtgever:

RIZA

Visgeleiding bij waterkrachtcentrales

Overzicht van weten regelgeving in buurlanden

Rapport september 2005

Q3989.00

WL |

delft hydraulics

Opdrachtgever:

RIZA

Visgeleiding bij waterkrachtcentrales

Overzicht van weten regelgeving in buurlanden

Jan Kranenbarg

Rapport september 2005

Vismigratie beleid bij Waterkrachtcentrales Overzicht van weten regelgeving in buurlanden

Q3989.00

september 2005

Inhoud

1

2

3

Inleiding ...............................................................................................................1— 1 1.1

Kader........................................................................................................1— 1

1.2

Doel- en vraagstelling..............................................................................1— 1

1.3

Informatiebronnen ...................................................................................1— 2

Overzicht weten regelgeving............................................................................2— 1 2.1

Frankrijk ..................................................................................................2— 1

2.2

Duitsland..................................................................................................2— 2

2.3

België.......................................................................................................2— 3

2.4

Groot-Brittannië.......................................................................................2— 4

2.5

Andere Europese Landen.........................................................................2— 6

2.6

Kaderrichtlijn Water.................................................................................2— 6

Samenvatting.......................................................................................................3— 1 3.1

Wet- en regelgeving visgeleidingssystemen ............................................3— 1

3.2

Toegestane visschade...............................................................................3— 1

3.3

Eisen aan toepassing visgeleidingssysteem .............................................3— 2

3.4

Betaling kosten visgeleidingssysteem .....................................................3— 2

3.5

Onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc's ......................................3— 2

3.6

Positie van wkc’s in relatie tot de Kaderrichtlijn Water...........................3— 2

Referenties ........................................................................................................................3— 3

WL | Delft Hydraulics

i


1 1.1

Q3989.00

september 2005

Inleiding Kader

Grote rivieren hebben door hun positie in het watersysteem een belangrijke functie als trekroute voor veel vissoorten. Deze soorten zijn de afgelopen honderd jaar in toenemende mate geconfronteerd met kunstwerken in de hoofdstroom en zijstromen die de doorgang tijdens hun stroomop- en stroomafwaartse migratie belemmerden. De vismigratie functie staat hoog op de nationale en internationale agenda voor het rivierbeleid van Rijn en Maas. In het stroomgebied van Rijn en Maas bevinden zich meer dan 2000 waterkrachtcentrales (wkc’s). En groot deel hiervan bevindt zich in de zijriviertjes maar ook in de hoofdstroom zijn wkc’s aangelegd. Het is gebleken dat wkc’s een negatief effect kunnen hebben op de populaties van vissoorten met een stroomafwaartse migratie. Zonder visgeleidingsysteem kunnen vissen in de wkc-turbines terecht en lopen hierbij kans op verwondingen of sterfte als gevolg van turbine bladen, drukveranderingen en hoge turbulentie. Zo’n 85% van het stroomgebied van Rijn en Maas, met daarin de voor trekvissoorten belangrijke paai- en opgroeigebieden, ligt bovenstrooms van één of meerdere centrales. In de Nederlandse grote rivieren zijn vier waterkrachtcentrales (wkc’s) aangelegd. De eerste in 1958 in de Lek bij Hagestein (momenteel buiten bedrijf). Vervolgens zijn er in de jaren tachtig in de Neder-Rijn bij Maurik en in de Maas bij Linne en bij Lith nog drie wkc’ s aangelegd. Hiernaast zijn er nog ongeveer tien centrales in kleinere rivieren en beken in Gelderland, Limburg en Noord-Brabant. O.a. in de Overijsselse Vecht (Haandrik) en de Roer (Roermond). Er zijn een achttal locaties die wellicht in aanmerking komen om in de toekomst een wkc te realiseren. Zoals vistrappen zijn aangelegd om stroomopwaartse vismigratie mogelijk te maken, zo stellen visgeleidingssystemen bij wkc’s vissoorten in staat zonder of met beperkte mortaliteit stroomafwaarts te migreren. Dit kan door vissen middels fysieke methoden (gebaseerd op hekwerken), een aangepast management (tijdelijk stopzetten), of gedrag gebaseerde methodes (licht-, geluid- of elektriciteitsprikkels) weg te houden van wkcturbines. In Nederland oriënteren de ministeries van RWS, LNV en EZ zich momenteel op het beleid ten aanzien van de aanleg van visgeleidingssystemen en normen voor de toegestane vissterfte bij wkc’s. De aanpak van deze problematiek in de ons omringende landen kan hiervoor nuttige inzichten verschaffen. In dit kader heeft het RIZA aan WL | Delft Hydraulics gevraagd een notitie te schrijven over het beleid ten aanzien van visgeleiding bij wkc’ s in de ons omringende landen.

1.2

Doel- en vraagstelling

Het doel van deze notitie is het inventariseren van het beleid ten aanzien visgeleidingssystemen en normering voor vissterfte bij waterkrachtcentrales (wkc’s) in de ons omringende landen. Hierbij wordt ingegaan worden op de volgende vragen:


1— 1


Q3989.00

september 2005

Regel- en wetgeving ten aanzien van visgeleiding · · · ·

Welk beleid wordt er in de ons omringende landen gevoerd met betrekking tot visgeleiding bij wkc’s? Worden er normen gehanteerd ten aanzien van toegestane visschade? Worden er bepaalde visgeleidingssystemen vereist? En zo ja, wie betaald voor de aanleg daarvan? Wordt er in het beleid onderscheid gemaakt tussen bestaande en nieuw te bouwen wkc's?

Positie van wkc’ s in relatie tot de Kaderrichtlijn Water · Hoe gaan de ons omringende landen om met de positie van wkc's in relatie tot het vaststellen van het Goede Ecologisch Potentieel (GEP) en de te nemen maatregelen? · Welke maatregelen worden genoemd om vissterfte bij WKC’s te voorkomen?

1.3

Informatiebronnen

Voor het verkrijgen van informatie is gebruik gemaakt van de volgende informatiebronnen en contacten: · · · ·

Stukken uit het archief van Monique Berendsen (DG Water) ten aanzien van visgeleiding en wkc’ s; Contacten EIFAC van Jan Klein Breteler (OVB); Contactlijst Maas Vis Overleg Harriet Bakker (RWS DLB); Internet.

Van de gebruikte referenties en verzamelde informatie is een digitaal archief gemaakt.


1— 2


2 2.1

Q3989.00

september 2005

Overzicht weten regelgeving Frankrijk

Beleid met betrekking tot visgeleidingssystemen Het 'Ministere de l'Ecologie et du Développement Durable' hanteert een specifiek beleid, dat d.m.v. een aantal decreten en beschikkingen (arretés ofwel uitvoeringsmaatregelen) is vastgelegd. In deze beschikkingen is vastgelegd, voor welke rivieren en voor welke vissoorten (migrerende soorten) een visgeleidingssyteem wordt vereist. De hoofdlijnen van dit beleid, met vermelding van de referentienummers van de daarbij behorende decreten en sancties, zijn te vinden in de 'Code de l'Environnement' (wetboek voor het milieu), Art. L 432-5 t/m L 432-8. (bron: zoekopdracht informatiecentrum EZ, Lenny Heijboer, 12/11/05) Toegestane visschade Er zijn geen officiële normen voor toegestane visschade, maar de doelstelling van het beleid is om te komen tot zo min mogelijk visschade. Op basis van de wetteksten is er een verplichting om tot resultaat ("obligation de résultat") te komen. (bron: informatiecentrum EZ, Lenny Heijboer, 12/11/05) De lokale overheid kan de eigenaar van een wkc vragen om de efficiëntie van de werken die zijn aangelegd t.b.v. stroomop- en stroomafwaartse migratie aan te tonen. (bron: Turnpenny, Struthers & Hanson, 1998) Op stukken rivier die een speciale beschermingsstatus hebben wordt geen vergunning voor de bouw van wkc’s afgegeven. (bron: antwoord Frankrijk, Fabien Granger van de FDF, 6-6-05) Eisen aan toepassing visgeleidingssysteem Het is niet zo, dat bepaalde systemen wettelijk worden opgelegd. Uiteraard dienen de systemen wel functioneel te zijn. In dit kader heeft indertijd de "Conseil Supérieur de la Peche", een adviesorgaan voor de minister van Ecologie en Duurzame Ontwikkeling, in nauwe samenwerking met EdF (Electricite de France) en een ingenieursteam visgeleidingssystemen uitgewerkt, getest en voor gebruik aangeraden; hierbij zijn systemen ontwikkeld, die zijn afgestemd op de migrerende vissoort(en). De technische normen van de 'Conseil de la Peche' zijn ook opgenomen in de documenten terzake van het EIFAC (FAO). (bron: zoekopdracht informatiecentrum EZ, Lenny Heijboer, 12/11/05) De lokale overheid kan in detail aangeven welke vis beschermende maatregelen nodig zijn voor het verkrijgen of verlengen van een vergunning voor een wkc. (bron: Turnpenny, Struthers & Hanson 1998) Betaling kosten visgeleidingssysteem De kosten voor de aanleg van visgeleidingssytemen moeten in principe door de eigenaar van de waterkrachtcentrale worden gedragen. Het is niet zo dat de overheid de aanleg systematisch subsidieert. Wel is er in bepaalde gevallen cofinanciering mogelijk van de locale overheden (Conseil Régional of Conseil Départemental) van het gebied, waar een dergelijk systeem wordt aangelegd.


2— 1


Q3989.00

september 2005

(bron: informatiecentrum EZ, Lenny Heijboer, 12/11/05) Onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc's Als de vergunning van bestaande wkc’s afloopt is de nieuwe regelgeving (1995) voor het verkrijgen van een nieuwe vergunning van toepassing. Hierbij kunnen bijvoorbeeld eisen t.a.v. de te gebruiken roosters gesteld worden. (bron: antwoord Frankrijk, Fabien Granger van de FDF, 6-6-05)

2.2

Duitsland

In Duitsland geven de deelstaten invulling aan het algemene beleid dat door de federale regering wordt uitgezet. De implementatie van het watermanagement is een exclusieve taak van de deelstaten. De Rijn stroomt door de Deelstaten Baden-Württemberg, Hessen, Rheinland-Pfalz en Nordrhein-Westfalen. Met name de visserijwetgeving van de deelstaten gaat in op visschade bij wkc’s (bron: overzicht visserijwetgeving Duitse deelstaten). Voor onvermijdelijke schade stelt deze regelgeving dat er een (jaarlijkse) schadelloos stelling betaald dient te worden. Hieronder wordt de strekking van de regelgeving in de Duits deelstaten samengevat. Beleid met betrekking tot visgeleidingssystemen De deelstaten Baden-Württemberg, Brandenburg, Hessen, Niedersachsen, Sachsen, Sachsen-Anhalt en Thuringen hebben regels ten aanzien van de doorlaatbaarheid van wkc’s en visschade. De strekking en de mate van concretisering verschilt echter tussen deze staten. Dit varieert van “de laterale doorgang voor vissen moet behouden blijven” tot “de stroomafwaartse uitwisseling van vissen dient middels een by-pass systeem plaats te vinden en er dienen maatregelen genomen te worden waardoor de inname van vis in turbines voorkomen wordt (aal wordt met name genoemd)”. (bron: Bunge et al., 2001) Ten aanzien van het bewerkstelligen van de vrije migratie van vissen noemt de deelstaat Sachsen de volgende maatregelen (17/2/2005): · aanleg by-pass systeem; · aanleg van visgeleidingsysteem; · gebruik van bepaalde turbines; · visvriendelijk turbinebeheer. (bron: antwoord Volker Hilge, Bundesforschungsanstalt fur Fischerei) Toegestane visschade Ten aanzien van visschade wordt gesteld dat sterfte door en de inname van vissen in turbines voorkomen dient te worden (deelstaten Baden-Wurttemberg, Brandenburg, Hessen, Niedersachsen, Sachsen, Thuringen). (bron: Bunge et al., 2001)


2— 2


Q3989.00

september 2005

Eisen aan toepassing visgeleidingssysteem In de deelstaat Brandenburg mag de diameter van roosters (stabweite) de 18 mm niet overschrijden, in de deelstaat Sachsen is dit 20 mm. In de deelstaat Niedersachsen dient voor de stroomafwaartse migratie een by-pass systeem te worden aangelegd en wordt de aal genoemd als soort waarbij bij de toepassing van visgeleidingssystemen rekening mee gehouden moet worden. (bronnen: Bunge et al., 2001 & antwoord Volker Hilge, Bundesforschungsanstalt fur Fischerei) Betaling kosten visgeleidingssysteem Waar gesproken wordt over de kosten voor de aanleg en het onderhoud van visgeleidingssystemen wordt gesteld dat deze voor rekening komen van de eigenaar van de wkc. (bronnen: Bunge et al., 2001 & overzicht visserijwetgeving Duitse deelstaten) Onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc's Binnen de gevonden informatie wordt geen melding gemaakt over onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc’s.

2.3

België

Beleid met betrekking tot visgeleidingssystemen In België stelt de administratie van Milieu-, Natuur- en waterbeheer een advies, op basis van wettelijke en wetenschappelijke argumenten, op als er een aanvraag voor de aanleg van een wkc is. De minister bepaalt o.a. m.b.v. dit advies of de wkc doorgang kan vinden en onder welke voorwaarden. In het verleden is o.a. (advies)richtlijnen opgesteld t.a.v. een resultaatverbintenis voor waterkrachtcentrales waarvoor een concessie zal worden toegekend door de Dienst Scheepvaart (bron: voorstel van resultaatverbintenis België Dienst Scheepvaart). In 2002 is er door de Tijdelijke Vennootschap Waterkracht Bovenschelde, t.a.v. de aanleg van een wkc in de Bovenschelde, beroep aangetekend tegen artikel 3, $3 bijzondere voorwaarde punt 7 uit de richtlijn. In dit artikel werd o.a. aangegeven dat de spijlbreedte van het rooster ter hoogte van de inlaat van de wkc wordt bepaald in samenspraak met het Instituut van bos- en wildbeheer. Dit beroep werd door de Vlaamse minister van Leefmilieu en Landbouw gedeeltelijk gegrond verklaard (uitspraak 18/07/02). In de uitspraak werd ondermeer aangegeven dat er een tweede by-pass systeem aangelegd diende te worden en dat als blijkt dat de door de exploitant voorgestelde maatregelen niet voldoen aan de evaluatiecriteria (zie kopje toegestane visschade) er een wentelbaar scherm en/of visgeleidingssysteem dient te worden geplaatst aangepast aan de vissoorten zoals omschreven in ‘Layman’ s guidebook on how to develop a small hydro site’(DG XVII97/010 june 1998, www.esha.be/layman2.pdf). (bron: voorstel van resultaatverbintenis België Dienst Scheepvaart) Toegestane visschade Per locatie: De toegestane visschade is afhankelijk van de verhouding van het aantal vissen dat via de sluizen en/of het afgeleidingssysteem passeert en het aantal vissen dat door de turbines passeert. Als het aantal vissen dat de turbine passeert per soort meer dan 20% bedraagt dan mag de gemiddelde directe sterfte maximaal 5% bedragen.


2— 3


Q3989.00

september 2005

Indien het aantal vissen per soort dat de turbine passeert kleiner of gelijk is aan 20% dan wordt maximaal 10% directie sterfte aanvaard. Per waterloopeenheid: De gecumuleerde directe sterfte van de in de waterloopeenheid voorkomende katadromen en anadrome soorten mag per soort maximaal 10% van de in de waterloopeenheid aanwezige migrerende individuen bedragen. (bron: voorstel van resultaatverbintenis België Dienst Scheepvaart) Eisen aan toepassing visgeleidingssysteem De exploitant dient bij de bouw van de waterkrachtcentrale de nodige voorzieningen te treffen om eventueel later, na een evaluatieperiode van drie jaar of nadien na elke evaluatieperiode om de vijf jaar een gepast visgeleidings- en/of visafweersysteem te kunnen plaatsen. Het systeem dient aangepast te zijn aan de aanwezige vissoorten. De vissen dienen afgeleid te worden naar de aanwezige sluis/sluizen of naar het stroomafwaartse pand. De exploitant dient de nodige voorzieningen te treffen om monitoring mogelijk te maken. Deze voorzieningen dienen te worden bepaald in samenspraak met de waterbeheerder, het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer en het instituut voor Natuurbehoud. Hiernaast worden eisen gesteld t.a.v het aantal monitoringsdagen per jaar en de duur van de monitoring. Ook wordt gesteld dat monitoring dient plaats te vinden door een onafhankelijke partij. (bron: voorstel van resultaatverbintenis België Dienst Scheepvaart) Betaling kosten visgeleidingssysteem De kosten zijn voor rekening van de exploitant van de wkc. (bron: voorstel van resultaatverbintenis België Dienst Scheepvaart) Onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc's Binnen de gevonden informatie wordt geen melding gemaakt over onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc’s.

2.4

Groot-Brittannië

In Groot-Brittannië (Turnpenny et al.1998) heeft men een zeer uitgebreide studie uitgevoerd naar de weten regelgeving en procedures ten aanzien van visgeleiding bij wkc’s. Deze rapportage bevat ook een hoofdstuk waarin wordt ingegaan op de mogelijke visgeleidingssystemen. Beleid met betrekking tot visgeleidingssystemen In Groot-Brittannië is de onttrekking van water voor waterkrachtwinning gebonden aan weten regelgeving waarin de aanleg van schermen (screens) of andere effectieve barrières om de inname van vis in de turbines te voorkomen wordt voorgeschreven. Deze regels volgen uit: · · ·


The Salmon & Freshwater Fisheries Act (1975) (SSFA), s. 14,15 (Engeland en Wales); The Salmon (Fish Passes & Screens) Regulations 1994 (Schotland); The Fisheries Act (Northern Ireland).

2— 4


Q3989.00

september 2005

Bijlage A bevat een schematisch overzicht t.a.v. de inhoud van de hier boven genoemde wetgeving. (bron: Turnpenny et al. 1998) Toegestane visschade De SFFA toetst niet de plannen voor het systeem maar of het systeem werkt. Dit wil zeggen dat het bewezen moet worden dat het systeem voorkomt dat migrerende Zalm of Zeeforel in de turbines terecht komt en dat deze vissen niet door het systeem verwond of beschadigd worden. (bron: Turnpenny et al. 1998) Eisen aan toepassing visgeleidingssysteem Waar benodigd dient voor een by-pass gezorgd te worden zodat vissen stroomafwaarts kunnen migreren. Een scherm kan geïnterpreteerd worden als iedere voorziening die de inname van vis tegengaat. Dit kan dus zowel een fysiek scherm als een scherm dat op “gedrag”gericht is zijn. In Schotland is een fysiek scherm vooralsnog verplicht. Voor licht en geluidsschermen dient eerst bewezen te worden dat deze adequaat werken. De SFFA schrijft voor dat schermen het hele jaar aanwezig dienen te zijn. Als schermen in een kanaal geplaatst worden dan moeten vissen de mogelijkheid hebben om via de kortst mogelijke route terug te keren naar de hoofdstroom. In Schotland zijn volgens de nieuwe regelgeving 100% effectieve schermen die gedurende het hele jaar in werking zijn vereist. In de praktijk wordt deze norm meestal niet zo stringent gehandhaafd. De Fisheries Act (Noord Ierland) bevat voorschriften ten aanzien van de locatie, de afmetingen, de grote van de openingen in een scherm en de periode waarin bepaalde schermen toegepast dienen te worden (bron: Turnpenny et al. 1998) Betaling kosten visgeleidingssysteem Schermen (screens) worden op kosten van de eigenaar van de wkc geplaatst en onderhouden. (bron: Turnpenny et al. 1998) Onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc's Voor bestaande wkc’s is in 1995 een risico analyse procedure opgesteld (s. 14). De uitkomst van de risico analyse is bepalend voor het type visgeleidingssysteem dat aangelegd moet worden en of een al aanwezig systeem aangepast dient te worden. Op een locatie met een hoog risico zal het bijvoorbeeld nodig zijn een zeer efficiënt fysiek scherm aan te leggen terwijl op een locatie met een laag risico een gedragsgebaseerd systeem met een minder grote efficiëntie zal voldoen. Voor nieuwe wkc’s wordt een andere procedure doorlopen (onderdeel van s. 158). Hierbij wordt rekening gehouden met alle vissoorten die in het water voorkomen. De s. 158 overeenkomst geeft hierdoor de mogelijkheid naast Zalm en Zeeforel ook andere vissoorten (zoals aal en cypriniden) te beschermen. In sommige gevallen kan dit ertoe leiden dat voordat een vergunning wordt afgegeven aan de plannenmakers gevraagd wordt achtergrondstudies uit te voeren. (bron: Turnpenny et al. 1998)


2— 5


2.5

Q3989.00

september 2005

Andere Europese Landen

Republiek Ierland In Ierland is het wettelijk verplicht traliewerk aan te brengen bij wkc’s in zalmrivieren (wet 1959, s123). De openingen tussen de spijlen mag niet meer dan 50 mm bedragen. Gedurende de tijd dat het broed van zalm en forel stroomafwaarts trekt dient er een fijner rooster over het traliewerk aangebracht te worden zodat het broed van zalm of andere kleine vis er niet doorheen kan. Verder wordt er gesteld dat tijdens de stroomafwaartse trek van zalm(smolts) naar zee maatregelen genomen dienen te worden om te voorkomen dat de vissen in een turbine terecht komen. (bron: Turnpenny et al. 1998) Denemarken Denemarken heeft wetgeving ten aanzien van visschermen in het regeringsbesluit over ‘Aalpassage’, ‘Smolt passage’ en ‘visschermen in zoetwater’ (besluit nr. 657, 1994). Middels deze wetgeving kan de eigenaar van een wkc verplicht worden om een vismigratievoorziening voor de stroomafwaartse migratie van smolts te bouwen. Turbines dienen voorzien te worden van roosters. De openingen tussen de spijlen van het rooster mag niet groter zijn dan 10 mm. De constructie en positie van het rooster dient zodanig te zijn dat vissen zo goed mogelijk in staat zijn de by-pass passage te vinden. (bron: Turnpenny et al. 1998) Zwitserland In de wetgeving van Zwitserland staat dat passende maatregelen genomen dienen te worden om de beschadiging of sterfte van vis door wkc’ s te voorkomen. Deze regelgeving is van toepassing op soorten en levensstadia van zoetwatervissen. Er is geen regelgeving ten aanzien van het visgeleidingssysteem dat gebruikt moet worden. Gedragsgerichte systemen mogen gebruikt worden. Elektrische schermen worden hier algemeen gebruikt.

2.6

Kaderrichtlijn Water

De onverstoorde migratie voor vissen is een belangrijke vereiste van de KRW. Voor waterkrachtcentrales betekent dit dat vissen ongehinderd stroomop- en stroomafwaarts moeten kunnen migreren. In North Rhein Westfallen (Duitsland) wordt voor de invoering van de KRW in de nationale regelgeving de Water Wet herzien. In de ontwerp wet wordt gesteld dat het herstel van lange afstands migreerders alleen bereikt kan worden door het nemen van passende maatregelen bij wkc’s. (bron:VGB-PG “EU Water Framework Directive”) Vanuit de Europese Commissie Water and Marine (unit ENV.D.2) is als onderdeel van de gezamenlijke KRW implementatie strategie het initiatief genomen om te komen tot een strategie t.a.v. de antropogene invloeden waterkracht en scheepvaart. Hiervoor wordt in 2005 geïnventariseerd welke nationale richtlijnen en rapporten er zijn t.a.v. duurzaam waterbeheer in relatie tot deze antropogene invloeden. (bron: Europese Commissie Directorate-General Environment, New Activity on Hydropower and Navigation 29/02/06)


2— 6


3 3.1

Q3989.00

september 2005

Samenvatting Wet- en regelgeving visgeleidingssystemen

Zowel in Frankrijk, Duitsland als België is er sprake van specifieke regelgeving ten aanzien van visgeleiding bij waterkrachtcentrales. In Frankrijk gebeurt dit middels een aantal decreten en beschikkingen waarin is vastgelegd voor welke rivieren en welke vissoorten visgeleiding verreist is. In Duitsland is er op federaal niveau geen wetgeving. Wel hebben een aantal deelstaten specifieke regelgeving t.a.v. visgeleiding. De strekking en mate van concretisering van deze regelgeving verschilt tussen de deelstaten. In de meest concrete regelgeving wordt gesteld dat de stroomafwaartse uitwisseling van vissen middels een bypass dient plaats te vinden en dat de inname van vis in turbines voorkomen dient te worden (aal wordt met name genoemd). In België is een (advies)richtlijn opgesteld voor de Dienst Scheepvaart met een resultaatverplichting ten aanzien van visgeleiding voor wkc exploitanten (het is onduidelijk of deze regelgeving van toepassing is op de Maas). De inhoud van deze richtlijn is zeer concreet. Groot-Brittannië heeft uitgebreide weten regelgeving waarin ook procedures aangegeven worden. Engeland & Wales, Schotland en Noord Ierland hebben ieder hun eigen regelgeving. Andere Europese landen waarvan bekend is dat ze regelgeving ten aanzien van visgeleiding bij wkc’s hebben zijn de Republiek Ierland, Denemarken en Zwitserland. In de Republiek Ierland en Denemarken is de regelgeving gericht op zalm en forel. In Zwitserland dient de beschadiging of sterfte ten gevolge van wkc’ s voor alle vissoorten voorkomen te worden. De gevonden informatie is veelal onduidelijk over de wijze waarop toetsing/handhaving van de weten regelgeving in de praktijk plaats vindt.

3.2

Toegestane visschade

Alleen België heeft in haar regelgeving duidelijke normen ten aanzien van de toegestane vissterfte. Hier geldt dat afhankelijk van de hoeveelheid individuen van een soort die de turbine passeren de directe sterfte maximaal 5% (> 20% passeert turbine) of 10% (< 20% passeert turbine) mag zijn. De geaccumuleerde sterfte in een waterloopeenheid mag maximaal 10% bedragen. In Frankrijk geldt de doelstelling dat gekomen wordt tot zo min mogelijk visschade. Waarbij er een verplichting is om tot resultaat te komen. De lokale overheid kan de eigenaar van een wkc vragen de efficiëntie van visgeleidingssystemen aan te tonen. De Duitse deelstaten geven in hun regelgeving aan dat sterfte en inname door wkc’s voorkomen dient te worden. In Groot-Brittannië dient de exploitant aan te tonen dat een visgeleidingssysteem voorkomt dat vissen in turbines terechtkomen of beschadigd raken. In principe betekent dit dat de schade 0% moet zijn. In de praktijk wordt hier doorgaans soepeler mee omgegaan. Resumerend kan gesteld worden dat de meeste landen, met uitzondering van België (Vlaanderen), geen duidelijk vastgestelde normering t.a.v. toegestane visschade hebben.


3— 1


3.3

Q3989.00

september 2005

Eisen aan toepassing visgeleidingssysteem

In Frankrijk kan de lokale overheid aangeven welke visgeleidende maatregelen verreist zijn om een vergunning te krijgen. Tevens is er in Frankrijk een document verschenen waarin visgeleidingssystemen zijn getest, uitgewerkt en voor gebruik aangeraden. In Duitsland wordt in de regelgeving van een aantal deelstaten aangegeven wat de diameter van roosters dient te zijn en in sommige gevallen wordt aangegeven dat een by-pass systeem moet worden aangelegd. In België moet een wkc exploitant voorzieningen aanleggen om visgeleidingssystemen te kunnen plaatsen. Na een monitoringperiode van 3 jaar, die wordt uitgevoerd door een onafhankelijke partij, wordt vervolgens bepaald of er visgeleidingssystemen geplaatst moeten worden. In Groot-Brittannië wordt aangegeven dat waar dat voor de stroomafwaartse migratie vereist is een by-pass aangelegd moet worden. Het visgeleidingssysteem mag zowel fysiek als gedragsturend zijn. Verder zijn er voorschriften t.a.v. locatie, afmeting, de roosterdiameter en de toepassingsperiode van een scherm. In Schotland is een fysiek visgeleidingssysteem verplicht. Ook de Republiek Ierland en Denemarken kennen regels ten aanzien van de roosterdiameter.

3.4

Betaling kosten visgeleidingssysteem

In alle onderzochte landen geldt dat de betaling van de kosten van een visgeleidingssysteem en de kosten van onderhoud en monitoring voor rekening zijn van de eigenaar/exploitant. In Frankrijk is er in bepaalde gevallen cofinanciering mogelijk van lokale overheden.

3.5

Onderscheid tussen bestaande en nieuwe wkc's

In Frankrijk is voor nieuw te bouwen wkc’s en wkc’ s waarvan de vergunning afloopt de nieuwe wetgeving (1995) van toepassing. Dit betekent dat voor bestaande wkc’s bijvoorbeeld eisen t.a.v. de te gebruiken roosters gesteld kunnen worden. In GrootBrittannië moet bij de bouw van nieuwe wkc’s rekening gehouden worden met alle vissoorten terwijl bestaande wkc’s alleen rekening hoeven te houden met zalm en zeeforel. Voor de bestaande wkc’s in Groot-Brittannië is in 1995 een risico procedure opgesteld. De uitkomst van deze procedure kan ertoe leiden dat een bestaand systeem aangepast moet worden.

3.6

Positie van wkc’s in relatie tot de Kaderrichtlijn Water

Er is nauwelijks informatie gevonden over de positie van wkc’s in relatie tot het vaststellen van het Goede Ecologisch Potentieel (GEP) en de te nemen maatregelen. De KRW stelt dat onverstoorde migratie van vissen een belangrijke vereiste is voor de ecologische kwaliteit. Uit diverse publicaties op het Internet blijkt dat energiemaatschappijen zich, met het oog op de KRW, grote zorgen maken over de levensvatbaarheid van hun centrales. Met name voor de kleinere centrales rijst de vraag in hoeverre de aangerichte schade aan het ecologische milieu in verhouding staat tot de baten van de ’groene’energie. In de Duitse deelstaat North Rhein Wetsfallen is voor de implementatie van de KRW gesteld dat herstel van de populaties van lange afstands migreerders alleen bereikt kan worden als passende maatregelen bij wkc’s genomen worden.


3— 2


Q3989.00

september 2005

Referenties Bunge, T., Dirbach, D., Frtiz, K., Lell,O., Rechenberg, B., Rechenberg, J., Schmitz, E., Schwermer, S., Steinhauer, M., Steidte, C., Voigt, T. (2001): Wasserkraftanlagen als erneuerbare Energiequelle –rechtliche und ökologische Aspekte. UBA Texte 01/01, www.umweltbundesamt/down-d/text0101,pdf. Layman, 1998. Layman’s handbook on how to develop a small hydropower site. A handbook prepared under contract for the Commission of the European Communities, Directorate-General for Energy by European Small Hydropower Association (ESHA) Turnpenny, Struthers & Hanson, 1998. A UK guide to intake fish-screening regulations, policy en best practise; With particular reference to hydroelectric power schemes. Fawley Aquatic Research Laboratories ltd & Hydroplan.

Digitaal archief


3— 3


A


Q3989.00

september 2005

Kenmerken van de belangrijkste wetten t.a.v. visgeleidingssystemen in Groot Brittanië

A— 1


B

Q3989.00

september 2005

Onderdelen risico analyse GrootBrittannië

o.a. quota systeem t.a.v. TAL (Total Allowable Loss)


B –1

Visgeleiding bij waterkrachtcentrales

Recommend Documents