"VERZEKERING TER BEURZE". COASSURANTIE IN THEORIE EN PRAKTIJK onder redactie van Prof. mr. N. van Tiggele-van der Velde Prof. mr. J.H. Wansink Mr. R.G.L. Gerrits Mr. P. Soeteman
Serie Onderneming en Recht deel 67
KLUWER - DEVENTER - 2011
INHOUDSOPGAVE
AFKORTINGEN
XVII
VOORWOORD R.].W. van der Wal
XXI
ALGEMEEN DEEL I. INLEIDING: "VERZEKERING TER BEURZE". WAT, HOE EN WAAROM? D. van Velzen 1. 2. 3.
4.
5. 6. 7.
Inleiding Financieringsmethode Het ontstaan van de assurantiebeurzen 3.1 Assurantiebeurzen in Amsterdam en Rotterdam 3.2 Eén beursgebouw? 3.3 De Vereniging Nederlandse Assurantie Beurs 3.4 Internationale dimensie 3.5 Existentiële vragen De spelers, het spel en de regels 4.1 De spelers 4.2 Het spel 4.3 Centrale rol makelaar 4.4 Premie en schade 4.5 Beëindiging en in- en uitstappen 4.6 Rekening-courant Horizontale en verticale risicospreiding Het toezicht Enkele cijfers over de coassurantiemarkt
3
3 4 5 6 8 8 9 11 12 13 16 19 21 24 25 25 28 31
VII
Inhoudsopgave
II. DE VERZEKERAAR: RISICODRAGERS TER BEURZE, INTERNATIONALE PROGRAMMA'S EN MASTERPOLICIES
33
J.B. Londonck Sluijk 1. 2.
3.
4. 5.
Assuradeuren en verzekeraars Coassurantie bij grote risico's 2.1 Coassurantie via 'horizontale' en 'verticale' verdeling van risico's 2.2 Onderlinge verhoudingen tussen 'verticale' lagen van verzekering Verzekering op basis van internationale programma's 3.1 (On)mogelijkheden van grensoverschrijdend verzekeren 3.2 Structuur van internationale verzekeringsprogramma's 3.3 Wereldwijd gelijke dekking: DIC en reverse DIC clausules 3.4 Aansluiting tussen lokale polissen en Master Onderlinge verhouding tussen verzekeraars bij coassurantie Tot slot
33 34 35 37 38 39 40 41 42 44 45
Interview: Risicodragen is een vak
47
III. DE MAKELAAR: DE SPIN IN HET WEB... WIENS WEB EIGENLIJK?
53
J.G.C. Kamphuisen <*> 1. Inleidende observaties 2. Civielrechtelijke aspecten 3. Enkele publiekrechtelijke aspecten: wat is verzekeren? 4. Slot
56 59 77 96
Interview: Het loon van de makelaar
98
IV. DE ADVOCAAT: JURIDISCHE REFLECTIES BIJ (HET GESPREK OVER) DE BRANDVERZEKERING TER BEURZE 107
P.J.M. Drion 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
VIII
Inleiding De assurantiemakelaar De expert De verzekeraar (ook de verzekeraars onderling) Bekendheidsclausule Helderheid in polisclausules Bedrijfsschade
107 108 114 126 129 130 131
Inhoudsopgave
8.
Continuatie of nieuwe polis
133
9.
Slot
135
Interview: Brandverzekering in coassurantie
137
V. VOORWAARDEN TER BEURZE 151 M.J. Tolman 1. Inleiding 151 2. Het juridische kader: de polis, als drager van verzekeringsvoorwaarden, ontleed en in kaart gebracht 151 2.1 Totstandkoming van schadeverzekeringsovereenkomsten: de verschillen tussen de posities van partijen aan de assurantiebeurs en in de 'provinciale praktijk' 152 2.2 De polis juridisch ontleed 153 3. Functie, gebruik en totstandkoming van de modellen van de VNAB in de praktijk van de assurantiebeurs 157 3.1 Waarom zelfstandige beursvoorwaarden? 157 3.2 Van beursmodel naar makelaarspolis 158 3.2.1 Het geeft de verhoudingen weer bij de marketing van aan de beurs gesloten verzekeringen 159 3.2.2 Aanpassen aan doelgroepen 160 3.2.3 Actualiseren van de dekking 160 3.2.4 Geen beursmodellen beschikbaar 160 3.3 De beursmodellen van de VNAB en hun geschiedenis 161 3.4 Totstandkoming en beheer van de VNAB modellen 163 3.5 De inhoud van de beursmodellen 166 3.5.1 De model teksten van de VNAB naar aanleiding van de invoering van het nieuwe verzekeringsrecht 166 3.5.2 De deponering 167 4. Enkele aspecten van uitleg van beursvoorwaarden 168 4.1 Algemeen 169 4.2 Uitgangspunt bij verzekeringsovereenkomsten: objectieve uitleg 170 4.3 Soms subjectieve elementen 176 4.4 Toerekening van kennis van het intermediair aan de verzekerde 177 4.5 Aandachtspunten voor de praktijk 178 5. Ter afronding 182
IX
Inhoudsopgave
VI. MEDEDINGING EN COASSURANTIE: EEN OVERZICHT P.L. Soeteman
185
1. 2. 3.
185 187
4.
5.
Coassurantie Mededingingsaspecten van coassurantie De positie van de verzekeringsindustrie en coassurantie in het bijzonder in het Europese en Nationale mededingingsrecht 3.1 Onderzoek naar de "business Insurance sector" 3.2 De eigen positie van de verzekeringssector Enkele nadere aspecten van de groepsvrijstellingsverordening 4.1 Standaard( model) polisvoorwaarden 4.2 (Verzekerings)pools 4.3 Makelaarspools 4.4 Afschaffing van enkele vrijstellingen in de groepsvrijstellingsverordening die per 1 april 2010 in werking trad. 4.5 De nieuwe groepsvrijstellingsverordening van 24 maart 2010 - verordening (eu) nr.267/2010 van de commissie 4.6 Overleg met de NMa rond toepassing van de oude en nieuwe GVO Een schets van het verloop 4.7 Het Protocol Tenslotte
VII. DE MEDEDELINGSPLICHT BIJ HET AANGAAN VAN DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST IN COASSURANTIE: DE LASTIGE GRENS TUSSEN 'MOETEN MELDEN' EN 'MOETEN VRAGEN' N. van Tiggele-van der Velde 1. 2. 3.
4.
Inleiding Vooraf: een (zeer) korte schets van 'de mededelingsplicht' bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst 'De mededelingsplicht' ter beurze. Een spel met drie spelers 3.1 De onderlinge verhouding tussen de betrokken partijen: 'moeten melden' en 'moeten vragen' 3.2 Bespreking van jurisprudentie: het arrest Royal Nederland/RDM 3.3 De (complicerende) rol van de bekende derde Goed om steeds te (blijven) realiseren: 'de mededelingsplicht' geldt alleen bij een nieuwe overeenkomst 4.1 De tussentijdse toetreding van een verzekeraar voor een (vervangend) aandeel in een bestaande in coassurantie gesloten verzekering
191 192 196 202 206 208 211 214 217 218 220 222
225 225 226 229 230 237 242 248 249
Inhoudsopgave
4.2
5. 6.
De vervolgovereenkomst: nieuwe verzekering of niet? Een aantal omstandigheden belicht. De mededelingsplicht bij coassurantie en het morele risico Afronding
Interview: De mededelingsplicht bij totstandkoming van een coassurantiecontract
251 260 262
263
VIII. DE SCHADEREGELING A.Ch.H. Franken en S.Y.Th. Meijer
275
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
275 280 287 292 293 294 300 302 304
Inleiding Melding Informatieplicht Bereddingskosten Schadebehandeling Schadevaststelling Standpuntbepaling dekking Uitkering Geschillenbeslechting
Interview: De schaderegeling als ultiem moment
306
IX. BETALINGSVERKEER TER BEURZE D. van Velzen
311
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
311 313 314 316 319 319 322 325
Inleiding Rekening-couranten Het delcredererisico Verrekenen premie met schade Uitkering aan de tussenpersoon De regeling Betalingsverkeer Coassurantie De Premie- en schadebetalingsclausule VNAB Schema financiële risico's
X. ASSURANTIEBELASTING IN NATIONAAL EN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF. "LEUKER KUNNEN WIJ HET NIET MAKEN" P.L. Soeteman en N. Rooknwaker 1.
Hoofdlijnen van de Nederlandse assurantiebelasting 1.1 Hoe is de assurantiebelasting ontstaan? 1.2 Welke risico's zijn onderworpen aan Nederlandse assurantiebelasting?
327
328 328 329 XI
Inhoudsopgave
1.3 1.4 1.5
2.
Waarover wordt assurantiebelasting berekend? Wat is het tarief? Wat zijn de vrijstellingen? 1.5.1 Verzekering van zeeschepen/algemeen 1.5.2 Verzekering van zeeschepen/ Scheepsaanbouwverzekeringen 1.5.3 Samengestelde verzekeringen 1.6 Wie dient aangifte te doen en af te dragen? 1.7 Wanneer is assurantiebelasting verschuldigd? 1.8 Assurantiebelasting en premierestitutie 1.9 In welke gevallen dienen beursmakelaars BTW in rekening te brengen? Assurantiebelasting in internationaal perspectief 2.1 Inleiding 2.2 In welk land is het risico belast? 2.3 Waarover wordt IPT berekend? 2.3.1 Grondslagen 2.3.2 Bruto premie in- of exclusief belastingen? 2.3.3 Commissie en fees 2.4 Wat is het tarief? 2.5 Wat zijn de vrijstellingen? 2.6 Wie dient aangifte te doen en af te dragen? 2.7 Wanneer is assurantiebelasting verschuldigd? 2.8 Premierestituties 2.9 Conclusie en aanbevelingen
330 332 332 333 334 336 336 338 342 342 346 346 351 361 361 362 362 363 364 364 365 366 367
BIJONDER DEEL (SPECIFIEKE VERZEKERINGEN) XI. INLEIDING XII. NIET-POLIS GEBONDEN BIJZONDERE CLAUSULES, POLISTECHNIEKEN, VERWEREN EN BEGRIPPEN "TER BEURZE" J.H. Wansink 1. 2. 3. 4. 5.
XII
Inleiding De begrippen "ondernemersrisico" en "bedrijfsrisico" Onzekerheidsclausule Samenloop clausules Interne verhouding bij gelayeerde dekking(programma's)
371
373 373 373 379 381 384
Inhoudsopgave
6.
Molest-clausule
387
7.
Terrorisme-clausule
390
Interview: Samen een beurspolis maken
399
XIII. DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING J.H. Wansink 1. Inleiding 2. Niet-polis gebonden, algemene clausules/begrippen 2.1 De verzekerde hoedanigheid 2.2 Het begrip "de aansprakelijkheid voor door derden geleden schade" 2.2.1 Inleiding 2.2.2 De uitsluiting voor supercontractuele aansprakelijkheid 2.2.3 (Aansprakelijkheidsbeperkende) leveringsvoorwaarden 2.3 Het begrip "verzekerde schade" 2.3.1 Inleiding 2.3.2 Zuivere vermogensschade 2.3.3 Het begrip "zaakbeschadiging" 2.3.4 Tenietgaan (vernietiging) en verlies (vermissing, verdwijning) van een zaak 2.3.5 Verzekerde schade in relatie tot de betaling van gelden door een verzekerde aan nietrechthebbende derden, respectievelijk de ontvangst van gelden door een "niet-rechthebbende" verzekerde 2.4 De begrenzing naar bedrag 2.4.1 Inleiding 2.4.2 Een limiet per aanspraak/gebeurtenis 2.4.3 Serieschaden-clausule 2.4.4 Jaarlimiet (aggregate) 2.4.5 De vergoeding van kosten van verweer, bereddingskosten en wettelijke rente 2.4.6 Cumulatie binnen polis 2.5 De begrenzing naar tijd 2.5.1 Inleiding 2.5.2 Het claims made-beginsel ter begrenzing van de dekking naar tijd 2.5.3 Een dubbele verzachting van de uitsluiting van het uitlooprisico bij claims made
403 403 403 403 404 404 406 411 416 416 416 419 428
430 430 430 431 431 438 439 440 440 440 441 442
XIII
Inhoudsopgave
3.
4.
5.
2.5.4 Overgang aansprakelijkheidsverzekeringen op claims made-basis Clausules/begrippen in de bedrijfsaansprakelijksverzekering (AVB-polis) 3.1 Het begrip "verzekerden" 3.1.1 Inleiding 3.1.2 Onderlinge aansprakelijkheid 3.1.3 Ontlening van rechten 3.1.4 Uitbreiding begrip verzekerden 3.2 De uitsluiting van het opzichtrisico 3.2.1 Inleiding 3.2.2 De reikwijdte van de opzichtclaule 3.3 De uitsluiting van vervangingskosten 3.3.1 Inleiding 3.3.2 De reikwijdte van de vervangingskostenclausule 3.4 De uitsluiting van het motorrijtuigrisico 3.4.1 Inleiding 3.4.2 Samenhang met (verplichte) WAM-verzekering 3.4.3 Het motorrijtuigrisico in het kader van bedrijfsongevallen op bedrijfsterreinen 3.4.4 Het motorrijtuigrisico en regiefouten Clausules/begrippen in de aansprakelijkheidsverzekering voor bestuurders en commissarissen (BCA-polis) 4.1 Severability clause 4.2 Limitering van vergoeding van kosten binnen de verzekerde som per aanspraak Clausules/begrippen in de beroepsaansprakelijkheidsverzekering 5.1 Betaalfouten 5.2 Limitering van vergoeding van kosten en wettelijke rente tot ten hoogste een bedrag gelijk aan het verzekerd bedrag per aanspraak
447 450 450 450 451 451 453 453 453 455 461 461 463 469 469 471 471 474 476 476 477 480 480 482
Interview: De aansprakelijkheidsverzekering, het verzekeren van lastig te overziene risico's
485
XIV. DE CAR-VERZEKERING
495
T.J. Dorhout Mees 1. 2. 3.
XIV
Algemeen Structuur polis Het werk
495 496 498
Inhoudsopgave
4.
5. 6. 7.
De verschillende rubrieken 4.1 Rubriek Het Werk 4.2 Rubriek Bestaande Eigendommen 4.3 Rubriek Aansprakelijkheid Materiële schade Serieschades Diverse specifieke beursclausules
Interview: Car-verzekering, iets verzekeren waar de klant heel veel verstand van heeft
503 503 508 509 510 514 518
521
XV. DE GOEDERENVERZEKERING R. de Haan en M.R. Lauxterntann
529
1. 2.
529
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Inleiding De invloed van het Engelse recht op de Nederlandse transportverzekeringspraktijk Verzekerd belang Overname en meerderewaardeverzekering Verzekeren van "commodities" Gedekte risico's Aard of gebrek van de verzekerde zaak Seller's interest Rejection
Interview: De goederenmarkt, van brieven met potlood naar rechttoe-rechtaan
531 533 536 537 538 539 548 551
554
BIJLAGEN 17.09.2008 Pressemitteilung 25/08 Verordeningen Voorbeeld 11 Reactie NMa op berichtgeving over samenwerking verzekeraars in notarispool 03-01-2011 Notarispool Protocol intermediaire pools
563 565 581 583 585 587
XV
