Versneld herstel na een dikke darmoperatie ERAS Kwaliteitsprogramma
Inleiding U wordt binnenkort opgenomen voor een dikke darmoperatie. Bij deze operatie wordt het ERAS Kwaliteitsprogramma toegepast. Dit houdt in dat de zorg voor en na de operatie gericht is op een versneld herstel. Een kort verblijf in het ziekenhuis is daarbij mogelijk. Deze brochure geeft algemene informatie over dit programma.
ERAS Kwaliteitsprogramma In het ERAS programma staat een snel herstel centraal. Alle factoren die van invloed zijn op het herstel, zijn in dit programma samengebracht. Uit onderzoek is gebleken dat het herstel versneld kan worden door o.a.: • Goede voorlichting, hierdoor bent u mogelijk minder angstig. • Een narcose die na de operatie zo snel mogelijk is uitgewerkt. • Een combinatie van elementen die erop gericht zijn misselijkheid na de operatie te voorkomen. • Optimale pijnbestrijding, waarbij niet alleen de pijn wordt bestreden, maar ook de nadelige effecten van de pijnbestrijding (op de maag en darmwerking) worden geminimaliseerd. • Een zo kort mogelijke periode van bedrust zodat verlies van spierkracht wordt beperkt. • Een zo kort mogelijke periode van voedselonthouding zodat conditie- en gewichtsverlies worden tegengegaan. Onderzoek In Maastricht, Schotland, Zweden, Noorwegen en Denemarken wordt het ERAS kwaliteitsprogramma al langer succesvol toegepast. Om dit programma onderling te kunnen vergelijken worden medische gegevens verzameld. Wij vragen u toestemming om uw gegevens anoniem te verwerken. Eigen bijdrage aan herstel Uw eigen bijdrage is zeer belangrijk voor een goed herstel. In de bijlage vindt u een dagboekje, hierin kunt u zelf noteren of de hersteldoelen, die we met dit programma willen bereiken, gehaald zijn.
Eras team HagaZiekenhuis: M.Bouwers chirurg H. Boutkam chirurg J van Alphen anesthesioloog J.Fris nurse practisioner heelkunde B. Weterings gespecialiseerd verpleegkundige A. Kortekaas gespecialiseerd verpleegkundige
De periode voor de operatie De voorbereidingen die nodig zijn voor de operatie worden op de polikliniek gedaan. Deze • • • • • •
voorbereiding bestaat uit: Bloedonderzoek Een gesprek met de anesthesist Een lichamelijk onderzoek door de (co)assistent chirurgie en het doorlopen van uw ziektegeschiedenis Een gesprek met de gespecialiseerd (stoma) verpleegkundige Eventueel een ECG (hartfilmpje) Eventueel een bezoek aan de bij internist, cardioloog of longarts
Intensieve patiëntenvoorlichting Goede voorlichting voor de operatie is belangrijk. U zult minder angstig zijn als u precies weet wat u te wachten staat. De voorlichting over dit ERAS programma, de operatie en de nazorg krijgt u van de gespecialiseerd verpleegkundige. Zij zal ook met u kijken of er na ontslag thuiszorg nodig is.
Bijvoeding Tijdens het gesprek met de gespecialiseerd verpleegkundige zal aan de hand van een aantal vragen bekeken worden of u in een goede voedingstoestand bent. Soms zal speciale bijvoeding nodig zijn en wordt de diëtist ingeschakeld.
Alcohol en Roken Het is aan te raden alcohol en roken voor de operatie zoveel mogelijk te beperken. Aangetoond is dat vier weken voor de operatie niet drinken en niet roken een positief effect heeft op het herstel.
Dag voor de operatie U wordt normaal gesproken een dag voor de operatie opgenomen. Bureau Opname geeft u de datum en tijd door. U meldt zich op de afgesproken datum en tijd bij Bureau Opname. Hier worden eventuele laatste administratieve handelingen gedaan waarna u naar de afgesproken afdeling wordt gebracht. U komt op een vierpersoonskamer met andere patiënten die ongeveer dezelfde operatie zullen ondergaan. Tijdens de opname zal de gespecialiseerd verpleegkundige u bezoeken om eventuele vragen te beantwoorden.
Voeding U mag de dag voor de operatie gewoon eten en drinken. Het is belangrijk dat u minstens 1,5 liter drinkt. Op de avond voor de operatie krijgt u 4 pakjes preOp® drinkvoeding. Dit is een helder drankje met een frisse smaak dat voornamelijk bestaat uit suikers. Het drinken van deze preOp heeft een positief effect op het herstel na de operatie. Na 24.00 uur mag u tot 2 uur voor de operatie alleen nog heldere dranken en preOp drank nemen. Als u diabetes patiënt bent dan is preOp niet geschikt voor u.
Medicijnen Slaap- en kalmeringsmiddelen worden niet meer standaard gegeven voor de operatie. Wanneer u dagelijks een slaap- of kalmeringstablet gebruikt, kunt u deze blijven innemen.
Darmvoorbereiding Wanneer u aan het eerste stuk van de dikke darm (‘rechts’ zie afbeelding punt I) geopereerd wordt, hoeft de darm niet leeggemaakt te worden. Wordt u aan het laatste stuk van de dikke darm (‘links’ zie afbeelding punt II, III en IV) geopereerd, dan zult u de avond voor de operatie twee klysma’s krijgen om het laatste stukje van de darm te reinigen.
Dag van de operatie
In de ochtend krijgt u nogmaals 2 pakjes preOp ® (rond 06:00 uur). Daarna kunt u gaan douchen en afhankelijk van het advies van de verpleegkundige, uw nachtkleding of een operatiejasje aandoen.
Voor de operatie Op de voorbereidingsruimte van de operatiekamer wordt tussen de wervels een slangetje (epidurale katheter) ingebracht. Deze maakt het mogelijk om op de plaats van de operatie de pijn te bestrijden. Ook wordt er een infuus ingebracht waarmee vocht aangevuld kan worden.
Narcose De epidurale katheter zorgt voor een plaatselijke verdoving. Daarnaast krijgt u algehele narcose. De dosering wordt precies op uw situatie afgestemd, zodat u niets merkt van de operatie en snel weer bij bewustzijn bent na het beëindigen van de operatie. De narcose werkt niet lang na, de tijd dat u op de uitslaapkamer verblijft is daardoor vrij kort.
Tijdens de operatie Nadat u onder narcose bent wordt een urinekatheter ingebracht, omdat de blaas door de epidurale katheter mogelijk niet goed werkt. Operatiekamers zijn koel. Tijdens de operatie wordt uw lichaam van buiten met warme lucht op temperatuur gehouden. Ook dit zorgt voor minder complicaties.
Na de operatie Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer tot uw lichaamsfuncties stabiel zijn, denk hierbij aan bloeddruk en ademhaling. Pijnbestrijding Naast de epidurale pijnbestrijding krijgt u ook 4 maal daags een pijnstiller via het infuus of in tabletvorm. Het is belangrijk deze pijnstillers in te nemen, ook als u geen pijn heeft. Eten en drinken Indien u niet misselijk bent, probeer dan minstens 800 ml heldere niet koolzuurbevattende drank te drinken na de operatie. De avond na de operatie krijgt u een vloeibare maaltijd aangeboden. U voelt zelf of u in staat bent deze te gebruiken. Bewegen Bewegen is belangrijk om complicaties te voorkomen. Er wordt zo snel mogelijk gestart met bewegen onder begeleiding van een verpleegkundige. De dag van de operatie probeert u een ½ - 1 uur in een stoel te zitten. Laxantia Om de werking van de dikke darm te bevorderen en verstopping te voorkomen, krijgt u na de operatie 2x daags een laxeermiddel.
De dagen na de operatie In de dagen na de operatie zult u zich steeds beter gaan voelen.
Eerste dag Wanneer u in staat bent meer dan 1 liter per dag te drinken, normaal gesproken de eerste dag na de operatie, wordt het infuus gestopt. Vanaf nu krijgt u een energie en eiwit verrijkt dieet. Omdat het bekend is dat u de eerste dagen na de operatie geen normale hoeveelheden kunt eten, wordt u naast het eten ook speciale energierijke drinkvoeding aangeboden. Probeer minstens 6 uur uit bed te zijn en 2 maal per dag een wandeling over de afdeling te maken. Geef duidelijk bij een verpleegkundige aan wanneer pijn u belemmert uit bed te komen.
Tweede dag De epidurale katheter wordt verwijderd, waarna u extra pijnstillers in tabletvorm krijgt. Een goede pijnbestrijding is van groot belang voor een snel herstel. Ook de blaaskatheter wordt verwijderd. Bewegen en zo goed mogelijk eten en drinken blijft belangrijk voor een snel herstel
Met ontslag Na vier dagen mag u naar huis wanneer tenminste aan de volgende voorwaarden is voldaan: • U heeft ontlasting gehad • U verdraagt normaal eten • U heeft nagenoeg geen pijnklachten met goede pijnstilling • U voelt dat u in staat bent om naar huis te gaan Uiteraard wordt de definitieve beslissing in overleg met u, genomen door de chirurg.
Medicatie Neem de pijnmedicatie precies in zoals is afgesproken. Wacht niet tot u pijn krijgt. Het is belangrijk dat de pijn onderdrukt wordt, nog voordat deze optreedt.
Nazorg De gespecialiseerd verpleegkundige belt u drie of vier dagen na ontslag op om te informeren hoe het met u gaat. U kunt zelf ook contact met haar opnemen als u vragen heeft.
Risico’s Aan iedere operatie zijn risico’s verbonden, denk hierbij aan een longontsteking, blaasontsteking, een wondinfectie of bij een darmoperatie een lek in de darm. Door het korte verblijf in het ziekenhuis kan het zijn dat een complicatie thuis optreedt. Wij vragen u de eerste week na ontslag elke ochtend en avond de temperatuur op te nemen. Bij een temperatuurstijging boven de 38°C adviseren wij u contact opnemen met de polikliniek chirurgie. Ook bij misselijkheid, braken, buikpijn of hevige rugpijn kunt u direct contact opnemen met één van de onderstaande nummers.
Contact Tijdens kantooruren 08.30 – 17.00 uur: Annette Kortekaas & Barbara Weterings: Rechtstreeks: 070 - 210 2725 of via centrale: 070 - 210 0000, via pieper 3620 Gespecialiseerd (stoma)verpleegkundigen Buiten kantooruren 17.00 – 08.30 uur: Locatie Leyweg Verpleegafdeling 5, Heelkunde, 070 - 210 2228 of 070 - 210 2234 Verpleegafdeling 8, Heelkunde, 070 - 210 4959 of 070 - 210 4960 Dienstdoende assistent Heelkunde 070 – 210 2000, via pieper 3267
Ruimte voor aantekeningen
Dagboekje Dag voor de operatie Doel
Gehaald ja / nee Zo nee, hoeveel wel?
Indien nee, waarom niet
4 pakjes preOp drinken 1500 ml totaal drinken
Dag van de operatie Doel
Gehaald ja / nee Zo nee, hoeveel wel?
Indien nee, waarom niet
2 pakjes preOp drinken vóór de operatie 800 ml totaal drinken 2 pakje energierijke drinkvoeding drinken Vloeibare maaltijd eten Half tot één uur zitten in stoel of op rand van bed
Hoeveel pijn heeft u om: 08.00 uur
Geen
Meest
12.00 uur
Geen
Meest
16.00 uur
Geen
Meest
Eerste dag na de operatie Doel
Gehaald ja / nee Zo nee, hoeveel wel?
Indien nee, waarom niet
1500 ml totaal drinken 2 pakjes energierijke drinkvoeding drinken Ontbijt eten Lunch eten Avondmaal eten Minstens 6 uur uit bed Minstens 2 keer een wandeling op de afdeling maken
Hoeveel pijn heeft u om: 08.00 uur
Geen
Meest
12.00 uur
Geen
Meest
16.00 uur
Geen
Meest
Tweede dag na de operatie Doel
Gehaald ja / nee Zo nee, hoeveel wel?
Indien nee, waarom niet
2000 ml totaal drinken 2 pakjes energierijke drinkvoeding drinken Ontbijt eten Lunch eten Avondmaal eten Minstens 6 uur uit bed Minstens 2 keer een wandeling op de afdeling maken
Hoeveel pijn heeft u om: 08.00 uur
Geen
Meest
12.00 uur
Geen
Meest
16.00 uur
Geen
Meest
De overige dagen op de afdeling verlopen zoals de tweede dag na operatie. HagaZiekenhuis Locatie Leyweg, Leyweg 275, 2545 CH Den Haag Locatie Sportlaan, Sportlaan 600, 2566 MJ Den Haag H06.039-05
