VILT ALs ANKER, SLEUTEL EN WEGWIJZER Deel 2
VILT ALS EXPRESSIEVE KUNSTTHERAPIE ln het "centrum voor ExPressieve Kunst en kreatieve therapie" in Amsterdam, leerde ik de expressieve kunst met Psychologie, filosofie en therapie te verbinden. 14ijn oplettendheid en mijn intuitie groeiden en ik leerde om aan de dingen waaraan ik werkte, een naam te geven en een plaats. Het leek wel of er een nieuw fundament onder mijn werk werd gelegd. Hoewel vilt een onbekend medium was in dit centrum, kreeg ik toestemming me op het vilten te focussen en daarmee grenzen te overschrijden door kombinaties te ma-ken met andere - traditionele - kunstdisciplines, die al eerder als therapie werden toegePast. Kursussen die ik de afgelopen jaren had gevolgd in Europees, Japans en Nepalees papiermaken, collage, Tai chi, Sacred Dance, tekenen en schilderen vanuit beweging, taal van tekeningen, keramiek, zingen, verhalen, toneel en imaginatie als psychotheraPie kwamen nu goed van pas.
nissen die eerst los van elkaar en onsamenhangend leken, ineens een zinvol geheel vormden. Ik leerde mijn anker en mijn wegwuzer zien. Het was een gewaarwording of eigenlijk een herkenning dat alles in mijn lichaam in aanleg al aanwezig was, en dat ik nu pas een sleutel in handen kreeg, die me de toeqang daartoe verschaÍfen kon. Ik doorliep in die tijd een proces van onomkeerbare persoonlijke verandering.
Na het intieme verwerken van al deze dingen en het tot expressie brengen daarvan in vilt- en Papierkunst, was de tijd aangebro-
Het leek wel of
er een níeuw fundament onder míjn werk werd qelegd,
Sou/malês 2003 Foto: Malolein Folnor
ken om workshops nieuwe stijl aan te bieden zoals: De Verhalentas en Een Kleed voor de ziel. Ook begon ik privé-workshops aan te bieden: "vilt als Procesbegeleiding".
zoals ik al zei, mijn bewustzijn verdiepte zich en mijn intuitie groeide. lk leerde om de grootst moqelijke aandacht aan het Proces te geven en om in vertrouwen te laten qebeuren wat wilde gebeuren, De dingen in mijn leven kregen een nieuwe Plaats en namen andere contouren aan. Het was alsof ik door een kaleidoscoop keek en zag hoe gebeurte-
COMMUNITY ART
Na mijn studie in Amsterdam, bleef er nog één wens over en dat was om te studeren bij Paolo Knill, dé expert in Community Art en een ware minstreel van de ziel, Het leek me ook een noodzakelijke aanvulling oP het viltmaken met groepen en anders dan de nomaden-methode die ik gewend was te hanteren T7
hij het thema bekend,
tijdens de jaren met de "Haar-
maakt
lemse Vilt- en Papierwerkplaats". Dus zat er niets anders op dan me op te geven voor de mastersopleiding Expressieve Kunsttherapie en Psychologie aan de Europese Universiteit in Leuk, Zwitserland, waarbij de opleiding in Amsterdam was aangesloten. Zo kwam ik in een internationaal gezelschap terecht van studenten met beroepservaring variërend van psychologen, soci-
bijvoorbeeld: brug of weide. Dit thema wordt eerst door de individuele deelnemers onderzocht. Hoe het is uit te drukken in beweging, vorm en klank. Heb je attributen daarbij nodig of niet. Daarna worden de deelnemers in groepen onderverdeeld en werkt iedere groep het thema op eigen wijze uit, Tenslotte komen de groepen samen en laten om beurten hun expressie horen en zien, in beeld en geluid. Zo mogelijk ontstaat een gezamenlijk slot, een kakafonie die mij soms de rillingen over de rug deden lo-
aal therapeuten, managers, artsen, docenten, danseressen en kunstenaars. Ook hier was vilten een nieuwe kunstdiscipline. Ook nu werd het inbrengen van vilt om het te integreren in de bestaande kunstvormen, toegejuicht. Ik ga hier verder niet in op de andere vakken die gedoceerd werden, maar beperk me tot wat ik leerde van Paolo Knill: Community Art.
pen. Voor de meeste deelnemers
waren zijn workshops een bron van vitaliteit en levensenergie. Het proces van samen een per-
Lentevreugde
Mijn taaft is onbeperkt houdbaar.
Hij begint zijn workshop altijd
met een warming-up om de deelnemers in hun eigen tempo te laten aankomen, wakker worden. Vaak staat er iemand in het midden die regelmatig op een grote drum slaat, bij wijze van aangeven van een hartslag, Deelnemers lopen aanvankelijk slaperig en doelloos rond, zien de anderen niet of nauwelijks. Paolo loopt er tussen en zegt hoe het verder gaat... eerst alleen oogkontakt maken met de anderen, daarna elkaar ontmoeten en iets
doen...een handbeweging is al genoeg, het mag ook een dansje zijn enz.. Aansluitend daaraan
formance maken werkt zowel socialiserend als individualiserend. De leider maakt deel uit van de groep. Community Art bergt alle kunstvormen van zintuiglijk uitdrukking geven en imaginatie (visualisatie) in zich. De uitdaging voor mij was of ik de vaardigheid zou kunnen leren om verschil lende u itdru kkingsmedia te integreren in mijn werk, êfhankelijk van wat zich voordoet. In elk geval ervaar ik hoe het
nieuw geleerde mijn vilt-work-
shop-prog ramma heeft verdiept, verbreed en verrijkt, Muziek, beweging, theater en spel, poezie en schrijven zijn een vast onderdeel geworden. Viltmaken blijft het hoofdbetanddeel. Voor alles staat de verbinding tussen hoofd, hart, handen en ziel. Dat is het dragende element, Reflecterend hierop, hoop ik dat de
in de workshop zichtbaar en voelbaar gemaakte ervaring zal doorwerken in en effect hebben op het alledaagse leven. Net zoals dat bij mij het geval was.
Mille Fleurs for Mary Burkett
'a
Voor mijn afstuderen schreef ik de thesis: "The Felt Sense, Feltmaking as Expressive Art Therapy and Community Art". Felt as feeling and felt as material. Voor wat betreft het Community Art gedeelte, ontwierp en deed ik mijn project "Mille Fleurs for
Vilten in de zin van expressieve kunstthera pie Vilten in de zin van Expressieve
Kunsttherapie betekent dat je je heel erg bewust moet zijn, dat het mal<en van het vilt en het gemaakte vilt zelf verbonden zijn met aan de basis liggende menselijke emoties, met vreugde en met verdriet. Het werkt als volgt: De kunstzinnige expressie begint met een impuls. Dat is de aanleiding, het uitgangspunt van waaruit verder wordt gehandeld. Het punt waarmee het frame en de therapeutische interventie is vormgegeven, en die de "quite right" expressie tot doel hebben. Het vilt-werk dat daaruit
voortkomt heeft betekenis, is van waarde voor het affektieve leven van degene die het heeft gemaakt.
Mary Burkett". Het daarbij be-
horende video-materiaal is door Criss Esser tot een film gemaakt. Zij laat de verschillende stappen
zien en de interventies die ik deed. De video toont overgangen van vilten naar beweging, ritme en muziek en laat tevens het doel van Community Art zien om eerst een beschermende atmosfeer te scheppen en daarna zowel lichamelijk als spiritueel nieuwe wegen in de team-kommunikatie in te slaan. Ik gebruikte hier voor het eerst een meditatieve methode van viltmaken. Samen met een groep van 23 viltmakers uit vijf verschillende landen werkte ik vier dagen aan dit project. Samen met Sheila Smith, toendertijd voorzitter
van de IFA (International
Felt
Association) die me voortdurend ondersteunde voor wat betreft het praktische gedeelte. Zonder haar had ik dit project niet kunnen realiseren.
Het spreekt vanzelf dat expressieve kunsttherapeuten niet alleen maar technische kwaliteiten
nodig hebben, maar tegelijker-
Georgia on my mind. Gemaakt voor de reizende tentoonstelling "On the Map"
tijd ook moeten weten hoe ze die nuttig kunnen maken op een niveau van weinig technische vaardigheid en hoge gevoeligheid. Het is een ware kunst om het verstand te verliezen en bij de zintuigen aan te komen. Een viltpraktijk als deze dient ertoe, 19
om de verschillende stappen in het viltproces te openen, deze te vertrouwen, te doorleven en te begrijpen en erkennen hoe ze als interventies nuttig gemaakt kunnen worden. Expressieve viltmaaksters / therapeuten zijn geroepen om deze vaardigheid uit te bouwen en de capaciteit te verhogen van datgene wat de kunsten kunnen doen. Het werkelijk bereiken van de essentie is naar mijn ervaring een leerproces dat een heel leven lang duurt. Vaak voel ik me weer een beginner.
i
|, A-t'/A
)\-
ïl
'E -Ë*.
r*
't
'yt3
'* €- '"'t' E
r* l-t-.1
tl
!-J
*t
1
lrt
t
x{i
t'a :J
;-*)
\ ..-. .ï il|' '
r
.t rfl*
Therapeutische Viltpraktijk Op dit moment geef ik naast het maken van kunst, in mijn eigen praktijk / atelier, workshops van éen dag aan privé-cursisten en maak ik samen met anderen groot werk. Bij het samen met anderen werken, zet ik mijn jarenlange ervaring met kunsttherapeutisch werk in. Verder voeg ik daar in beperkte mate 20
elementen van zelfervaring aan toe. Ik laat cursisten en cliënten vooraf weten dat niet ik, maar zij de experts zijn voor wat betreft hun eigen doen en laten. Ik voel mezelf eerder een soort "vroedvrouw" of een aangever van gereedschap waarmee ze de toegang tot hun innerlijke wijsheid kunnen openen.
Ik werk free-lance. Vaak hanteer ik viltmaken als project-begeleiding met privé-klienten of werk met viltmakers die hun werk willen uitdiepen en meer inhoud ge-
ven. Daarbij neem ik graag uitnodigingen aan om workshoPs te leiden of lezingen te geven.
Ik was enige tijd werkzaam als 'coach on the job' bij zorg-instellingen. Het was een bevredigende taak om mijn kennis te delen met therapeuten in verschillende klinieken of instellingen en aan hen het therapeutisch werken met vilt te laten zien. Mijn inbreng was drieledig. Eerst werkte ik alleen met de therapeuten, om ze de grondbeginselen van het vilten bij te brengen. In de tweede fase brachten de therapeuten één of twee cliënten mee naar de workshop en in de derde fase werkten we met elkaar aan een groepswerk. De mooiste herinnering die ik hieraan bewaar is de dag waarop alle therapeuten aan het vilten waren en de klienten daar in een relax-feauteuil omheen zaten te genieten van wat ze zagen gebeuren.... In de meeste gevallen startten de desbetreffende instellingen een eigen vilt-Programma, maakten een flyer met verklarende tekst en zochten assisterende vrijwilligers... Op deze manier zijn een aantal programma's gestaft waarbij het vilten is opgenomen in reguliere dagProgramma's. In sommige instellingen zoals in Haarlem, zijn in de loop van de tijd goed verkoopbare produkten tot stand gekomen, waar de deelnemers vreugde en zelfvertrouwen aan ontlenen.
Workshops Nieuwe Stijl Deelnemers aan mijn workshops nieuwe stijl, worden aan het begin van de workshop uitqedaagd om verschillende ook niet vlltende vezels en materialen in beweging te brengen en daarbij hun handen en niet hun hoofd te gebruiken. Het werkt alsof je op een imaginaire ont-
dekkingsreis gaat met een onbekend doel. Alleen jij weet/voelt wat jou innerlijk beweegt...wat je open stelt, je gevoelig maakt. Het proces is te omschrijven als een imaginaire ontdekkingsreis met een onbekend doel. le laat je bewegen door wat je ontroert, in beweging brengt, wat je hart opent en wat je gevoelig maakt.
op deze innerlijke reis kom je in dialoog met je eigen leven...
je ontmoet
mooie, maar ook pijnlijke belevenissen en eTVa-
ringen, je eigen emotionele reactie daarop of een heel speciale vraag. Het gaat erom dat je je eigen gevoel als een gave kunt beleven, haar toelaat en niet in de weg staat... Om te erkennen waar je je op dit moment emotioneel bevindt..
Ik ga er van uit, dat de niet-lineaire doorgaande bewegingen, die je maakt tijdens het vilten, je in een meditatieve toestand brengen die je alles om je heen laat vergeten en je laat focussen op je vraagstelling. Het doel dat ik beoog, is de weg te openen om bij onze dieper liggende rijkdommen aan te komen, Als ik zo met mensen werk, ontstaan oP deze weg heel persoonlijke en vaak ook onverwachte stukken vilt - objekten, kleding, installaties. Ze geven allemaal expressie aan de plek waar we ons innerlijk bevinden en hoe we ons daarbij voelen. Mijn methode en de daarbij horende oefeningen hebben tot doel om dichtbij onze emoties te komen, Het gaat er mij om ervaarbaar te maken hoe kunstprocessen gebruikt kunnen
worden om zelfvertrouwen en een vernieuwend zelfbewustzijn op te bouwen. Dit proces biedt troost en roept de eigen krachten op tot leven te komen.
Inge Evers www.wvevers.dds. nl
foto's: Lichtbildnergruppe singen e,v. Alexandra Gabrieli Inge Evers What the Bleep
2007,2008
