Dikke darmoperatie en een sneller herstel
H.334316.0314
volgens ERAS
Inleiding Binnenkort wordt u opgenomen voor een operatie aan uw dikke darm. Hiervoor verblijft u vijf tot acht dagen in het ziekenhuis. U neemt deel aan het sneller herstelprogramma na een dikke darmoperatie volgens het ERAS protocol. ERAS staat voor Enhanced Recovery After Surgery en dit betekent “sneller herstel na chirurgie”. Waarom een dikke darm operatie Er zijn verschillende redenen voor een dikke darm operatie: kwaadaardige aandoeningen van de dikke darm of een voorstadium hiervan ontstekingen van uitstulpingen van de dikke darm (diverticulitis) ontsteking van de dikke en/of dunne darm bij bijvoorbeeld Colitis Ulcerosa of de ziekte van Crohn. Er zijn verschillende soorten darmoperaties. Afhankelijk van de plaats, aard en omvang van de afwijking wordt bepaald welke operatie voor u het meest geschikt is. Uw chirurg heeft dit met u besproken. Er wordt naar gestreefd het zieke deel uit de darm te verwijderen en de gezonde uiteinden weer aan elkaar te hechten. Het kan noodzakelijk zijn een (tijdelijk of blijvend) stoma aan te leggen. Hierbij komt de uitgang van de darm op de buik. Als dit voor u van toepassing is, krijgt u een afspraak bij de stomaverpleegkundige. Het weefsel dat tijdens de operatie wordt verwijderd, wordt onderzocht door een patholoog. De uitslag van dit weefselonderzoek krijgt u meestal tijdens de eerste poliklinische controle na ontslag. ERAS protocol De laatste jaren is er veel wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar hoe het herstel na een operatie verbeterd kan worden. Uit deze onderzoeken is het ERAS protocol ontstaan. Het blijkt dat het herstel na een operatie verbeterd kan worden door: Een zo klein mogelijke operatiewond: hoe minder schade aan weefsel, hoe sneller het herstel. Optimale pijnbestrijding; daarbij wordt de misselijkheid door de pijnbestrijding met medicijnen tegengegaan. Een zo kort mogelijke periode van bedrust, zodat verlies van spierkracht wordt beperkt en de ademhaling gestimuleerd. Een zo kort mogelijke periode zonder eten, zodat gewichtsverlies en verlies van spiermassa en spierkracht wordt tegengegaan.
2
Wat is uw rol rondom de operatie Uw eigen actieve bijdrage rondom de operatie is erg belangrijk. Voor de operatie is het belangrijk dat u in een zo goed mogelijke voedingstoestand bent. Probeer dus goed te eten en te drinken als u thuis op de operatie wacht. Na de operatie is het belangrijk dat u snel weer zelf eet en drinkt. Dit komt uw herstel ten goede en u komt hierdoor makkelijker terug in uw normale leefritme. Mocht u roken en/of alcohol gebruiken dan is het verstandig daar een paar weken voor de operatie mee te stoppen. Ook is het van belang dat u weer snel in beweging komt onder begeleiding van de verpleegkundigen en eventueel de fysiotherapeut. Dat betekent dat u op de dag van de operatie ’s avonds alweer een half uur in de stoel zit. Voor u naar huis gaat, loopt u regelmatig over de gang en bent u het grootste deel van de dag uit bed. Voor de opname U komt op de wachtlijst bij het Bureau Patiënten Logistiek. Zij verzorgen de planning van de operatieprogramma’s en zorgen voor de afspraken die nodig zijn. Voordat u geopereerd wordt krijgt u een afspraak op de preoperatieve poli. U heeft de folder Anesthesie en pijnbestrijding rondom uw operatie of behandeling gekregen. U brengt een bezoek aan de anesthesioloog. Hij/zij bepaalt of er nog meer onderzoeken gedaan worden, voordat u geopereerd wordt en maakt met u afspraken over uw eventuele medicijn gebruik. U krijgt een gesprek met een verpleegkundige die de volgende dingen met u bespreekt: de gang van zaken tijdens de opname uw voedingstoestand en of er eventueel een afspraak noodzakelijk is bij de diëtist. Bij een verminderde voedingstoestand krijgt u via de diëtist vijf dagen voor de operatie extra drinkvoeding de pijnmeting door middel van de VAS (Visueel Analoge Schaal, de pijnscore). Hierover krijgt u een folder. de functie van de stomaverpleegkundige of er thuiszorg nodig is na de operatie. Verder stelt de verpleegkundige een aantal vragen die van belang zijn voor de verpleegkundige zorg.
3
De opnamedag U wordt meestal één dag voor de operatie opgenomen op de afdeling Chirurgie. Een verpleegkundige brengt u op de hoogte van de gang van zaken op de afdeling en neemt met u de noodzakelijke voorbereidingen door. Als u na de operatie naar de bewakingsafdeling gaat, kunt u daar een kijkje nemen. De fysiotherapeut bezoekt u in de middag voor ademhalingsoefeningen die belangrijk zijn voor en na de operatie. Als u een stoma krijgt, wordt de plaats van de stoma in overleg met u bepaald. Een stomaplaats wordt soms voor de zekerheid bepaald, omdat er soms tijdens een operatie besloten moet worden een (tijdelijk) stoma aan te leggen. Of u op uw opnamedag gewoon mag eten hangt af van de operatie die u ondergaat. Wel is het belangrijk dat u overdag en vooral de avond voor de operatie extra drinkt. De operatie Op de dag van de operatie mag u zes uur voor de operatie niet meer eten en roken. Tot twee uur voor de operatie mag u nog heldere dranken drinken (geen melkproducten, koolzuurhoudende dranken, vruchtensappen of koffie). Voorkeur voor energie verrijkt (ranja, thee met suiker). U krijgt twee uur voor de operatie twee pakjes PreOp te drinken, dit is een koolhydraatrijke drank. Indien u als eerste in de ochtend gepland bent voor de operatie, wordt u hier om zes uur voor gewekt. Als u diabetespatiënt bent is deze drank niet geschikt voor u. Als u in de middag geopereerd wordt mag u vroeg in de morgen een licht ontbijt nuttigen. U krijgt twee uur voor de operatie een klysma (dit is niet voor u van toepassing wanneer u al een laxeermiddel heeft gedronken). Uw gebitsprothese en/of contactlenzen moeten voor de operatie uit. U dient piercings, sieraden, make-up en nagellak te verwijderen. U krijgt een operatiejasje aan. U krijgt de medicijnen die door de anesthesioloog zijn voorgeschreven. Op de voorbereidingskamer (holding) krijgt u een infuus in de arm en tussen de ruggenwervels wordt een dun slangetje (epiduraal katheter) ingebracht die voor de pijnbestrijding tijdens en na de operatie zal zorgen. Dit is met u besproken tijdens het gesprek met de anesthesioloog. In de operatiekamer krijgt u van de anesthesioloog een slaapmiddel waarna de chirurg aan de operatie kan beginnen.
4
Op de operatiekamer krijgt u als u al in slaapt bent eventueel een slang in de maag via de neus, deze wordt direct na de operatie verwijderd. Er wordt ook een blaaskatheter ingebracht voor het aflopen van de urine. De operatie duurt, afhankelijk van de aandoening, meestal anderhalf tot drie uur. Na de operatie kunt u bijkomen op de uitslaapkamer (recovery). Wanneer het slaapmiddel voldoende is uitgewerkt, de lichaamsfuncties stabiel zijn en de pijn onder controle is, gaat u terug naar de verpleegafdeling. Na de operatie U mag vier uur na de operatie alweer wat drinken. Het is raadzaam om eerst een glas water te drinken en naar behoefte uit te breiden met zacht eten. Indien nodig krijgt u extra energieverrijkte voeding. Als u niet misselijk bent, probeer dan na de operatie minstens een halve liter te drinken. Mocht het zo zijn dat u wel misselijk bent en moet braken, dan zal er geprobeerd worden met medicijnen de misselijkheid te laten verdwijnen. Ongeveer zes uur na de operatie wordt geprobeerd of u op de rand van het bed of in de stoel kunt zitten. Het helpt uw spierkracht te behouden en is het goed voor uw longen. Ook uw darmwerking wordt beter als u voldoende beweging krijgt. U krijgt een injectie om trombose te voorkomen. Deze injecties krijgt u tijdens de opname dagelijks. Pijnbestrijding Heeft u pijn ondanks de epiduraal katheter, geef dit dan aan. Het slangetje in uw rug zal twee dagen blijven zitten. Hierdoor heeft u minder pijn, waardoor u makkelijker zal bewegen en u zich goed kan richten op het herstel. Naast de epiduraal katheter krijgt u paracetamol. Het is belangrijk deze ook in te nemen, ook al voelt u geen pijn. Als de epiduraal katheter wordt verwijderd kunt u bij pijn een injectie krijgen Elke dag zal u drie keer worden gevraagd een cijfer te geven aan de pijn, de zogenaamde VAS score (pijnscore). De eerste dag na de operatie De verpleegkundige ondersteunt u bij de algemene verzorging. U zult twee à drie keer, twee tot drie uur uit bed komen. Probeer tenminste anderhalve liter te drinken, verdeeld over de dag. Als u niet misselijk bent, mag u eten wat u wilt. Indien nodig krijgt u extra energieverrijkte voeding.
5
Als er bij u een stoma aangelegd is, wordt een begin gemaakt met het oefenen van de stomazorg door de stoma- en/of afdelingsverpleegkundige. Dit gebeurt verder gedurende de opname dagelijks. U heeft een blaaskatheter, hiermee wordt de hoeveelheid urine bijgehouden. Daarnaast heeft u een infuus en een epiduraal katheter (slangetje in uw rug tegen de pijn). U start met een laxerend medicijn. De tweede dag na de operatie U komt minimaal zes uur uit bed. U mag onder begeleiding over de gang lopen als u hiertoe in staat bent. De epiduraal katheter wordt verwijderd. Daarna zal ook de blaaskatheter worden verwijderd. Pijnstilling krijgt u nu alleen in tablet vorm (paracetamol) en bij erge pijn een injectie. U drinkt minimaal anderhalve liter. Bij voldoende drinken wordt het infuus verwijderd. U eet normale maaltijden. De derde dag na de operatie en verder Als u wilt, mag u douchen en uw gewone kleding weer aandoen. U komt minimaal acht uur per dag uit bed, verdeeld over de dag. U eet en drinkt voldoende. Mogelijke complicaties Complicaties zijn gelukkig zeldzaam maar nooit uit te sluiten. Ondanks alle zorg die aan de operatie wordt besteed, kunnen er toch complicaties optreden in de vorm van een nabloeding, wondinfectie, wondbreuk, longontsteking, blaasontsteking of trombose. Soms duurt het wat langer voordat uw darmen weer gaan werken. Verder bestaat bij darmoperaties de kans op lekkage van de gehechte darmnaad. Als er een complicatie optreedt is het mogelijk dat u opnieuw geopereerd moet worden. Uw herstel zal dan langer duren. Ontslag Uw arts zal met u bekijken wanneer u met ontslag gaat. Wanneer u thuiszorg nodig heeft, wordt dit geregeld door de afdeling waar u verblijft. Dit gebeurt altijd in overleg met u. Recepten voor de apotheek krijgt u van de verpleging. Wanneer u een stoma heeft zorgt de verpleegkundige ervoor dat de materialen besteld worden.
6
Controleafspraak Na ongeveer een week komt u voor een eerste controle op de polikliniek bij de chirurg. Als de uitslag van het weefselonderzoek bekend is, wordt dit met u besproken. Eventuele hechtingen of nietjes worden verwijderd. Als er sprake is van darmkanker, krijgt u een afspraak bij de oncologieverpleegkundige. Als u een stoma heeft krijgt u een belafspraak met de stomaverpleegkundige. Tips voor thuis Beweging Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Dagelijks wandelen is goed voor uw herstel. Traplopen is toegestaan. De eerste twee tot vier weken mag u geen zware voorwerpen tillen of zwaar werk doen. Luister goed naar uw lichaam. Voeding Het eten mag u naar wens proberen. Het is mogelijk dat de eerste dagen het eten wat minder gaat. Probeer vaker kleine maaltijden te eten. Douchen U mag gewoon onder de douche. Probeer geen zeep in de wond te laten komen. Seks Er is geen bezwaar tegen seksuele gemeenschap. Werken Wanneer u weer kunt werken hangt af, van het soort werk dat u doet. Meestal kunt u na enkele weken weer aan het werk. Overleg dit met de chirurg die u behandelt en met de bedrijfsarts. Sporten Al u gewend was om te sporten kunt u dit meestal na twee tot drie weken weer oppakken. Autorijden De eerste twee weken is het niet verstandig auto te rijden. Vraag bij uw verzekering na of u de eerste tijd wel verzekerd bent.
7
Contactgegevens Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stel ze dan gerust: Voor de opname: poli chirurgie, telefoonnummer 0523 - 276310 Tijdens de opname: arts of verpleegkundige Eerste dagen na ontslag: Poli chirurgie, telefoonnummer 0523 - 276310 Afdeling chirurgie, telefoonnummer 0523 - 276822 Spoedeisende hulp, telefoonnummer 0523 - 276666 Indien stoma: Stomaverpleegkundige, telefoonnummer 0523 - 276818 of email
[email protected] Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met een patiëntenvereniging. Patiëntenorganisatie DOORGANG Secretariaat DOORGANG p.a. NKF, Postbus 8152 3503 RD Utrecht Tel. 0800 022 66 22 Website: www.kankerpatient.nl/doorgang Nederlandse Stomavereniging Bisonstaete Bisonspoor 1230 3605 KZ Maarssen Tel: (0346) 26 22 86 Website: www.stomavereniging.nl Maag Lever Darm Stichting Postbus 800 3800 AV Amersfoort www.mlds.nl
8
