Versterking positie Hilversum Mediastad
G. Freriks, J.W. Menkveld 03/12/2009
Hilversum Mediastad
2009
Inhoudsopgave 1. Introductie ........................................................................................................................................... 3 1.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 3 1.2 Werkwijze ...................................................................................................................................... 3 1.3 Huidige situatie.............................................................................................................................. 4 2. Marktanalyse & Visie ........................................................................................................................... 7 2.1 Introductie ..................................................................................................................................... 7 2.2 Trends & Visie ................................................................................................................................ 7 2.2.1 Trends ..................................................................................................................................... 7 2.2.2 Samenhang cluster ................................................................................................................. 8 2.2.3 Kern ........................................................................................................................................ 8 2.2.4 Interactie kern en periferie .................................................................................................... 8 2.3 Strategische focus ......................................................................................................................... 8 2.3.1 Strategische focus: Behoud kern ............................................................................................ 9 2.3.2 Strategische focus: Groei periferie ......................................................................................... 9 2.4 Beleid gemeente.......................................................................................................................... 10 3. Huidige positie en beleid ................................................................................................................... 12 3.1 Introductie ................................................................................................................................... 12 3.2 Beleid 2007 – 2011 ...................................................................................................................... 12 3.3 Speerpunten ................................................................................................................................ 12 3.4 Ondernomen activiteiten / bereikte resultaten .......................................................................... 13 3.5 Mening ondernemers .................................................................................................................. 13 3.6 SWOT analyse .............................................................................................................................. 15 3.7 Conclusie ..................................................................................................................................... 16 4. Aanbevelingen ................................................................................................................................... 17 4.1 Introductie ................................................................................................................................... 17 4.2 Extern perspectief ....................................................................................................................... 17 4.2.1. Innovatie .............................................................................................................................. 17 4.2.2. Netwerkvorming.................................................................................................................. 18 4.2.3. Profilering Hilversum Multimediastad ................................................................................ 18 4.3 Intern perspectief ........................................................................................................................ 19 4.4 Potentiële subsidies..................................................................................................................... 19 4.5 Conclusie ..................................................................................................................................... 20 Bijlage 1: Begrippenlijst ......................................................................................................................... 21 Bijlage 2: Literatuurlijst ......................................................................................................................... 23 Bijlage 3: Structuur van de Mediasector naar SBI code ........................................................................ 24 Bijlage 4: Werkgelegenheid op bedrijfstakniveau ................................................................................. 25 Bijlage 5: Bedrijven die hebben meegewerkt aan het onderzoek ........................................................ 26 Bijlage 6: Uitgebreide Marktanalyse ..................................................................................................... 27
2
Hilversum Mediastad
2009
1. Introductie 1.1 Inleiding De gemeente Hilversum is van oudsher bekend van de omroepverenigingen. De mediasector heeft zich ontwikkeld vanuit deze omroepen. Door de aanwezigheid van de omroepen vindt de productie en distributie van content (bijvoorbeeld films, radio- en televisieprogramma’s) al decennia lang plaats in Hilversum. De aanwezigheid van de mediabedrijven biedt een stimulans en afzetmarkt voor nieuwe ideeën en producten. De mediasector is de belangrijkste economische sector van Hilversum en levert zo´n 20% van de totale werkgelegenheid. De aanwezigheid van de multimedia in Hilversum is echter niet vanzelfsprekend. Door onder meer technologische ontwikkelingen in deze sector, concurrentie van andere steden op nationaal en internationaal niveau en beperkingen in het Hilversumse vestigingsklimaat staat de positie van Hilversum als Mediastad op dit moment onder druk. Zo laat de Cross Media Monitor 2008 zien dat de relatieve dominantie van Hilversum m.b.t. de media- en entertainmentsector afneemt. De 1 zogeheten locatiecoëfficiënten voor de omroeporganisaties, de ondersteuning van radio en televisie, journalisten en de fimsector zijn sinds 2006 gedaald. De snel veranderende marktomstandigheden, stellen het Hilversumse mediacluster echter niet alleen voor nieuwe uitdagingen maar bieden ook nieuwe kansen. In dat kader is een pro-actieve opstelling
van de gemeente Hilversum noodzakelijk. In de nota “Kenniscentrum Hilversum, economische visie 2007-2020” is de multimediasector als één van de drie speerpuntsectoren van het economische beleid gedefinieerd. In de visie Multimedia Land(t) uit 2006 is beschreven waar de gemeentelijke inspanningen ter stimulering van de multimediasector zich op dienen te richten. Gezien de snel veranderende marktomstandigheden is het noodzakelijk om te reflecteren op het gevoerde multimediabeleid. Tevens is het van belang vast te stellen welke additionele activiteiten de gemeente Hilversum zou moeten ontplooien om de positie van Hilversum als Mediastad te kunnen handhaven en versterken. Daartoe is de betrokkenheid van het bedrijfsleven onontbeerlijk. In dat kader is het bureau TwoMinds gevraagd om de gemeente te ondersteunen bij het formuleren van haar beleid met betrekking tot behoud en versterking van de positie van Hilversum Mediastad. Het onderliggende advies is tot stand gekomen in samenspraak met gemeente en bedrijfsleven. In dit advies wordt geschetst dat er momenteel ontwikkelingen plaatsvinden die de Hilversumse mutimediasector voor grote uitdagingen stelt en tegelijkertijd ook kansen biedt. Wij adviseren de gemeente duidelijke keuzes te maken m.b.t. de activiteiten die de komende jaren ontplooid zouden moeten worden om de positie van Hilversum als Mediastad te behouden en versterken.
1.2 Werkwijze Voor dit onderzoek zijn verschillende methodes gebruikt om input te verkrijgen van de belangrijke belanghebbenden. Met de grote bedrijven (ongeveer 10) zijn individuele gesprekken gevoerd. De wat kleinere bedrijven zijn uitgenodigd voor een workshop waar hun input is verzameld.
1
Locatiecoëffciënt: relatieve maat die vaststelt in hoeverre een bepaalde bedrijfstak onder- of oververtegenwoordigd is
3
Hilversum Mediastad
2009
1.3 Huidige situatie De creatieve industrie valt uiteen in drie deelsectoren: kunsten en cultureel erfgoed, media- en entertainment industrie en creatieve zakelijke dienstverlening. Hilversum kent een sterke oververtegenwoordiging in de media-en entertainmentsector ten opzichte van de rest van Nederland. De recente cijfers laten zien dat ook de werkgelegenheid binnen de media en entertainment sector in de afgelopen jaren is toegenomen. Figuur: Werkgelegenheid in Hilversum (totaal, creatieve industrie en media en entertainment) Werkzame personen Hilversum % van totaal Creatieve industrie
2005 46.740
2006 47.600
2007 48.500
2008 49.560
100%
100%
100%
100%
12.425
12.912
13.143
13.324
% Creatieve industrie van totaal Hilversum
27%
27%
27%
27%
Media en entertainment
9.064
9.532
9.576
9.658
% Media en entertainment van totaal Hilversum
19%
20%
20%
19%
Bron: LISA 2008 Bovenstaande figuur geeft weer dat de totale werkgelegenheid in Hilversum groeit (van 46.740 in 2005 tot 49.560 in 2008) en dat de creatieve industrie daaraan heeft bijgedragen (van 12.425 in 2005 naar 13.324 in 2008). Binnen de creatieve industrie blijkt de werkgelegenheid binnen de multimedia ook toe te nemen (van 9.064 in 2005 tot 9.658 in 2008). In totaal levert de mediasector qua werkgelegenheid ongeveer 20% van de banen. Daarbij is nog geen rekening gehouden met de afgeleide werkgelegenheid in de faciliterende en toeleverende sfeer (bijvoorbeeld de ICT sector, zakelijke dienstverlening en horeca etc.). In werkelijkheid is de economische impact van de mediasector voor Hilversum dus nog groter. Binnen de media en entertainment sector zijn de omroeporganisaties nog steeds veruit de grootste werkgevers (ongeveer 60% van de werkgelegenheid). Daarnaast is een groot deel van de werkgelegenheid geconcentreerd in de facilitaire dienstverlening. Dit zijn vaak ook grotere bedrijven (Dutchview, United Broadcast Facilities, Team Facilities en Technicolor).
4
Hilversum Mediastad
2009
Figuur: Verdeling werkgelegenheid Media en Entertainment sector binnen Hilversum (april 2008) 1.526 (17%) 5.525 (63%) 427 (5%)
Omroeporganisaties Producenten van (video)films (excl. TV-producenten) Ondersteunende activiteiten ten behoeve van RTV
553 (6%)
Ondersteunende activiteiten voor productie (video)films Overig
781 (9%)
Bron: LISA
De mediasector wordt gekenmerkt door een beperkt aantal zeer grote bedrijven en een groot aantal relatief kleine bedrijven. Zo blijkt dat ongeveer 80% van de werkgelegenheid in de multimediasector bij bedrijven >20 werkzame personen is geconcentreerd. Daarnaast zijn er in Hilversum vele vestigingen (ongeveer 90% van het totaal) waar minder dan 20 werkzame personen in dienst zijn. In onderstaande tabel is het een en ander samengevat. Figuur: Verdeling aantal vestigingen per SBI code < 20 wp* Vestigingen werkgelegenheid Abs % 229 19% 429 17% 460 38% 1163 46% 521 43% 941 37% 1210 100% 2533 100%
Categorie Kunsten Media Creatieve Zakelijke dienstvelening
< 20 wp en > 20 wp Vestigingen werkgelegenheid Abs % 233 18% 1196 10% 517 40% 8812 71% 552 42% 2406 19% 1302 100% 12414 100%
wp = werkzame personen
De huidige positie van Hilversum binnen de media waardeketen concentreert zich sterk op de stappen productie, facilitair bedrijf, aggregatie en distributie. Ongeveer 80% van de werkgelegenheid binnen de mediasector zit bij bedrijven die actief zijn in deze stappen. Figuur: Waardeketen (huidige positie) Waardeketen Media Huidige positie Productie Creatie
Aggregatie Facilitair bedrijf
Distributie
Consumptie (televisie) (VoD) (internet) (mobiel) (gaming)
Enabling technologies
5
Hilversum Mediastad
2009
Het belang van de mediasector voor Hilversum is dus groot (ongeveer 20% van de directe werkgelegenheid). De sector bestaat uit enkele grote, dominante bedrijven met daaromheen een groot aantal kleine bedrijven. Deze grote bedrijven werken veelal samen met de kleine bedrijven. Verder zijn de bedrijven in Hilversum binnen de media waardeketen sterk gericht op productie, facilitaire dienstverlening en aggregatie (ongeveer 80% van de werkzame personen). Juist deze bedrijven staan fors onder druk als gevolg van technologische ontwikkelingen. De omvang en de aanwezigheid van het mediacluster is dan ook niet langer een vanzelfsprekendheid. Het is dan ook aan te bevelen om na te gaan waarom de mediasector onder druk staat en op welke wijze de gemeente in haar beleid hiermee kan omgaan.
6
Hilversum Mediastad
2009
2. Marktanalyse & Visie 2.1 Introductie De mediasector is volop in beweging als het gevolg van fundamentele trends en nieuwe technologieën die een grote impact hebben op distributie en consumptie van beeldmateriaal. Deze trends brengen verschuivingen met zich mee en bieden kansen, maar zeker ook bedreigingen.
2.2 Trends & Visie 2.2.1 Trends Onderstaande figuur schetst de belangrijkste technologische en markt trends die zich momenteel voordoen in de mediasector als geheel. Figuur: Overzicht belangrijke trends Digitalisering
Opslag
• Beeldmateriaal meer en meer gedigitaliseerd • Content kan daardoor eenvoudiger worden gedistribueerd • Digitale camera’s steeds goedkoper en van hogere kwaliteit
• Prijs van opslag daalt snel en gebeurt steeds meer centraal • Uploaden van filmpjes op internet gratis
Verandering Distributie Consumptie
Bandbreedte • Bandbreedte op vaste netwerk wordt snel groter (kabelaars 100 MB/s, glasvezel 1 GB/s) • Bandbreedte op mobiel netwerk ook snel groter (T-Mobile, KPN bieden nu 7,2 MB/s) en tegen vast maandelijkse bedragte koop
Devices & Toepassingen • Consument beschikt over meer en meer manieren om beeldmateriaal te bekijken (televisie, bioscoop, set top box, internet, mobiel) • Serious Gaming wordt steeds meer als middel gebruikt door adverteerders en opleiders
Bovenstaande trends hebben een grote impact op de mediasector. De consument is steeds meer in staat om zelf beeldmateriaal te maken en bepaalt zelf wat, waar, wanneer en waarop wordt gekeken. Dit heeft grote impact op bedrijven die actief zijn in de mediasector. Voor sommige bedrijven, met name omroeporganisaties, is hun traditionele rol, als content aggregator, niet meer vanzelfsprekend. Hun positie komt verder onder druk tenzij zij in staat zijn verder te vernieuwen. De omroeporganisaties in combinatie met het productie en facilitaire bedrijf vormen de kern van de bedrijvigheid. Als gevolg van bovenstaande trends is het niet langer noodzakelijk om in de nabijheid van het mediacluster gevestigd te zijn. Het beeldmateriaal kan op afstand worden geproduceerd en via het glasvezelnetwerk naar Hilversum worden verstuurd. Natuurlijk is het nog wel zo dat klanten graag in de nabijheid van de opdrachtgevers gevestigd zijn. De facilitaire bedrijven staan op de korte termijn vooral onder druk door hevige prijsconcurrentie. Deze concurrentie leidt ertoe dat zij weinig financiële middelen hebben om te innoveren. Dat is zorgelijk want de digitalisering van productie, opslag, distributie en uitzending stelt nieuwe eisen en investeringen om de dienstverlening op peil te houden. De toekomstige dienstverlening maakt meer gebruik van ICT en bedrijven kunnen wellicht nieuwe allianties aangaan met bedrijven uit de ICT sector.
7
Hilversum Mediastad
2009
Natuurlijk bieden bovenstaande trends ook nog andere kansen. Voornamelijk voor nieuwe, kleine bedrijven die zich specialiseren in cross media of digitale distributie of die cross-overs realiseren naar andere sectoren zoals zorg en toerisme. Deze kleine bedrijven leveren onder andere innovatie op het gebied van formats en nieuwe programma’s richting de kern. 2.2.2 Samenhang cluster De regio kent een heel specifiek en in de basis eenvoudig model. De oorspong van het model ligt in de aanwezigheid van een sterk AV cluster van bedrijven dat de kern van het model vormt. Rondom deze kern is een periferie ontstaan van kleinere AV en multimediabedrijven. Het model kent twee niveaus (binnen de kern, tussen kern en periferie) waar interactie met de omgeving (markt) of onderling optreedt: Figuur: Samenstelling mediacluster Periferie Periferie
Periferie
Kern: Omroeporganisaties, Productie, facilitair bedrijf
Periferie
Periferie
Periferie
Periferie
Periferie
2.2.3 Kern De kern bestaat uit de grotere oorspronkelijke AV bedrijven. Dit zijn de publieke en commerciële omroepen, producenten en enkele facilitaire bedrijven. Het businessmodel van de kern wordt gedragen door het creëren van bereik naar consumenten. In de basis gebeurt dit met de programma’s die worden ontwikkeld en aan gespecificeerde groepen van kijkers worden aangeboden. 2.2.4 Interactie kern en periferie De periferie bestaat uit een groot aantal kleinere AV en multimediabedrijven. Een groot deel van deze bedrijven vindt haar bestaansrecht bij de kern van de sector als klant. In zekere zin voeden de kern en de periferie elkaar. De kern voedt de periferie met een forse vraag naar flexibele arbeidscapaciteit. De periferie ontleent hieraan een financiële basis, is meer ondernemend en is de aanjager van innovatie. Binnen de mediasector staat de kern van omroeporganisaties, productie en facilitair bedrijven onder druk. Daarnaast zorgt de periferie van kleinere bedrijven voor innovatie.
2.3 Strategische focus Op basis van de trends en de analyse van de sector is het van belang dat het gemeentelijk beleid zich richt op enerzijds het behoud van de kern en anderzijds op het bevorderen van groei in de periferie.
8
Hilversum Mediastad
2009
2.3.1 Strategische focus: Behoud kern Als gevolg van de eerder in deze notitie genoemde trends staat de positie van omroeporganisatie, de huidige bedrijven in productie en facilitaire dienstverlening onder druk. Om te overleven zullen bedrijven veranderingen doorvoeren. Zij verwachten dat de gemeente meedenkt en waar mogelijk randvoorwaarden creëert die aanpassingen mogelijk maken. Nieuwe marktomstandigheden vergen innovatie en adaptatie en door een heldere visie en een actief betrokken rol kan de gemeente deze bedrijven steunen en behouden. 2.3.2 Strategische focus: Groei periferie Nieuwe marktomstandigheden bieden ook nieuwe kansen. Deze kansen ontstaan en kunnen worden opgepakt door bestaande of nieuwe bedrijven. De gemeente kan hier faciliteren en versnellen door haar instrumentarium in te zetten op het stimuleren van verdere clustervorming en interactie tussen het gevestigde mediacluster en nieuwe bedrijvigheid. Dit cluster trekt nieuwe bedrijven aan en daaruit volgt innovatie. Natuurlijk hoeft de groei niet persé gerealiseerd te worden in nieuwe bedrijven, maar kan het ook door innovatie in bestaande bedrijven. In het laatste geval draagt het natuurlijk ook bij aan het behoud van bestaande bedrijven. Teneinde het gemeentelijk beleid betekenisvol te laten zijn is het raadzaam om te focussen op een beperkt aantal gebieden waar voor de bedrijven groei en innovatie is te realiseren. Op basis van de analyse van de markt, gesprekken met ondernemers en waar te nemen trends in de industrie (zie ook bijlage 5) bevelen wij aan om de focus te leggen op een drietal clusters van bedrijvigheid: Digitale distributie; Hoewel de dragers van content (zoals optische discs, tapes en harddisks) vaak zijn gedigitaliseerd, gaat de distributie nog steeds op een conventionele manier. Met de huidige verbindingen is dit niet langer noodzakelijk en kan het bestand ook via het netwerk worden verstuurd. Een voorbeeld is het verzenden van commercials van producenten naar Nederlandse omroeporganisaties. Dit proces is in februari 2009 al volledig geautomatiseerd. Met de aanwezigheid van KPN Broadcast, Technicolor, Media Gateway en het internationale knooppunt van Britisch Telecom is er voor de gemeente Hilversum de uitgelezen mogelijkheid om zich middels het project Dutch Media Hub te profileren als het internationale knooppunt van connectiviteit en distributie van digitale media. Cross-mediale productie; De consument beschikt tegenwoordig over meerdere manieren om beeldmateriaal te consumeren (bijvoorbeeld televisie, mobiel, video-on-demand, internet). De kern van de media industrie draait om bereik, de attentie van de consument. Traditionele mediabedrijven zullen in samenwerking met kleinere, innovatieve bedrijven zich moeten toeleggen op alternatieve vormen van communicatie met de consument. Hierbij kan worden gedacht aan programma’s die op verschillende platforms worden uitgezonden (Youtube, uitzendinggemist op mobiel en internet, etc), maar ook aan nieuwe vormen van interactiviteit (bijvoorbeeld interactie met het publiek via internet). Hier liggen nog ongekende mogelijkheden voor groei en innovatie. Serious health gaming; Het gebruik van computerspellen (videogames) en gametechnologie (de software en hardware die wordt gebruikt voor spellen) voor toepassingen in de zorg - serious health gaming - is een ontwikkeling die de laatste tijd sterk op komt. In het gewestelijke programma “Innovatieve verbindingen” is aangegeven dat de regio zich kan profileren op de cross-overs tussen de sectoren media, zorg en toerisme. De markt van serious health gaming staat aan het begin van
9
Hilversum Mediastad
2009
een betekenisvolle ontwikkeling en samen met de bestaande bedrijven en met behulp van de innovatieplatforms iMMovator en iZovator kan deze groei verder bevorderd worden.
2.4 Beleid gemeente De gemeente heeft een uitstekende uitgangspositie met de aanwezigheid van het mediacluster. De aanwezigheid is minder vanzelfsprekend geworden, vandaar dat de gemeente focus moet aanbrengen in haar beleid. Door de beperking in budget en capaciteit is het niet altijd mogelijk om binnen de gemeente de benodigde activiteiten uit te voeren. Daar waar dit niet mogelijk is kan de gemeente samenwerkingsrelaties met externe organisaties aangaan om toch uitvoering te geven aan haar beleid. Door technologische vooruitgang is het minder noodzakelijk om in Hilversum gevestigd te zijn. Toch blijft Hilversum een grote aantrekkingskracht op nieuwe en bestaande bedrijven houden. Dit komt onder andere voort uit de verzamelde kennis op het gebied van de media. De gemeente kan in de nationale profilering op het gebied van kennisverzameling en kennisdeling het verschil maken. Innovatie: Opbouwen van kennis De geaccumuleerde kennis binnen het mediacluster is een belangrijke reden om in Hilversum gevestigd te zijn. De gemeente geeft actief vorm aan dit speerpunt door haar coalitie met sparring partner en uitvoerend orgaan iMMovator. Op deze manier wordt binnen Hilversum hard gewerkt aan de wetenschappelijke uitdagingen in de nieuwe diensteneconomie, zoals bijvoorbeeld het gebied van geavanceerde content diensten en innovatie in diensten modellen. Deze uitdagingen worden binnen Hilversum ook vertaald naar opleidingen binnen het HBO in een leer-werkbedrijf. Door dit model zorgt Hilversum voor het behoud van de voorsprong op het gebied van kennis. Netwerkvorming: Kennis naar de markt brengen Door het faciliteren van netwerkvorming komen bedrijven met elkaar in contact (kern en periferie) en ontstaan nieuwe innovaties en nieuwe vormen van business. De gemeente bevordert actief deze netwerkvorming onder andere door middel van haar participatie in de stichting iMMovator. Hilversum Mediastad: Claimen kennisvoorsprong De aantrekkingskracht van Hilversum is groot, maar kan verder worden vergroot door het claimen van de voorsprong op het gebied van kennis. Zoals hierboven beschreven speelt Hilversum een leidende rol voor wat betreft kennisontwikkeling en het bevorderen dat deze kennis naar de markt wordt gebracht, maar dit is onvoldoende bekend in het land. Door deze positie te claimen, kan Hilversum zich nationaal en internationaal profileren. Voorbeelden waarin binnen projecten wetenschappelijke kennis via iMMovator naar de markt worden gebracht zijn: BreedNet, Dutch Media Hub, CreateNet, Dutch Health Hub.
10
Hilversum Mediastad
2009
Naast bovengenoemde punten kan de gemeente ook de vestigingsvoorwaarden verbeteren voor de kern en de periferie (zie ook hoofdstuk 4). De gemeente kan ook hier zelf een actieve bijdrage leveren of zoeken naar een coalitiepartner die kan helpen om vorm en inhoud te geven aan het beleid. De belangrijke factoren in het vestigingsklimaat zijn:
Toegang tot kennis Toegang tot business netwerk / netwerkbijeenkomsten State-of-the –art infrastructuur Uitstekende facilitaire dienstverlening Goede bereikbaarheid Faciliterende overheid
Het belang van bovengenoemde vestigingsvoorwaarden kan verschillend zijn voor bedrijven actief in de kern en de periferie. De gemeente heeft in de afgelopen periode actief inhoud gegeven aan het vestigingsklimaat en het opbouwen van kennis door middel van de speerpunten innovatie, netwerkvorming en profilering. Het gevoerde beleid wordt nader toegelicht in het volgende hoofdstuk.
11
Hilversum Mediastad
2009
3. Huidige positie en beleid 3.1 Introductie De gemeente Hilversum heeft van oudsher een sterke positie in de mediasector, maar deze staat vanwege technologische ontwikkelingen onder druk. De aanwezigheid van de mediasector is niet vanzelfsprekend, zoals ook uitgewerkt is in voorgaande hoofdstukken. In dit hoofdstuk wordt de huidige positie uitgewerkt met behulp van de SWOT en wordt ingegaan op het huidige beleid en speerpunten en ondernomen acties.
3.2 Beleid 2007 – 2011 De Gemeente Hilversum heeft op 9 mei 2007 de beleidsnota Kenniscentrum Hilversum Economische Visie 2007-2020 gepubliceerd. Deze publicatie schetst de ambitie van Hilversum op economisch gebied. De mediasector is in de lokale economie een zeer belangrijk onderdeel, vandaar dat onderstaande passage is opgenomen in de publicatie. Media Hilversum was en blijft “De Mediastad” en zal zich doorontwikkelen naar een internationaal brainport. Mede dankzij het Cross Media Network iMMovator is die trend al enige jaren geleden ingezet. Nieuwe bedrijvigheid vestigt zich al in het Leerbedrijf en het Innovatiecentrum, beide op het Mediapark. De vestigingsmogelijkheden willen we uitbreiden en stimuleren naar een creatieve wijk, waarbij doorgroei naar het Mediapark mogelijk is. Het Mediapark zelf zal met zijn unieke infrastructuur voor (digitale) contributie en distributie een centrum worden voor innovatie. Een nieuwe uitstraling van het Mediapark als een „place to be‟ en de logische verbinding tussen Mediapark en de stad Hilversum (waaraan het instituut voor Beeld en Geluid een enorme impuls heeft gegeven) dragen er aan bij dat Hilversum en omgeving daar in economisch opzicht maximaal van profiteren.
3.3 Speerpunten In de nota “Kenniscentrum Hilversum, economische visie 2007-2020” is de multimediasector als één van de drie speerpuntsectoren van het economische beleid gedefinieerd naast zorg en toerisme. In de visie Multimedia Land(t) uit 2006, is beschreven waar de gemeentelijke inspanningen ter stimulering van de multimediasector zich op dienen te richten, namelijk: 1. Innovatie – Hilversum wil het kristallisatiepunt zijn voor innovatie binnen de multimediasector. Daarnaast bevordert Hilversum de inzet van multimedia als een katalysator van innovatie in andere economische en maatschappelijke sectoren, zoals zorg en toerisme. 2. Netwerkvorming – De gemeente Hilversum wil een proactieve overheid zijn, die weet wat er binnen de multimediasector speelt en die hier ook op inspeelt. Hilversum zoekt samenwerking met andere overheden en stakeholders en brengt organisaties in nieuwe netwerkverbanden bij elkaar. 3. Profilering Hilversum Mediastad – Hilversum wil zich in de toekomst blijven profileren als het centrum van de multimediasector in Nederland De gemeente Hilversum heeft bovenstaande speerpunten actief in beleid omgezet.
12
Hilversum Mediastad
2009
3.4 Ondernomen activiteiten / bereikte resultaten De gemeente Hilversum heeft de speerpunten actief in beleid omgezet. Hieronder volgt een overzicht hoe de gemeente haar beleid concreet heeft vormgegeven. Figuur: Overzicht beleid en resultaten Gemeente Hilversum
•
Stimulans voor aanleg glasvezelinfrastructuur voor huishoudens en bedrijven – –
•
Participatie in iMMovator netwerk – – – – – –
•
•
Samenwerking met provincie, Adam en Almere Samenwerking met ongeveer 40 marktpartijen
Samenwerking binnen Metropoolregio Amsterdam –
•
6 Cross Media Cafés per jaar 4 stageplekken per jaar 5246 bedrijven in het netwerk 200 bezoekers High Definition (HD) televisie dagen 32 bedrijven participeren in Innovatie Prestatie Contract (IPC) Vele expert groepen gevormd
Start project Dutch Media Hub – –
Actieve bijdrage aande Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) agenda
Participatie in samenwerkingsverband Creatieve As –
Creative Cities Amsterdam (CCAA)
•
ZAPP City (open studio dagen)
•
Profilering op ad hoc basis –
•
•
Bevorderen link tussen zorg en media Momenteel worden 10 projecten opgezet of zijn in uitvoering
Participatie Itrovator –
Profilering op diverse evenementen (bijvoorbeeld Mediapark Jaarcongres (MPJC), omroepcongres)
Participatie in Izovator – –
Bedrijven: participatie in BreedNet (130 bedrijven) Huishoudens: Overeenkomst met Reggefiber
Bevorderen link tussen toerisme en media
3.5 Mening ondernemers In het kader van dit onderzoek zijn met diverse ondernemers gesprekken gevoerd. Een tiental bedrijven is individueel bezocht en andere bedrijven konden tijdens een workshop hun mening gegeven. De bedrijven zijn zo geselecteerd dat zij een afspiegeling vormen van de media en entertainment sector. De ondernemers zijn overwegend positief over het ingezette beleid, maar verwachten dat de gemeente meer budget en capaciteit besteedt aan het creëren van adequate randvoorwaarden.
13
Hilversum Mediastad
2009
Figuur: Quotes van ondernemers “De bereikbaarheid van Hilversum is belabberd, dit zou een prioriteit moeten zijn”
“Het is goed dat de infrastructuur wordt aangepakt, maar het duurt wel erg lang”
“Door bedrijven meer ruimte te geven, krijg je meer innovatie”
“Door de digitalisering is mijn binding met Hilversum sterk afgenomen”
“Gemeente moet niet concurreren, maar samenwerken met metropool Amsterdam”
“Ben alleen met de gemeente in contact in geval van conflicten”
“Gemeente is inflexibel en ik heb vaak ruzie met ambtenaren”
“Gemeente moet zich richten op het behoud van omroepen”
“Ben diverse malen benaderd door andere gemeentes over verhuizing”
“Gemeente kan TCN helpen om het Media Park leefbaar te houden”
“De gemeente moet zorgen voor onderwijs op het gebied van media”
“Beeld & Geluid heeft een positieve impact op het imago van Hilversum”
“Gemeente kan kleine innovatieve bedrijven aantrekken om het cluster te versterken”
“Het media beleid is niet integraal verankerd in het gemeentelijk beleid”
“Ik mis een centraal aanspreekpunt voor mijn klachten / opmerkingen”
“De start van het televisieseizoen is een ideaal moment voor marketing & promotie”
De rode draad in de feedback van ondernemers is hieronder samengevat: Integraal gemeentelijk beleid – De meerderheid van de ondernemers geeft aan dat het ontbreekt aan een integraal gemeentelijk beleid. Zij ervaren het mediabeleid als positief, maar missen een integrale aanpak vanuit de gemeente. Voorbeelden die worden genoemd liggen op het gebied van randvoorwaarden, zoals onnodige conflicten rondom bouwvergunningen, bestemmingsplannen. Beperkte binding – De bedrijven geven aan dat zij permanent de discussie voeren of zij al dan niet in Hilversum blijven. De noodzaak om in Hilversum gevestigd te zijn is afgenomen. Bovendien worden bedrijven regelmatig benaderd door andere gemeenten met aanbiedingen. Relatiebeheer & centraal aanspreekpunt – De meerderheid van de grote bedrijven geven aan geen contact te hebben met de gemeente, alleen in het geval van conflicten. Zij hebben in grote lijnen behoefte aan de volgende communicatie: - De bedrijven vinden het prima om zo ongeveer 1 keer per half jaar contact te hebben met een accountmanager. - Daarnaast hebben zij behoefte aan een bijeenkomst 1 keer per half jaar onder leiding van de gemeente waar zij met elkaar en met de gemeente van gedachten kunnen wisselen. - De ondernemers missen een centraal aanspreekpunt. Veelal moeten zij met verschillende personen zaken doen en dat voelt aan als een zeer stroperig proces. Randvoorwaarden – De bedrijven geven aan dat het verzorgen van goede randvoorwaarden (locaties, digitale & fysieke infrastructuur, bouwvergunningen, bestemmingsplannen) een kerntaak is van de gemeente. Onderwijs – De gemeente kan inzetten op het versterken van de onderwijsinfrastructuur op het gebied van media. Dit versterkt niet alleen het imago van de stad, maar leidt ook tot innovatie. De ondernemers geven aan dat werknemers nu worden geworven in de regio rondom Hilversum veelal in Zwolle, Amersfoort, Utrecht en Amsterdam. Meerdere ondernemers hebben aangegeven behoefte te hebben aan medewerkers met een ICT achtergrond gericht op de media op HBO niveau.
14
Hilversum Mediastad
2009
Marketing en promotie – De gemeente laat een kans liggen om zich goed te profileren. De kennis en kunde voor wat betreft beeldmateriaal is in de regio aanwezig en de gemeente kan dit inzetten ter profilering van de gemeente. Samenwerken binnen de metropool – Het ingezette beleid is positief voor de regio, maar de gemeente is te klein om te concurreren met Amsterdam en omstreken. De gemeente doet er goed aan om haar samenwerking binnen de metropool voort te zetten en wellicht uit te bouwen.
3.6 SWOT analyse De SWOT analyse is op basis van de uitgebreide marktanalyse (zie ook bijlage 5) en in samenspraak met belangrijke stakeholders en ondernemers in de gemeente Hilversum opgesteld. Kansen - Door de aanwezigheid van omroeporganisaties en vele productie en facilitaire bedrijven is er een stevige uitgangspositie - Het bestaande cluster dient vaak als opdrachtgever voor kleinere toeleveranciers die zich in de regio vestigen - In de mediasector is groei te verwachten in digitale distributie en cross mediale productie - Door samenwerking met andere gemeentes en provincies kan de huidige positie worden uitgebouwd - Door gericht te investeren in het creëren van een media hub (project Dutch Media Hub) kan internationale positie worden opgebouwd - Ligging is gunstig door de nabijheid bij groot internetknooppunt tussen Europa en Amerika (AMSIX) en de media gateway - Veel mogelijkheden om cross-overs te maken tussen gekozen speerpunten media, toerisme en zorg - Vele subsidies op nationaal niveau beschikbaar om innovatie op het gebied van media vorm te geven
Sterktes - De gemeente is duidelijk en helder in haar strategische prioriteiten en heeft hier ook naar gehandeld - De gemeente is proactief betrokken om haar bewoners en bedrijven van glasvezel te voorzien - Door een actieve participatie in het iMMovator netwerk stimuleert de gemeente netwerkvorming rondom media - De gemeente investeert gericht in grote projecten om netwerkvorming en innovatie te stimuleren - De gemeente zoekt actief de samenwerking met de provincie en omliggende gemeentes - Hilversum heeft van oudsher een grote naamsbekendheid als stad van de media
Bedreigingen - Gemeenten in de regio acquireren, voorzien van grote budgetten binnen het Hilversumse mediacluster en op internationaal niveau - De huidige bedrijven in de facilitaire en aanverwante AV industrie zijn lokaal gericht en weinig innovatief - Toenemende internationale concurrentie te verwachten vanuit Londen, Parijs - Onderontwikkelde kennisinfrastructuur door beperkte aanwezigheid van mediagerelateerde kennisinstellingen en opleidingen (HvA aarzelt vooralsnog om een dependance te vestigen, HKU kan mogelijk naar Utrecht vertrekken) - Door de opkomst van moderne verbindingstechnieken is het niet langer vanzelfsprekend dat productie in Hilversum plaatsvindt - Het imago is sterk gelieerd aan de traditionele omroepen en niet meegegroeid met de realiteit - Grote bedrijven dreigen Hilversum te verlaten - De kennis op het gebied van nieuwe televisie technologie is versnipperd geraakt door de verkoop van NOB en de positie op de internationale markt is grotendeels verloren gegaan. Zwaktes - Het belang van de mediasector krijgt te weinig prioriteit in de gemeentelijke organisatie waardoor beleidsdoelstellingen op het gebied van media ondergeschikt raken aan andere beleidsterreinen - Door beperkte capaciteit is het bij de gemeente onvoldoende bekend wat er speelt bij grote bedrijven in de mediasector - Bedrijven die zich in Hilversum willen vestigen worden op ad hoc basis begeleid - Lobby naar de nationale politiek om het belang van Hilversum te behartigen is beperkt - Beperkte hoeveelheid fysieke ruimte die kan worden uitgegeven - Onvoldoende budget en capaciteit beschikbaar om alle geformuleerde beleidsdoelstellingen te realiseren
15
Hilversum Mediastad
2009
3.7 Conclusie De huidige positie van Hilversum staat onder druk als gevolg van de trends in de markt. De noodzaak om in Hilversum te zijn gevestigd is drastisch afgenomen. Daarbij komt dat bedrijven actief worden benaderd door omliggende gemeentes die ook willen groeien op het gebied van media. Daarnaast spelen beperkingen in het vestigingsklimaat in Hilversum een rol. Het vertrek van grote bedrijven betekent dat niet alleen werkgelegenheid verloren gaat bij het bewuste bedrijf, maar ook dat banen bij toeleveranciers verdwijnen. Daarnaast bieden de veranderende omstandigheden ook kansen. De sector als geheel groeit en er zijn vele subsidies op het niveau van het rijk en de provincie beschikbaar om beleid te financieren. Door het gericht versterken van clusters zoals digitale distributie, cross-mediale productie en serious health gaming kan groei worden gerealiseerd. De gemeente heeft actief en succesvol beleid gevoerd op door de door haar gekozen speerpunten innovatie, netwerkvorming en profilering van Hilversum Mediastad. Het bevorderen van de uitrol van glasvezel is door de ondernemers zeer positief ontvangen. Daarnaast wordt gericht geïnvesteerd in grote projecten om haar speerpunten inhoud te geven. De binding vanuit de mediasector is minder vanzelfsprekend geworden. Het voortzetten van het huidige beleid wat in het verleden succesvol was, biedt onvoldoende tegenwicht aan deze nieuwe bedreigingen. Het is dan ook sterk aan te bevelen om meer budget en capaciteit beschikbaar te stellen teneinde extra activiteiten te ontplooien om bestaande bedrijven in de kern te behouden en om groei in de periferie te realiseren. Deze activiteiten kunnen voortborduren op de gekozen speerpunten, maar dienen wel meer focus te krijgen.
16
Hilversum Mediastad
2009
4. Aanbevelingen 4.1 Introductie De voorgaande paragrafen en hoofdstukken hebben een beeld geschetst van de toekomst voor de mediasector. De gemeente is proactief bezig om haar beleid vorm en inhoud te geven, maar het is noodzakelijk om additionele beleidsinstrumenten in te zetten om de positie van Hilversum als Mediastad te handhaven en uit te bouwen. De gemeente kan dit doen door een strategische focus te leggen op het behoud van de kern omroeporganisaties, facilitaire en productie bedrijven en een strategische focus op groei in de periferie door innovatie en nieuwe bedrijvigheid met name in de sectoren digitale distributie, cross-mediale productie en serious health gaming. De aanbevelingen zijn uitgewerkt in een extern perspectief, wat zich richt op activiteiten buiten het Raadhuis en een intern perspectief, wat zich richt op activiteiten binnen het Raadhuis.
4.2 Extern perspectief De gemeente Hilversum kan zich voor wat betreft het externe perspectief richten op het versterken en intensiveren van het beleid. Het additionele beleid moet wel aansluiten op de gekozen strategische focus gebieden: behoud van de kern en groei in de periferie. De hieronder genoemde activiteiten zijn besproken binnen de gemeente op ambtelijk niveau en met grote en kleine ondernemers. Het additionele beleid richt zich op het behoud van de kern en het versterken van de periferie op het gebied van digitale distributie, cross mediale productie en serious health gaming. 4.2.1. Innovatie De gemeente richt haar beleid voor wat betreft innovatie op de clusters waar groei te verwachten is digitale distributie, cross mediale productie en serious health gaming. Het huidige beleid wordt hierbij voortgezet en aangevuld met additionele activiteiten. Veel van de activiteiten dragen bij aan de gekozen strategische focus van behoud en groei. Activiteiten
Strategische focus Behoud Groei
Innovatie
Speerpunt Innovatie: Intensiveren en uitbreiden huidig beleid om innovatie in de media sector te stimuleren Actie: Uitreiken Hilversum Media Innovation Award om innovatieve bedrijven op het gebied van digitale distributie, cross-mediale productie en serious health gaming te belonen (ook goed voor marketing en promotie) Actie: Bevorderen samenwerking met Izovator & Itrovator om ervaringen opgedaan in de media in te zetten voor andere sectoren Actie: Benutten van de participatie in Dutch Media Hub om een platform te bieden voor productie en facilitaire bedrijven om te groeien (internationaal) en te innoveren Actie: Herijken van de publicatie 'Innovatieve verbindingen' in samenwerking met bedrijfsleven en kennisinstellingen Actie: Ontwikkelen broedplaatsen met initieel lage huisvestingskosten voor kleine, startende bedrijven (focus op digitale distributie, cross-mediale productie, serious health gaming)1
1) Uit gesprekken met ondernemers en uit de analyse in het ETIN rapport is gebleken dat er behoefte is aan betaalbare, flexibele ruimtes voor met name startende bedrijven. Het ontwikkelen van dergelijke “broedplaatsen” kan de clustervorming op bepaalde gebieden bevorderen en een cluster trekt op zichzelf vaak nieuwe bedrijven aan.
17
Hilversum Mediastad
2009
4.2.2. Netwerkvorming Binnen netwerkvorming wijst de analyse en de gesprekken met ondernemers uit dat het belangrijk is om het huidige beleid aan te vullen. De aanvullende acties zouden zich moeten richten op het werven van opleidingen, vormgeven van samenwerking in de regio en het opzetten van relatiebeheer. De aanvullende activiteiten leveren een positieve bijdrage aan de strategische focus behoud en groei. Activiteiten
Srategische focus Behoud Groei
Netwerkvorming
Speerpunt Netwerkvorming: Vormgeven en stimuleren netwerkvorming ter versteviging en verbreding van de media sector Actie: Opzetten relatiebeheer / account management met grote bedrijven met als uitgangspunt 1 contact moment per 6 maanden met de top 25 bedrijven Actie: Organiseren bijeenkomst onder leiding van de wethouder waar grote bedrijven 1 keer per half jaar in een collectieve setting bij elkaar komen Actie: Creëren van medialoket met 1 centraal aanspreekpunt binnen de gemeente voor bestaande en nieuwe media bedrijven. Bedrijven kunnen bij dit loket terecht voor 2 doelen: 1) Centraal aanspreekpunt wat helpt bij het doorlopen van de noodzakelijke gemeentelijke procedures (denk aan vergunningen, bestemmingsplannen, etc) 2) Hulp verlenen bij het verkrijgen van subsidies Actie: Versterken van de onderwijsinfrastructuur door meer opleidingen op HBO niveau aan te bieden op het gebied van media waarbij het curriculum zich richt op clusters waar groei is te verwachten: Digitale distributie (inclusief meta dateren) Cross mediale producties Serious Health Gaming Actie: Voortzetten en uitbouwen betrokkenheid bij stichting iMMovator om kleine bedrijven een platform te bieden om met elkaar in contact te komen, maar ook voor de gemeente om voeling te houden bij trends in de media sector Actie: Samenwerken met Amsterdam-in-Business om te profiteren van het internationale acquisitiebeleid zodat meer bedrijven zich in Hilversum vestigen Actie: Voortzetten huidige samenwerkingsvormen (CCAA, Metropoolregio) om invloed uit te oefenen en samen te werken in de regio. Concreet betekent dit: - Participeren in PRES bureau
4.2.3. Profilering Hilversum Multimediastad De marketing en promotie van het merk Hilversum Mediastad kan sterker worden gepositioneerd. De kennis en kunde op het gebied van de multimedia is in de regio aanwezig en ondernemers hebben aangegeven bereid te zijn om hierin hun bijdrage te leveren. De te ontplooien activiteiten dragen bij aan de strategische focus van groei en behoud. Activiteiten
Strategische focus Behoud Groei
Hilversum Mediastad
Speerpunt Hilversum Mediastad: Marketen en promoten van het merk Hilversum Mediastad om media bedrijven te behouden en aan te trekken Actie: Opzetten en uitwerken marketing en promotieplan Hilversum Mediastad. Onderstaande punten meenemen: - Uitwerken positionering / branding met een groter accent op een jong en hip imago - Uitdragen dat ook kleine, innovatieve bedrijven actief zijn in Hilversum - Inzetten media icoon uit de sector om boodschap uit te dragen - Met name richten op inhoud zoals cross-mediale productie - Inzetten kennis en kunde van de huidige media bedrijven - Neerzetten interactieve beeldschermen in de stad Actie: Verlevendigen media park (1) Actie: Presenteren visie media sector en activiteitenoverzicht op het Mediapark Jaarcongres
18
Hilversum Mediastad
2009
(1) Uit gesprekken komt naar voren dat een levendiger mediapark gewenst is. Met name ’s avonds is er niets te beleven. Naast de reeds bestaande plannen van een restaurant, theater, hotel en open lucht bioscoop op het mediapark zou ook overwogen kunnen worden om het uitzenden van ‘zichtbare’ live programma’s vanaf het mediapark te bevorderen. Als alternatieve locatie zou ook gekeken kunnen worden naar ‘de vorstin’.
4.3 Intern perspectief Voor wat betreft het interne perspectief is er een verandering noodzakelijk binnen de gemeente zelf. Het mediabeleid moet daarbij onderdeel worden van het integrale gemeentelijke beleid. De prioriteiten richten zich op de volgende concrete activiteiten. Deze activiteiten zijn gericht op het uitvoeren van het hierboven geschetste beleid en dragen dus bij aan zowel behoud als groei. Figuur: Overzicht interne activiteiten Activiteiten
Verankeren beleid
Actielijn: Verankeren beleid, vergroten draagvlak en verhogen prioriteit binnen de gemeente Hilversum Actie: Voeren actieve lobby richting Den-Haag en provincie om voor Hilversum gunstige besluitvorming rondom media te beïnvloeden Actie: Verbreden en versterken band tussen stakeholders (wethouders, ambtenaren) en bedrijfsleven door deelname aan bestaande en nieuwe initiatieven (bijvoorbeeld cross-media café's, mediapark jaarcongres, etc.) Actie: Verankeren beleid in collegeprogramma door: - Bespreken en periodiek rapporteren over status en voortgang media beleid - Uitvergroten belang van media binnen politieke context - Opnemen media sector als discussiepunt in het openbaar debat - Koppelen beleid aan nota positionering Hilversum
Opgemerkt dient te worden dat de gemeente Hilversum thans over onvoldoende resources beschikt om de hierboven beschreven activiteiten daadwerkelijk te kunnen uitvoeren. Op het moment dat de mediasector, goed voor minimaal 20% van de lokale economie, serieus wordt genomen, zal er ook serieus budget gealloceerd moeten worden. Hierbij moet gedacht worden aan zowel het uitbreiden van de ambtelijke staf als ook aan het verhogen van het budget teneinde de activiteiten ook te kunnen uitvoeren.
4.4 Potentiële subsidies De gemeente kan natuurlijk vanuit eigen middelen het benodigde budget bij elkaar brengen, maar het is ook verstandig om na te gaan waar subsidies te verkrijgen zijn. Onderstaand overzicht is niet uitputtend, maar geeft een eerste indicatie waar mogelijkheden kunnen zitten om subsidie te verkrijgen. Dit overzicht is in het kader van deze notitie slechts beschrijvend. Het voert te ver om na te gaan in hoeverre de gemeente met haar activiteiten en projecten aanspraak kan maken op onderstaande subsidie regelingen. Het is wel van belang om rekening te houden met het feit dat cofinanciering doorgaans een voorwaarde is om de subsidie te verkrijgen. Hier moet binnen de gemeente budget voor worden vrijgemaakt. EFRO – “Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) is een van de structuurfondsen en is bedoeld om de belangrijkste regionale onevenwichtigheden in de Europese Unie terug te dringen. Dit sluit aan bij de doelstellingen van het regionale beleid. Om dit te bereiken financiert het fonds programma's voor de ontwikkeling en structurele aanpassing van achtergebleven regio's en voor de omschakeling van regio's met afnemende industriële activiteit. Nederland heeft de mogelijkheid om in de periode 2007-2013 ruim 830 miljoen euro van de Europese Unie te gebruiken voor EFRO-
19
Hilversum Mediastad
2009
activiteiten. Voorwaarde voor gebruik is dat de subsidie door de Nederlandse overheid of bedrijven moet worden verdubbeld.” Pieken in de Delta – “Pieken in de Delta is de gebiedsgerichte economische agenda van Nederland. Deze agenda draagt bij aan de ambitie om van Nederland een concurrerende en dynamische economie te maken in een sterk en innovatief Europa. Pieken in de Delta is uitgewerkt in zes verschillende programma's voor de periode 2006 - 2010. Deze programma's zijn opgesteld door het ministerie van Economische Zaken in samenwerking met het bedrijfsleven, kennisinstellingen en regionale overheden, en worden gezamenlijk uitgevoerd.” Een goed voorbeeld van een project dat voor een deel is gefinancierd vanuit middelen uit de Pieken in de Delta is de Dutch Media Hub. Waarde van Creatie – “Creativiteit, innovatie en ondernemerschap zijn bepalend voor de toekomst van ons land. De Nederlandse creatieve industrie, bij uitstek een wereld van creativiteit, bezit goede mogelijkheden om aan deze toekomst bij te dragen. Het effect daarvan kan positief zijn voor onze economie, ons culturele klimaat en in bredere zin de Nederlandse samenleving.” Om de kans op toegang tot deze subsidies in te schatten, is additioneel onderzoek benodigd. Binnen de huidige capaciteit en het huidige budget is hier vooralsnog geen ruimte voor. Uit gesprekken met ondernemers is gebleken dat er behoefte is aan kennis op het gebied van subsidies. De ondernemers vinden dat de gemeente hierin een actieve rol kan spelen. Het is wenselijk om na te gaan op welke wijze de gemeente aan dit verzoek tegemoet kan komen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door het aanstellen van een ter zake deskundige.
4.5 Conclusie Hilversum is van oudsher een mediastad. Ongeveer 20% van de directe werkgelegenheid komt van de media en entertainment sector. Binnen deze 20% is ongeveer 80% van de werkgelegenheid afkomstig van omroeporganisaties, productie en facilitaire bedrijven. Deze bedrijven staan onder druk als gevolg van trends op de markt. De trends (digitalisering, opslag, bandbreedte en toepassingen en devices) hebben een grote impact op de productie en consumptie van beeldmateriaal. De combinatie van digitalisering en hoge bandbreedte zorgt ervoor dat het minder noodzakelijk is om geografisch dichtbij het mediacluster gevestigd te zijn. Dit resulteert in een mindere binding met de gemeente Hilversum en is dan ook een grote bedreiging voor de gemeente. Daar komt bij dat omliggende gemeentes actief in het mediacluster acquisitie voeren. Natuurlijk bieden trends ook kansen op nieuwe clusters (digitale distributie, cross-mediale productie en serious health gaming). Het huidige beleid gericht op de speerpunten innovatie, netwerkvorming en Hilversum mediastad is succesvol geweest. De activiteiten zoals het stimuleren van de aanleg van het glasvezelnetwerk en het gericht investeren in grote projecten zijn goed ontvangen door ondernemers en bedrijven. Echter voortzetting van het huidige beleid biedt onvoldoende tegenwicht aan de toegenomen bedreiging vanuit de trends in de markt. De gemeente kan de mediastad blijven door voort te bouwen op haar speerpunten, maar meer te richten op het behoud van de kern en op het groeien in de periferie. De aanbevelingen geven inzicht in het te voeren beleid om de positie van Hilversum Mediastad voor de toekomst zeker te stellen.
20
Hilversum Mediastad
2009
Bijlage 1: Begrippenlijst Multimedia: Producten of diensten op het gebied van beeld, geluid en data met gebruikmaking van radio, televisie, computer, mobiel, print en evenementen. Connectiviteit: De mate van aansluitbaarheid van verschillende computersystemen van diverse leveranciers via telecommunicatienetwerken. Daarbij moet er ook voldoende bandbreedte beschikbaar zijn om grote hoeveelheden data te kunnen verzenden. Content: Overkoepelende term waarmee het geheel aan, maar ook individuele producten en diensten op het gebied van beeld, geluid en data worden aangegeven, waarbij specifiek de inhoudelijke kant daarvan wordt geduid. Creative Cities Amsterdam Area (CCAA) - Next Level in Business: Next Level in Business (NXT-L) is een consortium van zeven gemeenten (waaronder Hilversum), de Kamer van Koophandel Amsterdam (i.s.m de Kamer van Koophandel Gooi, Eem- en Flevoland) en twee innovatie intermediairs (AIM en TFI). NXT-L stelt zich ten doel de toegevoegde waarde van de Creatieve Industrie in de Noordvleugel van de Randstad (zowel in economische als in maatschappelijke termen) te vergroten. Dit wordt gerealiseerd door enerzijds te investeren in het organiserend vermogen van de Creatieve Industrie en anderzijds door (versnelling van) groei bij ondernemingen te faciliteren. Crossmedia: Er is sprake van crossmedia indien er een kruisbestuiving bestaat van verschillende media zoals theater, film, televisie, radio, print media, internet, games, mobiele devices en live evenementen, waarbij de verschillende media worden ingezet om een boodschap over te brengen. Daarnaast wordt hiermee gedoeld op multimediale toepassingen in bedrijfstakken die niet tot de mediasector gerekend worden, zoals bijvoorbeeld de zorg. Digitalisering: Het omzetten van beeld, geluid en data van een analoog naar een digitaal medium. Innovatie: het invoeren van nieuwe ideeën, goederen, diensten en processen. Innovatie kan plaatsvinden binnen organisaties maar ook binnen bredere verbanden. Het proces van innovatie draait om dingen op een nieuwe (en zo mogelijk ook betere) manier aan te pakken.` Innovatie Prestatie Contract: Senternovem biedt namens de overheid een groot aantal regelingen en programma’s aan op het gebied van duurzaamheid en innovatie. De subsidieregeling InnovatiePrestatieContracten (IPC) is bedoeld voor meerjarige innovatietrajecten van groepen mkbondernemers, onder begeleiding van een penvoerder. Centraal in de IPC-regeling staat samenwerking en kennisoverdracht. iMMovator: Het iMMovator Cross Media Network is een netwerkorganisatie die zich richt op versterking van de crossmediasector met de nadruk op innovatie en economische rendement. Onder de 'crossmediasector' verstaan we de toenemende integratie van radio, televisie, internet, mobiel, print en events. iMMovator Cross Media Network heeft als expertise centrum voor de crossmediaindustrie een nationale scope, maar richt zich op dit moment vanuit het kristallisatiepunt Hilversum op de Noordvleugel (Haarlem, Amsterdam, Hilversum, Utrecht) van de Randstad, ook wel de 'Creatieve As' genoemd. In dat kader is de focus van de activiteiten gericht op de thema's breedband, interactieve TV en gaming. Deze focus is dynamisch en mede afhankelijk van de uitkomsten van de periodieke Cross Media Monitor. 21
Hilversum Mediastad
2009
iTrovator: Regionaal expertisecentrum waarin gemeentelijke en regionale overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen samenwerken ter versterking van de toeristische sector. iZovator: Het regionale innovatieplatform voor de zorgeconomie in de regio Gooi en Vechtstreek. iZovator is een stichting met als doelstelling het bevorderen van innovatie in de zorgsector in de regio Gooi- en Vechtstreek teneinde de economische bedrijvigheid in deze sector te bevorderen en een betere zorg, aansluitend op de behoefte van de burger in de regio, te doen realiseren. iZovator is een broedplaats voor innovatie en zal kennisverspreiding, kennisdeling en de uitvoering van relevante projecten binnen de regio aanjagen. Onderdelen van de mediawaardeketen: Creatie: Het bedenken van een nieuw idee (bijvoorbeeld programma of format) waarin beeld, geluid en/of data wordt gebruikt. Productie: Het omzetten van het idee naar content met gebruikmaking van beeld, geluid en/ of data. Facilitair bedrijf: Ondersteunen productie maatschappijen in het omzetten van het idee naar content met behulp van techniek en mensen (studio’s, camera’s, montage, e.d.). Aggregatie: Bundeling van content en programma’s richting de consument voorzien van een relevante context (bijvoorbeeld omroeporganisaties). Distributie: Het transporteren van content via een netwerk richting de consument (bijvoorbeeld kabelmaatschappijen en telecom operators). Enabling technologies: Hoogwaardige ICT en technologieën die ondersteunend zijn in het realiseren van het gehele proces in de media waardeketen. Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) De lokale en regionale overheden in de Metropoolregio Amsterdam bundelen hun krachten voor economische stimulering. In het Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) hebben zij gezamenlijk ambities en doelen gesteld. PRES zet middels de economische agenda vooral in op het versterken van speerpuntsectoren die voor de internationale positie van de regio erg belangrijk zijn: ICT, creatieve industrie, logistiek, toerisme, life sciences, financiële/zakelijke dienstverlening en de meer industriële sectoren food en flowers. Serious (health) gaming2: Het gebruik van computerspellen (videogames) en gametechnologie (de software en hardware die wordt gebruikt voor spellen) voor toepassingen in de zorg - serious health gaming - is een ontwikkeling die de laatste tijd sterk in opkomst is en waar veel van wordt verwacht. Serious games en gametechnologie worden gezien als ICT-toepassing met 'nieuwe' mogelijkheden. Innovatieve aspecten als 'simulatie', interactie, multiplayer, 'locatie- en tijd- onafhankelijk' bieden een breed scala aan toepassingsterreinen (bijvoorbeeld bij het bestrijden van pijn of het behandelen van fobieën).
2
Bron: Nederland Breedbandland
22
Hilversum Mediastad
2009
Bijlage 2: Literatuurlijst Bedrijfshuisvesting Creatief Hilversum, ETIN Adviseurs Concept ontwikkelingsmodel van de media industrie, iMMovator Cross Media Monitor 2008, iMMovator Cross Media Monitor 2006, iMMovator Economische Tussenbalans 2006 – 2010, Kamer van Koophandel Entertainment & Media Outlook 2007 - 2013, PriceWaterhouseCoopers Facts, figures, feelings m.b.t. de Hilversumse Mediasector, Marlies Steenstraten Kenniscentrum Hilversum Economische Visie 2007 – 2020, Gemeenteraad Hilversum Multimedia land(t), Gemeente Hilversum Ontwikkeling creatieve industrie in de Noordvleugel, Creative Cities Amsterdam Perspectieven voor een Nederlandse ContentHub, Dialogic 10 punten plan Economie Hilversum, Kamer van Koophandel
23
Hilversum Mediastad
2009
Bijlage 3: Structuur van de Mediasector naar SBI code
SBI code
Omschrijving
2211
Uitgeverijen van boeken e.d.
21
307
2212
Uitgeverijen van dagbladen
4
92
2213
Uitgeverijen van tijdschriften
17
401
2214
Uitgeverijen van geluidsopnamen
24
201
2215
Overige uitgeverijen
2
10
74811
Fotografie
55
140
92111
Producenten van (video)films (excl. TVproducenten)
170
816
92112
Ondersteunende activiteiten voor productie (video)films
72
436
9212
Distributie van films
1
2
9213
Vertoning van films
4
34
92201
Omroeporganisaties
28
5.643
92202
Producenten van RTV-producties
53
356
92203
Ondersteunende activiteiten ten behoeve van RTV
34
1.146
92343
Overig amusement
8
28
9240
Pers- en nieuwsbureaus; journalisten
26
46
519
9.658
Totaal
Aantal Aantal vestigingen werkzame personen
Bron: LISA bestand, peildatum april 2008
24
Hilversum Mediastad
2009
Bijlage 4: Werkgelegenheid op bedrijfstakniveau
Bron: Cross Media Monitor 2008
25
Hilversum Mediastad
2009
Bijlage 5: Bedrijven die hebben meegewerkt aan het onderzoek Individuele gesprekken - Beeld en Geluid - BNN - Dutchview - KPN Broadcast Services - Media Monks - NPO - RTL - SkyHigh T.V. - Spil games - Technicolor - The Site - United Broadcast Facilities Deelnemers aan de workshop - Blue Circle - FC Klap - On-line media facilities - Team Facilities - Vocas Sales & Services
26
Hilversum Mediastad
2009
Bijlage 6: Uitgebreide Marktanalyse Trends Onderstaande figuur schetst de belangrijkste technologische en markt trends die zich momenteel voordoen in de mediasector als geheel. Figuur: Overzicht belangrijke trends Digitalisering
Opslag
• Beeldmateriaal meer en meer gedigitaliseerd • Content kan daardoor eenvoudiger worden gedistribueerd • Digitale camera’s steeds goedkoper en van hogere kwaliteit
• Prijs van opslag daalt snel en gebeurt steeds meer centraal • Uploaden van filmpjes op internet gratis
Verandering Distributie Consumptie
Bandbreedte • Bandbreedte op vaste netwerk wordt snel groter (kabelaars 100 MB/s, glasvezel 1 GB/s) • Bandbreedte op mobiel netwerk ook snel groter (T-Mobile, KPN bieden nu 7,2 MB/s) en tegen vast maandelijkse bedragte koop
Devices & Toepassingen • Consument beschikt over meer en meer manieren om beeldmateriaal te bekijken (televisie, bioscoop, set top box, internet, mobiel) • Serious Gaming wordt steeds meer als middel gebruikt door adverteerders en opleiders
Digitalisering – De digitalisering van beeldmateriaal verloopt in hoog tempo. Professionele partijen als Beeld & Geluid digitaliseren oude series en afleveringen. De digitalisering biedt het voordeel dat beeldmateriaal veel langer houdbaar is en ook nieuwe commerciële mogelijkheden biedt. Gedigitaliseerde bestanden zijn makkelijker te distribueren. Naast de professionele content is ook de user generated content in opkomst. Dit is het gevolg van goedkoper wordende digitale camera’s die filmpjes in digitaal formaat opslaan. Opslag – Een andere fundamentele trend is dat de kosten voor opslag enorm zijn afgenomen en waarschijnlijk nog verder zullen afnemen. Het gedigitaliseerde beeldmateriaal (van zowel de consument als van de professionele partijen) kan daarmee goedkoop worden opgeslagen en ontsloten. Dit betekent dat de industrie zich zal moeten richten op toegevoegde waardediensten om zich in de toekomst te kunnen blijven onderscheiden. Bandbreedte – Met de uitrol van de glasvezelinfrastructuur en de upgrade in het kabel netwerk zijn steeds hogere snelheden mogelijk. Het glasvezelnetwerk kan momenteel al bandbreedtes bieden tegen relatief lage kosten die oplopen 1Gb/s. Ook de kabelmaatschappijen hebben in hun netwerk een upgrade gedaan waarmee tot 100 Mb/s kan worden aangeboden. Deze snelheden in het vaste netwerk stellen consumenten en bedrijven in staat om hoge kwaliteit beeldmateriaal te verzenden en te ontvangen. De snelheid op het mobiele netwerk neemt ook in hoog tempo toe. Momenteel bieden T-Mobile en KPN snelheden via het 3G netwerk snelheden van 7,2 Mb/s. Zij hebben in de pers aangekondigd dit op korte termijn te verhogen naar 28 Mb/s. Deze snelheden in combinatie met het kleine scherm
27
Hilversum Mediastad
2009
maakt het mogelijk beeldmateriaal tegen hoge kwaliteit op het mobiele device te bekijken. Dit biedt nieuwe kansen voor bedrijven die content produceren, bewerken en distribueren. Toepassingen en devices – Door bovengenoemde trends zijn er nieuwe mogelijkheden voor bedrijven en consumenten. Meer en meer consumenten beschikken over een Video-on-Demand service, televisie met internet aansluiting, mobiel met data abonnement, hoge snelheid internet waardoor zij in staat zijn zelf te kiezen op welk device ze welk beeldmateriaal willen kijken. Conclusie Bovenstaande trends hebben een grote impact op de mediasector. De consument maakt en consumeert beeldmateriaal en bepaalt zelf wat, waar, wanneer en waarop wordt gekeken. Dit heeft grote impact op bedrijven die actief zijn in de mediasector. Daarnaast zorgen de trends ook voor nieuwe mogelijkheden in de distributie van beeldmateriaal. Impact op bedrijfsleven De in de vorige paragraaf uitgewerkte trends hebben een grote impact op het bedrijfsleven dat actief is in Hilversum en omgeving. De nieuwe realiteit vergt investeringen in nieuwe competenties en nieuwe technologieën. De belangrijkste implicaties zijn hieronder uitgewerkt. 1. Implicatie: Bedrijven in de mediasector specialiseren zich meer en meer in programma’s die geschikt zijn voor cross mediale toepassingen. Bedrijven die programma’s produceren spelen in op de veranderende behoefte van de media consument. Deze consument bepaalt zelf wat, wanneer en op welke device wordt gekeken. De bedrijven gaan daarmee op zoek naar formats die geschikt zijn voor distributie naar zoveel mogelijk kanalen. Indien bedrijven in de regio hier niet op inspelen dan dreigt door concurrentie deze werkgelegenheid naar andere regio’s te verdwijnen. 2. Implicatie: De fragmentatie in het aanbod is enorm toegenomen (zowel t.b.v. consumptie als t.b.v. distributie). Doordat de drempel om content te maken in het algemeen enorm is afgenomen zijn vele toetreders te verwachten. Sterker nog, de consument maakt zelf content en verspreid dit bijvoorbeeld via het online platform YouTube. Dit betekent voor de traditionele bedrijven dat meer concurrentie is te verwachten, maar kan op het moment dat bedrijven gebruik maken van deze trend weer nieuwe kansen bieden (bijv. viral marketing: het rondsturen van grappige video’s met reclameboodschappen). Dit betekent dat bestaande content producenten onder druk komen te staan van toegenomen concurrentie. 3. Implicatie: De kosten van digitale opslag is steeds minder een issue. Dit betekent dat beeldmateriaal vaker centraal kan worden opgeslagen, wat uiteindelijk resulteert in nog lagere kosten. Ook bij de bedrijven binnen Hilversum is digitalisering in volle gang, bijvoorbeeld Beeld&Geluid digitaliseert al haar beeldmateriaal. Deze competentie die is ontstaan binnen de media kan binnen Hilversum ook worden uitgenut voor andere sectoren, bijvoorbeeld in de zorg. Binnen Izovator is hier een project voor gestart. 4. Implicatie: De competentie om op grote schaal beeldmateriaal digitaal op te slaan en te ontsluiten is essentieel. Deze competentie vergt een forse investering van het bedrijfsleven, maar is noodzakelijk om succesvol te zijn. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan het
28
Hilversum Mediastad
2009
meta dateren beeldmateriaal en het hanteren van allerlei geavanceerde zoektechnieken. Deze competentie is zeer belangrijk in de nieuwe marktsituatie. De bedrijven hebben hierin een voortrekkersrol en werken samen met diverse universiteiten in Nederland. 5. Implicatie: Om het beeldmateriaal te distribueren is er complexe ICT technologie nodig. De producenten van content willen hun waardevolle beeldmateriaal beschermen tegen piraterij. Het illegaal downloaden en distribueren van beeldmateriaal neemt een grote vlucht, daarom is het relevant om geavanceerde protectie technologieën te ontwikkelen en te gebruiken. Deze competentie is bij de bedrijven in Hilversum onvoldoende aanwezig en om het cluster te versterken is samenwerking in de regio noodzakelijk. 6. Implicatie: Om succesvol te zijn moeten bedrijven intensiever samenwerken. De Amerikaanse content partijen kunnen beeldmateriaal in Nederland opslaan en verder distribueren binnen Europa, maar een andere regio kan deze rol ook vervullen. Om deze positie op te bouwen en te claimen moeten bedrijven samenwerken en daarmee meerwaarde bieden. Hier ligt een duidelijke rol voor Hilversum om samen te werken met Amsterdam (op het gebied van creatieve bedrijven) en Almere (op het gebied van ICT). 7. Implicatie: De markt verandert van een lokale, nationale markt naar een internationeel speelveld. Met name de zeer lokaal werkende en intern gerichte facilitaire en aanverwante AV-industrie (werkt voor 95% voor nationale markt) staan daardoor zeer onder druk3. Doordat de 4 dominante facilitaire bedrijven (Dutchview, United Broadcast Facilities, Team Facilities en Technicolor) in de dezelfde delen van de keten actief zijn is de concurrentie op prijs hard. Daardoor zijn de marges erg klein en is er geen ruimte voor de broodnodige innovatie. Het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten en het aanboren van nieuwe afzetmarkten is juist nodig voor de bedrijven om te kunnen overleven. Verder is samenwerking broodnodig voor het verkrijgen van een marktaandeel op de buitenlandse markten. Wanneer verdere innovatie en onderlinge samenwerking uitblijven, zullen de internationale spelers vanuit de buitenlandse mediacentra belangrijke posities gaan innemen in het organiseren van de internationale digitale keten van productie tot aan eindgebruiker. Er bestaat een reëel gevaar voor een shake-out in de bestaande Nederlandse facilitaire industrie (die voor het overgrote deel in Hilversum is geconcentreerd) en voor het wegvloeien van dienstverlening naar het buitenland in het aankomende ‘digitale’ tijdperk. Ergo, "onze" facilitaire industrie staat er slecht voor.
Waardeketen Deze trends en implicaties hebben ook grote invloed op de media waardeketen. De impact zorgt ook voor nieuwe groeimarkten. De gemeente zou moeten inzetten op het behoud van omroeporganisaties, productie en de facilitaire bedrijven en kan mogelijk groei realiseren door zich te richten op het versterken van clusters waar groei is te verwachten. Figuur: Media waardeketen
3
Bron: Perspectieven voor een Nederlandse ContentHub, Dialogic
29
Hilversum Mediastad
Productie Creatie
Aggregatie Facilitair bedrijf
Distributie
2009
Consumptie (televisie) (VoD) (internet) (mobiel) (gaming)
Enabling technologies Aantrekkelijke groeimarkt voor Hilversum
Creatie: De markt voor creatie is groot en groeit nog steeds. Vanwege de digitalisering en de grote hoeveelheid beschikbare bandbreedte hoeft creatie steeds minder in de buurt van de productie plaats te vinden. Hier concurreert Hilversum dan ook in hoge mate met Amsterdam wat ook een aantrekkelijke stad is voor de creatieve industrie. Productie en facilitair bedrijf: De markt voor centrale opslag en distributie van beeldmateriaal groeit. De regio die content partijen een hub biedt voor het veilig en efficiënt opslaan van beeldmateriaal kan een stevige groei tegemoet zien. De productie en facilitaire bedrijven kunnen hier in hoge mate van profiteren. Een succesvol Dutch Media Hub project kan hierin een katalyserend effect hebben. Daarnaast is een grote groei te verwachten in cross-mediale producties. Deze producties maken gebruik van diverse kanalen en stellen de consument in staat om zelf het moment en de manier waarop content wordt “geconsumeerd”te bepalen. De producent draagt er zorg voor dat de content op diverse platformen is te zien (tv,internet,mobiel) en dat op de diverse platformen naar elkaar wordt verwezen. Ook hiervoor geldt dat dit minder en minder in de directe nabijheid van Hilversum hoeft plaats te vinden. Aggregatie: De aggregatie gebeurt veelal nog door de traditionele omroepen die programmeren voor hun eigen zender. De rol van de traditionele omroep is nog zeer belangrijk, maar zal toch in belang afnemen. De consument krijgt meer keuze (digitale themakanalen, youtube, etc.) en dit gaat uiteindelijk ten koste van de traditionele zenders. Door de digitalisering en hoge bandbreedte is het niet langer nodig om in Hilversum gevestigd te zijn. Distributie: In distributie is een grote omslag van fysieke naar digitale distributie waar te nemen. De digitalisering, hoge bandbreedte en lage kosten van opslag bieden een nieuwe kans. Hier ligt dan ook een rol voor bestaande of nieuwe bedrijven om een unieke competentie te ontwikkelen. Consumptie: De traditionele televisie blijft een grote rol spelen in de consumptie van beeldmateriaal. Tevens vindt er een verschuiving plaats naar meer naar cross-mediale consumptie waar de consument zelf bepaalt wat, wanneer en op welke device hij of zij kijkt. Conclusie Voorheen was het nodig om dichtbij elkaar in de buurt te zitten om binnen de waardeketen samen te werken. Door de komst van de digitalisering en hoge bandbreedte is de noodzaak afgenomen en kunnen bedrijven relatief gemakkelijk samenwerken onafhankelijk van de geografische ligging. Dit betekent dat bedrijven minder binding hebben gekregen met Hilversum en zich elders kunnen vestigen. Natuurlijk betekenen de trends ook dat er nieuwe kansen en mogelijkheden zich voordoen waar ook Hilversum van kan profiteren.
30
Hilversum Mediastad
2009
Groeiclusters De trends in de markt hebben een grote impact op het bedrijfsleven. De analyse op de waardeketen laat zien dat de positie van Hilversum onder druk staat, maar ook dat er voldoende kansen zich voordoen. Deze kansen doen zich voornamelijk voor in onderstaande groeimarkten. De markt voor digitale distributie sluit zeer goed aan op de huidige positie van Hilversum, waarin productie veelal hier plaatsvindt. De bedrijven die hier al zijn gevestigd, kunnen een voortrekkersrol spelen in het ontwikkelen van de benodigde competenties. Digitale distributie = groeimarkt – – –
Distributie neemt toe naar meerdere platforms en naar meerdere landen (DMH) Centrale opslag en ontsluiting van beeldmateriaal vereist bundeling van kennis en kunde (Beeld & Geluid) Nieuwe technologieën leiden tot nieuwe bedrijvigheid om dit proces in goede banen te leiden (behoefte aan partner die rol katalysator kan vervullen)
De markt voor cross-mediale productie gaat naar verwachting stevig groeien. Ook hier is een grote kans voor de gemeente Hilversum omdat het hier van oudsher een goede positie in heeft opgebouwd. Cross-mediale productie = groeimarkt –
De consument beschikt veelal over meerdere manieren om beeldmateriaal te consumeren (VoD, televisie, internet, mobiel)
–
Door de veranderende behoefte van consumenten gaan producenten meer produceren vanuit een cross-mediale insteek
–
Door de hoge mobiele bandbreedte in combinatie met een fixed fee voor de klant groeit de beeldconsumptie op mobiele devices hard
Daarnaast kan de gemeente Hilversum zich profileren in een relatief nieuwe cluster, namelijk gaming. De gemeente Hilversum kan zich specifiek richten op de overlap tussen gaming en zorg, dit is nog niet door andere gemeentes geclaimd.
Serious Health Gaming = groeimarkt –
Nieuwe markt ontstaat door mogelijkheden in combinatie tussen media en zorg
–
Serious health gaming is nog niet geclaimd door andere gemeentes
–
Groei te verwachten
31
Hilversum Mediastad
2009
Conclusie De trends in de markt op het gebied van digitalisering, hoge bandbreedte, toepassingen en devices en lage kosten van opslag resulteren in fundamentele veranderingen in distributie en consumptie van beeldmateriaal. Deze trends hebben tot gevolg dat de noodzaak voor bedrijven om in Hilversum gevestigd te zijn enorm zijn afgenomen. Het transport van beeldmateriaal via de digitale infrastructuur is immers zeer goed mogelijk. Dit resulteert in een grote bedreiging voor de werkgelegenheid in Hilversum, maar biedt ook kansen. Door gericht een cluster rondom groei te bouwen kan nieuwe werkgelegenheid worden aangetrokken.
32
