Verslag van onze Pelgrimsreis Van 2 – 14 maart 2010
Dag 1: Dinsdag 2 maart 2010, Reis naar Israël 5.15 uur: 7.30 uur: 8.15 uur: 13.30 uur: 20.00 uur:
Onze pelgrimsreis begint! Aankomst op Schiphol Melden bij El-Al, Eindelijk vertrekken we naar Israël. Aankomst “Golan hotel” in Tiberias
Dag 2: Woensdag 3 maart 2010, Akko, Karmel, Nazareth en Kana Akko Berg Karmel Nazareth Kana:
Een kruisvaarderstad met een indrukwekkende geschiedenis. Klooster Muhraqa en de Druzen Kerk van de Aankondiging Bruiloftskerk.
Dag 3: Donderdag 4 maart, Meer van Galilea, Kibboets en Jardeniet Meer van Tiberias Omgeving: Tabgha: Kafarnaüm: Kibboets Ein Gev Jardeniet:
Boottocht Berg der Zaligsprekingen Tabgha waar Jezus zich vaak terugtrok. Simpel kerkje Het geboortehuis van de apostel Petrus; Rondleiding De doopplaats aan de Jordaan.
Dag 4: vrijdag 5 maart 2010, Sefad, Tel Dan en Golan Hoogte Sefad Tel Dan De berg Hermon In Mas-ade Bugata Katzrin
Synagoge Natuurpark Uitzicht Lunchen bij de Druzen. Één van de vier Druzendorpen op de Golan. De hoofdstad van de Golan,
Dag 5: Zaterdag 6 maart, Op weg naar Jeruzalem via Bet-Sean Bet-Sean: Bet Alfa Kibboets: Jeruzalem, Lichttour
Romeinse opgravingen, oude synagoge en natuurpark. Synagogevloer Gan Haselosha/Sachne. Hotel Caesar. Damascuspoort en de Heroduspoort, de Olijfberg, de Klaagmuur, Orthodoxe Joodse wijk, de Knesset
Dag 6: Zondag 7 maart 2010, Olijfberg en Oude Stad Jeruzalem:
De Gouden Poort, De Tuin van Gethsemane De andere tuin, de Kerk van Alle Naties De Joodse begraafplaats De Leeuwenpoort, St. Annakerk, Via Dolorosa bij de 3e kruisstatie kwamen we bij onze lunchafspraak. De Damascuspoort. Het gemeentehuis De Menora Knesset Langs het Bijbels museum De Herzl-berg De kerken van de visitatie en van Johannes de Doper in Ein Karem. 2
Dag 7: Maandag 8 maart, vervolg Jeruzalem Jeruzalem
De Mestpoort Het Tempelplein, Gouden Rotskoepel, Al Aqsamoskee Het centrum van de Joodse wijk met de Ramban-synagoge. De berg Zion, De Zion poort, de Sint Petrus in Gallicantu, het zogenaamde graf van David en Bovenzaal (Zaal van het Laatste Avondmaal) De Kerk van de Dormitio (inslaping en ten hemelopneming van Maria) Via de Souk naar de Via Dolorosa, Lunch Damascuspoort The Garden Tomb – graftuin.
Dag 8: Dinsdag 9 maart 2010, Lopen van de staties Jeruzalem
De Bloemen ofwel de Herodus poort Fort Antonio en de Zusters van Zion Staties van de Kruisweg op de Via Dolorosa De Kerk van het Heilig Graf
Dag 9: Woensdag 10 maart 2010, Yad Vashem en Bethlehem Yad Vashem Bethlehem
Museum, gewijd aan de Holocaust, Childrens Memorial, Lunch De Geboortekerk van Jezus (Armeens, Katholiek en Grieks Orthodox) De Catharina kerk
Dag 10: Donderdag 11 maart, naar Arad via Qumran, Ein Gedi, Masada, Dode Zee Qumran Ein Gedi Masada
Dode Zee
De ruïnes van het klooster van de Essenen. Natuurpark Rotsplateau waarop een paleis werd gebouwd door de Maccabeeër priester-koning Alexander Janneus en later uitgebouwd en tot een fort gemaakt door Koning Herodes de Grote Zwemmen
Dag 11: Vrijdag 12 maart, David Ben Gurion en naar Netanya Sede Boqeer Ein Avdat Mitspe Ramon Netanya
Kibboets waar David Ben Gurion heeft geleefd De kloof en het natuurpark; uitkijk op de “Wildernis van Zin” Picknicken naast bus De Krater Reis naar het noorden
Dag 12: Zaterdag 13 maart, Megiddo en Caesarea Megiddo Caesarea Vrije middag
Opgravingen Opgravingen
Dag 13: Zondag, 14 maart, de thuisreis Winkelen Naar vliegveld 16.25 uur 20.30 uur 11.00 uur
vertrekt het vliegtuig landen op Schiphol aankomst Zevenaar
3
Deelnemers Truus Adofs Rijcken; Joke van Arkelen Klaasse; Ton & Wil Hulshoff; Martha Karels van de Velde; Annie Köning Gerritsen; Jos & Elly Lemmen; Erna Luiking; Diny Passchier Hofman; Rini Peer; Rieny Putmans; Loes Rietbergen Brandts; Casper & Toos Verhoeven; Tilly & Simon Vos; Jeannette & Wim Wismans.
Reisverslagen Dag 1: Dinsdag 2 maart 2010, Reis naar Israël 5.15 uur:
Onze pelgrimsreis begint! Beetje slaperig vertrek uit een wit bevroren Zevenaar. In de bus heet Elly ons welkom, samen zingen we ”De Heer is uw wachter” uit ons pelgrimsboekje + een gebed.
7.30 uur:
Aankomst op Schiphol en lekkere koffie, daar waren we aan toe.
8.15 uur:
Melden bij El-Al, maar toen begon pas het grote wachten. Eindelijk de veiligheidscontrole. Hoera, we mogen allemaal mee! Maar…., het computersysteem weigert mee te werken. Dus op een holletje naar de “Gate”, waar de volgende geduldoefening plaats vond.
13.30:
Eindelijk vertrekken we naar Israël. Na een goede vlucht landen we in een heerlijk land. Op het vliegveld Ben Gurion maken we kennis met Hans, onze gids en met Mosje onze chauffeur. De bus brengt ons van Tel Aviv door het donker Israël naar het “Golan hotel” waar ons nog een heerlijke maaltijd stond te wachten.
De reis is begonnen…..., in Tiberias, aan het meer van Galilea. Loes en Joke. 4
Dag 2: Woensdag 3 maart 2010 Akko, Karmel, Nazareth en Kana Om half zeven start onze 2e reisdag, heerlijk en diep geslapen. De eerste echte dag in Israël ligt voor ons. Uit ons raam zien we in mistige nevelen een stukje van het meer van Galilea. Na een uitgebreid en lekker ontbijt vertrekt de bus iets over acht richting Akko, vol verwachting wat deze eerste dag ons gaat brengen. Akko:
Het
is
een
kruisvaarderstad
met
een
indrukwekkende geschiedenis. Wat is er allemaal onder het puin vandaan gehaald? Onze gids Hans vertelt er boeiend over de verovering door de Arabieren, de Kruisvaarders en het kasteel, daarna de Turken, die een gevangenis boven op het kasteel bouwen en ook hoe het komt dat er zoveel Italiaanse invloed ten tijde van de kruisvaarders is gekomen. Omgeving en landbouw: Vanuit de bus genieten we direct van het mooie landschap en de vele olijfbomen. Het is al volop lente om ons heen, de mimosa bloeit, de judasboom, weien staan vol boterbloemen en soms is het licht en de zon heel fel, en soms is het koud en winderig. Israël besteedt veel aandacht aan de ontwikkeling van landbouwgrond. Te kort aan water is het grote probleem, daarnaast de verzilting en de vele stenen op het land. Het geeft ons een bijzonder gevoel om in dit landschap te zijn. De bergen, de rivieren waren er toen ook al. Zij zouden verhalen kunnen vertellen. De rest is mensenwerk, gebouwd en weer afgebroken. Berg Karmel en de Druzen: Vanuit Akko gaan we via Haifa naar de berg Karmel met het klooster Muhraqa. Onderweg komen we door ’n Druzen-dorpje en met interesse horen we Hans’ verhaal over de Druzen. Ze geloven in reïncarnatie. Ze moeten binnen de eigen gemeenschap trouwen. Het is ’n mysterieuze godsdienst waarvan alleen degene die ingewijd wordt meer te horen krijgt. Jezus, Mohammed en Mozes zouden uit de Druzen voortgekomen zijn. Haifa passerend zien we in de verte de gebouwen van de beste universiteit van Israël, welke zeer mooi gelegen is. Aangekomen bij het klooster Muhraqa, leest Erna uit de Bijbel de lezing die handelt over wat zich hier heeft afgespeeld. De essentie is dat er grote droogte heerst en niemand van de aangeroepen goden hulp kan bieden. Elia voert dan alles wat God hem vraagt precies uit. Dan roept Elia God aan en door een bliksemschicht gaat het offerhout branden en regen komt met bakken naar beneden. Na de berg Karmel gaan we in de kibboets Dalya lunchen. Hierna gaan we naar Nazareth en vertelt Hans over de kibboets waarin hij 18 jaar gewoond en gewerkt heeft, indrukwekkend. Hij schetst ook de ontwikkeling in de tijd: van alles samen delen naar een meer individueel tijdperk.
5
Nazareth: Apart om in Nazareth te zijn, ’n drukke wat chaotische stad, waar 70% moslim en 30% christen is, en het stadbestuur christen is. De Jozefkerk waar onderin ’n doopbassin is en daaronder waarschijnlijk het huisje van Jozef heeft gestaan. De belangrijkste plek is de Kerk van de Aankondiging, waar de engel Gabriel, Maria de aankondiging doet dat ze een kindje zal krijgen, Jezus genaamd. Het is een moderne prachtige kerk, door de Italiaan Giovanni Muzio gebouwd. Hier sta je oog in oog met de loop van de geschiedenis. Het is afpellen en terug naar de oorsprong, het landschap helpt.
Kana: Rijdend richting Kana hebben we een mooi uitzicht op de berg Tabor. De bus stopt even en Wim vertelt het verhaal van zijn moeder, die tijdens een gezellig samenzijn met goede vrienden uitriep: O Heer laten we hier drie tenten bouwen. Hierna leest Wim het Bijbelverhaal, heel bijzonder voor hem. In Kana bezoeken we de bruiloftskerk. Oude vaten en oude steenbrokken helpen bij de herinnering en ook het Bijbelverhaal van Jezus, die water in wijn veranderde.
Terug naar het hotel: De schemering valt snel in als we teruggaan naar het hotel. We hebben nog ’n uurtje om ons op te frissen en om 7 uur komen we bij elkaar in een klein zaaltje, Elly en Jos, onze goede gidsen, lopen nog even de dag met ons door en we delen met elkaar onze belevenissen. Het is fijn om zo samen te zijn, ook in lezing, stilte en meditatie en daarna genieten van een heerlijke maaltijd, waar we zomaar kunnen aanschuiven. Wat een feest! Wim en Jeannette.
6
Dag 4: Donderdag 4 maart Meer van Galilea, Kibboets en Jardeniet De derde dag in het voetspoor van Jezus. Voor velen is zeven uur een mooie tijd om op te staan want ook een goede rust is belangrijk om het gebodene tot je te nemen. Boottocht op het meer van Tiberias: Na het gebruikelijke ontbijt een korte bustocht. Tijdens deze bustocht vertelt Hans nog het een en ander over het ontstaan, de werking en het wel en wee van een Kibbutz. Het is een idealistisch gegeven waarin iedere deelnemer gelijk is. Alle bezit behoort aan de Kibbutz toe en de Kibbutz zorgt voor jou. Problemen ontstaan om wat voor redenen ook, bij het verlaten van die levensvorm. Je staat op straat en moet opnieuw beginnen. De bustocht brengt ons naar een haventje voor een boottocht op het meer van Galilea. Na het hijsen van de Nederlandse vlag en het Wilhelmus zet het vaartuig zich in beweging. Tijdens het varen onderhouden we ons met een toepasselijke Bijbellezing over de vissers en de storm die uitbrak. “In het voetspoor van Jezus”op het meer van Galilea. Het lied “O Sterre der zee” dat hierna gezongen werd was zeer toepasselijk. Berg der Zaligsprekingen: Na de overvaart ging de route naar de berg der Zaligsprekingen. In eerste instantie zei de voornoemde berg ons niets, maar na de lezing van de “Bergrede:” Zalig gij die arm zijt, want aan u behoort het rijk Gods…., kwam alles weer boven. De kerk is zeer indrukwekkend. De plaats, de omgeving en de lezing maken emoties los.
Tabgha: Wij vervolgen de tocht naar Tabgha. Tabgha is de plaats waar Jezus zich vaak terugtrok. Hier is een simpel kerkje gebouwd. Het mozaïek achter het altaar beeldt 2 vissen met ertussen een mand met vier broden uit. Het bezoek aan Tabgha is vooral bekend uit het evangelie volgen Marcus. Jezus deed hier de brood – en vis vermenigvuldiging om de grote menigte te voorzien van eten.
Kafarnaüm: Deze plaats die we bezoeken is bekend vanwege het geboortehuis van de apostel Petrus. Op de ruïne van het huis, die zichtbaar is, is een 8 – hoekige kerk gebouwd. Ook een kijkje naar de ruïnes van een synagoge uit de 4e of 5e eeuw na christus, was de moeite waard.
7
Kibboets Ein Gev: Kibboets Ein Gev is gesticht in 1937. Door deze kibboets maken we een rondrit met een treintje. D. m. v. een bandje en een gids krijgen we een beeld hoe een kibboets eruit ziet. Moderne melkveestallen met melkkoeien, struisvogels en een bananenplantage is indrukwekkend. Vooral de toelichting op de bananenplantage is erg interessant.
Jardeniet: Jardeniet is de doopplaats aan de Jordaan. Wij zijn getuigen van veel dopelingen door onderdompeling in het water van de Jordaan. Of Jezus op die plaats in de Jordaan is gedoopt is niet met zekerheid vastgesteld. Vastgesteld hebben wij wel dat Simon en Tilly hun wens in vervulling zagen gaan doordat over hen, samen staand in de Jordaan een bede om Zegen werd uitgesproken door Elly. Het was heel bijzonder en emotioneel.
Terugblik: Onder leiding van Elly hebben we teruggeblikt op de afgelopen dag. Zij is voorgegaan in een overdenking en we hebben een lied gezongen. Het is een in alle opzichten bijzondere dag geweest. Bedankt.
Wil en Ton
8
Dag 4: Vrijdag 5 maart 2010, Sefad, Tel Dan en Golan Dagtocht naar het noorden met een bezoek aan Sefad, een wandeling bij een van de belangrijkste bronnen van de Jordaan (Tel Dan) en naar de Golan Hoogte. Het is bijna niet te geloven dat in dit kleine, dappere staatje Israël, slechts 1% van het gehele omliggende Arabische gebied, zulke mooie reizen kunnen worden gemaakt. We vertrokken om 8.15 uur en onze gids Hans begon het laatste nieuws te vertellen. Het beginpunt was Sefad, ook wel Safed of Zefat genoemd. Deze stad is naast Jeruzalem, Tiberias en Hebron één van de heilige joodse steden. Vanwege het mooie uitzicht op het meer van Galilea noemde men de stad “Tsafo” ofwel "Uitkijk” wat later verbasterde in Sefad. De stad werd in 1168 verwoest door een moslimleger, later kwamen de kruisvaarders en toen weer de Mammelukken. De stad ligt op de Syrische- Afrikaanse breuklijn die vanaf de Taurus via de Rode Zee tot Mozambique loopt. In de loop der tijden waren er aardbevingen en vele vulkaanuitbarstingen vanaf de Golan. De Sabbat wordt in deze orthodoxe stad nog gevierd zoals het behoort, dus vrijdag bij zonsondergang de voorbereiding en dan mag men tot zaterdagavond niets in beweging zetten. Ook niet onvermeld mag blijven dat de Britten (die zeker zo anti Semitisch waren als de Duitsers) hier 2000 Joden aan hun lot overlieten tegen 40.000 Arabieren. Wel boden de Britten aan dat de Joden bij het verlaten van Sefad met hen mochten meetrekken maar niemand gaf daaraan gehoor. Dan in het uiterste geval liever zelfmoord, zoals destijds in Masada. We kregen nog een excursie in één van de vijf synagoges, waar de mannen een keppeltje op moesten. Er werd uitleg gegeven over de 613 ge- en verboden voor de Joden. Deze orthodoxe Joden met lange haren (soms pijpenkrulletjes) dikke baarden, zij droegen deze ge- en verboden bij zich in doosjes met riemen om de armen, ook op het gebedskleed onder hun kleding, ook op het voorhoofd, ook kwastjes aan hun “rokken”. Op vrijwel iedere deur was een buisje bevestigd met daarin een rolletje met de 613 ge- en verboden (mezoezza). We mochten ook de Schriftrollen inzien, maar het lezen van de Thora mocht hier niet met de vinger gevolgd worden, doch slechts met behulp van een staafje met handje en vingertje (jad). We verlaten de kunstenaarskolonie en vervolgen onze weg naar het natuurpark Dan. Tilly vertelt daarover het volgende: De wandeling door het natuurreservaat Dan spreekt mij erg aan. We wandelen over rotspartijen en banen ons een weg omhoog naar het paleis van koning Jerobeam I, dat in 1966 werd opgegraven. Hier liet de koning een gouden stierkalf plaatsen. Vroeger heette de stad Lars, Rieny leest een stukje uit de Bijbel voor en ik – ik word heel stil van binnen, wat een voorrecht om dit mee te mogen maken.
Na een sanitaire stop bij de “Jakobsladder” bekijken we de berg Hermon, die voor 7% van Israël is en de overige 93% is verdeeld tussen Libanon en Syrië. 9
In Mas-ade (niet te verwarren met Masada) gingen we lunchen bij de Druzen. We kregen Pita en olijven en het smaakte prima. Grappig was de Druzenvrouw die zittend op de grond de Pita’s bakte. We laten de toiletten maar buiten beschouwing. Bugata was één van de vier Druzendorpen op de Golan. We zagen op de Golan de grens tussen Israël en Syrië en zagen dat nog steeds een VN-dorp als buffer er tussen lag. Onderweg naar Katzrin, de hoofdstad van de Golan, werden we met de bus nog ingesloten door een kudde geiten.
In Katzrin was er koffie met wat ze daar cake noemden ( een grote punt heerlijke taart). Hans vertelde de laatste anekdote over zijn schoonvader. Ja, die schoonvader kwam herhaaldelijk ter sprake, wat heeft die man niet allemaal meegemaakt, maar al was het niet helemaal waar, het waren toch mooie verhalen. Op de terugweg naar ons hotel, zakten we weer onder zeeniveau. Het was inmiddels Sabbat en erg stil op de weg. Op de thuisweg zongen we liederen en vooruitlopend op dag 5 zongen we o.a. “Jeruzalem mijn vaderstad”.
De avondoverdenking was weer devoot o.l.v. Elly. Zowel Elly, als Mosje en Hans, zijn we dank verschuldigd voor hun geweldige inzet. De solo van Rieny op de ramshoorn (Sofar) was geweldig. Tilly en Simon.
10
Dag 5: Zaterdag 6 maart (Shabath), Bet-Sean, Bet Alfa, Gan Haselosha/Sachne, Jeruzalem Om half negen staat de bus weer klaar voor het Golan – hotel. Allen nu met de koffers want we gaan het Meer van Galilea verlaten en gaan op weg naar Jeruzalem, wellicht het hoofddoel van onze reis. Allen wel weer een goede nachtrust gehad en nog lang meegenoten van een Joods bruiloftsfeest beneden in het hotel, een grote familie die gezellig liederen zong. Allemaal weer behandeld met zonnebrandcrème en een zomerhoed of pet op, want het belooft weer een zonnige dag te worden en dan te bedenken dat het in Nederland afgelopen nacht zeven graden gevroren heeft en er sneeuw wordt verwacht. We rijden door de Jordaan vallei, we zien voor het laatst de Jordaan, 360 km lang op de grens met Jordanië. De Jordaan is van groot belang voor de watervoorziening van geheel Israël, pompstations voeren het water zelfs naar de zuidelijk gelegen woestijn. We genieten van het prachtige uitzicht, een erg vruchtbare streek, mooie natuur, het frisse groen, het bloeiende (on)kruid, de klaprozen, de palmbomen, de bloeiende bomen en struiken, de Judasboom, de Bonganvilea, bananenplantages. We stoppen bij Bet-Sean en bezichtigen hier mooie Romeinse opgravingen. Hans – onze gids – vertelt hier mooi over, ook over de oude strijdtaferelen die hier vaak opgevoerd werden o.a. rond Koning David en Koning Saul. Bijzonder is het grote Romeinse theater. De akoestiek in dit theater is geweldig. Zes “koorzangers” uit ons gezelschap bewijzen dit, zij vormen beneden in het theater een sextet en zingen hier prachtig voor ons “Jeruzalem, mijn vaderstad”, heel indrukwekkend. Er is een maquette, weergevend de stad ten tijde van Alexander de Grote. Je vindt er mooie mozaïeken en je kunt er een voorstelling van geven hoe hier gladiatorengevechten zijn gehouden. De meeste van de groep maken een fikse wandeling van ongeveer 200 treden naar de top van de berg, hier staat een oude boom. Voor de film “Jezus Christ Superstar” zijn hier opnamen gemaakt van het tafereel dat Judas zich aan deze boom verhing! Daarna maken we een kort ritje naar Bet Alfa. Hier bewonderen we in een oude synagoge mooie mozaïeken en bekijken een film over het ontstaan ervan. Daarna gaan we naar een mooi natuurpark. Velen van ons doen hun zwemkleding aan en gaan in een heerlijk warm natuurbad zwemmen. Wij picknicken hier en we kunnen hier heerlijk wandelen, heerlijk ontspannend. Het park hoort bij een kibboets: Gan Haselosha. Weer verder met de bus. Onderweg vertelt Hans ons het een en ander over de politiek van Israël, de Palestijnse kwestie, etc. etc. De A-, B-, en de C- gebieden, wat natuurlijk hier in de Jordaan vallei en rondom Jeruzalem zeer actueel is, de ontwikkelingen van 1967 waarna dit gebied op Jordanië werd veroverd, de strijd tussen Jordanië en de Palestijnen, de PLO – Yasser Arafat, etc. etc. A – gebied: = Palestijnse autoriteit heeft het hier voor het zeggen. B – gebied: = rondom de grote steden. Administratief is Palestijnse autoriteit en veiligheid Israël. C – gebied: = valt geheel onder verantwoording van Israël. 11
Wij rijden langs de Jordaanse grens, door de graanschuur van Israël en de vele druivenvelden. Er zijn diverse militaire uitkijkposten in dit gevoelige gebied. We bereiken de stad Jericho – de laagste stad ter wereld – 300 meter onder zeeniveau en ook de oudste stad ter wereld. Jericho is een A – gebied. Wij kijken uit op Jordanië – op de berg Nebo – de berg van Mozes. Er is een korte pauze om wat te drinken en zomaar ….. nog ver verwijderd van de woestijn zien we de eerste kameel! Wij gaan nu van ruim 300 m onder zeeniveau naar 800 m boven zeeniveau. Wij zien op afstand de zgn. begraafplaats van Mozes, bedevaartplaats van de Islam. We gaan door de woestijn van Judea, de natuur is nu totaal anders. We zien enkele Bedoeïenen concentraties, deze leiden een nomaden bestaan en wonen in tenten. Volgens Hans lijkt dit armoedig maar dat valt reuze mee, ze hebben goede tenten, een tractor, auto, een tv, internet, etc., etc. Het zijn echte familiegemeenschappen. We zien de eerste nederzettingen, soms enkele bewoners, maar er zijn er ook van 30.000 bewoners. Hans verteld over de nederzettingen politiek. Rond vier uur bereiken we Jeruzalem, in de bus begeleidt door liederen over Jeruzalem. Op de Scopusberg – dicht bij de grote universiteit (Hebreeuws) – hebben we een prachtig uitzichtpunt over Jeruzalem – de heilige stad – de stad van David. Hier ligt Jeruzalem aan onze voeten.) Wij bidden hier samen psalm 121: Wij gaan naar het huis van de Heer ….. erg indrukwekkend. Jeruzalem telt ca. 700.000 inwoners, op een relatief klein oppervlakte. Om ongeveer half vijf zijn we bij ons hotel: Hotel Caesar. Om half zeven vindt de avondsluiting plaats, daarna gaan we lekker eten. Bij de terugblik vertelde Elly dat ze vanuit de Wilibrordus parochie van iemand een steentje meegekregen heeft met het verzoek deze in Israël te begraven en dat heeft ze gedaan in het park Gan Hashelosha. Na het diner hebben we een lichttour door de stad gemaakt, langs verschillende poorten gereden, de Damascuspoort en de Heroduspoort. Vanaf de Olijfberg (behoorlijke wind) gezicht op Jeruzalem, wat heel bijzonder is, daarna zijn we naar de Klaagmuur gegaan. Het was er erg druk waar de vrouwen weer rechts moesten en de mannen links door de controle. Evenzo bij de Klaagmuur de vrouwen weer rechts en de mannen links. De mannen mochten een kijkje nemen in de aansluitende synagoge. We reden door de zeer drukke Orthodoxe Joodse wijk, die de grootste is en het meest Orthodoxe wijk ter wereld. Binnen de stadsmuur van de oude stad is deze stad verdeeld in 4 wijken, de Christelijke wijk, de Moslimwijk, de Armeense wijk en de Joodse wijk. Wij zijn langs de Knesset gereden, daar had Hans, onze gids, een leuke anekdote over. De directeur van de Knesset ziet bij het naar huis gaan twee soldaten staan te liften. Hij neemt deze twee mee en de jongens vragen hem waarvan ze hem kunnen kennen? Hij zegt, ik ben directeur van het grootste circus van Israël. We rijden terug naar het hotel, waar we afscheid nemen van Mosje, de chauffeur die ons 5 dagen overal naar toe heeft gebracht. Ook dit was weer een bijzondere maar lange dag, iedereen was zeer voldaan. Erna en Annie. 12
Dag 6: Zondag 7 maart 2010, Olijfberg en Oude Stad, Een stralende blauwe lucht, de zon is al op, de telefoon heeft iedereen gewekt om 7.00 uur. Na een goed ontbijt vertrekken we om half 9 naar de Olijfberg. We hebben een wisseling van de wacht, chauffeur David brengt ons deze week naar alle bezienswaardigheden. Boven aangekomen op de Olijfberg heeft Hans ons verschillende bijzondere punten aangewezen. De Gouden Koepel, de Gouden Poort, het hotel Caesar ligt recht tegenover waar we stonden. Jezus komende vanaf Nazareth naar Jeruzalem “Stad van Vrede”. Het grootste gedeelte van de groep is later naar beneden gewandeld en een 4-tal is met de bus naar beneden gereden. Toen zijn we eerst naar de Tuin van Gethsemane gegaan rechts van de weg. Een tuin met alleen olijfbomen. Wij mochten daar in een rustig hoekje, op krukjes, een korte viering houden. Tijdens deze
viering kwam bij mij de gedachte naar boven, waarom een grote kerk, deze plek hier in de tuin, onder de olijfbomen is waardevoller dan wat dan ook. We hebben gebeden gezongen, gemediteerd, enkele leden van de groep konden hun dierbare opgeven om tijdens deze viering te gedenken. Ten slotte werd er een collecte gehouden voor de Franciscanen. Daarna zijn we naar de andere tuin gegaan, in een nis stond een steen waarop Jezus heeft geweend. Hij wist wat hem te wachten stond. We hebben op deze plek een groepsfoto gemaakt. Hierbij ligt ook de Kerk van Alle Naties eigenlijk een basiliek. De Kerk is open, de tijd is nu hier 10 voor 8, de staat Israël wordt niet erkend, daarom houden ze hun eigen tijd aan van 10 voor 9. Hans vertelde ons ook over de Joodse begraafplaats, die daar net bij ligt. De doden worden nog dezelfde dag begraven, voor zonsondergang. Ook mensen (familie en anderen) die niet op tijd kunnen zijn voor de begrafenis, leggen steentjes op het graf tijdens hun bezoek. We zijn op weg gegaan; dezelfde weg als Jezus met Palmzondag heeft gelopen: “De intocht in Jeruzalem.” Aangekomen bij de Leeuwenpoort kwamen we erachter dat er luipaarden op het schild stonden i.p.v. leeuwen. We vervolgen onze weg naar de Sint Annakerk, daar hebben we gezongen en daar was een goede akoestiek. Ook geluisterd naar andere mensen, die daar hun lied ten gehore brachten. Vlug allemaal naar de Crypte, want om 12 uur precies gaat de toegangspoort dicht. Bij de kerk was een bad (Betesda) met bijzonder water, daar lag een man al 38 jaar die niet kon lopen. Jezus vroeg hem weer op te staan en hij deed wat Jezus hem vroeg, stond op en liep weg. Via de Via Dolorosa bij de 3e kruisstatie kwamen we bij onze lunchafspraak. Weer een goddelijke plek, we hebben daar heerlijk gegeten. Na uitgerust te zijn, gingen we via de winkeltjes en een markt naar 13
de Damascuspoort. Christenen vonden dat ze recht hadden op een eigen poort “De Nieuwe Poort”. We reden met de bus langs het hotel De Notre Dame, waar de Paus heeft geslapen. Door de Jaffapoort via de Jaffastraat kwamen we bij het gemeentehuis en gaan richting de Menora, doorgaans de aanduiding voor de zevenarmige kandelaar. Onderweg zien we de nieuwbouw van hotel Waldorf Astoria, waarbij de oude gevel is gehandhaafd en daarachter verschijnt dan een nieuw hotel. Tegenover de Knesset staat een vijf meter hoge bronzen Menora. Dat is een lamp die in het Heilige van de tempel stond. Bij de verwoesting van Jeruzalem in 70 na Chr. namen de Romeinen de Menora mee als oorlogsbuit. De huidige Menora werd geschonken door de Britten in 1954. Er staan diverse afbeeldingen op die we terug kunnen vinden in het boek van Piet van Midden (blz. 95-97). In 1948 werd de staat Israël opgericht. Het hoofdgebouw van de staat stond oorspronkelijk in Tel Aviv, een klein gebouw. Ben Rothschild schonk in 1964 6 miljoen pond voor een nieuw gebouw, het huidige Knesset naar Grieks voorbeeld. De Knesset bestaat uit 120 leden, die worden democratisch gekozen. Op de terugweg kwamen we langs het Israël museum, dat heden wordt uitgebreid, gebouw is herkenbaar aan de witte muts, een reuze deksel van een kruik waarin de Dode zeehandschriften zijn teruggevonden. Het bijzondere complex bevat een fantastische beeldentuin. De Herzl-berg is een hoge berg in Jeruzalem. Hier liggen belangrijke personen begraven, zoals Golda Meïr en Jitchak Rabin. Met de bus naar de Kerk van de visitatie en de kerk van Johannes de Doper. Hier zouden Zacharias en Elisabeth de blijde boodschap gekregen hebben, dat ze een kind zouden krijgen ondanks hun hoge leeftijd. Zijn naam werd Johannes. Deze kerk is ontworpen door Barluzzi, die ook de “kapel van de Traan” op de Olijfberg ontwierp. Franciscanen hebben er de dagelijkse zorg. Daarnaast is er eveneens een Franciscaanse kerk van Johannes de Doper, boven de geboortegrot. Dit alles ligt in de wijk Ein Karem. Op de heenweg zijn we door de Orthodoxe Joodse wijk gereden (Me’a She’arim). Nog bijzondere vergezichten gezien, de woestijn, de Dode zee en het Hospitaal Augusta Victoria, een cadeau van keizer Willem 2e van Duitsland. De waterscheidinglijn loopt 80 km naar het westen en 20 km richting de woestijn. Elly heeft nog verteld dat ze van Rieny een aanbod heeft gekregen om dit verslag digitaal te maken met foto’s erbij. Dat belooft wat voor ons allemaal. Ongetwijfeld is er meer verteld en hebben we nog wat vergeten, maar dat kunnen we nog opzoeken in het boek van Piet van Midden. Wij vonden het bijzonder om ons reisverslag te maken, veel succes voor de volgende “journalisten”. Truus en Rini. In het voetspoor van Jezus. Pelgrimstocht s avonds komen we bij elkaar voor de overdenking van die dag, de dagafsluiting. Wat heeft iedereen beleefd, hoe emotioneel was het. Voor ieder van ons zijn er momenten die met deze tocht te maken hebben en de verbroedering groeit, het verdiept zich. Ik noem het verschillende stromingen. Wij zien het met onze ogen in de huidige tijd. Jeruzalem is nu en toch komen wij voor wat er vroeger is geweest. In de stilte kunnen we dat beleven zoals gisteren in het Hof van Gethsemane. De dag breekt aan, we gaan samen op pad in Jezus voetspoor. 14
Dag 7: Maandag 8 maart, Tempelplein, Sint Petrus in Gallicantu, Graftuin Om 6.30 uur worden we gewekt, omdat we vroeg moeten vertrekken ( 8.00 uur) dit i v m de verwachte wachttijd bij de Mestpoort in Jeruzalem. Na een goed ontbijt kunnen we vertrekken. Het advies was geen korte broek of blote armen en laat je Bijbel thuis. Het laatste was makkelijk, wat de rest betreft dat was wel jammer, want het was prachtig weer ( ongeveer 28 graden). In Nederland sneeuwde het vandaag. Nadat we de Kerk van Alle Naties voorbij waren, moest er weer een parkeerplaats voor de bus gezocht worden. Dat is met al die toeristen een groot probleem. De wachttijd bij de Mestpoort viel gelukkig mee, normaal 1 km lengte. Nadat alles gecontroleerd was, konden we doorlopen naar het Tempelplein. Dit is het Arabische gedeelte. De Romeinen hebben dit plein aangelegd. Het is verstandig om geen foto’s van biddende moslims te maken. De Tempelberg is een plein op de ongeveer 740 meter hoge berg Moria. De Tempelberg is de plaats waar Abraham bereid was Isaac te offeren, waar David een altaar oprichtte en waar Koning Salomon de eerste tempel bouwde. Op het plein staat ook de El Aksa Moskee, die plaats biedt aan ongeveer 5000 gelovigen. Er is ook een ondergrondse moskee gebouwd. Via de trap komen we bij de Rotskoepel. De hoogte van de koepel is ongeveer 43 meter en het dak is van bladgoud. Een groep schoolkinderen op schoolreisje mochten naar binnen, wij jammer genoeg niet. Op de koepel staat een gebed van 240 meter. Na een glas heerlijke jus, gingen we richting de Klaagmuur. Daar wordt iedere maandag en donderdag een Bar Mitswa gehouden. Dit is een feestelijke aangelegenheid voor de jongens van 13 jaar. Er wordt veel muziek gemaakt en gedanst. De jongens moeten een deel van de Thora uit hun hoofd leren. Het was voor ons een belevenis om dat te mogen meemaken. Na een heerlijk kopje koffie te hebben gedronken, gaan we naar het centrum van de Joodse wijk, waar de mooiste Synagoge staat, genaamd Hurva. Op de weg naar de berg Zion, gaan we door de Zion poort, die 2 keer is veroverd in 1948 en in 1967. We gaan op weg naar de Petruskerk, waar ik het glas in lood ramen (in het plafond) en de muurschilderingen heel erg mooi vond. Hier is Jezus door Petrus 3 x verraden, nadat de haan ook 3 x heeft gekraaid, ook heeft Jezus onder de huidige kerk gevangen gezeten, voordat hij naar Pilatus werd gebracht. Hier stond ook een mooi beeld met Petrus, Romeinse soldaat en 2 dienstmeisjes. Nadat we weer een paar trappen op hebben gelopen, konden we naar een maquette van Jeruzalem, gemaakt in ongeveer 600 na Chr. Weer terug richting Zionpoort, waar we naar het zogenaamde 15
graf van David gingen en de bovenzaal bezochten waar het laatste avondmaal werd gehouden. Deze zaal stampt uit de Kruisvaarders en Arabische tijdperk ongeveer 11e tot 14 e eeuw. Daarna zijn we naar de Maria hemelvaart Kerk geweest, de Dormitionkerk. Via de Souk naar de Via Dolorosa, waar we binnen heerlijke pizza hebben gegeten in een gezellig restaurantje. Om ongeveer 14.45 uur richting Damascuspoort waar er weer een groepsfoto is gemaakt en weer een heerlijk stuk sesambrood kregen waar we hysop op deden. Het smaakte een beetje zout, maar dat was goed, met de warmte (en het zweten). Drukke weg overgestoken, dan richting The Garden Tomb – De Graftuin. Dit is de eventuele begraafplaats van Jezus. De situatie stemt ermee overeen en dus zal dit de ware plaats van Golgotha moeten zijn. Het is de plek om tot rust te komen. Hier hebben we een meditatie gedaan en een lied “U zij de glorie” gezongen. Na wat souvenirs gekocht te hebben gaan we richting (in de file) het hotel. We waren dus laat terug om 17.30 uur. Een paar stoere heren wilden terug lopen, verdwaalden en waren net op tijd voor de dagsluiting terug. Al met al weer een geweldige dag met veel emoties. Dit allemaal dankzij Elly en Hans en niet te vergeten Jos. Deze reis zullen we nooit vergeten. Diny en Martha.
16
Dag 8: 9 maart, Lopen van de staties Een wat stoffige lucht als je de gordijnen openmaakt, maar de temperatuur is prima, dus op naar de 8e dag, de dag van de Via Dolorosa. Na het ontbijt vertrekken we om 8.30 uur naar de Bloemen ofwel de Heroduspoort. In de bus vertelt Hans ons over de paartjes die we de vorige avonden op de bankstellen in de lobby hebben zien zitten, stille afspraakjes in vol kledij, sommige jongens (mannen) houden de hoed erbij op. En maar hopen dat de afspraak vruchten afwerpt. Het hotel is koosjer, daarom wordt er voor hotel Caesar gekozen, goed! Wij gaan verder naar de oude stad met zijn 7 poorten. Voordat we naar de eerste statie gaan, eerst naar fort Antonio en de Zusters van Zion. Hier kregen we van Hans uitleg over Jeruzalem in de tijd van Jezus. Hij vertelt ook over de watervoorziening. De stad heeft geen bronnen en het water komt via ondergrondse systemen uit bijv. Bethlehem of Hebron. Hans vertelt nog veel meer o.a. over een wreed spel dat eindigde met de dood van de hoofdrolspeler, het zogenaamde “Koningsspel”. We gaan naar beneden, diep onder de grond zijn nog oude waterreservoirs. Het is er glad en het druppelt. Het is vooral indrukwekkend. We gaan een stukje omhoog en komen in een ruimte wat bij de Antoniusburcht hoorde. Dit gedeelte is authentiek. We zijn opeens zo’n 2000 jaar terug in de tijd, op mij maakt dit veel indruk. Hier zou Pilatus de beroemde woorden “Ecce Homo” hebben gesproken. Weer terug in het heden vervolgen we onze weg. De Via Dolorosa is ongeveer 600 meter lang en loopt nu door een drukke winkelstraat. Geen devotie dus. Soms zijn er toch pareltjes bijv. in het kleine kerkje bij de 1e statie, waar we het Onze Vader bidden. Bij de 3e statie liggen nog originele tempelstenen in de straat. Zonder problemen lopen Moslims, Joden en Christenen eroverheen. Na statie 7 en 8 gaan we naar de Cardo, een Romeinse hoofdweg, die loopt van de Damascuspoort tot de Zionspoort. In de Cardo zijn archeologische putten, waarin je kunt kijken tot voor onze jaartelling, enorm. Voor we gaan lunchen, gaan we even het dak op, na een hele klim kunnen we genieten van een bijzonder uitzicht. Van Minaretten, Gouden Koepel en Grafkerk vergezichten. Plotseling werden we verrast met de geluiden die daarbij horen, een bijzondere ervaring. De Davidssterren op de grond zijn kleine sieraden. Het geeft je een vol beeld van Jeruzalem, je kijkt naar beneden en ziet door openingen de smalle straatjes waar van alles te koop is. We dalen af voor onze lunch. Heerlijke Pita’s met falafel, eindelijk krijgen we die dan. Lekker uitgerust gaan we op weg naar de beroemde Grafkerk. De kerk van het Heilig Graf is een van de belangrijkste pelgrimsplaatsen, met name voor de Rooms Katholieke en de Oosterse Orthodoxen. Voor Protestanten is de plek vaak onherkenbaar, zij vinden hun plaats in de Graftuin. We lopen binnendoor de kerk van de Oosterse Orthodoxen. Ethiopiërs, prachtig sober.
17
Op de binnenplaats krijgen we van Hans uitleg hoe we het beste alles kunnen gaan bekijken, dan mogen we zelf onze gang gaan. Als we binnenkomen, zien we de Steen van de Zalving. Het verhaal wil dat Jezus hier gezalfd is op deze steen voor hij werd begraven. Deze aanraken is toch heel bijzonder. We gaan naar boven naar de Golgota, waar je de top van de heuvel kunt aanraken. Alles is omgeven met Grieks Orthodoxe versierselen, veel wierookvaten, goud versieringen afbeeldingen en veel mensen in lange rijen, devotie is ver te zoeken, je moet genieten van alles wat over je heen komt. Stil zitten we in een hoekje wat ons weer goed doet en wachten tot het tijd is om naar buiten te gaan. Al met al iets bijzonders. Hans wacht al op ons en we lopen weer de trappen af met de vele dingen in ons hoofd die we hebben beleefd.
Aanhangsel: Nog twee kleine gebeurtenissen: We zijn vanmorgen nog maar net op weg in de oude stad als er een Arabier voorbij komt, die ons Nederlands hoort praten, want hij begroet ons: Maar niet met goede morgen, maar met “kijken, kijken, niet kopen”. Wat later op de dag zien we tot onze stomme verbazing een tractor de trappen afrijden. Ook dit is Jeruzalem. Loes en Joke.
18
Dag 9, Woensdag 10 maart, Yad Vashem en Bethlehem Na een prima ontbijt vertrokken we om 8.30 uur naar 'Yad Vashem’ een centraal museum, gewijd aan de Holocaust, een indrukwekkend herdenkingscomplex. Na uitleg van Hans in de tuin waar ongeveer 14.000 bomen zijn geplant voor niet Joden, die veel betekend hebben voor Joden en vele levens gered hebben. Bij iedere boom stond een maquette met na(amen). Indruk maakte bij ons het verhaal van Joke, die samen met Hans de boom heeft gezocht en gevonden, van de ouders van haar vriendin. Lieve mensen die haar en vele anderen, veel liefde hebben gegeven. In de bus droeg zij later nog een gedicht voor. Om 10 uur konden we het museum in, om zelf te kijken en te ervaren. Bij het binnengaan voelde het of je een bunker inging. Een driehoek met aan het einde licht en bovenal grijs van kleur en somber. We zagen vele foto’s, documentaires, schilden, e.d. maar het blijft voor ons een mysterie, dat zo’n grote organisatie kon ontstaan die zoveel Joden kon vernietigen. Enkele nazi leuzen die ons opvielen: “The Jeros are our misfortune" en "der weg nach Palestina führt nicht durch diesen ort”. Daarna bezochten we de Synagoge met de eeuwige vlam, ter nagedachtenis aan de vernietigingskampen. Daarna het Childrens Memorial, met de honderden lichtjes in ’t heelal. We vervolgden onze reis en kwamen om 12.30 uur in Bethlehem bij de controle post van de Palestijnse autoriteiten. Via een overstap in een andere “Arabische” bus met Arabische gids en chauffeur, kwamen we aan. Na de lunch bezochten we de Geboortekerk van Jezus (Armeens, Rooms-Katholiek en Grieks-orthodox). We waren in de grotten, waarvan in één Jezus geboren is. Er waren mooie mozaïeken en daarna naar de Catharina kerk waar we samen het “Ere zij God en Stille Nacht, Heilige Nacht” hebben gezongen met veel passie. Via de souvenirshop werden we naar de grens gebracht, die we lopend passeerden. We werden opgewacht door onze ‘’eigen David” die ons naar het hotel bracht. Alweer een mooie en emotionele dag. Om 18.30 uur weer een dagafsluiting. ‘s Avonds na het diner werden we verrast door een “Pelgrims Certificaat”, uitgereikt door Hans voordat hij zijn lezing gaf over zijn Israël. Casper en Toos.
19
Dag 10: Donderdag 11 maart, Qumran, Ein Gedi, Masada, Dode Zee, Arad Gisteravond nog lang nagepraat over het verhaal van Hans. Duidelijk meer inzicht gekregen op de situatie van Israël, het blijft moeilijk. Om zes uur was het al volop licht toen we gewekt werden en er was al een hele bedrijvigheid op de weg. Het leven begint hier vroeg. Arad is vandaag ons einddoel. We stoppen in Qumran, Ein Gedi, Masada en in Ein Boqeq. Arad is een vestiging in de woestijn sinds 1921 en geldt met 11.000 inwoners als een van de meest succesvolle vestiging. Het wordt warm vandaag. De voorspelling van 35 graden komt uit. Drinken, drinken en zonnecrème bij de hand. Niet uit de bus zonder water. Links van ons ligt Samaria en rechts Judea, schapen op de berghellingen, Bedoeïen zwart gekleed wat altijd opvalt in de woestijn. De woestijn heeft nog een waas van groen, na deze maand zal het er dor en grauw zijn. Qunran: Op ons eerste doel vandaag bezoeken we de ruines van het klooster van de Esseenen. Zij hebben hier de komst van Jezus afgewacht. De Essenen leefden zo sober mogelijk om zo dicht mogelijk bij God te wonen, vergelijkbaar met de kluizenaars kloosters. Reinheid (wassen) en zuiverheid (dompelen) is erg belangrijk. Dit gaat zelfs zover dat als een ingewijde na het zuiverheidritueel een leerling Esseen aanraakt, hij zich opnieuw laat dompelen. Johannes de Doper heeft zeer waarschijnlijk bij de Essenen geleefd en is voor zijn inwijding vertrokken. De Essenen hebben alle 900 Bijbelboeken met uitzondering van het boek van Esther, overgeschreven. Dit omdat God in dit boek niet voorkomt. Na een korte film zitten we onder een groot tentdoek in de schaduw en door de woestijn omgeven en met uitzicht op een kleurrijke struik en kleine palmboompjes. We horen van Hans het verhaal dat de Essenen de bui op tijd zagen hangen en alle rollen, de overgeschreven Bijbelboeken, tijdig hebben verstopt in een grot en deze zijn pas in 1947 gevonden mede door het zoeken naar een verloren schaap. Hierdoor zijn we de leefwijze van de Essenen te weten gekomen. We eindigen in een prachtige winkel waar vooral de dames leuke koopjes doen en Hans een mooi boek koopt van ons presentje aan hem.
20
Ein Gedi: Dit is een prachtig natuurpark waar we een bijzonder mooie wandeling maakten en veel langer hadden willen blijven. Apart was ook het verhaal over de Klipdas, waar we enkele dieren van hebben gezien, Een dier niet groter dan een konijn maar met dezelfde skeletbouw als van een olifant. Met een “pure” natuur om ons heen wordt treffend het verhaal van David gelezen die zijn aanvaller te kijk zet en de Heer laat beslissen. Ein Gedi is een oase in de woestijn. Zoiets verwacht je hier niet en zeker zo’n hoge watervallen met wadi’s. We ronden het bezoek af met een goede lunch met friet.
Masada: Na een busrit langs de Dode Zee bezoeken we Masada, dat Rots betekent. Hier is in 3 fasen een burcht gebouwd, waarvan het 2e deel door Koning Herodus is gerealiseerd. Niet geliefd zijnde heeft hij toch voor een huzarenstuk gezorgd. Een eeuw later bleek hoe het fort 3 jaar bestand was tegen de aanvallen van een goed toegerust legioen van 10.000 Romeinen o.a. vanwege het uitgekiende watersysteem. Toen bleek dat het fort uiteindelijk toch door de Romeinen bezet zou worden, besloot men allemaal te sterven voor dit tijdstip zodat men zich niet hoefde te onderwerpen aan de Romeinen, maar alleen aan God. Doordat 2 vrouwen en 5 kinderen “vergeten” waren konden zij vertellen wat er zich precies heeft afgespeeld. Dode Zee en Woestijn: Zoals gezegd, we hebben de Dode Zee lang in ons vizier gehad in de busrit naar Arad. Zij is ongeveer 80 km lang en 14 km breed. Het waterpeil zakt elk jaar bijna 1 meter. Er was een open verbinding, die vervallen is en daarnaast de verdamping. T.o.v. 1930 komt er jaarlijks slechts 25 % van de hoeveelheid nieuw water in dan van wat er in 1930 in kwam (30 miljoen kubieke meter). Rechts van ons is tijdens de rit de woestijn en bij het laatste gedeelte is hij aan beiden zijden. Een spectaculair gebied vol met spelonken. Velen van ons gaan drijven in de Dode Zee. Een bijzondere ervaring! Hoewel het zicht vandaag niet helder was hebben we de kracht en de schoonheid van de natuur mogen aanschouwen in het voetspoor van Jezus. Wim en Jeannette. 21
Dag 11: Vrijdag 12 maart, David Ben Gurion, Netanya Dit verslag schrijf ik op een balkon op de 7e verdieping van het King Salomon hotel in Netanya met uitzicht op de prachtige Middellandse zee en de ondergaande zon. Waar heb ik dit aan verdiend? Maar goed, even terug naar vanmorgen.
Om 6.30 uur gaat de telefoon, vroeg dag, koffer pakken en ontbijt nuttigen en daarna richting de bus en om 8.00 uur vertrekken. Arad een prachtige stad, leuk winkelcentrum, een slaapstad midden in de Negev. Nou wij hebben er ook lekker geslapen daar, erg rustig. Na het ritueel van koppen tellen ( nee niet snellen), geeft de chauffeur gas. Trouwens Jos; maandagmorgen hoef je maar tot één te tellen, dat went wel weer. Via de weg 80 naar het zuiden, ook hier loopt, zoals Hans het zegt, shoarma open en bloot langs de weg. Al gauw zien we weer Bedoeïen nederzettingen, niet fraai, maar ook luxe kennen ze zoals te zien is aan de schotels en de aanwezige auto’s. Hun kinderen gaan met een schoolbus naar de stad, een hele vooruitgang voor deze bevolkingsgroep. Ondanks dat er geen water is (soms wel een bron / put), en ze geen elektriciteit beschikbaar hebben worden deze mensen relatief oud. Waarschijnlijk door de rust, zonder stress en het leven in en met de natuur. We zien ook kamelen (waarde 10.000 shekel, € 2000,-). Dit gebied kent ook de fosfaat industrie met een goede verbinding naar de kust voor de afvoer van hun producten. Na de plaats Dimona hebben we een korte pauze (ook de dozen voor de picknick gaan de bus in). In dit restaurant heeft de eigenaar Mosje Dvir zich op diverse foto’s laten vereeuwigen met beroemdheden van alle soorten. Dan verder zuidwaarts via de weg 25 naar de plaats van Ben Gurion. Onderweg vertelt Hans over de Sabra’s (grote cactussen), die oranje/rode vruchten levert die hard en stekelig zijn, maar na deze te hebben doorgesneden, zacht en zoet smaken. De Israëlische jeugd wordt hiermee vergeleken. Uiteraard was er een “Belg” die het niet zo nauw nam met de stekels en in het ziekenhuis belandde. David Ben Gurion, een beroemde persoon uit mijn jeugd, heeft hele grote verdiensten gehad voor Israël en zijn ontstaan. Deze gegevens zijn in alle boeken te lezen. Hij heeft de Negev uitgekozen, ondanks dat Galilea beter was geweest, maar daar waren de Arabieren al en hij koos voor de Negev. Deze man wilde van dit land één land maken, één volk en met één leger. Nou begin er maar aan, terug kijkend naar die tijd. Door zijn autoriteit, soms een 22
dictator, is Israël nu wat het is. Na zijn regeringsverantwoordelijkheid gaat hij wonen in een kibboets Sede Boqeer. Daar heeft hij zich gewijd aan de elementaire dingen van het leven. Hier is zijn huis als museum ingericht en zijn graf als gedenkplaats vereeuwigd. Hij overleed op 1 december 1973. Zijn graf ligt in een prachtig natuurpark met daarbij de uitkijk op de “Wildernis van Zin”. Als je als zo’n persoonlijkheid, je “ziel” en “zaligheid” wil neerleggen / achterlaten, met zo’n uitzicht op de watervallen en spelonken, dan heb je het wel bereikt, denk ik. Ik denk ook dat zijn onderzoekscentrum daar een prachtige plaats heeft en mogen de resultaten de mensheid ten goede komen. Dan rijden we met de bus het dal in en we gaan wandelen door de kloof van Ein Avdat, (die we boven bekeken hadden) naar boven. Een weg van klimmen, klimmen en nog eens klimmen, steile trappen van steen en nog steiler van ijzer. Maar we komen boven en hebben ontzettend genoten van deze survival. De foto’s zullen het wel laten zien.
Dan picknicken naast de bus en nagenieten. Wij rijden nog zuidelijker, komen langs een sterrenwacht en zien de wijnranken voor de goede wijn uit de Negev. Dan naar de Mitspe Ramon Krater, een
prachtig gat, door de natuur gevormd en nu een prachtig dal met vele kleuren gesteenten. Na dit genieten aanvaarden we de reis naar het noorden naar Netanya.
Beste mensen: bijna aan het eind van deze reis wil ik alvast een voorschot nemen om mensen te bedanken. Ik begin bij de chauffeur die ons bracht op elk plekje met een groot gemak. Bovendien krijgen we telkens een Israëlisch woord te leren zoals Bokotov – goede morgen. Trouwens een mooi staartje heeft hij. Dan onze Nederlandse, Israëlische (of andersom) geestdriftige reisleider Hans, die veel onthouden heeft van zijn schoonvader (meestal is ’t toch de schoonmoeder), dan Jos die zijn kudde bij elkaar houdt en Elly bijstaat. Als laatste natuurlijk Elly alle lof. Hoe ik dat moet omschrijven weet ik niet. Ik noem wat namen dirigent, aanwijzer, moeder overste, zorgzame vrouw, in een woord prachtig en geweldig. Veel dank, een uitgebreid verslag komt nog. Rieny. 23
Dag 12: Zaterdag 13 maart (Shabbat), Megiddo en Caesarea Om half negen staat de bus weer voor ons hotel klaar. We worden door de chauffeur begroet met “Shabat Shalom” dit is prettig weekend. De avond ervoor zijn we met z’n allen –onder begeleiding van Hans- nog naar een gezellig terrasje geweest en hebben daar wat gedronken. We hebben een mooi hotel, King Salomon hotel – vlak aan de Middellandse zee – in Netanya – een eindje boven Tel Aviv. Ook vandaag weer prachtig weer, maar minder heet dan gisteren in de woestijn. We gaan vandaag maar een halve dag op pad, het is onze laatste excursie, vanmiddag zijn we vrij. We gaan vanmorgen naar twee steden: Megiddo en Caesarea. Volgens Hans gaan we een partij oude stenen bekijken! We maken een mooie tocht langs de kust, een vruchtbare streek, mooie natuur, prachtige palmbomen en bloeiende struiken. Ook zien we veel industrie terrein, een op Russische kolen werkende elektriciteitscentrale, een ontziltingsinstallatie. Wie weet, wordt het waterprobleem nog eens opgelost! We zien veel visvijvers – o.a. karpers, ook sinaasappelboomgaarden en bananenplantages. Hans vertelt onderweg wat over het paasfeest (Pesach) wat hier groots gevierd wordt, een echt familiefeest, uitgebreid eten en alle symbolische gebruiken. Wij rijden gedeeltelijk over een vierbaanse autoweg. Hans vertelt over de Egyptische opstand van ca 1479 voor Chr. en de grote veldtocht, waarvan toentertijd reeds een uitvoerig verslag is gemaakt. Dit geldt zo ongeveer als het begin van de militaire geschiedschrijving. We rijden door een streek van Arabische dorpen waar het over het algemeen vrij rustig is. Er staan mooie grote huizen waarin de hele familie – ook getrouwde kinderen- wonen. We komen aan in Megiddo, een historische rijke plaats. We bezoeken hier een mooi park – een tel (heuvel)met opgravingen. Ca 5500 jaar geleden was hier al een nederzetting. Er zijn overblijfselen uit de tijd van Koning David en van Koning Salomon, er zijn hier 17 religieuze plaatsen gevonden. Megiddo wordt ook in de Bijbel genoemd: in Koningen 9. Het gebied omhelst de periode van 1500 tot 1000 voor Chr. De tel van Megdido was een administratief centrum van Koning Salomon (Bijbel: 2 Kronieken). De stoeren onder ons maken weer een flinke klimtocht. We rijden verder en komen aan in Caesarea. Een prachtige stad, mooie bloemperken, mooie huizen, veelal met zwembad en hier zelfs golfbanen. Men noemt het: het Wassenaar van Israël. We gaan naar een prachtig park met veel ruïnes. Koning Herodes bouwde op deze plek in de eerste eeuw, in een paar jaar, een grote nieuwe stad met een grote haven aan zee, een haven voor 100 schepen. Hij bouwde een zoetwaterbad in zee. Hij legde een paardenrenbaan aan en hield hier elke vier jaar wedstrijden 24
(Olympische spelen). We maken in dit park een mooie wandeling langs de zee, later namen de Kruisvaders deze plaats over. We gaan naar het Romeinse theater, enkele koorzangers onder ons gaan weer zingen maar komen tot de conclusie dat de akoestiek hier niet zo geweldig is. Hans leest enkele Bijbelteksten. Ook Petrus en Paulus zijn op deze plek van Herodes geweest. Caesarea is dikwijls in andere handen geweest en zo kwam het voor dat op ongeveer dezelfde plek waar de tempel van Rome stond (tijd van Herodes) een Byzantijnse kerk, een Moskee en een Christelijke kerk hebben gestaan. De Amerikaan Rothshild heeft veel betekend voor de opbouw van Caesarea. In het park van Caesarea sluit Hans de Bijbel, de excursies zitten er op. We rijden terug naar Netanya. Na een heerlijke lunch buiten op het terras, gaat ieder zijns weegs. De rest van de dag is vrij om ons voor te bereiden op de thuisreis van morgen. Ook dit was weer een zeer waardevolle dag.
Journalist voor een dag: Erna.
25
Dag 13, Zondag, 14 maart, de thuisreis Nadat we gisteren de excursies hadden afgesloten en de lunch hadden genuttigd, zijn we met zijn drieën gaan zwemmen in de Middellandse zee. Toen nog een wandeling langs de kust en de trap van 125 treden naar boven naar het hotel. Dit leek echt op vakantie. Maar daarmee niet bedoelt dat de reis geen vakantie was, maar wel anders en dat had ik niet willen missen. Daarna de laatste dagafsluiting. Om 18.30 uur hadden we ons weer verzameld in een ruimte nabij de eetzaal. Elly had een speciaal boekje gemaakt voor deze viering. Het was weer een mooie, ingetogen viering waar we met zijn allen met grote dankbaarheid op terug kunnen kijken. Het geeft iets extra en doet goed. Daarna het diner, op de Shabbat met o.a. het gerecht waar Hans niet zo van gecharmeerd was, maar toch goed smaakte. Daarnaast was het weer rijkelijk voorzien van andere gerechten. Het was weer smullen. ’s Avond nog even naar de stamkroeg en via het strand naar het hotel. De volgende ochtend worden we niet gewekt, maar om 7.30 uur zitten Elly en Jos al te ontbijten, de diehards. Ik schuif aan en geniet van ons laatste ontbijt in Israël. Daarna heerlijk wandelen langs de zee, wat foto’s gemaakt van prachtige beelden, ook nog wat gewinkeld en toen om 11.45 uur was het echt, de koffers in de bus en via Tel Aviv naar het vliegveld. Onderweg nog even een opstopping voor een autobrand en even verder kreeg een vrachtwagen een klapband, de bus kon hem gelukkig ontwijken. Dat zal toch geen voorbode zijn, dacht ik nog. Daarna neemt Elly het woord en leest een lezing voor en we zingen nog een lied. Daarna begint het bedanken en de hele bus zingt van David bedankt, David bedankt, David, David bedankt. Hansje bedankt, Hansje bedankt, Josje bedankt, Josje enz. en dan met nog meer enthousiasme Elly bedankt, Elly bedankt, Elly, Elly bedankt. Om 13.00 uur komen we aan op het vliegveld, afscheid nemen van David, koffers pakken en naar de eerste controle. Daar aangekomen neemt ook Hans afscheid en daar staan we dan. De BTW teruggave mislukte daar de bon wel, maar de producten niet getoond konden worden, die zaten in de koffer. Een zenuwachtig wachten was ons deel, dan weer wel, dan weer niet controle. Uiteindelijk werd in groepen gevraagd of we de koffer zelf beheerd hadden, geen cadeau voor anderen hadden aangenomen enz. enz. Toen de koffers door de scan, sommige kregen een label, maar de meeste niet en dat was dus bij de volgende controle openmaken. Alles wat in plastic tasjes zat werd eruit gehaald en weer vragen van alles zelf gekocht, geen cadeau, enz. enz. Gelukkig waren er een paar die de koffer met moeite hadden dicht gekregen die nu niet hoefde te openen. Alles weer inpakken en naar de volgende post. Daar ging de koffer op de band en kregen we de zitplaatsen toegewezen. Daarna ons lunchpakket en het blikje cola genuttigd en op naar de gate, eerst 3 en toen toch naar 7. Daar nog even wachten en dan weer via een controle richting 26
vliegtuig. Je wordt wel bezig gehouden zo. Om 16.25 vertrekt het vliegtuig en verlaten we Israël. Na koffie, lunch e.d. vliegen we met onderweg windvlagen, net een kinderkoppenweg zo voelt dat. Om 21.30 uur Israëlische tijd landen we op Schiphol en om 20.45 uur Nederlandse tijd hebben we de bus van Gademann al gevonden en rijden we met koffers en al richting Zevenaar, dat ging supersnel. Tijdens deze bustocht doen we een laatste gebedje en zingen een lied, de sfeer is er nog. Elly bedankt allen ook namens Jos voor deze goed geslaagde reis, een rijke ervaring voor ons allen die we mogen koesteren en zeker mogen meenemen in ons verdere bestaan. Nou Elly en Jos dit ging jullie goed af, wie weet! Nadat iedereen het thuisfront heeft ingelicht komen we om 23.00 uur aan bij het station in Zevenaar. Daar wordt het een heen en weer geloop, zoeken naar de ophalers, koffers zoeken, afscheid nemen van elkaar en al voorzichtig wat afspraken maken voor het vervolg. En dan staat Elly met een brede glimlach dit alles te aanschouwen en zag dat het goed was. Laatste tijdelijke journalist Rieny. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MET DANK
AAN
ONZE
GIDSEN 27
