'Verwarde personen' en RACT
Het verward mij, de discussie rond ogenschijnlijke toename aan verwarde personen binnen ons straatbeeld. Wie zijn deze verwarde personen, op welke manier zijn ze verward, zijn ze onderling vergelijkbaar, hebben ze mogelijk dezelfde wensen, hoe staan ze in het leven? Het media geweld over verwarde personen is hoofdzakelijk gekleurd door een eenzijdige berichtgeving waaruit al bij voorbaat vast staat dat er sprake is van toename, zonder dat helder wordt waaruit deze toename zou bestaan. Zeker is dat achter deze cijfers mensen schuilgaan, mensen die ernstig lijden, deze mensen zijn zonder uitzondering in geestelijke nood. Hoe anders dan bij lichamelijk lijden, nood zoals bij een acuut hartfalen waarbij je niemand hoort spreken in termen van overlast, er worden terecht twee ambulances ingezet, ruimte gemaakt, veelal ondersteund door politieinzet voor een spoedig aftocht naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis binnen de regio. Zo nodig buiten de regio waarbij de inzet van een helikopter niet ongewoon is. Logisch het gaat om een mogelijk levensbedreigende situatie waarbij elke seconde telt. Na uw opname zullen uw familie en vrienden zich met spoed begeven naar het ziekenhuis waar u gelegen bent, u voorzien van bloemen en steun om u door uw dagen van verblijf te helpen, u zult vanaf uw ziekenhuisbed gebruik kunnen maken van alle faciliteiten om in verbinding te blijven met uw betekenisvolle naasten. Als u thuiskomt zult u geholpen door uw naasten vervolgens helemaal tot herstel komen.
Mocht u echter geestelijk in acute nood verkeren ziet het plaatje tijdens en na het verkrijgen van hulp er anders uit, u zult naar alle waarschijnlijkheid bij een acute psychose door angst en mogelijke achterdocht naar mensen al snel worden opgemerkt. Als u zich op de openbare weg bevind zult u binnen niet al te lange tijd in beeld van de politie komen die u zal meenemen naar het dichts bijzijnde politiebureau. Vervolgens zult u daar mogelijk meerdere uren moeten wachten, zonder dat iemand u verteld wat men aan het doen is. Terwijl u in een wachtruimte (afgesloten) wacht, of celruimte zult u in begin uw omgeving meenemen in uw psychotische beleving, zo kan het zijn dat u kogelgaten ziet in de muur en vermoed dat men u zal gaan executeren. Omdat niemand met u communiceert en men slechts af en toe door een luikje naar binnenkijkt, veelal met een erg vrolijke blik, waardoor u nog meer wantrouwen ontwikkeld. Nog steeds begrijpt u niet waarom u daar bent en wat men met u voorheeft. (Daar zou een gezond mens nog achterdocht bij krijgen) 4 uur wachten is geen uitzondering en mogelijk bent u na dit wachten in een prikkelarme ruimte al weer zo rustig geworden dat bij de uiteindelijke beoordeling u zo weer de straat op kunt. Uiteraard merkt u dat u opnieuw verward raakt en u komt al snel opnieuw in beeld van politie die u wederom naar het bureau begeleid om u opnieuw weer te laten wachten voor een volgende beoordeling. Als u dan tenslotte van 'verward persoon' na de beoordeling een In Bewaar Stelling (IBS) krijgt, bent u van burger, naar verward persoon, naar psychiatrisch cliënt getransformeerd, uw oude rollen zullen voorlopig minder prominent op de voorgrond staan. Als u door de ambulance onder begeleiding van politie op een acute crisisafdeling word overgebracht, loopt u groot risico dat men u opnieuw zal afzonderen, namelijk zal gaan separeren. U kunt verwachten dat u zeker in het begin geen bezoek krijgt en men zal gaande weg ook steeds minder van zich laten horen, zodat u tegen de tijd dat u bent behandeld voor u psychische klachten u mogelijk zonder betekenisvolle contacten thuis komt te zitten. Uw contacten zullen dan vooral bestaan uit contact met een FACT team, mogelijk heeft u een rechterlijke machtiging met voorwaarden die dit contact min of meer verplicht zodat u eigenlijk ook geen keuze heeft.
Door gebruik van medicatie heeft u mogelijk ook geen zin meer om nog actief na te denken over het leven, uw leven, een leven dat ooit ogenschijnlijk vanzelf leek te verlopen. U besluit te stoppen met uw medicatie u te ontrekken aan zorg, want u heeft geen idee hoe u weer terug kunt naar uw oude leven dat ogenschijnlijk zo gemakkelijk verliep. Binnen enkele dagen zult u door het plots zonder afbouwen staken van uw medicatie versneld verward raken en zult u opnieuw uw inmiddels bekende gang richting acute zorg gaan maken, opnieuw mogelijk gesepareerd worden, geïsoleerd, waarbij dit maal mogelijk geen betekenisvolle bekenden u zullen bezoeken, louter nog contact met professionals die vanuit het hulpverleningsperspectief u zullen overtuigen van juist is voor u. Als ik als 'voormalig verwarde man' het niet aflatende nieuws volg over de verwarde personen, dan bedenk ik mij wie is deze verwarde persoon, wat was de aanleiding voor zijn verwardheid, waar ontbrak het aan, waar had een betekenisvolle bekende, een rol kunnen spelen. Daarbij vraag ik mij af waarom de bijna automatische koppeling tussen psychiatrische problematiek, gevaar en overlast bestaat, anders dan bij het voorbeeld van somatische klachten. Stigma zal hier ongetwijfeld een bepalende rol spelen, onwetendheid, onder burgers en professionals over het echte gevaar dat samengaat met psychiatrisch klachten. Maar zelfs onze wetgever die uitgaat van gevaar voor de persoon zelf of derden, waaruit dat gevaar voor derden uit bestaat is veelal verwaarloosbaar, de gemiddelde psychiatrische patiënt/cliënt is juist vele malen vaker slachtoffer, ook slachtoffer binnen de maatschappij voor dat men ziek word en mede oorzaakhoudend voor datzelfde ziek worden (trauma) De mogelijke toename van verwarde personen en de schijnbare onmogelijkheid van ons gangbare systeem van hulpverlenen om adequaat te reageren op wat nodig is om de verwarde persoon, snel van straat te halen, beoordeeld te krijgen, en binnen de keten op de juiste plek te krijgen, wordt gefrustreerd tegen de achtergrond van een beddenreductie probleem en onvoldoende opbouw van ambulante teams.
Ligt het werkelijke probleem gezien vanuit cliëntperspectief niet in het feit dat bij het verlenen van hulp er amper wordt geredeneerd vanuit de cliënt, en zijn actuele steunsysteem, het is de cliënt die het aanbod moet volgen zonder dat dit aanbod mogelijk aansluit bij wat die mens op dat moment in crisis nodig heeft. Zo kan ik mij nog herinneren dat bij mijn eerste opname, helemaal geen cel heb gezien, maar op het bureau in de kantine kon zitten met een agent, wat wilt u eten, wat heeft u nodig, hoe kunnen we de tijd in afwachting tot de ambulance komt zo goed mogelijk afwachten? Elk volgende crisisopname startte in een cel, mogelijk het nadeel van een grote plaats waar je anoniem bent want tijdens mijn eerste opname kende ik de agenten en zij mij. Het contact was daarmee persoonlijk evenals de oplossing die volgde. Persoonlijke wijze van crisisopvolging zou mogelijk kunnen bijdragen en minder inzet van ons druk bezette dure zorgsysteem, zou kunnen ontzorgen, en daar waar het toch misgaat, zou het eigen persoonlijke steunsysteem wel eens als basis, uitgangpunt, van keuze voor persoonlijke hulp kunnen zijn. Daarbij laten we niet vergeten dat een groot aantal herhaalde opnames samen gaan met mensen die 'stabiel' door het leven gaan, maar geen enkele levensinvulling kunnen vinden die aansluit bij dat wat een mens nodig heeft om zich verder maatschappelijk staande te kunnen houden. Eenzaamheid is een 'killer' en vraag om betekenisvolle anderen, waarbij men aansluit bij wat die ander nodig heeft, anders dan die ander te dwingen om ons bestaande zorgaanbod op onze voorwaarden te volgen. Als elke vorm van zorg van 1e crisiscontact tot vervolg van behandeling/begeleiding meer vanuit het cliënt/familieperspectief zou worden ingericht, financiering niet dominant leidend zou zijn, zou dit wel eens kunnen leiden tot persoonlijke zorg die nieuwe verwarde personen zou kunnen doen verminderen. Een daling van 'verwarde personen' zal echter om genoemde reden geen nieuwswaarde zijn, en het eerst volgende incident met patiëntbetrokkenheid weer wel.
Wat heeft zou gezien bovenstaande mogelijk kunnen bijdragen aan de positie van de mens die na opname, zonder of met een beperkt netwerk zich in zijn eigen omgeving staande wil houden. Vrije ruimte om zijn leven naar eigen idee invulling te geven daarbij een weg vinden voor klachten die worden ervaart. Ondersteuning in bestaand netwerk/opbouw netwerk vanuit de mens die het betreft, want waarom zou deze zijn leven vanuit hulpverleningsperspectief moeten vormgeven. Betekenisvolle anderen het ontbreekt in veel gevallen aan een netwerk, een persoonlijk netwerk dat uiteindelijk meer zal ontzorgen dan de bestaande hulpverleningscontacten. Betekenisvolle anderen zullen het perspectief van de persoon als uitgangspunt nemen, waarom? Omdat ze niet geleerd hebben om als hulp verleners 'te denken en te handelen, hoe iemand zijn leven moet leiden'. Anders dan dat de omgeving de professionele taal en gewoonten aanleerd. Als het lukt om te investeren in het persoonlijk netwerk van de andere, waarbij deze zelf het tempo bepaalt, slechts word geholpen met het beter mogelijk maken van eigen wensen hierbij. Als we dit persoonlijk netwerk zouden kunnen aanvullen met betekenisvolle vormen van hulp, getraind om vanuit de cliënt te ondersteunen, zouden we uiteindelijk een persoonlijke vorm kunnen vinden die opschaalt vanuit de cliënt zelf in plaats opschaalt vanuit het systeem van hulpverlenen. Als u mij vraagt hoe we zorg vanuit de beleving, behoeften, van cliënten meer effectief en persoonlijker kunnen organiseren, voor, tijdens en na een crisis dan is mijn antwoord RACT, werken met Resource Groups binnen een aangepaste vorm geschikt voor Nederland en maximaal cliëntgestuurd.
Peter Pierik, Bijdrage geïnspireerd uit ruime eigen ervaringen als 'verward persoon' Stuurgroep RACT
