- 12 -
Vooral in het najaar kan je het verschil merken. De boom vooraan draagt dan de typische trossen gevleugelde nootvruchtjes. Aan de es een beetje verder zal je geen vruchten zie hangen.
Hier hebben we echter twee ’ernstige’ exemplaren: meest vooraan staat een vrouwelijk exemplaar die dus enkel vrouwelijke bloemen draag en dus in het najaar zaden. Een ietsje verder staat een zuiver mannelijk exemplaar.
De es is daarin een buitenbeentje want een boom kan alleen mannelijke of alleen vrouwelijke of alleen tweeslachtige bloemen hebben. Bovendien komen er bomen voor die takken met mannelijke en takken met vrouwelijke bloemen in één individu verenigen.
Tweeslachtige planten hebben bloemen met zowel vrouwelijke (stampers) als mannelijke delen (stuifmeel). Eenhuizige hebben bloemen met enkel vrouwelijke (vrouwelijke bloemen) en bloemen met enkel mannelijke delen (mannelijke bloemen) maar elke plant van de soort draagt zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Tweehuizige planten hebben bloemen met enkel stamper(s) of bloemen met enkel stuifmeeldraden maar die staan elk op aparte planten. Je hebt dus mannelijke en vrouwelijke planten.
Op school leerden we dat planten en dus ook bomen tweeslachtig, éénhuizig of tweehuizig kunnen zijn.
Vond je het een leuke wandeling? Het zou ons plezieren dit te vernemen maar ook andere bedenkingen of suggesties zijn van harte welkom!
Onze wandeling zit erop; hier moet je naar rechts, ( kp 103) terug naar het vertrekpunt
De holle weg leidt ons terug naar de hoeve-manege.
De open gangetjes zijn meer dan waarschijnlijk oude nestgangen want de meeste soorten sluiten de gangen af wanneer ze er eitjes en voedselvoorraad hebben ingestopt.
Bij de eitjes wordt, als het om een wesp gaat een verdoofde prooi (ander insect, spin,…) gestopt of als het een bij betreft een bijenbroodje (mengsel van honing en stuifmeel).
Deze gaatjes zijn het werk van solitaire wespen of bijen die nestgangen graven om daar één of enkele eitjes in te leggen.
Soms bemerk je op de wanden van de holle weg kale plekken, veroorzaakt door maaibalk of door landbouwmachines. Bekijk deze plekken eens nauwkeurig. Dikwijls zitten zij vol kleine gaatjes (Ø 2 – 3 mm).
Regelmatig organiseren wij, over dit en over andere trajecten, open wandelingen geleid door natuurgidsen. Deze worden aangekondigd in ons tijdschrift “MOL-nieuws”, op onze website en in de media. Desgewenst gidsen wij ook op aanvraag,
De wandeling kan worden aangevat op eender welke plaats van het traject. Er zijn verschillende mogelijkheden om het parcours in te korten (zie kaart) of de wandeling kan desgewenst opgedeeld worden in meerdere aparte korte wandelingen. Op de middenpagina vind je ook aanwijzingen om het traject via openbaar vervoer te bereiken. Veel wandelgenot!
De natuur verandert voortdurend. Daarom zal je tijdens de wandeling nooit alles te zien krijgen wat wordt besproken in deze brochure. Meestal geven wij aan in welk seizoen je het meeste kans hebt om een beschreven fenomeen waar te nemen.
Het volledige traject is ongeveer 7 km en vrij goed doenbaar met buggy of rolstoel. Alle paden zijn verhard maar hier en daar kunnen ze bevuild zijn door wat modder en op de smalle stukken kan overhangende begroeiing soms wat hinder veroorzaken. Respecteer de natuur even als het werk en de eigendom van onze landbouwers. Loop niet op de akkers. Beschadig geen gewassen of afsluitingen. Blijf op de paden en laat planten en dieren met rust.
(kaartje op middenpagina)
Vijverselewandeling
Traject 7
Natuurwandelingen in Lennik
Marktstraat 8 - 1750 Sint-Kwintens-Lennik 02 582 64 50 www.natuurpunt-mollennik.be e-mail:
[email protected]
-2-
Kijk hier regelmatig in de berm rechts van de straat. 1 Daar kan je al menig, niet zó alledaags, bloemetje ontdekken: heelblaadjes (gele bloemhoofdjes en viltige grijsgroene bladeren), kattestaart (aren met talrijke paarse bloemen), lager bij de grond de paarse kransjes van de watermunt en dan weer hoger de vuilwitte moes-
der Steenstraat over en nemen de Kleine Vijverselenweg.
wing aan de vroegere dancing is het straatnaambord van de Kleine Vijverselenweg mogelijk nog niet terug). We steken de Gustaaf Van
Wij vertrekken op de parking ter hoogte van de vroegere dancing “De Westhoek” (huisnr. 115), gelegen aan de hoek van de Gustaaf Van der Steenstraat en de Kleine Vijverselenweg. (Opgelet! Door de verbou-
In de hierna volgende tekst verwijzen de nummers in de zwarte vakjes ( 1 ) naar de kaart in deze brochure. We verwijzen waar mogelijk ook naar het voetwegennetwerk. We geven dan het nummer van het knooppunt waar we naartoe willen. ( bij voorbeeld: kp 118).
Met een beetje geluk kan je hier ook een groepje kneus waarnemen.
Kijk hier ook eens in de lucht want ’s zomers vliegen hier meestal wel wat zwaluwen.
Roze bloeiwijzen zijn van koninginnekruid (zie verder) of wilgenroosje.
distel. De witte schermen van het fluitekruid in het voorjaar worden later opgevolgd door deze van de bereklauw (zomer tot laat in de herfst).
In het voorjaar kan je hier, met een beetje geluk, boven de akkers wel eens indrukwekkende baltsvluchten van kieviten observeren. De zwartwitte vogels, ter grootte van duiven,
.
’s Zomers en in het vroege najaar kan je hier ook wel eens kleine groepjes gele kwikstaarten observeren. Deze lijken vrij goed op witte kwikstaarten maar dan in een gelig jasje
’s Zomers fladderen hier boven de akkers regelmatig één of meer zingende veldleeuweriken. We hebben dan te maken met het baltsgedrag van deze vogels. Steeds maar zingend stijgen zij hoger en hoger totdat ze met het blote oog niet meer te zien zijn (horen kan je ze nog net). Dan laten ze zich als een steen, en onder begeleiding van een ander geluid naar beneden vallen om net boven de grond af te remmen en zacht neer te strijken.
Wij vervolgen onze wandeling en komen opnieuw uit op de asfaltweg van daarstraks: de Donkerstraat. Hier gaan wij naar rechts. ( kp 117)
in de berm rechts van het pad staan soms mooie exemplaren.
- 11 -
13 Vooraan in de holle weg staan enkele grote essen. De bomen (soms ook struiken) met de zwarte typische gepaarde knoppen. De es is de boom van de grote verwarring.
Iets verder duiken we in een mooie holle weg. Merk op dat de temperatuur hiet snel veel gematigder wordt: koel in de zomer en zachter in de winter. Dit gegeven en de schaduw maakt dat er op de taluds van holle wegen meestal andere planten groeien dan elders in de omgeving. Je krijgt meestal een vegetatie die dicht aanleunt bij de vegetatie in onze niet te vochtige bossen.
Maar eerst krijgen we rechts nog een prachtige grote zomereik. Achter die eik onderaan de akker ligt een bosje van Natuurpunt.
Aan het volgende knooppunt nemen we links (d.i. de Grote Vijverselenweg) ( kp 118) en komen weldra in een prachtige holle weg.
De kievit is in onze streken de meest karakteristieke weidevogel. In Nederland was het rapen van kievitseieren vroeger een geliefde sport. Tot in 1969 was het daar een traditie dat het eerste geraapte kievitsei aan de koningin werd aangeboden. Ondertussen is het roven van kievitseieren bij ons maar ook in Nederland bij wet verboden.
maken dan spectaculaire zwenkvluchten ondertussen regelmatig hun eigen naam “kievit” roepend.
- 10 -
Niet zozeer van uit het bos maar van de rand of van op alleenstaande struiken kan je soms een, vogeltje horen dat systematisch een gekend stukje uit de 5e symfonie van Beethoven blijft herhalen. Dan heb je een
Het bosje waar we nu langslopen is ook weer een leuk gebied voor diverse zangvogels. Wees dus even stil en zet oren en ogen goed open.
Kijk even in de diepere weide rechts. 11 In deze vochtige weide zie je groepjes donkergroene planten, enigszins gelijkend op hoog stijf gras (gelukkig voor de boer komt dit niet in alle weiland voor). Het gaat om pitrus een russensoort die graag natte voeten heeft en het hier dan ook best naar de zin heeft.
Een eindje verder verandert de landweg in wandelweg en nog iets verder nabij het bosje stappen wij over een houten brugje. We waren even op het grondgebied van Pepingen (Elingen) maar hier komen we terug op Lennik. Enkele meters verder maken we een haakse bocht naar rechts.
diep in de grond geheid en kwamen er omdat de boeren de officiële wegberm niet respecteerden en zodoende zelfs de fundering van de weg uitploegden. In de ruilverkaveling zijn de landbouwwegen officieel 3 m breed met aan weerszijden 1,5 m berm (= openbaar domein). De landbouwer mag deze dus niet bewerken. Wandelwegen zijn 1,5 m breed met telkens 0,75 m berm.
Op de oude resten van de afgezaagde bomen vind je, vooral in het najaar, diverse zwammen. Ook verder
In de weide rechts van het pad plantte iemand een rij jonge bomen. Met de beste bedoelingen maakte hij evenwel een fundamentele fout. De draadbescherming is veel te nauw en komt daardoor te dicht bij de stam. Bovendien waren de jonge bomen onvoldoende vastgebonden zodat ze schurend tegen de draad, zwaar beschadigd raakten. Sommigen bomen zijn op die plaats dan ook afgebroken.
We maken nu een scherpe bocht naar links
12 De laatste boom van dit bosje (net op de hoek) is van een ‘moderne’ populierensoort. In tegenstelling met de traditionele ‘canada’s’ die een zeer diep ingesneden schors hebben, heeft deze soort een gladde schors. Straks, in de weide rechts van de Grote Vijverselenweg staat een rij van de ruwe canadapopulieren
We stappen verder tot aan de volgende bocht.
geelgors te pakken. Kijk dan goed uit op takken die wat boven het struikgewas uitsteken. Dit prachtige gele vogeltje, ongeveer de grootte van een forse huismus declameert zijn zang van op een goed zichtbare plaats. Het is soms wat rondkijken maar met wat geduld vind je hem zeker, vooral omdat hij zeer lang van op eenzelfde plaats blijft zingen.
2 De ecologisch waardevolle taluds aan de overzijde van de weiden links en doorlopend achter de bosjes, inclusief een strook van 10 m breed boven op de taluds, werden via de ruilverkaveling (beëindigd in 2008) uit cultuur genomen. Ze zijn nu openbaar domein en moeten door de gemeente als “natuur” beheerd worden. De ontsluiting van deze percelen, die ook een natuurbeheer moet krijgen, is duidelijk te zien net voor het pas aangeplante bosje dat trouwens ook openbaar domein is.
Voorbij de hoeve is vooral de linkerkant landschappelijk vrij mooi.
Jan en Majella Leyssens-Arits in bijdragen tot de geschiedenis van Lennik - Masiuskring 1992]
In voorjaar en zomer proberen hier diverse vogels het winterkoninkje te overtreffen maar bijna steeds hoor je zijn schelle trillers boven al de andere uit.
Dit hof is naar alle waarschijnlijkheid van veel recentere datum dan de hoven te Ilingen (waar we straks nabij komen), te Vijverschelen en te Alsingen die reeds in de 13e eeuw vermeld werden. De huidige gebouwen van deze hoeve dateren uit de 18e en 19e eeuw. Dit hof wordt wel eens het Hof Walraevens genoemd, naar een vroegere eigenaar, Edouard Walraevens, die van het hof een heel belangrijke landbouwex-ploitatie maakte. Ondermeer liet hij in 1917 een monumentale schuur bouwen die in de volksmond “de boterschuur” wordt genoemd. Voor-dien was het hof nog in handen van het geslacht Paridaens, meer dan waarschijnlijk een tak uit een paardenfokkersgeslacht uit Vollezele. [bron:
Je kan er onder meer veel koninginnekruid waarnemen (roze-paarse bloeiwijze met lange haast haarvormige stampers).
-3-
Hier is vooral de berm links van de weg botanisch interessant.
Aan het einde van deze straat nemen we rechts de losweg richting Ilingen. ( kp 139)
Ook ‘s winters, wanneer enkel het roodborstje af en toe nog meezingt, kan je het zeer luidruchtige maar op één na kleinste vogeltje uit onze contreien meestal nog horen.
Nabij de bosjes naar het einde toe en vooral bij het laatste moet je de oren de kost geven.
Aan de manege-hoeve gaan we rechtdoor en nemen de Rooststraat. ( kp 134)
-4-
en Majella Leyssens-Arits in bijdragen tot de geschiedenis van Lennik - Masiuskring 1992].
Op het einde van deze landweg zien we voor ons het Hof te Ilingen 3 . Net als het hof Walraevens ooit ook eens eigendom van de familie Paridaens (net voor 1700) maar een stuk ouder dan het Hof Walraevens. Van het geslacht “De Ylinghen”, dat zijn naam gaf aan het hof en aan de wijk, is al sprake in 1448. De huidige gebouwen dateren uit de 19e eeuw en werden opgetrokken nadat het oude hof zou zijn afgebrand [bron: Jan
Soms zie je hier, links of rechts van de weg ook ijzerhard met zijn fijne aren van zeer kleine paarsroze bloemetjes.
De naam verwijst naar een oud gebruik: pelgrims stopten deze plant in hun schoeisel om hun vermoeide voeten te verlichten.
Hier staat ook veel bijvoet. Een vrij hoge plant met weinig opvallende bloeiwijze maar met (vinden wij) aangenaam geurende bladeren die van boven donker groen zijn maar onderaan zilverkleurig.
Langs de linkerkant van deze weg (en straks ook langs de Donkerstraat) staat in de zomer en tot nog laat in de herfst vrij veel kamille (diverse soorten maar vooral valse kamille). Dit zijn composieten, een plantenfamilie met heel veel soorten.
In de ruilverkaveling werden alle wegen op één of ander manier verhard ten behoeve van de landbouwers. Meestal gebeurde dit met steenslag op een goede fundering maar op enkele plaatsen is geopteerd voor twee stroken beton met daartussen een grassige strook. De bedoeling is dat landbouwmachines vlot kunnen rijden maar dat er naast en tussen het beton uitwijkstroken beschikbaar blijven voor wilde kruiden waarvan de zaden, net als de insecten die erop leven voedsel zijn voor tal van kleine dieren (knaagdiertjes, akkervogels, …)
We gaan evenwel niet tot aan de hoeve maar nemen links de tweesporenbetonweg. ( kp 137)
In hun mooiste stadium zijn het centimetergrote, groene rood aanlopende harige bollen. Gallen worden veroorzaakt door galwespen. Een insec-
9 In de haag rechts, gevarieerd maar grotendeels bestaande uit meidoorn vind je ook een paar wilde rozenstruiken. Zoek even op deze rozelaars want dikwijls dragen ze naast bloemen ook zeer mooie gallen, de zogenaamde mosgal.
Aan het kapelletje nemen we links de grintweg (als je van het café komt rechts).
Wie dorst heeft, stapt nu rechtdoor tot aan de kerk van Elingen. 8 In het café “Bij Pollé” schuinrechts tegenover de kerk, kan je even bijtanken (gesloten op woensdag en donderdag). Om nadien de tocht verder te zetten moet je terug tot aan het witte kapelletje.
Naar het einde toe verbreedt deze weg enigszins en eindigt op een kruispunt bij het witte kapelletje van de H. Benedictus. We bevinden ons nu op Elingen waar nog geen voetwegenknooppuntennetwerk is, we stellen het dan ook een tijdje zonder deze nummering.
-9-
10 Je loopt nu tussen vruchtbare akkers waarvan de eigenaars zich liever niet aan de grenzen houden. De zware houten palen werden 3 m
Aan het volgende kruispunt moet je de weg uiterst links nemen.
Iets verder in dezelfde haag kan je een klimplant terugvinden met in de zomer niet al te grote maar mooie paarse bloemen met gele helmknoppen. In de herfst draagt de plant bessen die evolueren van groen, over geel naar scharlakenrood. Als het ware kleine tomaatjes, wat niet zo vreemd is want deze plant behoort tot de nachtschadefamilie net als onze tomaat en aardappel. Hij wordt bitterzoet genoemd omdat de bessen eerst bitter en vervolgens zoet schijnen te smaken door de aanwezigheid van giftige alkaloïden. Niettemin blijkt deze plant minder giftig dan de meeste van zijn verwanten.
tensoort die door het inbrengen van een eitje en een hormoonachtige stof de plant aanzet om rond het eitje extra cellen aan te maken. Die moeten dienen om het lafje dat uit het eitje zal komen te voeden. Gallen komen zeer veel voor en in de meest uiteenlopende vormen (afhankelijk van de soort galwesp) en op tal van plantensoorten. Meestal houden de galwespen zich aan hun eigen plantensoort. Je zal deze mosgallen haast uitsluitend op rozen terugvinden.
-8-
7 Links in de weide staan 3 bomen die enorm zijn aangetast door hek-
Bijna op het einde van deze straat zien wij links tussen de weiden een voetweg. Via dit wegje begeven wij ons naar Elingen. ( kp 397)
Wij draaien in een scherpe hoek rond het perkje en begeven ons richting Elingen ( kp 138) (rechtdoor ga je naar Gaasbeek).
We houden halt bij het perkje op de driesprong. 6 Terwijl je even uitrust kijk je naar de aanwezige bomen en de haag. Het gaat om meidoorn, zomereik en op de punt van het driehoekje één kers. De haag is veldesdoorn, één van de mooiste inheemse struiken die geschikt zijn voor geschoren hagen.
Mocht je zo-even op de tweesporen betonweg, toen we het hadden over de composietenfamilie, geen kamille gevonden hebben, kijk dan hier in de wegbermen. Normaal gezien staan er hier vrij veel.
We vervolgen onze weg en komen uit op een asfaltbaan, dit is de Donkerstraat. We gaan naar links kp 135.
eigenaardig gedraaid staan. Ook op de hoofdnerf van de bladeren staan scherpe tandjes. Gifsla, voorloper van onze kropsla, wordt ook wel kompassla genoemd omdat de bladeren, als de plant goed in de zon staat, zich in noord-zuid richting draaien.
Bereklauw
Met bereklauw ben je best wat voorzichtig. Bij sommige mensen kan de huid allergisch reageren op plaatsen die in aanraking kwamen met deze plant en die daarna door de zon worden beschenen. Deze, op brandwonden lijkende kwaal, is op zich niet echt gevaarlijk maar wel zeer vervelend en zeer lang aanslepend.
Op het pad kom je onder andere ook weer boerenwormkruid tegen en een paar planten met witte bloemen in schermen. De grootste met zachtwitte schermen zijn bereklauw en de lagere met sneeuwwitte (soms rozigwitte) noemen duizendblad omwille van de zeer fijn gedeelde bladeren. Deze plant is ook zeer aromatisch.
senbezem. Een vorm van woekering, waarbij zich uit één enkele groeitop een grote hoeveelheid twijgen ontwikkelen. De ziekte komt voor in veel verschillende plantensoorten en kan veroorzaakt worden door een aantal diverse organismen (virussen, schimmels, galwespen…).
Het gaat hier om een zogenaamde peterselievlier, een natuurlijke variant van de gewone vlier, zonder twijfel ontsproten uit zaad van de gewone vlier en zelf niet zaadvast.
Op één plaats evenwel – naar het einde toe - zou je deze bewering in twijfel kunnen trekken. Als je de bladeren vergelijkt zal je zien dat deze van die ene struik veel fijner verdeeld zijn dan deze van de andere vlierstruiken.
4 Iets verder aan de rechter kant krijgen we een klein langwerpig bosje, eigenlijk maar een goed uit de kluiten gewassen houtkant. De rand van het bosje bestaat, als je enkele meters bij begin en einde buiten beschouwing laat, uitsluitend uit vlierstruiken.
We volgen de betonweg tot we links een losweg ontmoeten. We slaan deze in. ( kp 137)
Wat wij bij deze planten meestal “bloemen” noemen zijn in feite “bloemhoofdjes”, verzamelingen van veel kleine bloemetjes. Bij vele soorten (vb. margriet) heb je centraal een massa buisbloemen met daarrond lintbloemen, al dan niet van dezelfde kleur. Deze laatste doen de samengestelde ‘bloem’ groter lijken en aantrekkelijker voor insecten. Bij deze kamillebloemen zijn de buisbloemetjes geel en de lintbloemen wit. De paardebloem daarentegen heeft enkel gele lintbloemen en boerewormkruid, dat we straks nog zullen aanwijzen, heeft enkel gele buisbloemen.
-5-
5 Verder kom je in de zomer langs deze weg hier en daar een vrij hoge (60-150 cm) plant tegen met grijsgroene getande bladeren die zeer
Vroeger lieten boeren een paar struiken boerenwormkruid groeien bij de meerpalen op de hoeken van hun akkers. Zo konden zij, bij ploegen of andere werkzaamheden, steeds van op afstand de hoeken van de akkers zien.
Net voorbij het bosje staat onder meer vrij veel boerenwormkruid met gele bloemhoofdjes en sterk (aangenaam) geurende bladeren. Vooral in Limburg worden de jonge blaadjes van deze plant toegevoegd aan boekweitpannenkoeken. Als je dit ook eens wil uitproberen, wees dan toch een beetje spaarzaam want te veel boerenwormkruid eten kan voor darmproblemen zorgen.
Peterselievlier
-6-
Met de buslijnen 163 (Leerbeek Lennik - Halle) en 144 (Leerbeek Sint-Pieters-Leeuw - Brussel Zuid) kom je in Elingen (halte Elingen) van waar je vlot het traject van de wandeling kan bereiken.
Je kan de wandeling starten op elk punt van het traject
.
De halte “Van Der Steenstraat” op lijn nr. 141 (Brussel, Kapellekerk -Leerbeek).ligt op iets meer dan 1 km van de startplaats. Volg de Gustaaf Van Der Steenstraat (richting Gaasbeek) tot aan de startplaats.
Het startpunt van de wandeling valt samen met de halte “De Westhoek” op lijn nr. 142 (Brussel, Kapellekerk - Gaasbeek -Leerbeek).
Startplaats bereiken met “De Lijn”
-7-
