FOSAG 006 nr 03 - 2010 22-2-10 12:10 Pagina 1
Actueel Tweewekelijks verenigingsblad voor ondernemers in de schilders-, onderhouds-, metaalconserverings- en glasbranche
26 FEBRUARI 2010, NUMMER 3, JAARGANG 20
‘Duurzame onderhoudsmarkt is de markt van de toekomst’ Vijf FARENO-bedrijven jagen duurzaam onderhoud aan WADDINXVEEN – Diverse ontwikkelingen maken duidelijk dat duurzaam onderhoud in de lift zit. Zo wordt er door verffabrikanten achter de schermen druk gewerkt aan duurzamere verf, buigen grondstoffabrikanten zich over duurzamere grondstoffen en is er een leidraad duurzaam vastgoedonderhoud op komst. ‘De duurzame onderhoudsmarkt is de markt van de toekomst’, zeggen de vijf onderhoudsbedrijven die zich hebben verenigd in FARENO. ‘Daarom jagen we duurzaam onderhoud alvast aan.’ In onze branche zijn ‘Schilders de Vries’, ‘SW BV, de specialist in vastgoedverbetering’,
Eén van de aanjaagacties van FARENO was een bijeenkomst te Zwolle, met directeur Ellert Janssen van ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud BV’ als dagvoorzitter, om grote opdrachtgevers te wijzen op de mogelijkheden van duurzaam onderhoud
‘Van der Snoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’, ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’ en ‘Wessels Vastgoedonderhoud’ de duurzaamheidpioniers. Ze proberen opdrachtgevers aan te sporen om voor duurzaam materiaal te kiezen. Niet zonder succes want de eerste opdrachtgevers hebben daar al ja tegen gezegd. Zo wordt er gewerkt met verf die geur absorbeert en licht laat reflecteren. Afgezien
OOK TIJDELIJKE VORST WW-REGELIING VOOR SCHILDERSEN ONDERHOUDSBEDRIJVEN
11
van isolatieglas, wordt er vierseizoenen glas gebruikt dat ’s zomers verkoelt en ’s winters de kou buiten houdt. Afval wordt op de locatie al zoveel mogelijk gescheiden in containers voor glas, beton, hout, plastic en restafval. Een warmtepomp zorgt in een pand voor natuurlijke warmte in de winter (verwarmen) en natuurlijke kou in de zomer (verkoelen).
> Lees verder op pagina 4
HANDLEIDING VOOR DUURZAAM VASTGOEDONDERHOUD IS NU IN DE MAAK
14
FOSAG 006 nr 03 - 2010 22-2-10 11:54 Pagina 4
MARKT
FARENO jaagt beweging in d Vijf ‘zendingsbedrijven’ masseren de m Markante gegevens zijn dat grote verfleveranciers, zoals AKZO (Sikkens) en PPG (Sigma), achter de schermen bezig zijn met het ontwikkelen van nieuwe producten. Producten die hetzij biologisch afbreekbaar zijn, hetzij door een volstrekt nieuwe techniek niet meer schadelijk zijn. En die voldoen aan het meest duurzame profiel, te weten ‘cradle to cradle’. Dat betekent dat een natuurlijke grondstof niet beschadigd wordt en telkenmale hergebruikt gaat worden. Zonder een aanslag te doen op de aarde en zonder voor afval te zorgen. Tegelijkertijd is DSM, als grondstoffenleverancier van de verfindustrie, druk doende om grondstoffen te ontwikkelen op een meer natuurlijke basis.
Goeroe
De Zwitser Albin Kaelin, rechterhand van ‘cradle to cradle’-bedenker prof. dr. Michael Braungart, gaf in 2009 de eerste door FARENO opgezette cursus ‘bouwen met cradle to cradle’
In het licht van deze ontwikkelingen moet ook de verklaring worden gezocht dat de Vereniging van Verffabrikanten (VVVF) tijdens haar Algemene Ledenvergadering een opzienbarende gastspreker had uitgenodigd. Te weten Michael Braungart, dé Duitse ‘cradle to cradle’ goeroe. “Soms vallen puzzelstukjes samen”, licht Koosje de Koeijer de samenloop van omstandigheden toe. De directeur van ‘Van der Snoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’ is één van de vijf onderhoudsbedrijven die in FARENO zit. Samen met haar collega’s van ‘Schilders de Vries, ‘Wessels Vastgoedonderhoud’, ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’ en ‘SW BV’ jaagt ze duurzaamheid aan.
ZWIJNDRECHT - Vijf vastgoedonderhoudsbedrijven Markt
verenigden zich in 2007 in FARENO. Ze streven allen een
duurzaamheidsmarkt in beweging te zetten. Niet zonder
“Het is eigenlijk heel eenvoudig: we hebben duurzamere producten nodig om ons eigen streven van duurzaam vastgoedonderhoud überhaupt uit te kunnen voeren”, valt Roelof de Vries van ‘Schilders de Vries’ haar bij. “Vandaar dat we op gesprek zijn geweest bij AKZO, PPG en DSM. Net zoals de FARENO-bedrijven, beseffen ook zij dat – afgezien van de eigen wens van maatschappelijk verantwoord ondernemen – de duurzame markt ook de markt van de toekomst is. Er speelt terdege een commercieel belang. Wie nu de boot mist, heeft straks het nakijken. Het is een kwestie van tijd dat klanten om duurzame producten gaan vragen voor duurzaam onderhoud. Dat traject is nu echt in volle gang.”
succes. Zo lopen er al duurzame projecten en is de
Verf
verfindustrie bezig met duurzame verf.
Gesprekken vanuit FARENO met enkele verfleveranciers, die in de werkgroep duurzaamheid zaten, leidden er bijvoorbeeld toe dat VVVF
gezonde leefomgeving na. Door leveranciers en klanten aan te sporen tot duurzaam onderhoud. Om zo niet oeverloos grondstoffen aan de aarde te onttrekken en de afvalberg te vergroten. De ‘aanjagers’ proberen op alle fronten de
Op 9 februari van dit jaar organiseerde FARENO in Zwolle een bijeenkomst voor de belangrijkste klanten om uiteen te zetten wat er vandaag de dag mogelijk is qua duurzaam onderhoud 4 | FEBRUARI 2010, NR 3 FOSAGActueel
Koosje de Koeijer, directeur van ‘Van der Snoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’, gaf een toelichting hoe je nu al op een duurzame wijze te werk kunt gaan bij onderhoudsprojecten
FOSAG 006 nr 03 - 2010 22-2-10 14:09 Pagina 5
n de duurzaamheidsmarkt aan e markt, de leveranciers en de verfindustrie
FARENO experimenteert met duurzame renovatieprojecten met verschillende ambitieniveau’s: zo valt bij dit Gronings project afvalscheiding (boven) en dakisolatie met houtvezel (rechts) het meest op
de duurzaamheidslag hoog op de agenda heeft gezet. Vandaar ook dat Braungart op hun ALV verscheen in december 2009. Vervolgens voorspelde de kersverse VVVF-voorzitter Marlies van Wijhe dat verffabrikanten hun aandacht gaan richten op duurzamere verf. Tot aan de meest duurzame variant, te weten ‘cradle to cradle’. “Dat hielden we jaren geleden nog niet voor mogelijk”, schetst Jan Baarends van ‘SW BV’. “Maar we juichen het van harte toe. Wellicht het resultaat van onze FARENO-massa van honderd miljoen euro omzet op jaarbasis.”
Deuren Het is dan ook de massa van die grote omzet die deuren doet openen die tot voor kort nog gesloten bleven. Zo heeft het ministerie van VROM er nu veel meer oren naar om samen met FARENO projecten te gaan oppakken. En worden er bij universiteiten en hogescholen stagiaires los gepeuterd om bij één van vijf onderhoudsbedrijven onderzoek te doen naar duurzaamheid in de onderhoudspraktijk van alle dag. In deze praktijk van alledag proberen de vijf vastgoedonderhoudsbedrijven zoveel mogelijk de duurzaamheiddaad bij het woord te voegen. Te beginnen als het gaat om de eigen duurzame werkwijze in hun bedrijf zelf. En daarbuiten uiteraard duurzaam werken richting hun opdrachtgevers.
Besparing Intern moet je denken aan papierbesparing, energiebesparing en afvalscheiding. Het ene vastgoedonderhoudsbedrijf pakt het wat anders aan dan de ander. Zo heeft de één al gekozen voor bedrijfsauto’s die op aardgas rijden en een elektrische scooter voor de kleine ritjes, terwijl
‘Schilders de Vries’ werd verkozen tot ‘Duurzaamste ondernemer Groningen 2009’ (zie ook pagina 12) FEBRUARI 2010, NR 3 FOSAGActueel | 5
FOSAG 006 nr 03 - 2010 22-2-10 11:55 Pagina 6
een ander alleen een ‘cradle to cradle’-vloer in het kantoor heeft liggen. “In samenspraak met onze leveranciers zoeken we naar mogelijkheden om zo weinig mogelijk kilometers te rijden”, oppert Jan Baarends van ‘SW BV’. “Door het magazijn over te slaan en materiaal rechtstreeks op de werklocaties af te leveren. Verder kiezen we waar mogelijk voor FSC-hout en ook voor de meest milieuvriendelijke houtrotreparatie.”
Lonend ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’ renoveerde haar eigen bedrijfspand. “Ons duurzame kantoorpand gebruiken we als een soort showroom. Zo kunnen we onder andere laten zien hoe we zelf het energieverbruik met circa de helft hebben gereduceerd via de combinatie HR++ glas met binnenzonwering, ”, aldus directeur Ellert Jansen. “De zonwering fungeert als een extra soort spouw. Verder gebruiken we hoog frequente TL-verlichting en LED-verlichting. Witte dakbedekking maakt dat we veel minder hoeven te koelen bij felle zonhitte. Verder maakt een warmtepomp airco en radiatoren overbodig. De investering loont op alle fronten, ook financieel. Deze aanpak verdient zich in circa vijf jaar terug.”
Ervaring Extern richt de focus van de FARENO-bedrijven zich op het realiseren van duurzame onderhoudsprojecten. Projecten die zich onderscheiden door energiebesparing, afvalvermindering én het gebruik van producten die zoveel mogelijk in de lijn liggen van de ‘cradle to cradle’-gedachte. “Zo startten wij in Groningen met een project bij woningcorporatie ‘Lefier’ om 24 woningen te renoveren”, aldus De Vries. “Evenals vele andere corporaties staat duurzaamheid al jaren vermeld in het beleid. Maar weten directies niet hoe je dat woord nu concreet handen en voeten moet geven. Daar hebben we ze bij kunnen helpen. Het mes snijdt aan twee kanten: we doen allebei ervaring op.”
Houtvezelisolatie Wat gebeurt er in de praktijk? Renovatieafval wordt ter plekke gescheiden en niet met al het andere materiaal op één grote hoop gegooid. Want er staan aparte containers voor glas, beton, hout, plastic en restafval. Bij de vervanging van de elektra is bewust gekozen voor PVC-vrije buizen die ook nog eens volledig recyclebaar zijn. In trappenhuizen is luchtzuiverende verf aangebracht. Bij enkele huizen is geëxperimenteerd met natuurverf om te kijken hoe zich dat op termijn verhoudt. “Het meest in het oog springende is dat we voor de dakisolatie niet kozen voor glas- of steenwol, maar voor isolatiepanelen van houtvezel”, vertelt De Vries. “Die panelen isoleren in winter en nemen in de zomer de warmte in zich op.”
'SW BV' nam 28 eensgezinswoningen op een duurzame manier onderhanden door het plaatsen van vier seizoenen glas en een concept waarbij schilderen eens per 15 jaar nodig is
Geurabsorberend Een boekhandel in Alphen aan den Rijn speelt zich in de kijker als de groenste winkel. Hoe? Door advies te vragen over duurzaam vastgoedonderhoud bij ‘Van Wijk’ en ‘Van der Snoek’. Vervolgens werd niet alleen het enkelglas vervangen door HR++-glas. Maar wordt er nu vooral energie bespaard door de koeling en de verwarming te vervangen. Voortaan wordt natuurlijke kou en natuurlijke warmte van de buitenlucht gebruikt. Nog een voorbeeld. Een Vereniging van Eigenaren besloot ook om afscheid te nemen van enkelglas. In het trappenhuis zit nu vierseizoenen glas. Dat is het nieuwste van het nieuwste. Zo wordt het ’s zomers minder warm en ’s winter stook je minder. En dat bespaart energie.
Lichtreflectie “Bij een serviceflat waren we bezig met muurverven die nog niet op de markt zijn”, verklaart De Koeijer enthousiast. “Daar waar veel mensen bijelkaar komen, besloten we geurabsorberende muurverf te gebruiken. Waar het meeste wordt gewerkt, geeft een andere muurverf een hogere lichtreflectie. Dat komt in dat pand helemaal goed tot zijn recht vanwege de zogenaamde dynamische verlichting. Gedurende de dag zal – al naar gelang het seizoen – de hoeveelheid licht geheel automatisch aangepast worden aan datgene wat je daadwerkelijk nodig
100% hergebruik bij ‘cradle to cradle’
In Leiden werd een serviceflat op een duurzame manier onderhouden doordat er gewerkt werd met energiebesparend vierseizoenen glas, met lichtreflecterende verf en met geurabsorberende verf 6 | FEBRUARI 2010, NR 3 FOSAGActueel
Reguliere duurzaamheid richt zich vooral op het beperken van de schadelijkheid van het product. Dat onderdeel blijft uitmaken van de cyclus van winning, verbruik en afdanking voor hergebruik of afval. Het duurzame aspect bestaat uit het minder slecht maken van het product. Door te kiezen voor schonere grondstoffen, het zuiniger maken van het product en het zoveel mogelijk geschikt maken voor recycling. De centrale gedachte van ‘cradle to cradle’ is dat àlle gebruikte materialen na hun inzet in het ene product weer nuttig hergebruikt worden voor een ander product. Zo treedt er geen kwaliteitsverlies op. En leidt het bij ‘cradle to cradle’ niet tot restproducten die alsnog als afval gestort worden. Deze nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen is naar voren gebracht in het boek ‘Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things’ (2002) van William McDonough en Michael Braungart.
FOSAG 006 nr 03 - 2010 22-2-10 11:55 Pagina 7
hebt. Dat is een volstrekt andere zienswijze dan de TL-lampen die de hele dag op één vaste stand in kantoren branden. Dynamische verlichting is energiebesparend.”
Vierseizoenen glas En voor welk duurzaamheidsproject kunnen we bij ‘SW BV’ aankloppen? “We hebben net de laatste hand gelegd aan een duurzame aanpak van 28 eensgezinswoningen van een woningcorporatie in het Westen”, weet Jan Baarends te vertellen. “We hebben er vierseizoenen beglazing geplaatst. Dat houdt vooral in de winter de kou veel beter buiten de deur. Daarnaast hebben we een concept aangeboden waarbij er de komende vijftien jaar slechts één keer geschilderd hoeft te worden. Dat belast het milieu veel minder.” Echt makkelijk lopen de duurzame opdrachten nog niet. Een gewillig oor valt overal wel te vinden. Als duurzaamheid eerst wat extra geld kost, blijkt dat een hobbel te zijn.
Goedkoper ‘Wessels Vastgoedonderhoud’ is recentelijk gestart met het renoveren van kozijnen aan een overheidsgebouw met een orderwaarde van zo’n half miljoen euro. “We hebben handig ingespeeld op het feit dat de rijksoverheid vanaf dit jaar het duurzaam inkopen over de hele linie verplicht gesteld heeft”, aldus directeur Erik Wessels. “In het bestek was ruimte gelaten voor een alternatief. Ons duurzame alternatief was aanvankelijk een probleem vanwege een meerprijs van zo’n veertig procent. De eerste optie bood de overheid een garantieperiode van twee jaar. Bij ons is dat tien tot vijftien jaar. Doorslaggevend was dat we de ambtenaren ervan wisten te overtuigen dat de duurzame variant uiteindelijk goedkoper is.”
Sneeuwbal Zo wordt er kennis opgedaan én vergaard over duurzaam vastgoedonderhoud. Kennis die gretig wordt gedeeld door de FARENObedrijven. Maar die daarnaast ook binnenkort op de site www.fareno.nl wordt gepubliceerd. Zo kan ieder schilders- en onderhoudsbedrijf meeliften met het pionierswerk om een sneeuwbaleffect te laten ontstaan. “We zien niets liever dan dat anderen ons voorbeeld volgen”, meldt Ellert Janssen als directeur van ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’. “Dat plaveit de weg richting het duurzaamheidbewustzijn bij klanten. Op dat gebied valt nog veel terrein te winnen. Vooral bij de woningcorporaties en institutionele beleggers. Hun watervrees is onterecht want duurzaam loont.”
FARENO in een notendop FARENO staat voor vijf onderhouds- en renovatiebedrijven die een gezonde leefomgeving stimuleren. Sinds het najaar van 2007 stimuleren zij niet alleen elkaar, maar ook klanten en leveranciers. Om beter te kijken naar mogelijkheden om producten en diensten te leveren die bijdragen aan een gezonde samenleving. Bijvoorbeeld door recyclemogelijkheden op basis van de ‘cradle to cradle’-gedachte. Of door het ontwikkelen van nieuwe duurzame producten. Daarom wil FARENO (zie www.fareno.nl) de motor zijn in de renovatie- en onderhoudsbranche voor een gezonder leefklimaat. Dit betekent dat er: • Actief kennis wordt verzameld én gedeeld in de branche, zowel met leveranciers als klanten als collega-branchegenoten • Actief cursussen, seminars en informatiebijeenkomsten worden aangeboden over gezond onderhouden en renoveren • Actief tijd en geld wordt geïnvesteerd in proefprojecten onder het mom van ‘een goed voorbeeld doet volgen’ (zie www.fareno.nl) • Actief gezocht wordt met klanten en leveranciers naar processen en -materialen voor een gezondere leefomgeving • Actief beleid is bij FARENO-partners om de eigen medewerkers te laten bijdragen aan een gezondere leefomgeving
Business De FARENO-bedrijven timmeren aan de weg. En alle verfleveranciers weten inmiddels dat ze bij uitstek bij hen aan het juiste adres zijn om te experimenteren met de nieuwste verf. Verffabrikanten die niets liever willen dan proefdraaien met hun duurzame product. Om zich zo als duurzaam bedrijf in de schijnwerpers te zetten. Hierdoor worden op hun beurt ook grondstofleveranciers van verf meegezogen in de golfbeweging die zich achter de schermen voltrekt. De stoelendans rond de vraag of je op tijd inspringt op de groeimarkt van de toekomst is daarmee in volle gang. Het tijdperk is voorbij dat duurzaamheid in de fase zat van de geitenwollen sokken. Duurzaamheid is nu namelijk big business.
Happig Tot dusverre zijn niet alle opdrachtgevers even happig om duurzaamheid te ontwikkelen met onderhoudsbedrijven. Vandaar dat de FARENO-bedrijven van alles organiseren om het tij te keren. Zo was er vorig jaar een excursie bij een afvalverwerkingsbedrijf. Klanten van FARENO zagen met eigen ogen hoe afval werd gesorteerd. Terwijl dat bij onderhoudsprojecten gelijk gedaan kan worden. Onlangs was er een bijeenkomst voor FARENO-klanten om hen te wijzen op de huidige mogelijkheden voor duurzaam onderhoud. Daarnaast zal dit jaar voor de tweede maal een cursus ‘bouwen met cradle to cradle’ worden georganiseerd. Men kan zich hiervoor inschrijven via www.fareno.nl.
Sommige FARENO-bedrijven gebruiken hun eigen bedrijfspand als toonbeeld van duurzaamheid, zoals ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’ die deze warmtepomp op het dak installeerde
Vijf FARENO-partners • • • • •
‘Schilders de Vries’, Groningen (contactpersoon: Roelof de Vries www.schildersdevries.nl) ‘SW BV de specialist in vastgoedverbetering’, Almelo (contactpersoon: Jan Baarends www.swbv.nl) ‘Van der Snoek Verantwoord Vastgoedonderhoud’, Alphen aan den Rijn (contactpersoon: Koosje de Koeijer www.vdsnoek.nl) ‘Van Wijk Vastgoedonderhoud’, De Meern (contactpersoon: Ellert Janssen www.vanwijkvgo.nl) ‘Wessels Vastgoedonderhoud’, Sittard (contactpersoon: Erik Wessels www.wessels.cc)
FEBRUARI 2010, NR 3 FOSAGActueel | 7
