VERSLAG VAN HET TWEEDE INTERNATIONAL.E CONGRES VOOR TOEGEPASTE LINGUISTIEK, GEHOUDEN TE CAMBRIDGE VAN 8-12 SEPTEMBER 1969
door:
Drs. J.M. Ulijn, Groep Talen
INHOUDSOPGAVE pag.
.!.
VERANTWOORD!NG
!
B.
VERSLAG BEZOEKEN
1
1.
Talenpractica van de universiteit van Cambridge
1
1.1 Cursussen die in gebruik zijn 1.2 Luistermateriaal zonder tekstboek
2.
.3 11
Talenpraetica van het Cambridge-shire College of Arts and Technology
12
.3.
Tentoonstelling boeken en talenpractica
15
C.
SECTIEVERSLAGEN
18
1.
Language test-materials (sectie 10)
18
2.
Measurement and classification of second language error
19
Verslag sec ties 4, 6, 7
21
,~
,.1 Talenpracticum
22
,.2 Centrum voor vreemde talenonderwijs aan universiteit of hogeschool
2.3
,., Zelfstudie
26
3.4 Adult Education
27
'.5
Vaktalen - Langue. de specialite - Languages for special purposes
29
,.6 Teaching-machines
.30
3.7 Computers
32
D.
.35
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
LIJST VAN BIJLAGEN
(H~t
bl.ek oBdo-enlij-komall-ebijlagen·waarnaar in
dit rapport verwezen wordt bij te sluiten. Indien gewenst kunnen alsnog fotocopie-&nwordenioe-g-ezond-en) • - Abstracts,
Second International Congress of Applied Linguistics Cambridge 8th - 12th Septem~er 1969.
- Second circular
(programmaboekje en lijst van deelnemers).
- Audio-visual equipment, E.J. Arnold (prospectus). - Cassetlab. Cybervox (prospectus). - Unitutor - Tsjechische universele leermachine (prospectus). - Dr. D. van Abbe - Teaching materials for the year 2000. stencil van lezing gehouden in sectie 6 van het tweede congres voor toegepaste linguistiek te Cambridge (7-12 sept. '69). - W.A. Bennett - Tape accession and classification. - F. Brodtkorb - Communication requirements in a language learning system and their costs. - Formula for comparing direct and remote access systems. (sectie 6) - Prof. O. Fujimura - Technological developments for language learning, algemene lezing. - I. Lake
- The Cost effectiveness of the direct distribution of programmes compared with dial access systems (sectie 6).
- Prof. G. Nickel - Applied Contrastive Linguistics, algemene lezing - W. Prescott - Continual Assessment of a language course (sectie 10). - Mevr. M. Sculthorp - Plan of the language Centre, Cornwallis Building University of Kent at Canterbury (sectie 6). - P.A.M. Seuren - Het talenpraoticnm aan de Universiteit van Cambridge in: Stam Stem nr. 15, dec. 1968 page 5-9. - Dr. A.E.H. Tonkens - French (sectie 6). - R.C. Turner -
television-co~se
and its evaluation
CARLOS, computer-assisted instruction in Spanish (sectie 6).
- J.A. Upshur -
Productive communication testing progress report , (sectie 10).
- Prof. M. Valette - Table of Foreign Language Objectives (sectie 10).
.,
In het rapport bevinden zich de plattegronden van de volgende talenpractica: page
1. Talenpractica van de Universiteit van Cambridge
(tig. 1)
2. Talenpractica van het College of Arts and Technology te Cambridge
(fig. 2)
2
3. Plan of the Language Centre, Cornwallis Building.
(fig. 3)
24
.
I
!.
VERANTWOORDING
Dit rapport beoogt een bijdrage te zijn tot de discussie over de rol t, .•
van de toegepaste linguistiek aan een technische hoges~~ool in het algemeen en die van het vreemde talenonderwijs in het bijzonder. Het draagt een bijna uitsluitend informatief karakter en het zou wenselijk zijn tijdens b.v. een afdelingscolloquium nader op enkele punten in te gaan. De vragen waarop ik getracht heb tijdens het Congres in Cambridge aen antwoord ta vinden betreffen twee terreinen: 1. de organisatie van het vreemde talenonderwijs aan een technische hogeschool; de inrichting van een optimale zelfstudiesituatie (talenstudio) en een talenpracticum met het cursusmateriaal wat daarbij hoort. 2. het linguistisch didaktisch onderzoek dat zich vooreerst richt op de vraag met welke vreemde-taalmoeilijkheden de studenten geconfronteerd worden in hun opleiding (diagnostische fase aan de hand van foutenanalyses e.d.) en vervGlsens welke methoden en tec~nieken het meest geschikt zijn om tot een redelijke vreemde taalbeheersing te komen in het kader van de ingenieursopleiding (evaluatie- en programmeringsfase). Beide terreinen onderwijs en onderzoek hebben in hoge mate de keuze van het programma te Cambridge bepaald. Een bezoek werd gebracht aan de talenpractica van de Universiteit van Cambridge en die van het Cambridge-shire College of Arts and Technology. Op de tentoonstelling van boeken en talenpractica die tijdens het congres gehouden werd waren de belangrijkste Engelse en Amerikaanse uitgevers en fabrikanten aanwezig. Het Congresprogramma omvatte een 7-tal algemene lezingen gevolgd door discussie: 1. The Applications of linguistics: Prof. B. Malmberg 2. Neurolinguistics of the adult: Prof. H. Hecaen
3. 4. 5. 6.
The Uses of SOCiolinguistics: Prof. J. Fishman Applied Computational Linguistics: Prof. D. Hays Technological Developments for language learning: Prof. O. Fujimura Applied contrastive Linguistics: Prof. G. Nickel
7. Linguistic factors in Communications Engineering: Prof. K. Stevens •• I I
II
Daarnaast hielden een 15-tal secties in de ochtend- en aantal werkbijeenkomsten.
1
midda~ren
een
).
Gekozen is voor deelname aan de volgende secties: - Research in the Psychology of Second language learning (sectie 4) - Technology of language learning (sectie 6) - Language teaching materials (seatie 7) - Language test materials (sectie 10) - Measurement and classification of second language error (sectie 11)
In de eerste 3 secties waren onder mear de volgende punten uitermate interessant: de nieuwste ontwikkelingen van het talenpracticum, de organisatie van een service-centrum voor vreemde talenonderwijs aan universiteit of hogeschool, de mogelijkheden van de zelfstudie met name in het onderwijs aan volwassenen en het gebruik van teachingmachine en computer in het talenonderwijs.
1
) zie Second Circular, programmaboekje van het tweede internationale oongres voor toegepaste taalkunde te Cambridge, september 1969.
-1-
B.
VERSLAG BEZOEKEN
1. Talenpractica van deuniversiteit van Cambridge
Zowel het audio-visuele talenpracticum als het library-access practicum bevat 30 kabines en is gelegen in hat souterrain van hat collegezalencomplex (Lecture-block) aan de Sidguick-Avenue. Deze ligging biedt het voordeel dat er geen ramen zijn die geluiddicht moeten worden gemaakt, terwijl de air-conditioning erg goed is. In de fonotheek vindt men bandenmateriaal voor de zelfstudie van maar dan 30 talen. Aan de overzijde zijn de tekstboeken te vinden. Er is een uitgiftebalie, maar daar wordt geen gebruik van gemaakt. De spoelen zijn groot, ~ 15 em, en vereisen dus veel opbergruimte. De gebruikte recorders zijn breed (merk Shipton) waardoor de kabines ~ 75 cm breed moeten zijn. Verdera technische details zijn mij helaas niet bakend. De galuidsweergave is goed. In het audio-visuele lokaal is een gesloten televisiecircuit toegepast, een toestel per kabine (Japans merk Ikogami). Het bedieningspaneel re.p. bedieningspaneel + opname-studio (controlrooms) zijn van de practica gescheiden door een glaswand. De tabines staan in normafe klasopstelling met middengang met dien verstande dat in het AV-practicum de studenten met de rug naar de opname-studio zitten. Alle kabines zijn zichtbaar vanuit de control-rooms. Er is weinig licht in beide practicums doordat iedere kabine een privelamp heeft die aan en uit kan worden gedaan. Dit heaft een isolerende invloed op de student die.er werkt. In het AV-gedeelte is geen minimum projektie-hoogte in acht genomen (de hoogte is + 2t meter), hetgeen geen bezwaar is omdat aebruik wordt gemaakt van close-circuit televisie. Nieuwe bezoekers van het zelfbedieningsgedeelte schrijven zich in en krijgen op vertoon van hun collegekaart een speciale toelatingskaart voor het practicum. Er is, full-time, een steward in dienst die de mensen adviseert welke methodes ze moeten gebruiken. Er is praktisch geen controle en geen strikte surveillance. De diefstal van banden is erg groot. Sinds de oprichting van het talenpracticum zijn meer dan 1000 banden verloren gegaan. Signalering van bezoekersaantallen vindt a11een plaats via regelmatige steekproeven. Vijftig procent van het aantal bezoekers komt uit niet-literaire faculteiten, de andere helft
•• /2
Universiteit van Cambridge zie artikel van P.A.M. Seuren in: Stam Stelll 10, dec. 1968
i
5 ...
5'.5 '"
:t
=
garderobe E
fono-
garderobe
I· balie I
B
-of
r- -1'- -4
ticum)
5 x 6 plaatsen
1----+---1
t- - -/"---i
f- - -4- --~
F--+---t
I---t---+
t-- -.f--~
,
.... ---1---1
1--- --I- --+
1--- -t-- --I
,--4---1
/"---1---1
1---+--+
~ontrolroom) TV opname studic + lerarenpaneel
.
I-:- - -j-
.... -' ~pas
_ _
--1-
~
.... - -I---i
x>r
tcontrolroom) leraren- T c, paneel" ,
workshop
;-;
A
1---+-'-1
(audio-visueel prac· .... --1--
"'+I
rie'tfhodes
theek
+---r-"1
I
workshop moederbanden
5 x 6 plaatsen libra 7-access syste ~
steware
r
recordingt-room
j
"""'-----~L---.........
x) deur met opschrift: "Enquiries"
-3zijn letteren-studenten, die ook altijd onder leiding gebruik maken van het audio-visuele practicum o.a. voor praktische fonetiek. Dankzij veelvuldige bezoeken kon ik constateren dat het vooral buitenlandse studenten waren die Engels kwamen leren. Het aantal Engelse tekstboeken en banden bleek Teal te gering. De bezetting was steeds ongeveer 50% in een tijd dat de oolleges nog niet begonnen waren (begin september). Het zelfbedieningsgedeelte is dagelijks open van 8 tot 5 uur. De heer J.H. Trim, phonetious, en WeA. Bennett, direkteur van het talenlaboratorium demonstreerden ons het audio-visuele gedeelte. In iedere kabine bevindt zich een spiegel waarin men zijn lipbewegingen kan controleren die worden voorgedaan op het t.v.-scherm. Om bepaalde mondstanden duidelijk te maken wordt gebruik gemaakt van een zoomlens. De koptelefoons isoleren in de praktijk uitstekend, maar zijn erg zwaar. Film, dia's en allerlei illustratief materiaal kunnen via de t.v.-camera gepresenteerd worden. Er wordt gebruik gemaakt van "phased drills" vooral om intonatiepatronen in te oefenen. Dit materiaal wordt als conferentiemedium gebruikt, maar niet toegepast in een zelfstudie-situatie met video-opnamen.
1.1
Cursussen die in gebruik zijn
Afgezien van een English Business oourse zijn er geen speciale vaktaalcursussen. In deze leemte zal worden voorzien naar gelang er goed materiaal op de markt komt. Men programmeert zelf cursussen in samenwerking met de British Council (The Turners). Met name voor Engels is er veel eigen, vooral fonetisoh mat~aal. Ook wordt een Nederlandse cursus ontwikkeld met de Vrije Universiteit van Amsterdam. De Nederlandse cursus van Lagerwey is in gebruik. Bij de audio-visuele cursussen Chinees, Arabisch en Hebreeuws wordt veelvuldig een gesloten televisie circuit benut.
1
)
De steward heeft nog enkele nuttige wenken gegeven t.a.v. de codering van de voorradige cursussen. Banden en tekstboeken dragen dezelfde code, zodat vergissing uitgesloten is. Een copie van de betreffende regeling is ons inmiddels toegezonden. 2). Hoewel deze slechts ten dele in de 1) P.A.M. Seuren. Het talenpracticum aan de Universiteit van Cambridge in: Stam Stem, nr. 15 dec. 1968, page 5-9. 2) Zie bijlage "Tape accession and classification".
../4
-4-
Nederlandse situatie bruikbaar is, verdient zij toch aandacht. De banden zijn door veelvuldig en ondeskundig gebruik erg aan slijtage onderhevig. Banden worden verkeerd teruggezet, zijn vaak slordig opgespoeld waardoor de volgende gebruiker in moeilijkheden komt. Conclusie voor THE-talenstudio: Zeker wanneer geen deugdelijk cassettesysteem voorhanden is, zal een goede controle noodzakelijk zijn om diefstal en snelle en verregaande slijtage van hard- en software te voorkomen. De taak van een Eindhovense steward(ess) zou zijn: 1. Insohrijving van nieuwe cursisten en verstrekken van deelnemerskaart.
2. Statistische verwerking van bezoekersfrekwentie per dag en per taal.
3. Adviezen t.a.v. de te kiezen cursussen.
4. Uitgifte
~
uitleenbanden en teksten, ontvangst en controle met
bijbehorende administratie.
50 Aanwijzingen voor het gebruik van het materiaal en een'eerste introduktie. Hier voIgt een lijst van cursussen die te Cambridge in gebruik z1jn: taalcursus
auteur(s)
uitgever,plaats jaar (voor zover bekend).
1. Arabic
Charles A. Ferguson
CAL - MLA
Moukhtar Ani
Washington
2. Arabic Egyptian
Linguaphone
3. An introduction to Modern Arabic Ziadeh and Winder
Oxford University Press
4. IRAQI Arabic
Holt Spoken Languages Series
5. Bengali
Linguaphone
··/5
-5taalcursus
auteur(s)
uitgever, plaats etc.
6. A bulgarian textbook for foreigners St. Ghinina - Ts. Nikolova L. Sakarova
7. German
Naouka i Izkoustvo
A.L.M. level 1, 2, 3 Harcourt, Brace, World
8. BBC-t.v. Deutsch (German for beginners) Komm mit 1, 2, 3 Wir sprechen Deutsch
9. Taperecordings of German texts:
Deutschen Auslandsdienst fur Rundfunk und Fernsehen. Freiherr von Waltershausen K.G. 532 Bad Godesberg HeerstraBe 58 West-Deutschland
10. a) Beginning Chinese b) Intermediate " c) Character text for beginners intermediate John de Francis Teng Chia-Yee d) ProdUnciation of Chinese
11. Character text for Mandarin Yuen Ren Chao
New Haven and London, Yale University Press, 1964. (Institute of far Eastern Languages).
Harvard University Press, Cambridge Massachusetts
-6auteur(s)
taalcursus
Linguaphone Regentstreet 207-209 London
12. Greek: vocabularies
13. Hausa basic course
uitgever, plaats etc.
Carleton. T. Hodge and
Foreign Service
Ibrahim Umaru
Institute, Howard E. Sollenberger, Dean. (1963)
14. Hebrew: American version of the CREDIF-course
Centre for curriculum development in audio-
- plaatjesboek - werkschrift
visual language teaching. 1966 Chilton Books New York
15. Haitian Creole Basic Course Programmed Introduction + tape· script
Dept. of Linguistics Indiana University Bloomington-Indiana
Valdman, Joseph Windsor (NDEA) Institute ot Oriental Studies, Cambridge . . ('zelf geprogrammeerd)
16. Hindi programmed by the ~ ~.
<
17.
Hungarian (illustrated)
Col~qu±Al
18. Learn Hungarian
A.H. Whitney
Rontledge ~egan Paul Ltd. Broadway House: 68-74, Carter Lane London EC 4
Zoltan Bankidi, Denes " Jokay, Szabo
Tankonyvkiado Publishing House for Textbooks, Budapest, 2nd ed. 1965
··/7
-7taalcursus 19. Danish An elementary grammar and reader.
auteur(s) Elias Bredsdorff
uitgever, plaats etc. Cambridge University Press, Bentley House, 200 Euston Road, London NW 1, 3rd ed., 196,5
20. Teach yourself Czech (serie van 20 talen)
W.R. and Z. Lee
The English University Press Ltd., St. Paul's House, Warwicklane, London EC 4
21. Czech
Linguaphone
22. Spoken Danish Spoken languages series
Holt
23. Speak Dutch
Lagerwey
24. Dutch basic course: stenoils, zelf geprogrammeerd 25.. Irish
Linguaphone
26. Icelandio
Linguaphone
a) vooabulaire b) book 27. Italian
A.L.M.
level 1 + 2 Harcourt, Brace, World
28. Talking Italian BBC course 29. Finnish a) conservation b) text
Linguaphone
30. French
A.L.M. level ~1 2, 3 Harcourt, Brace, World
-9taalcursus
auteur(s)
31. French
uitgever, plaats etc. Linguaphone
a) pour les ecoles b) vocabulaires
32. A course in technical and commercial French: Des machines et des hommes
Audivox - Harrap RTF, 1964 Rotterdam
Leonce Clement Charles Bouton
33. Starting French BBC Bonjour Franyoise
34. French
pronunciation
Guitard, Marandet
(ill. )
35. Japanese beginning
Cambridge University Press
Eleanor, Hare, Jorden
New Haven and London, Yale University Press
1963 36. Teach yourself Japanese
The English University Press Ltd.
+ grammar
37. Japanese
Linguaphone
38. Luganda
Linguaphone
39. Spoken Norwegian
Hangen, Chapeman
40. Elementary Norwegian
University of Oslo
Draft of an audio-lingual method Bjarne Berulfsen Philips Bvardeman
41. Persian basic course units 1-12
Holt, New York
Serge Obolensky Kambiz Yazdan Panah Fereidoun Kiraje Wousi
International Summer School 1964, Skriveshed Oslo 1965
CLA/MLA Washington, School of language and Area Studies, FSI Depto of State
-9taalcursuB 42. Let's learn Polish (basic)
auteur(s) Zofia Bastgen
43. Portuguese
uitgever, plaats etc. Wiedza Powszechna Warszwawa 1961 Linguaphone
a) vocabulary b) conversation 44v Portuguis contemporaneo Rob. Lado
2 delen
Mattoso Camara Maria Isabel Abren Elea Ramen
Richard J.O'Brien S.J. Georgetown University Press, Washington DC 20007, Catalogue card number 66-25520
45. Russische literatuur op stencils
46. Russian
A.L.M.
level 1, 2, 3
47. Short Novels: Foreign language Publishing House - Moscow 48. Serbo-Croation Basic Course FSI
Janko Janhovic (Sollenberger)
Carleton, T. Hodge Washington, DC, 1965
49. Spanish for beginners BBC oct. 1964 50. Spanish 51. Audio-Spanish
A.L.M. A.G. de Paredes
level 1, 2, 3
Cassell Audio text series London
35. Red Lion Square London WC 1 1966 52. Ealing Spanish Introductory course in Spanish
Longmans
-10taalcursus
53. Spanish pronunciation (ill.)
54. Learn Swedish
auteur(s)
uitgever, plaats etc.
Fitzgibbon Merino Lima de Freitas
Cambridge University Press
Almquist, Wiksell
Stockholm, 1964 Institute for English speaking students, University of Stockholm
55. Swahili basic course
FSI Carleton, T. Hodge
56. !!! basic course
FSI Carleton, T. Hodge
57. Turks stencils 58. A manual of spoken Tibetan Lhasa dialect
Seattle 1964 University of Washington Press
Kun Chang Betty Shefts
59. Yoruba
FSI Carleton, T. Hodge, 1963
60. Urdu
Linguaphone
61. Learn to speak Welsh
Wolfe Publishing Ltd. 10 Earehorn Street London WC 2
62. Listen and learn the Welsh language WEDA Caernarvon
Welsh Economic Development Association Ltd.
63. Engels level 1, 2, 3 zelf geprogrammeerd. stencils •• /11
-11-
taalcursus
auteur(s)
uitgever, plaats etc.
J.D. O'Connor
Longmans
64. English pronunciation. stencils 65. Intonation of Colloquial English
G.F. Arnold
66. Realistic English
Oxford University Press
67. A modern course in business
Oxford Uni versi ty pressi
English
1.2 Luistermateriaal zonder tekstboek
Om de luistervaardigheid te oefenen zijn allerlei geluidsopnamen aanwezig: radio-nieuws-uitzendingen (BBC), literatuur, gedichten, dialogen, hoorspelen, drills, muziek (o.a. Afrikaanse muziek). Verder zijn er banden ingesproken door een aantal buitenlandse studenten, die allerlei interessante onderwerpen behandelen en hun eigen land in hun eigen taal presenteren b.v. Argentinie, Frankrijk, en Zuid-Afrika. Verder trof ik een aantal in Cambridge gehouden buitenlandse toeapraken op band aan, in overeenstemming met het idee dat de laatste tijd aan de THE is ontwikkeld. Ook in onze talenstudio is sinds kort dergelijk materiaal aanwezig. Een linguistisch minder gelukkig voorbeeld was de toespraak door Paus Paulus in het Frans gehouden voor de Verenigde Naties in New York, hoewel dergelijk authentiek, actueel materiaal erg motiverend zal werken. Voor de .olgende talen was luistermateriaal aanwezig: Chinees, Frans, Engels, Pools, Tibetaans, Russisch, (Argentijns)-Apaans, Spaans, Tsjechisch, Italiaans, Japans, Portugees, Hindi. Ook zijn er diverse banden overgenomen van grammofoonplaten. Literatuur: 1) Talenpracticum van Cambridge
P.A.M. Seuren: Stam Stem nr. 15 p.5-9 dec. 1968
-12-
2) W.A. Bennett - Selfinstruction in Language Learning - Linguistic and psychological factors. (W.A. Bennett is hoofd van het talenpracticum van de Universiteit van Cambridge) Deze lezing waarvan de korte inhoud te vinden is op p. 62 van de "Abstracts" heeft niet plaats gevonden.
2. Talenpractica van het Cambridge-shire College of Arts and Technology Gastheer: Dr. D. van Abbe: hoofd van de Afdeling Vreemde-Talenonderwijs. De qua inhoud en presentatie uitstekende verzorgde lezing van Dr. van Abbe in sectie 6 over "Teaching materials for the year 2000", waarnaar elders verwezen wordt, deed grote verwachtingen koesteren t.a.v. de talenpractica aan zijn Technische Hogeschool. Bestaat het practicum van de universiteit pas 3 jaar, Dr. D. van Abbe kan al op 7 jaar talenpracticum-ervaring bogen. Deze hogeschool heeft 250 dagstudenten en 1000 avondstudenten terwijl nog eens 500 studenten een middelbare technische opleiding volgen. De studenten nemen deels verplicht deels facultatief aan het vreemde talenonderwijs deel. De getroffen voorzieningen doen vermoeden dat ook van deze laatste mogelijkheid een druk gebruik wordt gemaakt. Na 7 jaar is de huisvesting van de talenpractica niet meer uitstekend te noemen. Zij zijn gevestigd in grotendeels houten noodgebouwen, wat de akoestische kwaliteiten niet bevordert. Overigens zijn ze wel erg rustig gelegen tegenover de buitenmuur die grenst aan een tuin. Dr. van Abbe heeft 4 lokalen: A) een audio-passief lokaal met een opstelling zoals talenstudio THE, waarover hij niet erg te spreken is. (merk Pij"
inmiddels overgenomen
door Cybervox), met lerarenpaneel. (16 lesplaatsen) B) Een audio-visueel ingericht lokaal met diaprojektor, bandrecorder, bord, projektiescherm en 2 rijen stoelen met vast schrijfblad (16 lesplaatsen). De opstelling is dezelfde als die in het Centre de' linguistique appliquee van Besanyon. (zie fig. 2)
•• /13
-13· fig.20pstelling in Talenpracticum
1:-:'
.=
~
j \
!f
lokaal A
n
:1
:'\.
A-P practicum
I ~:i
H ~: "
M "
+--+
.-+
~ t--+
+-f
+~
-t -i
I +-t~
;)
,.
.--.
lokaal B
-'-+.
Audio-visueel lokaal
IDQ/ lera,&n· p"tleel
"
i
lokaal C : A.A.C.-practicum
•• /14
-14-
c) Twee audio-aetief-eomparatieve praetiea met ieder 16 kabines.
Het 7 jaar oude praeticum is toegarust met Pij'-apparatuur(normale klassieke band). Ret nieuwe practicum is voorzien van Cybervox. Dr. van Abbe is echter niet geheel tevreden en zou liever Shipton ingevoard hebben, het mark van de Universiteitstalenpractica van Cambridge. De banden van Cybervox zijn opgeborgen in een soort grote tweegatscassette, waarvan mij de verdere details niet bekend zijn. In ieder geval wordt deze niet benut voor het zgn. zelfbedieningssysteem. (zie fig.2) In beide practiea bevinden zich speciale witte plastic borden die met viltstiften beschreven worden. Dit heeft het voordeel dat er zo weinig mogelijk stof bij de apparaten komt. Ret uitvegen gebeurt met een soort waterborstel en lijkt nogal omslachtig. Midden tussen de kabines is een grote ruimte uitgespaard die benut wordt veor oefeningen onder leiding. Of hierbij ook technische apparaten die de studenten uit hun opleiding kennen, in de vreemde taal worden gedemonstreerd, is mij niet duidelijk geworden. De ruimte lijkt me erg gesehikt ervoor •. D) Eigen inspreek- en eopieer-studio ingericht. Merk: Revox~"' zoals het van Nijmegen die bezit. De studio besehikt over Philips-apparatuur.
in een apart staand gebouwtje talenlaboratorium van de Universiteit van de Universiteit van Cambridge De ervaringen met Revox zijn beter.
Ret talenonderwijs geschiedt grotendeels onder leiding. Er zijn ± 20 partof full time leraren in dienst, het laatste is niet erg duidelijk. Per week zijn slechts 5 uur gereserveerd voor zelfstudie. Dr. van Abbe is tegen dit systeem. De studenten die een taal als keuzevak kiezen wonen per week 7 lessen bij. Op een aantal van 12 lessen worden er 3 doorgebracht in het talenpracticum. (Deze verde ling is blijkbaar te wijten aan het Britse twaalftallig stelsel). Van de gebruikte methodes heb ik helaas weinig kunnen zien. De afdeling beschikt over 3000 banden. Er wordt vrij veel aan extra-mural education gedaan. Zo worden voer diverse bedrijven in de stad seeretaressen opgeleid. Buitenlands hotel- en keukenpersoneel volgt Engelse lessen. De belangrijkste vreemde taal naast Engels is Duits, de specialiteit van Dr. van Abbe. Daarnaast wordt Frans, Italiaans, Spaans en Russisch gedoceerd.
-I.J-
Franse methodes: 1) Le Iran9ais chez vous 2) La fran9&is du bureau, voor de secretaressen-opleiding 3) Des machines et des hommes, een Franse technische taalcursus. Speciaal materiaal v~~r technisch wetenschappelijke taal wordt weinig gebruikt. Mijn algemene indruk is mede door kontakten met taalkundigen van andere T.H.t s in Engeland, dat aan vreemde talenonderwijs groot belang wordt gehecht en een voorname plaats wordt ingeruimd in het studieprogramma voor technische studenten. Literatuur: Dr. D. van Abbe 1) artikel in: Audio-Visual Journal, mei '69. 2) Teaching materials for the year 2000, stencil van lezing gehouden in sec tie 6 van het tweede congres voor toegepaste linguistiek te Cambridge 7-12 sept.t69. Dr. D. van Abbe heeft aangeboden aan de THE een lezing te komen houden over vreemde talenonderwijsproblemen aan een Technische Hogeschool. Gezien de ontwikkeling van ons eigen vreemde talenonderwijs en de invoering van een lectoraat toegepaste linguistiek is dit punt de moeite van het overwegen ten volle waard. Dr. D. van Abbe is bovendien een boeiend spreker.
3. Tentoonstelling boeken en talenpractioa In het volgende verslag is alleen opgenomen wat van belang is bij de vervanging van soft- en hardware op korte en de te voorziene technologische ontwikkeling van het vreemde talenonderwijs aan de THE op lange termijn. Op de tentoonstelling waren 3 merken normale AAC talenpractica aanwezig: Teletron, een Italiaans merk, Aveley en Cybervox, Engelse merken. Dit laatste heb ik toegepast gezien op het College of Arts and Technology te Cambridge. Een vluchtig onderzoek en enkele gesprekken met vertegenwoordigers wezen uit dat deze merken zeker niet beter zijn dan Elektron, het merk dat we op het ogenblik voor onze talenstudio en practicum preferere~. De afluistertoets by Aveley leek mij erg fragiel. Bovendien is de service van de Engelse talenpracticumfabrikanten op het Itcontinent" niet erg goed. Er waren echter ook twee merken cassette-practica aanwezig. Zoals bekend heeft de Talenstudio van de THE op het ogenhlik Philips eengats-cassetterecorders die spoedig vervangen moeten worden omdat ze versleten zijn en uit de markt genomen worden. Deze cassette-recorder leverde naast nadelen
•• /16
-16van snelle slijtage en slechte geluidsweergave ook verschillende voordelen op die met invoering van losse, grote banden gaan verdwijnen nl. gemakkelijke bediening en geen diefstal, omdat deze cassettes elders niet te gebruiken waren. Bij het invoeren van normale banden zal voortdurende surveillance noodzakelijk zijn i.v.m. de elders in dit rapport gememoreerde massale diefstal in buitenlandse zelfbedieningspractica. Relaas biedt ook de nieuwe tweegata-cassette die pas gestandaardiseerd en over de gehele wereld verkrijgbaar is dit nadeel, naast de anelle slijtage van de apparatuur (slechta 1000 gebruiksuren) bij een zo frekwent gebruik als aan de T.H.E. De geluidskwaliteit is beter dan die van de oude cassette-recorder. Cybervox gebruikt in haar cassette-practicum de gestandaardiseerde cassette. Hetzelfde schijnt het geval te zijn met Sony en Ericsson die eind september met dergelijke apparatuur uitgekomen zijn. Arnold, ook aanwezig op de tentoonatelling in Cambridge past een niet gestandaardiseerde (dus tegen diefstal te vrijwaren) cassette toe op een recorder, die helaas een nogal onmogelijke vorm heeft voor toepasaing in een zelfbedieningspracticum. (zie bijlage Audio-visual Equipment p.18 E.J. Arnold). De Cybervox-cassetterecorder kan men daarentegen gemakkelijk laten verzinken in een kabinetafel. (zie prospectus Cassetlab. Cybervox). Al met al lijkt Elektron kwalitatief veruit het beste te zijn, naast Tandberg die goedkoper is en voorzien van een repeat-toets. Op het ogenblik wordt een UHEa toestel onderzocht bij de CTD. Het lijkt verstandig Elektron, Sony, UHER en de nieuwe Philips-apparatuur aan een nauwgezet technisch onderzoek te onderwerpen. Op de tentoonstelling waren verscheidene Engelse en Amerikaanse uitgevers van aUdio-visuele en audio-linguale cursussen aanwezig. De nieuwe uitgaven van Macmillan (Nuffield-projekt), Prentice Hall International, Longmans, AoL.M., Oxford University Press, Holt, e.a. zUl.lan aan "an nader onderzoek moeten worden onderworpen om vast te stellen in hoeverre zij bruikbaar zijn in nieuwe talenatudio en -practicum. Het Engelse CILT (Centre for Information on
languag~teaching)
en het
Amerikaanse ERIC (Educational Resources Information Center Clearinghouse on Foreign languages) bezitten grote documentatiecentra voor o.a. moderne vreemde taalcursussen. Van Longmans zijn de volgende methodes technisch-wetenschappelijk Engels interessant: 1. GaC. Thornley Scientific English Practice 2. R.A. Close The English we use for science The structure of technical English 3. A.J. Herbert 4. J.R. Ewer A course in basic G. Latorre
Scientific English
Helaas is bij deze boeken geen auditief materiaal verkrijgbaar.
-17Naast de methodes wetenschappelijk Engels o.a. Wiskunde en Natuurkunde van de Oxford University Press, waarbij evenmin banden zijn, brengt Interlang een aerie "Languages for the Businessman" uit level 1 Frans, Duita, Spaans, Rusaisch en Deens level 2 Frans, Duits; en een Revision Course Frans, Duits, Spaans, compleat met geluidsbanden. Verder was er op de tentoonstelling een opmerkelijke cursus Pools uit Polen met als basistalen Engels en Duits, helaas zonder geluidsbanden' Mowimy po polsku - a beginners course of Polish Ed.: Wiedza Powszechna - Warschau Poliglotta, 1968 Auteurs: WaclawBislco, S. Karolak, R. Tertel, D. Wasilewska
•• /18
•
-18-
Q.
SECTIEVERSLAGEN
1.
Language test-materials (sectie 10)
In verband met de evaluatie van een Amerikaanse leescursus Russisch op afdeling T d.m.v. een teaching-machine, was het ook van belang enige lezingen bij te wonen die handelden over taaltesten. J.A. Upshur (Michigan-USA) stelt in zijn "Productive communication , testing progress report" vast dat vaardigheidstests in het Engels als vreemde taal een te beperkte validiteit hebben om prestaties te voorspell en in opdrachten die communicatieve vaardigheid in het Engels vereisen. In dit licht bezien is het dan ook van belang de discrepantie te meten die er bestaat tussen de resultaten van een basis leescursus Russiach en een dagelijkse leespraktijk Russisch wetenschappelijke literatuur. Dergelijke testresultaten moeten leiden tot een voortdurende verbetering van een talencursus, zoals dat wordt voorgestaan door W. Prescott (York) in zijn paper: "Continual Assessment of a language course". W. Prescott En D. van Abbe zijnvan mening dat samenwerking van docenten en cursusschrijvers een voortdurende noodzaak is bij het afnemen van testen die aan beiden de vereiste feedback brengen. In dit kader wordt ook kontakt gezocht met de auteur van een Spaanse audio-visuele 6ursus om samen met hem de resultaten van de curs us te evalueren voor studenten aan deze Technische Hogeschool. V~~r
de docent biedt dit het voortdurende foutendiagnose. zijn eigen doelstellingen te zijn materiaal aan te passen
voordeel dat hij kan beschikken over een De auteur van de cursus krijgt de mogelijkheid verduidelijken, eventueel te herzien en aan bepaalde catego.rieen leerlingen.
Prof. R.M. Valette (BQston) presenteerde in haar nClassifying Foreign Language Objectives" een t'twee-dmmensionaal" overzicht dat het verband wil verduidelijken tussen behaviorale doelstellingen (verstaan, spreken, lezen en schrijven) en de inhoudelijke gebieden van het vreemde talenonderwijs (syntaxis, vocabulaire, fonetiek). 3). In verscheidene papers en discnssies is ook tot uiting gekomen dat in taalcursussen meer testen moeten worden ingebouwd voor zelf-evaluatie van alle vier taalvaardigheden: verstaan, spreken, lezen en schrijven. Tot slot vermeld ik nog het test-projekt van EeF. Chaplen nit Manchester.
3) (Zie Table of Foreign Languages Objectives, R. Valette en Abstracts p. 71).
../19
-19-
Buitenlandse universiteitsstudenten werd gevraagd twee essays te schrijven over van te voren opgegeven opdrachten. Daarnaast werd nog een vocabulaireen een grammaire-test aangeboden, elk bestaande uit 50 items. Aan de hand van de resultaten werd de schrijfvaardigheid in het Engels gemeten.
4).
2. Measurement and classification of second language error In een algemene lezing heeft Prof. Gerhard Nickel hat belang aangetoond van de contrastieve linguistiek voor het vreemde talenonderwijs. 5). In Europa en Amerika zijn talrijkeresearchcentra bezig met dergelijke projekten die bij zullen dragen tot een verder rationaliseren van het vreemde talenonderwijs. In Amerika is o.l.v. Charles A. Ferguson en onder auspicien van het Centre for Applied Linguistics of the Modern Language Association of America het Engels vergeleken met Frans, DUits, Italiaans Russisch en Spaans. Op het ogenblik lopen projekten in Poznan (PoolsEngels}, Zagreb (Servo-Kroatisch-Engels), Frankrijk (Frans-Engels), An Teanglann (lers-Engels) en Stuttgart (Duits-Engels). Prof. G. Nickel is direkteur van het PAKS, (Projekt Angewandte Kontrastive Sprachwissenschaft) dat verbonden is aan de Teehnische Hogeschool van Stuttgart. Het wordt gesteund door het Volkswageneoneern, de regering van de staat Baden-Wurttemberg en de Raad van Europa. In seetie 13 (contrastieve linguistiek) zijn tal van andere projekten aande orde geweest (Duits/Frans, Spaans/Engels/Hongaars, Servo-Kroatisch/Hongaars, EngelsjJapans, TSjechisch/Engels, Roemeens/Engels, Servo-Kroatisch/Hindi Russ~/Pools).
Contrastieve linguistiek is een lange, zeer kostbare weg om tot verbetering van het vreemde talenonderwijs te komen. Men kan onmogelijk suggereren, dat de linguistisch en pedagogisch-didaktisehe inhoud van een vreemde taalcursus voornamelijk zou moeten zijn gebaseerd op verschillen tussen moedertaal en vreemde taal. Storingen vinden niet aIleen hun oorzaak in de moedertaal. Hoewel contrastieve studies tal van toepassingsmogelijkheden bieden voor het vreemde talenonderwijs, is het in sommige gevallen beter fouten te observeren en ta analyseren dan ze te voorspellen. Foutenanalyse biedt aanmerkelijk snellere resultaten en geeft sneller kansen op verbetering van dit onderwijs.
4) Zie korte inhoud Abstracts p. 43. 5) Zie volledige tekst in bijlage.
../20
De aanwezigheid van een sectie 11 uMeasurement and classification of second language error" op het tweede AILA congres met een 7-tal bijdragen bewees dat deze mogelijkheid tot snelle resultaten als eenserieus onderdeel wordt gezien van het arbeidsterrein van de toegepaste linguistiek. Het projekt dat opgezet is met de afdeling E op het gebied van technischwetenschappelijk Frans beoogt ook juist te komen tot anal~se en klassifikatie van syntaktisohe moeilijkheden met dien verstande dat hier al wordt uitgegaan van een twintigtal syntaktisohe strukturen die op grond van ervaringen elders voor Nederlandstalige studenten als moeilijk moe ten worden beschouwd. Ik ben me ervan bewust dat dit uitgangspunt niet het meest ideale is. Jammer genoeg ontbreken nog voldoende onderzoekingen op het terrein van de technische wetenschappelijke vreemde taal. De pogingen, die zijn gedaan om tot klassifikatie van foutencategorieen te komen, zijn verheugend te noemen. Drs. J.W. Tober onderscheidt in zijn bijdrage "A linguistic, psychological and pedagogical approach to second language error" 3 hoofdcategorieen. Fouten gemaakt door Franstaligen in de Nederlandse taal: 1) Keuze van de woorden Afhankelijk: b.v. gebruik van hulpwerkwoorden Ithebben" en "zijn". Zelfstandig: b.v. gebruik van het lidwoord. 2) Vorm van de woorden Afhankelijk: b.v. grammaticaal geslacht van zelfst. naamwoorden en de morfologisohe implicaties. Zelfstandig: meervoud van zelfstandige naamwoorden.
3) Plaats van de woorden Afhankelijk: b.v. plaats van het werkwoord op het einde van ondergeschikte zinnen. Zelfstandig: inversie na bijwoordelijke uitdrukkingen.
w.
Grauberg onderzocht 20 opstellen van eerste-jaars studenten Duits
aan een Engelse Universiteit, van 100 tot 200 woorden met 186 fouten. Hij onderscheidde lexikale, syntaktisohe en morfologische fouten. Het grootste aantal fouten was lexikaal (102), syntaktische fouten waren
-21-
geringer in aantal (70). 21 Fouten waren van morfologische aard. Dit onderzoekje handelt duidelijk over schrijfvaardigheid. Het is echter de vraag of de moeilijkheden die technieche studenten bij het lezen en uitvoeren van opdrachten in buitenlandse technisch-wetenschappelijke taal ook grotendeels van lexikale aard zijn. In ieder geval is er bij het projekt op Afd. Evan uitgegaan dat deze moeilijkheden grotendeels in het syntaktische vlak zullen liggen, en zeker niet in het morfologische. Ook Mevr. P. Vlahovic gaat uit van een bepaalde syntaktische moeilijkheid van het Frans voor Servo-Kroaten, nl. het lidwoord. Daarvoor heeft zij het proces van de Frans.e taalverwerving geobserveerd in het Centrum voor vreemde talenonderwijs te Novi Sad (Joegoslavie). Moeilijker dan de diagnose van fouten is de analyse van de betekenis van fouten. Van de 186 fouten uit het onderzoekje van Grauberg waren er 51 te wijten aan de interferentie van het Engels. Ook de contrastieve linguistiek kan aen bijdrage leveren tot de evaluatie van fouten. 6)
3. Versla. secties 4, 6, 7:
-
~~l~~~!~~l_~!_~!~~~~_!~~~~~!_!!~!~!~~
!!~~~~!~~l_~!_!~~~~~~!_!!~!~!~~
~~~§~~~!-!!~=~!~§-!!~!!::!~!~
In deze secties kregen we o.a. een beeld van technologische ontwikkelingen zoals die zich de laatste jaren hebben voorgedaan in het vreemde talenonderwijs. Nagenoeg het gehele scala van audio-visuele hulpmiddelen kwam aan de orde: van bandrecorder tot talenpracticum, van dia tot film, en t.v., en van teaching machine tot computer. Anderzijds werden ons de problemen voorgeschoteld van de organisatie van een centrum voor vreemde talenonderwijs op tertiair niveau, aan tolk-vertalerscholen, economische hogescholen en nietliteraire faculteiten van Universiteiten. Op grond van de huidige behoeften en de toekomstige ontwikkeling van het onderdeel vreemde talenonderwijs aan onze T.H. leek het mij gewenst verslag uit te brengen van deze 3 secties op de volgende punten: a. talenpracticum
c. zelfstudie
b. centrum voor vreemde talenonderwijs
d. adult education
aan universiteit qf hogeschool
e. vaktalen (langues de specialite, languages for special purposes)
6) Zie S.P. Corder: "The significance of Learner's errors" in: IRAL, 5 ('67). p. 162
-22f. teaching-machines g. computers
3.1
Talenpracticum
F. Brodtkorb, een vertegenwoordiger van Tandberg, stelde in zijn bijdrage "Communication requirements in a language learning system and their costs" de diverse types talenpractica aan de orde met hun respectievelijke kosten. AP (remote access system) en AA of AAC (direct access system). Hij presenteerde twee formules om de kosten van beide systemen te vergelijken. 7) De keuze van het merk was in deze geen moeilijkheid: Tandberg
1
Het is duidelijk dat voor een optimale zelfstudie aIleen het audio-actieve comparatieve systeem in aanmerking komt. A.. H.. Crocker was in zijn bijdrage "The language laboratory - equipment selection" iets onpartijdiger. Hij ging vrij uitvoerig in op de criteria voor de evaluatie van talenpractica, gezien vanuit studenten en docentenstandpunt. Op de tweede plaats kwamen de diverse faciliteiten en speciale karakteristieken aan de orde zoals al of niet signaallampjes op de console, mogelijkheden om studenten te groeperen voor discussie, de problemen van meerdere programmats tegelijkertijd. Tenslotte nog: de evaluatietechnieken. Minimale standaardeisen voor faciliteiten en technische kwaliteit moeten van te voren worden vastgesteld. Luistertests moeten over een zo groot mogelijk tijdsverloop worden uitgevoerd, al zal het moeilijk blijken om de degelijkheid van het materiaal voldoende te testen. Ook hier werd weinig nieuws verteld. Bij de selektie van onze apparatuur voor talenpracticum en talenstudio worden deze criteria al zoveel mogelijk gehanteerd. Dorothy Forrester deed in haar "The effectiveness of language laboratories" een belangrijke aanbeveling: er dient een grondige studie gemaakt te worden van het gedrag van de individuele leerling in zijn cabine. Een opname van alles wat hij doet en zegt gedurende zijn verblijf in de cabine zou de vereiste feedback geven aan schrijvers van cursussen en kan belangrijk zijn voor de verbetering van het leerproces. I. Lake van de Cybernetic Developments Ltd. (die o.a. het Cybervox casset-lab uitbrengt) vertoonde in zijn bijdrage "the Cost effectiveness
7) zie:Tormula for comparing direct and remote access systems. ../23
-23-
of the direct distribution of programmes compared with dial access systems", dials van een dial-systeem op de campus van de Ohio State University. Door in een kabine met koptelefoons een nummer te draaien krijgt men de gewenste band te horen vanuit een centrale fonotheek. De kosten van het dial-systeem zijn I 1600,-- per plaats met een minimum aan
I 160.000,-- voor de gehele installatie. Hij vergelijkt dit systeem met hat cassette-recorder systeem, voorzover hat de kosten en bruikbaarheid aangaat en pleit voor het laatste. Zoals bekend is een 4-sporen cassette-recorder met koptelefoon ook te gebruiken in een talenpracticum. Dial-systemen hebben alleen zin bij enorme gebruikersaantallen, en niet alleen ten behoeve van het vreemde talenonderwijs, maar ook voor andere doeleinden in een universitair milieu; onderwijs in het algemeen en ontspanning. Colleges, muziek, toneel en literatuur op de band kunnen op daze manier worden uitgezonden.
3.2
Centrum voor vreemde talenonderwijs aan universiteit of hogeschool
In een lezing, toegelicht met dia's heeft Mevr. M.A.L. Sculthorp, directrice van de vreemde talenafdeling van de Universiteit van Kent te Canterbury over de planning, organisatie en beheer van haar gloednieuwe centrum gesproken. Zij deed
zo~~belangrijke
aanbevelingen
t.a.v. kontakt met de architekt in een zeer vroeg stadium, me thodologie in soft- en hardware, geluidsdichtheidseisen, air-conditioning en bedrading, dat ik haar zelf aan het woord wil laten: "To speak of language teaching technology is to imply a strategy, with planning, organization and administration, and consequently a methodology that integrates the hardware and the software. In the complex sphere of a University it is important
t~reate
a modern language unit with
accommodation and technical provision that will adequately meet defined needs. The system must take account of the numbers using the centre, the optimum sizes of groups using particular technically-equipped rooms, the type of equipment best suited for learning at different levels; research and maintenance installations will be included; financial and building norms must be respected. The unit requires the provision of soundproofing, airconditioning, special ducting and wiring, so that Consultation with the architects is necessary at the pre-planning stage •
•• /24
-24fig.3
Plan of the Language Oentre, Oornwallis Building
Referenoe Library
Direotor '---
--
Seoretary
Leoture"
Produo t:- II ion Offi..
I
Recording Sttdio Lecturel
Staff
I
: Audio, Visual Oarrels
Staff I
Staff
I -
Aoademio Staff Workroom
Language Lab 4 '
Teohnioal Servioes
I Master Tape Library Language Lab 3
II I
ReoePtio~ Language Lab 1
+>
Male Students
Q)
,I I
0
f
Female Students
, -.-,-, I
i:
~-_:t
1
Sooiable Area
(University of Kent at Oanterbury)
II ~
,..Language Oentre Oonversatlhon Room
=
1---;
Tape Audio-Visual Library Room
Q)
~
J
Fast Oopyint?; and Projeot lion Room LanguaS;,e Lab 2
,
'0............ .,. ...
~ Oompu tini;.. Oentre
Q)
+> :;$
II
PI
II 0
II
0
II
f
Main Entrance
II •• /25
-25-
An essential is to be able to forecast well ahead the teaching programmme: from the job-description to decide the most efficient methods of achieving the teaching aims. The claims of available electronic and mechanical aids will be examined in this light alone, for once selected the technology will to a certain extent determine the form in which the language is input, and the course-producers will to that extent be restricted by the machines. There will be interaction between the linguistic content and form, the teaching techniques employed, and the equipment - an interaction intended to maximize learning-efficiency. Such a unit demands a central direction and will depend for its success on specially-trained teachers, well supported by technical and secretarial assistants."
8).
In "Software for Hardware" pleit A. Spicer voor meer samenwerking tussen docenten en schrijvers van cursussen enerzijds (deze beginnen langzamerhand samen te werken bij het produceren van software) en technologen die nog te zelden worden geraadpleegd. Deze blijven te lang in volstrekte eenzaamheid hun werk verrichten zonder kontakten met de onderwijspraktijk. In Nederland zou de oplossing van dit vraagstuk misschien liggen in de toevoeging van een studierichting onderwijstechnologie aan een Technische Hogeschool, waarvan in Twente sprake schijnt te zijn. Het experiment samen met Afd. Evan onze hogeschool is misschien een eerste stap in deze richting. Hat talencentrum van de Universiteit van Kent verleent veel service aan niet-literaire studenten. Verheugend is de aanwezigheid van een tapelibrary en een uitgiftebalie. Er worden zelfs speciale service-cursussen language for special purposes ontwikkeld. 9). Met Mavr. Sculthorp
zal
hierover nog nader kontakt moe ten worden opgenomen. Ook de Universiteit van Essex heaft een belangrijke talenafdeling die service verleent in deze zin. Er is een klein practicum ingericht voor individuele studie, dat van alle universiteitsgebouwen uit gemakkellijk te bereiken is. Oursussen onder leiding duren daar zelfs 3 tot 5 jaar. Op de Universiteit van Surrey gaat de ttservice" nog verder. In zl.Jn lazing "Problems of designing a learning sequence for cine-loop films in relation to Russian" presenteerde B.P ... Pockne;y de films die hij zelf
8) Korte inhoud van: Establishing and administering a language centre in a university - door Mevr. M.A.L. Sculthorp, directrice van het Talencentrum van de Universiteit van Kent te Oanterbury.
9) zie p.25 van de Abstracts.
-26gemaakt heeft en die hij in een intensieve cursus Russisch voor universiteitsstudenten gebruikt. De methode is bij Longmans verkrijgbaar. Deze studenten afkomstig uit alle faculteiten (geschiedenis, biologie, scheikunde) worden voor een jaar vrijgesteld van examens en tentamens om een intensieve cursus van 25 uur per week te volgen, aangevuld met excursies naar Rusland. De inhoud van de cursus is zelfs niet eens afgestemd op een later gebruik van technisch-wetenschappelijk Russisch, het is slechts een basiscursus. Er wordt in Engeland blijkbaar een zeer groot belang gehecht aan de studie van de Russische taal.
3.3
Zelfstudie
Zoals uit het voorgaande is duidelijk geworden, zijn er nog steeds veel tegenstanders van zelfstudie in een universitair milieu. Prof. Juan Estarellas (The Application of Behavorial Technology, a challenge for the foreign language department") pleit voor toepassing van gedragstechnologie op zelfstudiesystemen die eerder gebaseerd moeten zijn op psychologische theorieen en research dan op gegevens van de toegepaste linguistiek. Een talenafdeling moet zich langs daze lijnen ontwikkelen en in staat zijn eigen systemen te ontwikkelen en te evalueren. Ondanks de aanwezigheid van een (klein) zelfstudiepracticum wordt er door de Universiteit van Essex (Prof. Strevens) toch weinig belang gehacht aan dit fenomeen. Men verleent dan echter langs andere wegen op grote schaal service aan mensen die b.v. technisch-wetenschappelijk Russisch willen leren 10). Het zelfstudiepracticum van Kent is beter ontwikkeld, maar het grootste tot nog toe in Engeland is dat van de Universiteit van Cambridge 11). Er worden vooral mogelijkheden voor zelfstudie gezien voor gevorderd werk in een talenpracticum (Patricia Biggs - The language laboratory for advanced work). J. Rohrer kent op zijn Sprachenschule der 3w (ten behoeve van het leger) te Euskirchen (West-Duitsland) een belangrijk zelfstudiepracticum.
10) Zie p. 24, 25 11) Zie p. 1.
2
-27-
De bijdrage van W.A. Bennett, direkteur van het talenpracticum van de Universiteit van Cambridge "Self-instruction in language learning linguistic and psychological factors" heaft helaas niet door kunnen gaan. In de Abstracts p.62 vinden we echter een aantal behartenswaardige zaken: Research in het verbale leren toont aan dat contrast belangrijker is dan praktijk (Carroll 1966). Door de leerling betekenisvol materiaal aan te bieden moet zijn aandacht bewust op de cursussen gericht worden, waardoor hij associaties kan leggen. Ook vanuit linguistisch oogpunt bezien is deze theorie te verdedigen (Martin en Roberts 1966; Fodor en Bever 1965). Met audio-visuele presentatie van de contrasten biedt zelfstudie goede mogelijkheden. De gedragspsychologie zegt dat onmiddellijke versterking van het korrekte antwoord essentieel is voor het leRen. De leerling herhaalt een cue-response totdat hij korrekt antoordt. Verfijning van dit principe leidt tot tlwash-back/wash-ahead" procedes of "remedial tl programma's, waaraan in de talenstudio van de THE grote behoefte bestaat voor de talen Frans, Duits, Engels en in mindere mate Spaans, _~Russisch,
naar gelang de vooropleiding. Het programma legt de student
verschillende antwoorden voor die op hun beurt naar speciale programma's verwijzen. Buiten en Lane (1965) hebben zich bezig gehouden met de vraag hoe de prestatie van de zelfstudie te meten, terwijl deze laatste in 1964 onderzocht heefthoe de student getraind kan worden zijn eigen prestatie te beoordelen.
3.4
Adult Education
In zijn uitstekende bijdrage "Teaching materials for the year 2000" vraagt Dr. D. van Abbe zich af welke soort cursussen we de komende 30 jaar moeten gaan aanbiedenaan volwassenen. Teveel worden zij nog geconfronteerd met typische schoolcursussen. Hij respekteert het werk van pioniers in het onderwijs aan volwassenen rond 1900: Hugo, Berlitz, Linguaphone. Ook al vertonen deze methodes veel lacunes, zij nodigen door hun bescheiden omvang vaak eerder uit tot studie dan de vaak lijvige produkten van deze tijd. (b.v. Lagerwey audio-lingual course in Dutch). De Linguaphone, Berlitz en Hugo cursussen doan een serieuze poging de volwassene op zijn eigen terre in te ontmoeten. Helaas worden de behoeften van de volwassene miss chien weI goed gezien, het antwoord erop is, zonder meer, volkomen ouderwets. De plaatjes zijn vaak sterk verouderd, al is het moeilijk om hierin met de mode gelijke tred te houden. De leerlingen
8
-28-
Van Dr. van Abbe vinden Mme Thibaut uit de CREDIF-oursus Voix et Images de France uit 1961 een belachelijk lange rok draagt. Eigentijdse pogingen om de volwassene van vreemde talenonderwijs te voorzien op een aangename manier zijn de televisieoursussen. Naast de lezing van JeH. Trim over "The place of Open-circuit Television in adult language training" werden op een avond tijdens het congres enkele lessen uit BBC taalcursussen vertoond. Zij bestaan nu voor Frans, Duits, Spaans en Italiaans en zijn in de handel. Onze eigen Teleac blijft wat dat betreft niet achter met indertijd "Walter en Connie" (Engels), een cursus Russisch en !lEn France comme si vous y etiez". "En France avec Nicolas", een Franse cursus die afgelopen jaar is uitgezonden en waarvan de resultaten zijn getest op een sample uit het kijkerspubliek in samenwerking met het instituut voor toegepaste linguistiek te Utrecht. Dr. A.E.H. Tonkens (A French television-course and its evaluation) deelde in sectie 6 de testresultaten mee. Ook de taalkundige voorbereiding van vrijwilligers voor de ontwikkelingslanden is ter sprake gekomen. A.J. Fiks van de American Institutes for Research gaf in zijn lezing "Language and Communication for Volunteers in International Service" een beeld van de taalkundige opleiding die Amerikaanse vrijwilligers van het Peace Corps krijgen: 13 weken d.i. ongeveer 300 uur tweede taalonderwijs om zich op hun taak voor te bereiden. De pedagogische aanpak is audio-linguaal en berust op de Skinneriaanse dichotomie tussen "echoic and thematic verbal repertoires" d.w.z. naspreken, imiteren, herhalen in praktische struktuuroefeningen en in dialoogvorm met verschillende onderwerpen. Naarmate er meer Nederlandse afgestudeerde academici in ontwikkelingslanden zullen gaan werken, zullen ook de Nederlandse universiteiten, hogescholen en instituten, (zoals bijv. het Tropeninstituut in Amsterdam), een adekwate taalkundige voorbereiding moeten geven op deze taak waarin de communicatieve vaardigheden in de tweede taal een uiterst belangrijke rol vervullen. De toegepaste linguistiek moet gebruik maken van de best beschikbare informatie vanuit alle relevante disciplines. Het begrip dat de linguist heeft van de struktuur van het geleerde gedrag stelt hem nog niet in staat oak te begrijpen wat er gebeurt wanneer mens en een taal leren. D.A .. Reibel zegt in zijn "Language learning strategies for the adult" dat de volwassene zich in een andere onderwfjs/leer-situatie bevindt dan het kind. Wanneer het mogelijk is een evalnatiemethode te ontwerpen voor deze situaties, dan kunnen daarop ook verschillende strategieen
-29gebaseerd worden voor het talenonderwijs aan volwassenen.
3.5 Vaktalen - Langues de specialite Languages for special purposes
Men zal de volwassene het talenonderwijs moe ten geven dat hij verlangt. De Nuffield-projekten in Engeland, de onderzoeksaktiviteiten van CREDIF tn Frankrijk en het Goethe-Instituut in Duitsland geven een beter antwoord op de vragen van de volwassene op het gebied van het vreemde-talenonderwijs. De resultaten vanhet werk van het Nuffield op het Ealing Technical College: cursussen Duits en Spaans voor de zakenman waren al te zien op de tentoonstelling te Cambridge. Is er echter weI sprake van een type zakenman als leerling? Dit zal van de eigen aard van ieder bedrijf afhangen. Ook een dergelijke curs us zal een antwoord moe ten geven op individuele behoeften, om nog maar te zwijgen van vragen van wetenschapsbeoefenaren en technische experts: Spaans voor geologen, Russisch voor fysici. Uit de experimenten die Prof. Gorosch eertijds op een lagere technische school uitvoerde 12) bleek dat het brengen van de taal in het eigen
we~kmilieu
van de leerling de grootste motivatie biedt voor het
leerproces van het individu. Of we nu Spaans geven aan toezichthoudend personeel in de bedrijven of Duits aan verkopers van verpakte melk op het strand, we zullen steeds moeten uitgaan van de behoeften van het individu. Dit lijkt pedagogisch gesproken het meest aanvaardbaar. Dit onderwijs zal moeten steunen op degelijk linguistisch onderzoek. V~~r
het schrijven van een cursus Franse handelscorrespondentie is een
lijst als le Franqais Fondamental verre van voldoende. Onderzoeken als A.A. Lyne (Sheffield) itA computer-assisted investigation of the vocabulary of a restricted language-business French tl , waaruit de verschillen blijken met le Franqais Fondamental, bewijzen deze behoefte. Dit woord-frekwentie-onderzoek heeft plaats gevonden mp 78.000 woorden van de Franse handelscorrespondentie. Andere voorbeelden zijn le Vocabulaire general d'Orientation Scientifique van CREDIF en de computeranalyse van Russische wetenschappelijke teksten die plaats vindt o.l.v. M.H.T. Alford (Scientific language Project-University of Essex, Language Centre, Wivenhoe Park, Colchester, Essex). Na een curs us van 25 uur zijn Engelse wetenschapsbeoefenaren in staat een door de computer bewerkte wetenschappelijke tekst te lezen. 12) zie: art. Prof. M. Gorosch: English in the industrial workshop, in: IRAL, 1965, deel III p. 272 e.v.
o
-30In zijn ttlanguage teaching materials for the year 2000 tl pleit Dr. D. van Abbe voor een taalkundige "penguinisation". De onderzoeksresultaten zullen dichter bij de onderwijspraktijk gebracht moeten worden. Hoe groot de afstand is tussen resultaten van linguistisch onderzoek en cursusmateriaal voor vreemde talen wordt aangetoond door een onderzoek van Leopoldo Widgorsky aan de Universidad Cat6lica en de Universidad Tecnica del Estado in Santiago de Chile (Research on applied linguistics and its impact on foreign language materials - seetie
7).
In Essex (waar de heer O'Toole docent Russisch is) bestaan geen specifieke cursussen wetenschappelijke taal. Mevr. M. Sculthorp te Canterbury schijnt weI speciale cursussen te ontwikkelen. In dec. 1968 is een conferentie
bij~engeroepen
om de organisatorische en linguistische
problemen vast te stellen die rijzen bij
~et
geven van vreemde taal-
cursussen aan studenten van niet-literaire disciplines. Deelnemers waren o.a. Dr. N. Denison,W. Grauber, Prof. M.A.K. Halliday, Prof. R. Hartley, Prof. D.C. Riddy. J.H. Trim en Dr. D. van Abbe. Hun conclusie was dat coordinatie van bestaande research en ontwikkeling dient te worden aangemoedigd, en dat men speciaal de linguistische problemen in ogenschouw moet nemen waarop toekomstige research zich zou kunnen richten. Het verslag van deze conferentie (Languages for special purposes) is inmiddels gepubliceerd. 13). Ook de Raad van Europa heeft al diverse bijeenkomsten aan dit probleem gewijd (Stockholm. '63. Parijs '64, St. Cloud '67) en is tot ongeveer dezelfde bevindingen gekomen. 14). Met name Prof. Max Gorosch bekend door "English in the industrial workshop" en op het ogenblik hoogleraar Spaans aan de tolkvertalersopleiding van de Economische Hogeschool in Kopenhagen heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Ook de Nederlandse hogescholen en de niet-literaire faculteiten van de universiteiten zullen in deze een eigen geluid moetenlaten horen, waarbij zij op steun en medewerking moeten kunnen rekenen vande universitaire instituten voor toegepaste en algemene taalkunde.
3.6 Teaching-machines Er zijn talloze merken teaching-machines, van de meest eenvoudige apparaten tot de meest ingewikkelde machines. Jammer genoeg zijn ze nog niet 13) Lanuages for special purposes - Abridged proceedings of a conference convened in dec. 1968 by the CILT for the·Committee on Research en Development. in moder.n languages. 14) zie volgende blade
gestandaardiseerd, zodat niet ieder programma op elke machine gebruikt kan worden. De grote moeilijkheid bij het invoeren van teaching-machines in het vreemde talenonderwijs is het maken van programma's; deze gaan al gauw een
a twee
jaar arbeid per stuk kosten. De beginselen van de
geprogrammeerde instructie worden bij het ontwikkelen van programma's voor het talenpracticum al langer toegepast. 15). Fr. Soukup van de Economische Hogeschool te Praag
16 ), met als
specialiteit: Duits, houdt zich bezig met het ontwikkelen van taalprogramma's voor teaching-machines, naast legio andere vakken die daar aan de orde komen:tnatuur- en scheikunde'1, wiskunde, biologie, transportwezen, economie, etc. Voor al deze vakken worden eveneens programma's ontwikkeld. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een universeel toepasbare leermachine gekoppeld aan een bandrecorder, merk Unitutor, verkrijgbaar
14) _ Rapport de la reunion d'experts en matiere d'auxiliaires audio-visuels pour l'enseignement des langues vivantes au niveau universitaire, Stockholm, 22-25 octobre 1963 (Resume des discussions du groupe Bt p. 13 et s.) (CCC/ESR Projet 10/28 def). - Rapport de la reunion d'experts sur "Les langues des specialites", Paris, 9-10 mars 1964. (CCC/Mod. Lang. (64% 7). - Projet de rapport du stage sur "Les langues de specialite: analyse linguistique et recherche pedagogique" - Saint-Cloud, novembre 1967. (CCC/ESR Projet 52/1).
15) zie: Klaus Bung: Programmed learning and the language laboratory London, 1968. J.T.H. Lambooy: Bespreking van Klaus Bung in: Geprogrammeerde Instructie,oktober 1968.
16) Kabinett fur anschauliche und programmierte Lehre, Hochschule fur 6konomie. Hoofd: Vladimir Stepan 4 G. Kliment Platz, Praag 3, Tsjechoslowakije.
../32
-32-
in Tsjechoslowakije. Ook taalprogramma's Duits, Engels, Frans, Russisch en Spaans zijn aldaar verkrijgbaar 17). In verband met de evaluatie van een Amerikaanse basis-Ieescursus Russisch met teaching-machine (mark Philips) is dit baricht interessante Een nadeel van het door Fr. Soukup geprasentaerde programma Duits "die Tage dar Woche" is dat het geen contextualisatie bevat. Van een structuro-globale aanbieding van de taal is ook in de andere programma's geen sprake. Het gaat slechts om kleine onderdelen van de grammatica waarmee men meer kennis dan vaardigheid opdoet. De tot nog toe bestaande programma's zijn uitstekend om de funktie en het mechanisme van de taal te bestuderen zoals geprogrammeerde grammatica's, phonologie, phonetiek, maar zij zijn veel minder geschikt om de taal vlot te leren verstaan, spreken, lezen en schrijven. Vandaar dat het van belang is de resultaten van b.v. een leescursus Russisch te correleren met een leespraktijk van authentieke Russische teksten die men wil kunnen lezen. De docenten Russisch die ik tijdens het congres heb mogen ontmoeten hadden geen van allen ervaring met geprogrammeerde instructie Russisch lezen. Kontakt zal nog worden gezocht met Prof. B. Spolsky van de Universiteit van Nieuw Mexico te Albuquerque waar de basis leescursus Russisch, bestemd voor afd. T, is ontwikkeld. Deze problemen komen echter veeleer aan de orde op congressen voor geprogrammeerde instructie waarvan er binnenkort twee worden gehouden: 1. Basel 1970 (aug.) te organiseren door: Institut fur Kybernetik Pad Hochschule Berlin Maltheserstrasse 100. 2. Conferentie
Loughboroug~maart
1970 te organiseren door: APL, 37 Torrington Square London WC 1.
3.7 Computers In een drietal bijdragen is het inschakelen van computers in het vreemdetalenonderwijs besproken. In een algemene zitting hield Prof. O. Fujimura van de universiteit van Tokio een zeer interessante lezing over : "Technological developments for language
learningt~~De
uitspraak is een van
17) zie prospecti voor de gedetailleerde beschrijving van het apparaat. . 18) zie volledige tekst, bijlage.
-33de moeilijkste aspekten van het leren van Engels door Japanse studenten. Bij twee experimenten tot verbetering hiervan werd niet aIleen een oscilloscoop maar ook een computer gebruikt. 1. De studenten werd een mondelinge repetitie-tekst aangeboden voor het inoefenen van zinnen. Een taalcursus voor individuele studenten werd geoptimaliseerd door gebruik te maken van testmateriaal opgebouwd uit verschillende niveau's, gecombineerd met multi-dimensionale evaluatie-kriteria. Dit kon gemakkelijk in een computer-programma worden gelegd. 2. Na het inoefenen van uitspraak en luistervaardigheid werden resultaten hiervan met een computer getest. Beide experimenten pleiten voor een verdere semi-automatische uitbreiding en verbetering van talencursusmateriaal. Gezien deze ontwikkeling in Japan moet men zich afvragen of ook niet een instituut als het IPO te Eindhoven grote diensten zou kunnen bewijzen bij het leren van de uitspraak van een vreemde taal. Voorlopig lijkt dit probleem voor Nederlandse studenten heel wat minder groot dan voor Japanse. Uiteraard is de moeilijkheid van de uitspraak afhankelijk van de taal die gekozen wordt. R.C. Turner (Washington Whitworth College) presenteerde in zijn "Carlos, Computer-assisted instruction in Spanish" een projekt van het Centre for Applied Linguistics waarbij de computer CARLOS ingeschakeld werd in het onderwijs in de Spaanse taal. CARLOS betekent: Computerassisted review lessons on Syntax. Het programma 19) was niet gebaseerd op een pedagogische theorie maar zuiver op de dagelijkse noodzaak om de Spaanse grammatica te leren. Met behulp van de computer wordt gepoogd het leren van de grammatica te veraangenamen (o.a. conjugaties van werkwoorden) en de leertijd te verkorten. De computer fungeerde als een soort repetitor, gaf korrekties en kommentaar. Ook de computer die Prof. J.A. van Campen (Stanford University California) gebruikte in het Russische taalonderwijs kon het geschreven antwoord van een leerling evalueren. (Towards the optimal utilization of computer-based instruction on the teaching of a foreign language). De kosten van dergelijke projekten 19) zie bijlage.
../34
-34-
zijn erg hoog: 100.000 dollar voor een looptijd van 1
a2
jaar.
Bij het expliciete leren van een taal (grammatica, syntaxis, morfologie, fonologie) kunnen teaching-machines en computers grote diensten bewijzen. Er zal ook onderzocht dienen te worden in hoeverre impliciet leren met deze hulpmiddelen mogelijk is, d.w.z. met presentatie van gecontextualiseerde taal. 20) Bij de ontwikkeling van het vreemde talenonderwijs aan de THE zal met computers en teaching-machines terdege rekening moeten worden gehouden, te mfl.e.r daar zij reeds op niet geringe schaal gebruikt worden voor andere doeleinden.
20) zie p. 27.
../35
-35-
Q. 1$
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
Gezien de ontwikkelingen aan buitenlandse technische hogescholen o.a. die te Cambridge, Dresden, Portsmouth, Stuttgart en Massachusetts, en Universiteiten (Essex, Kent, en Surrey) dienen spoedig besprekingen plaats te vinden over de status van het vreemde taalonderwijs aan de THE. Met name moet dit soort onderwijs zijn vrijblijvend karakter verliezen en zou er van een bepaalde sank tie in het studieprogramma sprake moe ten zijn, wil het doeltreffend werken in dit milieu. Gepleit wordt voor opname van de vreemde taal in een keuze-pakket, invoering van een keuzevak als rapporteren in het Engels, met aantekening op de ingenieursbul en uitreiking van certificaat. (zie p. 15,23 en 25 van dit rapport).
2.
Naarmate er meer Nederlandse toekomstige of afgestudeerde academici voor korte of lange tijd in ontwikkelingslanden gaan werken, zullen ook de Nederlandse universiteiten en hogescholen een adekwate taalkundige voorbereiding moeten geven op een taak waarin de inheemse taal een uiterst belangrijk communicatiemiddel vormt. Ook de THE moet in deze behoefte kunnen voorzien (zie p. 25).
3.
Aktiviteiten van afdelingen toegepaste linguistiek aan buitenlandse Technische Hogescholen o.a. de samenstelling van technische woordenboeken aan de Technische Universitat Dresden (DDR), het projekt contrastieve linguistiek (Engels-Duits) aan de T.U. Stuttgart, en de vreemde talenonderwijsresearch aan de Universidad
~.cnica
del Estado
in Santiago de Chili, duiden erop dat dergelijke ontwikkelingen ook aan Nederlandse technische hogescholen voorzien moeten worden. Het zou wenselijk zijn b.v. in een afdelingscolloquium een aantal alternatieve mogelijkheden voor te stellen,
0.80.
op het terrain van
de technisch wetenschappelijke vreemde taal. (zie p. 19 van dit rapport).
4.
Naar voorbeeld van het buitenland zullen de Nederlandse hogescholen en niet-literaire faculteiten van universiteiten researchcentra moeten creeeren die zich bezig houden met de linguistische en pedagogischdidaktische problemen van'het leren van vreemde talen door studenten en afgestudeerden ten behoeve van de uitoefening vanbun vak. Zij moeten hierbij kunnen rekenen op steun en begeleiding van universitaire instituten voor toegepaste en algemene taalkunde (zie p. 27, 28, 29) •
•• /36
-36-·
5.
Ret "Plan of the Language Centre, Cornwallis Building, University of Kent at Canterbury" geeft een uitstekend voorbeeld van hoe een dienstverlenend vreemde-talencentrum (niet-literaire faeulteit) binnen een instituut van wetenschappelijk onderwijs gesitueerd dient te zijn en aan welke afmetingen het moet voldoen om Ben toenemend aantal niet-literaire studenten van dienst te zijn. I.v.m. de ruimteclaims van de Groep Talen binnen de T.R. dient met dit plan en de toelichting erop van Mevre M. Sculthorp terdege rekening te worden gehouden (zie p. 23).
~.
De ervaringen met het library-access talenpractieum voor zelfstudie aan de Universiteit van Cambridge wijzen uit dat een goede, permanente controle noodzakelijk is om diefstal en snelle en verregaande slijtage van apparatuur, banden en tekstboeken te voorkomen. Gepleit wordt voor de aanstelling van een "steward(ess)" in de talenstudio van de TRE die de volgende taken zou kunnen vervullen: 1. Inschrijving van nieuwe cursisten en verstrekken van deelnemerskaart. 2. Statistische verwerking van bezoekersfrekwentie per dag en per taal.
3. Adviezen t.a.v. de te kiezen cursussen. 4. Uitgifte van uitleenbanden en teksten, ontvangst en controle met bijbehorende administratie.
5. Aanwijzingen voor het gebruik van het materiaal eneen eerste introduktie. (zie ook page 16 van dit rapport). 7.
Toepassing van de bestaande merken tweegats-cassette-practica moet voorlopig nog worden afgeraden in een talenpracticum en talenstudio nieuwe stijl aan de TRE. Aanbevolen wordt een URER, Tandberg, Philips, Sony en Elektron talenpracticumrecorder
aan een nauwgezet vergelijkend
technisch onderzoek te onderwerpen in samenwerking met de CTD en haar eindadvies af te wachten. De beslissing kan dan op korte termijn worden genomen.
8.
De aanwezigheid van sec tie 11 rlMeasurement and classification of second language error" op het tweede AILA congres met een 7-tal bijdragen bewijst dat foutenanalyse als een serieus onderdeel wordt gezien van het arbeidsterrein van de toegepaste linguistiek. Deze mogelijkheid biedt grote kansen op verbetering van het vreemde talenonderwijs ook aan daze T.R. Zij werkt aanmerkelijk sneller, en is met geringere mankracht mogelijk dan de contrastieve linguistiek (zie p. 19) •
•• /37
---------------------------------
-37-
9.
Bij het leren van de uitspraak van een vreemde taal zouden filterbanken en segmentators, zoals die op het Instituut voor Perceptieonderzoek in gebruik zijn, grote diensten kunnen bewijzen. De pedagogischdidaktische toepassing van deze apparaten zou onderzocht moeten worden, met name ten dienste van de opleiding van docenten vreemde talen. In het talenonderwijs aan technische studenten lijkt de uitspraak vooralsnog niet het allerbelangrijkste probleem, hoewel dit afhankelijk is van de taal die gekozen wordt (p.
Drs. J.M. Ulijn
november 1969
