Vicieuze cirkel doorbreken
Vicieuze cirkel doorbreken Zwaar verslaafde ouders van jonge kinderen en zwangere vrouwen krijgen in Gezinskliniek De Borch in
Eelderwolde een allerlaatste kans op een toekomst zonder drank en drugs. ,,Ik zou mijn zoontje kwijt raken. Dat wilde ik niet.''Ongeveer negen maanden verblijven ouders met kinderen in de Gezinskliniek De Borch in Eelderwolde. Er moet worden afgerekend met de gevolgen van jarenlange verslaving. Elke dag opnieuw werken de bewoners intensief aan een nieuwe toekomst. ARTIKELINFORMATIE
13 SEPTEMBER OM 14:48 UUR DVHN
Het is een doorsnee nazomerdag in Gezinskliniek De Borch. De kinderen van de veertien bewoners zijn net vertrokken naar de basisschool in de buurt of de eigen crèche van de kliniek van Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). De Borch in Eelderwolde is de enige plek in Nederland die behandeling biedt aan zwangere vrouwen en aan ouders met kleine kinderen. De mannen en vrouwen hebben ernstige en langdurige verslavingsproblemen. Ze komen uit alle delen van het land en verblijven er vrijwillig. Al voelt dat niet voor iedereen zo. Een opname weigeren kan vergaande gevolgen hebben: het volledige verlies van zeggenschap over de kinderen, huisuitzetting of de tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf.
De bewoners zijn zwangere vrouwen die tot ruim na de bevalling in de kliniek blijven, alleenstaande ouders en stelletjes. Zoals Ed Wolters (33) en zijn exvriendin Janine (28) uit Den Bosch. De Brabander vertelt dat hij een ‘verrot leven' heeft gehad. Hij is als 6-jarige door zijn ouders uit huis gezet en in een internaat beland. ,,Mijn ouders hadden al twee oudere kinderen en hadden geen zin om voor mij te zorgen.'' De vriendin van Ed raakte ongewenst zwanger. ,,We waren allebei zwaar verslaafd aan ghb, speed, coke en heroïne. We wilden de baby laten weghalen. De afspraak bij de abortuskliniek hebben we twee keer gemist, gewoon vergeten. We waren compleet van de wereld. Uiteindelijk hebben we het kind maar laten komen.'' Ed heeft heel vaak in de gevangenis gezeten. Hij dealde drugs en handelde in gestolen spullen. ,,Ik had wel normen. Een gestolen fiets met een kinderzitje of een kinderfiets wilde ik niet verkopen.''
Ed en zijn vriendin hebben in de kliniek hun relatie verbroken. Het voormalige liefdeskoppel verblijft nu vijf maanden met hun 4-jarige dochter in De Borch. ,,We waren geen verantwoordelijke ouders, zwierven van hot naar her. Het liep totaal uit de hand.'' Strak geregeld Het dagelijkse programma door de week is in de gezinskliniek altijd hetzelfde. Eigenlijk net als bij een gewoon gezin. Het is gestructureerd, strak geregeld. Totaal anders dan het chaotische leven dat de bewoners jarenlang als (zwervende) verslaafden hebben geleid. De bewoners staan 's morgens op tijd op om hun kinderen klaar te maken voor school of crèche. Zijzelf hebben de hele dag therapie en behandelingen, individueel of met de groep.
Ook samen ontbijten, koffiedrinken, schoonmaken, koken en eten staat ingepland. Wie van het programma wil afwijken, moet toestemming vragen en een heel goede reden hebben. Bewoner Ed Wolters is deze week ploegleider. Hij moet regelen dat de taken onderling goed worden verdeeld en controleren of deze goed worden uitgevoerd. Medewerkers van alle disciplines van de gezinskliniek komen aan het begin van de werkdag in de personeelsruimte bijeen om kort door te nemen wat er voor de bewoners op het programma staat en welke afspraken nog ingepland moeten worden. Ze bespreken of er tijdens de avond en de nacht nog bijzondere dingen zijn gebeurd. Deze ochtend nemen negen collega's, sociotherapeuten, hoofdbehandelaars, de creatief therapeut, een crècheleidster en de secretaresse samen de agenda door van alle gezinnen en alleenstaande ouders.
Er moeten praktische zaken geregeld worden voor en met de bewoners. Een van de sociotherapeuten gaat met een nieuwe bewoonster, een Rotterdamse vrouw die twintig weken zwanger is, voor controle naar de gynaecoloog in het Martini Ziekenhuis in Groningen.
Twee bewoners hebben geen inkomen. Ze hebben geen uitkering, niets. ,,Ze lenen nu geld. Dat moet snel geregeld worden'', zegt een medewerkster. Tussen de praktische afspraken door zijn er behandelingen en vaste gezamenlijke dagmomenten. Bij de koffie vanmorgen trakteert Maarten Bos (24) op zelfgemaakt appelgebak. Hij heeft het eerste traject in de gezinskliniek doorlopen. Ongeveer vijf weken zit hij met zijn 3-jarige dochter in de kliniek in Eelderwolde. De vader en het meisje mogen om dat te vieren allebei met verf hun handafdruk op de muur zetten. Gezinskliniek De Borch is sinds 2013 in nieuwbouwwijk Ter Borch (tegen de
zuidrand van de stad Groningen) gevestigd. De kliniek bestaat twintig jaar. Ouders met kinderen tot de basisschoolleeftijd kunnen er terecht. Het begon ooit met De Herberg, een verbouwde boerderij in Nooitgedacht bij Rolde. Later kwam De Lage Kamp in Paterswolde. Clean De bewoners komen clean binnen in De Borch, vertelt Ingrid Willems, psychiater en hoofdbehandelaar van de volwassenen. Het afkicken gebeurt tijdens een opname van ongeveer een week in de nieuwe VNN-kliniek Vossenloo in Eelde. Willems legt uit dat de behandeling erop is gericht om de bewoners en de kinderen na de opname zonder middelengebruik zo zelfstandig mogelijk te kunnen laten functioneren in de maatschappij. ,,Bij binnenkomst zijn ze niet of nauwelijks in staat om voor zichzelf en de kinderen te zorgen.''
De kinderen hebben meestal veel ellende meegemaakt en bijna zonder uitzondering een ontwikkelingsachterstand in taal en motoriek. ,,Door de verslaving tonen ouders weinig gevoel naar de kinderen. Ze staan continu onder stress en worden volledig opgeslokt door het gebruik van verdovende middelen. Van opvoeden komt al helemaal niets terecht. De ouders gedragen zich inconsequent en stellen geen grenzen. Ze zijn zelf grenzeloos en hebben voor zichzelf ook weinig gevoel.'' De gezinskliniek werkt met pedagogische ondersteuning en verschillende therapiëen aan het herstel van de band tussen de ouders en de jonge kinderen. De groepsdynamiek, het dagelijkse gebeuren, is daarbij ook belangrijk. Verder krijgen bewoners en de kinderen individuele therapie. ,,De meeste van deze voormalig zwaar verslaafde mensen hebben een moeilijke jeugd gehad met verwaarlozing, trauma's, mishandeling, seksueel misbruik. Ze hebben psychische problemen. Drank en drugsgebruik onderdrukken de ellende. Het is een keihard gevecht te leren om clean van het leven te genieten.''
De behandeling slaat, zo zegt Willems, bij relatief veel zwaar verslaafden aan. ,,Er zijn zeker mensen die terugvallen in drugs- of alcoholgebruik. Een verslaving is hardnekkig, zeker als deze er jaren is geweest. Als ex-verslaafden het moeilijk hebben, is de verleiding groot om toch weer naar de drank en of drugs te grijpen.'' ,,Wij proberen de vicieuze cirkel te doorbreken. De behandeling is ook sterk gericht op de kinderen, om te zorgen dat zij niet dezelfde fouten maken als hun ouders. Verslavingen worden vaak van generatie op generatie doorgegeven. Onze aanpak lijkt te werken. Uit cijfers blijkt dat ‘onze kinderen' minder kampen met verslavingsproblemen dan leeftijdsgenoten van verslaafden die niet in de gezinskliniek zijn geweest.''
'Drugsverslaagde kan geen goede moeder zijn'
De 27-jarige Sandra Wanders onderging met haar zoon een zeer intensieve behandeling in Gezinskliniek De Borch. De ex-harddrugsverslaafde woont sinds een paar maanden met haar zoontje Mike (9), onder begeleiding, buiten de kliniek in Groningen. ,,Ik was blij dat ik weg mocht uit de kliniek en met mijn zoon een eigen huisje kreeg. Het is ook eng. Ik moet het nu zelf doen, mijn leven opbouwen. Het gaat lukken. Daar vertrouw ik op. Het is wel moeilijk hoor.''
Sandra is meer dan tien jaar zwaar verslaafd geweest, nu is ze bijna twee jaar clean. Familie of vrienden buiten het drugscircuit heeft de jonge vrouw bijna niet. Zonder ondersteuning van hulpverleners zou ze het niet redden, zegt zij. Sandra zit in het nazorgtraject. Om de twee weken komt zij terug in de kliniek voor een gesprek met een behandelaar en om te praten met andere exverslaafde moeders, ook vrouwen die zwanger in de kliniek kwamen. ,,Ik heb
die gesprekken echt nodig. De angst om terug te vallen, is er altijd. Ik moet bezig blijven, anders kan het fout gaan. Dat weet ik. Ik ga vrijwilligerswerk doen bij demente bejaarden en ik ben druk met mijn zoontje. Ik doe veel samen met hem. Vroeger nooit.''
Een normaal leven, met alledaagse dingen als school, werk, hobby's, vakantie, en een gezinsleven heeft Sandra nooit eerder gehad. Vanaf haar dertiende stond alles in het teken van drugs regelen en gebruiken. Ze leefde met zwervers, dealers, pooiers, criminelen en andere junks. Huilbaby ,,Toen ik 19 jaar was en mijn kindje kreeg, ben ik een tijdje gestopt met drugs. Maar het was een huilbaby. Ik kon daar niet mee omgaan. Een blowtje moet kunnen, dacht ik. Het ging al snel weer helemaal mis met de drugs. Dat kwam ook doordat mijn moeder plotseling overleed. Ze kreeg een hartaanval waar ik
bij was.'' De jonge moeder vluchtte terug in de harddrugs. ,,Ik gebruikte speed om mijn verdriet niet te voelen. Net als toen ik als jong meisje met drugs begon. Ik heb absoluut geen leuke kindertijd gehad. Mijn vader, die inmiddels ook is overleden, was alcoholverslaafd. Hij was agressief. Thuis hield ik het niet uit. Ik ging als tienermeisje om met oudere jongens in het dorp. Het waren foute vrienden uit het drugscircuit. Ik begon jointjes te roken en met pillen en cocaïne. Eigenlijk was ik direct verslaafd.'' Ze ging zwerven en deed alles om aan geld voor drugs te komen, ook nadat haar baby was geboren. ,,Ik heb in de prostitutie gezeten. Ik had klanten in een werkhuis. Het was gewoon een huis, waar mannen kwamen voor betaalde seks. Een pooier regelde alles. Hij regelde klanten, plaatste een seksadvertentie bij De Speurders in de krant. Hij regelde het geld en de drugs en oppas voor mijn kindje. Soms moest ik wel met twintig mannen per dag seks hebben. Het boeide me niet. Ik was constant high. Mijn ontbijt en mijn avondeten bestonden uit drugs.'' Sandra heeft een reeks mislukte behandelingen en afkickpogingen achter de rug. Als puber zat ze al in een verslavingskliniek voor jongeren. De opname in de De Borch was voor haar de laatste kans. Jeugdzorg dreigde haar kind in een pleeggezin te plaatsen. ,,Ik zou mijn zoontje misschien voor altijd kwijt raken. Dat wilde ik niet. Een familielid van mij zorgde vaak voor hem. Ik wilde dat zij voogd werd, dat kon niet. Door met mijn zoontje samen naar de kliniek te gaan, kon ik hem bij me houden.'' Ze ging een week naar de verslavingskliniek in Groningen om eerst lichamelijk af te kicken van de drugs. Het was een overgang die niet gemakkelijk was. ,,Ik was heel erg depressief toen ik in de gezinskliniek kwam. Voor mij hoefde het allemaal niet meer. Ik had helemaal geen zin. Zeker de eerste periode wilde ik weglopen.'' ,,In de kliniek zijn ze heel erg streng. Je moet je aan de regels houden. In het begin heb je totaal geen privileges. Ik mocht niet eens alleen naar buiten. Voor alles moet je toestemming vragen. Later snap je dat ze streng moeten zijn,
zodat je structuur en stabiliteit in je leven krijgt.'' ,,In De Borch heb ik geleerd om oprecht van mezelf te houden en om een echte moeder te zijn voor mijn zoon. Ik wist niets van opvoeden. Pas hier heb ik een band met hem opgebouwd. Ik leerde grenzen stellen en hoe ik met hem moest spelen. Eerst deed ik alles op de automatische piloot. Ik had geen enkel gevoel naar mijn kind toe.''
Maatje Via behandelingen en therapieën heeft Sandra, zoals ze zegt, handvatten gekregen om terugval in de verslaving te voorkomen. ,,Omdat ik geen huis kon vinden, ben ik langer in de kliniek gebleven. Ik had heel veel aan creatieve en bewegingstherapie. Het contact met de andere bewoners is heel belangrijk geweest. Als je binnenkomt, krijg je een maatje dat je helpt om te wennen. Later heb ik anderen geholpen.''
,,Ik kwam hier als bang meisje. Door mijn tijd in De Borch voel ik me krachtiger als vrouw en als moeder. Ik moet nog laten zien dat ik het vol kan houden. Het is niet alleen de drugs. Ik was ook verslaafd aan aandacht en geld van mijn klanten. Achteraf zie ik dat het belachelijk was. De klanten kwamen alleen voor seks en al het geld ging naar mijn pooiers. Die hebben miljoenen aan mij verdiend. En ik zit in de schulden.'' De kliniek leerde haar simpele dagelijkse dingen. ,,Ik durfde niet eens met mijn zoon aan de wandelvierdaagse mee te doen. Ik dacht: als iemand tegen me praat, wat moet ik dan zeggen? In de kliniek hebben we een rollenspel gedaan, waarbij ik met een therapeut de vierdaagse liep.'' Sandra schiet in de lach. Even. Dan is ze serieus. Haar emoties worden niet meer onderdrukt door drugs. Alles komt heftig binnen. Verdriet, twijfels. Ze heeft schuldgevoelens naar haar kind. ,,Een drugsverslaafde kan geen goede moeder zijn.'' Diep van binnen is ze boos op haar vader die haar kindertijd heeft verpest en op de pooiers die haar misbruikten. ,,Ik probeer niet te veel terug te kijken. Dat heeft geen zin. Ook dat heb ik in De Borch geleerd. Ik moet naar de toekomst kijken. Mijn verleden kan ik niet veranderen.'' De namen van de (ex-)bewoners zijn uit privacyoverwegingen gefingeerd. TEKST DANIËLLE MOLENAAR | FOTO'S KEES VAN DE VEEN
Reacties
