Verslag van de conferentie
Cultuur in Beeld De kunst van het ondernemen Fokker Terminal te Den Haag, 18 mei 2011
Doel van de conferentie Tijdens de conferentie stonden drie thema’s centraal, die relevant zijn voor elke culturele ondernemer: 1. Publieksbereik en de binding met het publiek; 2. Verdienvermogen; 3. Ontwikkeling van mecenaat en ‘culture of asking’.
Opzet van de dag: - Opening door dagvoorzitter Anouschka Laheij, gastheer Jo Houben (directeur Cultuur-Ondernemen) en gastvrouw Judith van Kranendonk (directeur-generaal Cultuur en Media, ministerie van OCW). - Presentatie van feiten en cijfers over de cultuursector uit de
publicatie ‘Cultuur in Beeld’. - Inspirerende toespraken door de 2 keynote sprekers: business model-expert Alex Osterwalder en mediatycoon Derk Sauer. - Lezingen en interactieve werksessies voor en door grote en kleine instellingen en ‘best practices’ uit binnen- en buitenland. - Toespraak van staatssecretaris Halbe Zijlstra over de dag en cultureel ondernemen; - Veel ruimte om te netwerken en in gesprek te gaan met collega’s en anderen over hun ervaringen. Meer informatie over het thema cultureel ondernemerschap is te vinden op www.cultuurinbeeld2011.nl. Op deze website zullen enkele artikelen en PowerPoint-presentaties worden geplaatst die
in de workshops besproken zijn. Tevens treft u o.a. er de link naar de publicaties ‘Cultuur in Beeld’ en ‘Geven aan Cultuur: de fiscale voordelen van uw gift’.
Wie? De conferentie werd bezocht door zakelijk en artistiek leiders, marketingmanagers, directieleden, bestuurders en toezichthouders van culturele instellingen. Ook onderzoekers en beleidsmedewerkers van brancheorganisaties, gemeenten, provincies en het Rijk bezochten de conferentie.
Podiumgesprek Podiumgesprek met gastheer Jo Houben (directeur Cultuur-Ondernemen) en gastvrouw Judith van Kranendonk (directeur-generaal Cultuur en Media, ministerie van OCW) onder leiding van dagvoorzitter Anouschka Laheij. Tijdens de conferentie stonden drie thema’s centraal: publiek, verdienvermogen en ‘culture of asking’. Deze thema’s werden
verduidelijkt aan de hand van filmpjes die te vinden zijn op www.cultuurinbeeld2011.nl. Als eerste werd het thema publiek aangesneden. Judith van Kranendonk benadrukte dat cultuur en publiek onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden: kunst wordt voor het publiek gemaakt! Het is een thema van de conferentie, omdat er in de relatie tussen kunst en publiek een slag te maken is. Dat kan door vanuit de culturele sector goed na te denken wie dat publiek is en wat ze wil. Iedere culturele activiteit moet zijn eigen
publiek vinden en dat hoeft niet per se een groot publiek te zijn. Voor innovatie is bijvoorbeeld niet altijd meteen een breed publiek te vinden. Volgens Judith van Kranendonk heeft dit de bijzondere aandacht van de overheid. Kunstenaars die iets nieuws willen brengen, worden gekoesterd. Mits ze zelf ook op zoek gaan naar publiek.
Het tweede thema was verdienvermogen. Jo Houben: ‘We willen vandaag perspectieven scheppen en kijken welke nieuwe geldstromen we kunnen aanboren. Het is voor culturele instellingen van belang om andere financiële kanalen goed te leren kennen en te weten aan welke randvoorwaarden ze daarvoor moeten voldoen.’ Op dit moment bestaat de creatieve sector voor 48% uit eenmanszaken en voor 48% uit zaken met minder dan 10 medewerkers. Deze instellingen kunnen niet alles zelf doen. Slechts 0,5% heeft meer dan 200 werknemers. Jo Houben: ‘Voor de ontwikkeling van de sector is schaalgrootte nodig. Dat betekent dat we slimmer moeten samenwerken en taken moeten verdelen.’ Het derde thema, ‘culture of asking’, wierp de vraag op in hoeverre de culturele sector via mecenaten aan geld kan komen. Jo Houben onderstreept het belang van de relatie met een mecenas. Wanneer iemand geraakt is door een collectie, zal hij bereid zijn om een kunstenaar verder te helpen. Dat hoeft een kunstenaar niet kwetsbaar te maken. Kunst moet zich staande kunnen houden onder allerlei verschillende condities. Judith van Kranendonk vindt dat we op het gebied van ‘culture of asking’ nog wel iets kunnen leren van andere landen. Er ligt ook een rol voor de overheid om de randvoorwaarden voor geven te verbeteren. De fiscale mogelijkheden in Nederland zijn vrij goed, maar worden nog te weinig gebruikt. Om meer bekendheid te geven aan de mogelijkheden hebben Cultuur-Ondernemen en het ministerie van OCW vandaag een brochure uitgebracht: ‘Geven aan cultuur: de fiscale voordelen van uw gift.’ Iedere deelnemer heeft een exemplaar meegekregen. Er is natuurlijk ook kort stilgestaan bij de politieke context van de dag: de bezuinigingen van het kabinet en het recent uitgebrachte advies van de Raad voor Cultuur. Als directeur van een culturele
organisatie schrok Jo Houben van de omvang van de middelen die de culturele sector moet inleveren. Ook al heeft het geen rechtstreekse impact op zijn organisatie, indirect natuurlijk wel. Hij geeft organisaties, die hier direct mee geconfronteerd worden het advies te proberen over de bezuinigingsperiode heen te kijken, om van daaruit nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Judith van Kranendonk geeft aan dat de Raad voor Cultuur met een advies is gekomen hoe er 200 miljoen euro bezuinigd kan worden en hoe een nieuwe culturele basisinfrastructuur eruit zou kunnen zien met minder geld, maar dat het nu wachten is op het standpunt van de regering. De regering is voornemens om uiterlijk 15 juni een besluit te nemen.
Presentatie publicatie ‘Cultuur in Beeld’ door Monique Vogelzang (directeur Kunsten, ministerie van OCW) Op de conferentie presenteerde Monique Vogelzang deze publicatie met feiten en cijfers over de culturele sector. Dit boekje is het vervolg op ‘Kunst in Cijfers’ (2010), dat zich toespitste op de instellingen van de culturele basisinfrastructuur (BIS). In ‘Cultuur in Beeld’ wordt inzicht gegeven in de omzet, werkgelegenheid, sociaal-maatschappelijke waarde en financiering van de hele sector, met uitgebreide gegevens over de BIS-instellingen in de digitale bijlage. Zo werd duidelijk dat van de in totaal € 18 miljard euro omzet in de culturele sector, maar € 5 miljard binnengehaald werd door gesubsidieerde instellingen. Alle deelnemers kregen de nieuwe publicatie aan het eind van de dag mee naar huis.
Keynote spreker Alex Osterwalder Experimenteren met business modellen wordt normaal gedaan in de private sector. Het is spannend om dat toe te passen in de culturele sector. Als voorbeeld van wat het betekent om te experimenteren met business modellen vertelde Alex Osterwalder over hoe hij het heeft aangepakt met zijn boek ‘Business model generation’: ‘Hoe kon ik een bestseller schrijven als ik wist dat in 2010 in de VS 1 miljoen nieuwe boeken uitkwamen en 11.000 daarvan businessboeken waren? Werd mijn boek het 11.001e? Bovendien was er in 2010 een afname van 12% in de verkoop van
boeken. Wat heb ik gedaan? Allereerst gesproken met lezers. Zij vonden dat business boeken normaliter teveel pagina’s hadden, niet relevant of praktisch genoeg waren, en te ‘text heavy’ waren. Ik moest het product veranderen en wel in een emotioneel, visueel boek. Daarnaast maakte ik gebruik van een ander business model. 470 mensen betaalden om het boek te helpen produceren. Hoe meer mensen mee wilden doen, hoe meer geld ik vroeg. Ik begon met een prijs van $ 24,-. Daarna steeg de prijs van $ 36,- naar $ 81,- en het eindigde bij $ 250,-! Hoewel de prijs steeg, wilden
steeds meer mensen meedoen. Zij wilden hun naam in het boek. Het resultaat is verbluffend. Er zijn nu 140.000 boeken gepubliceerd met 18 vertalingen. ‘Business model generation’ staat in de top 10 van de softcover boeken. En dat in een sector die niet groeit, maar krimpt. Ook dan is het mogelijk om je publiek te bereiken. In de culturele sector worden subsidies teruggedraaid. De concurrentie neemt toe, denk aan internet, iPads etc. Er komt minder geld ter beschikking via de overheid en filantropen. Het is tijd om te gaan denken in vernieuwende businessmodellen. Een businessmodel is
voor iedereen anders. Ik neem het door aan de hand van 3 aspecten, namelijk ‘language’, ‘attitude’ en ‘tools’. Eerst language. Het Business Model Canvas is een eenvoudige tool om te zien welke onderdelen in een businessmodel een rol spelen en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Ik hanteer daarbij 9 onderdelen: - customer segments: wie zijn je klanten - value proposition: welke waarde biedt jouw product aan de klant - channels: hoe bereik je jouw klanten - customer relationships: op welke manier ga je contact met ze aan - revenu streams: waar verdien je geld mee - key resources: wat heb je daarvoor nodig - key activities: wat doe je precies - key partners: met wie - cost structure: welk geld ben jij kwijt om je resources te benutten en om je kernactiviteiten te ontplooien ‘Attitude’ is daarbij van groot belang. Nog een voorbeeld: Frank Gehry is een Canadees-Amerikaans architect, die de Pritzker Prize gewonnen heeft. Spraakmakend is zijn Guggenheim Museum, dat bepalend is geweest voor transformatie van het Spaanse Bilbao. Hiervoor experimenteerde hij veel met materialen en onderzocht hij allerlei alternatieven. Mijn boodschap aan u: blijf niet bij één idee ,maar kom met alternatieven. Denk eens in ‘wat als’-scenario’s: Wat als er geen subsidies meer zijn? ‘Ont’-leer wat je altijd doet en leer anders te denken. Vanmiddag is er tijd in de workshops om met het Business Model Canvas te werken. Het is een tool die de mist wegneemt. Iedereen kan het gebruiken. Met als doel: Wees creatief, kijk naar wat mogelijk is. Probeer het uit en wees bereid te experimenteren.’
Keynote spreker Derk Sauer ‘Ik ben een ondernemer van de afdeling gezond verstand. Ik heb nog nooit een business plan geschreven. Ik beschouw mezelf ook niet als ondernemer, maar als journalist en filmmaker. Toevallig ben ik ook zakenman geworden. Toen ik hoofdredacteur van de Nieuwe Revu was, ging het tijdschrift bijna failliet. We moesten iets doen. Ik vond het gelijk heel interessant om te ondernemen, want dat is ook een creatief proces. Ondernemen is ook een kunst. Hoe maak je iets succesvol? Dat vind ik een leuk proces om mee bezig te zijn. Als je eenmaal over de eerste drempel heen bent, is het halve werk gedaan. In organisaties zie je vaak dat er een commercieel persoon is en een creatief persoon die hun taken gescheiden houden. Fout, dat loopt mis. Er is samenwerking nodig. In een organisatie is het essentieel dat iedereen focust op één en hetzelfde ding. Ik zie op deze conferentie vooral zakelijke leiders maar mis de creatievelingen. Samenwerken, daar gaat het om. In 1989 verhuisde ik naar Rusland. Daar gaf ik tijdschriften uit en kranten. Ik had helemaal geen geld. Ik heb nog nooit bij een bank aangeklopt. Ik ga liever op een creatieve manier op zoek naar geld, door te netwerken. In die tijd had mijn vriend Boudewijn Poelmann een idee hoe hij continu geld binnen kon halen. Via een loterij die werkte met postcodes. Ik heb hem hartelijk uitgelachen. Maar goed, het eerste geld dat hij via de door hem opgerichte Postcodeloterij verdiende, gaf hij aan mij. Ik ben er een uitgeverij in Rusland mee begonnen. Het liep totaal niet, ik moest mijn huis verkopen. Al mijn spaargeld ging erin zitten. Ik kan u vertellen: dat is de beste incentive ever. Door je eigen geld op het spel te zetten ga je heel hard werken. Dan ga je er echt voor. Wat heb ik geleerd als ondernemer? Belangrijk is niet dat muziek stuk of artikel, maar het bouwen aan een merk. Zorg dat je een helder beeld hebt voor wie je het doet. Publiek heeft een verwach-
ting nodig. En hoe sterker je die verwachting kunt definiëren, hoe meer succes je hebt. Bij een tijdschrift moet je weten voor wie je het maakt. Waarom moet er een boom voor worden omgehakt? Dat geldt voor grote en kleine bedrijven. Ik weet waar we voor staan met de Cosmopolitan die in Rusland een oplage van 1 miljoen heeft. Maar ook bij het nieuw gestarte yoga-tijdschrift met een oplage van 70.000. Dat is intuïtief werk. Kijk niet in business boeken, maar kijk om je heen. Zie wat er gebeurt en maak van daaruit je product. Samen met een investeringsfonds heb ik het NRC gekocht. Harry de Winter zei: “Hiernaast gaan allemaal mannen in pak naar binnen”. Daar ben ik heen gegaan op een vrijdagmiddag en heb verteld dat ik het NRC wilde kopen. Na een enthousiast verhaal van 10 minuten dat het NRC het sterkste merk is voor goed opgeleide mensen, ben ik weer weggegaan. Maandag werd ik gebeld. Bleek die man de directeur van een investeringsfonds te zijn. Hij zei: “We gaan het doen.” Niks business plan! Het gaat om het concept, het idee, de durf om ergens aan te bellen. Maak het niet te ingewikkeld. Denk waarom het wel kan. Durf ook op je bek te gaan. Ik ben ook voorzitter van het documentairefestival IDFA. Als er een documentaire in de bioscoop draait, komt er geen hond. Maar als je ze in een package toont op een festival, heb je 150.000 bezoekers. Onthoud dat je iets dat niet populair is door een bepaalde verpakking heel populair kunt maken. De IDFA heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. We hebben nu een omzet van 4 miljoen euro waarvan 70% komt uit zelfgegenereerde inkomsten. Doe iets nieuws, doe ongewone dingen. Wij namen initiatieven als Club IDFA, IDFA on tour en begonnen met viewings voor bepaalde groepen. Ons streven is binnen 2 à 3 jaar niet meer afhankelijk te zijn van subsidies. Het kan wel, maar je moet erop af. Heb je daar een business model voor nodig? Gebruik ze dan. Word je daar nerveus van? Do like me!’
Workshops
Een compleet overzicht van de workshops vindt u in de bijlage
De 31 workshops rond de drie thema’s publiek, verdienvermogen en ‘culture of asking’ waren druk bezocht. De workshopleiders en (buitenlandse) experts streefden er naar alle ruim 500 deelnemers, van bibliotheek tot operagezelschap en van klein productiehuis tot Rijksmuseum, naar huis te laten gaan met nieuwe ideeën en praktische tools die ze kunnen toepassen in hun eigen organisatie. De workshops en mastersessies over o.a. fundraising, prijsstrategie en mecenaat leverden veel vragen en discussies over de toepasbaarheid binnen de eigen instelling op. Een paar voorbeelden: - Bij ‘Het hoe en waarom van businessmodellen’ werd druk geëxperimenteerd met het Business Model Canvas. Workshopleider Patrick van der Pijl vond het bijzonder dat de deelnemers direct aan de slag gingen met deze tool. - In de workshop ‘Gebrand op Cultuur’ toonde merkenexpert Hendrik Beerda aan dat culturele merken bijzonder hoog gewaardeerd worden (vaak hoger dan merken in de sport, bedrijfsleven of andere goede doelen). In gesprek met Rutger Hamelynck van ING kregen deelnemers inzicht in hoe hun merk waarde creëert voor een sponsor (die schenkt niet uit vrijgevigheid). - De workshop ‘Wat wil het publiek?’ was één van de workshops waar alle stoelen bezet waren. Daar liet Motivaction de deelnemers oefenen met ‘persona’s’ of bezoekersprofielen. Het Scheepvaartmuseum vertelde hoe het deze techniek gebruikt om klantgerichter te werken. - Arjo Klamer, hoogleraar economie van kunst en cultuur, gaf de populaire workshop ‘Innovatief verdienen’. Hier werd duidelijk dat kunst eigenlijk een gesprek is met het publiek. Culturele instellingen doen er goed aan bezoekers mede-eigenaar van het product maken, in plaats van ze als klant te behandelen.
- Volgens Lynn Stirrup (Stirrup Executive Advisory Services in New York en voormalige Executive Director bij de Brooklyn Academy of Music) moeten culturele instellingen zich niet laten ontmoedigen door een ‘nee’ van een potentiële sponsor. “A no doesn’t mean never.” (workshop: ‘For executives: Maximize your board recruitment’). - Er vonden ook verschillende grote en kleine sessies plaats over ‘culture of asking’. De mastersessie ‘Mecenaat onder de loep’ bestond uit een brede paneldiscussie met René Bekkers (co-auteur van ‘Geven in Nederland’), Sigrid Hemels (hoogleraar belastingrecht), Elly Mariani (promovenda notarieel en fiscaal recht) en Diana van Maasdijk (adviseur voor de filantropische sector in binnenland en buitenland). Een van de belangrijke conclusies van Diana van Maasdijk was dat Nederlandse instellingen nog niet gewend zijn om bijzondere relaties aan te gaan met grote gevers. Deze zitten vaak al wel in het publiek, maar vragen een bijzondere benadering. Bij de plenaire afsluiting en ook via twitter (#cultuurinbeeld) vertelden deelnemers wat ze van de workshops en lezingen vonden: ze werden geïnspireerd, gingen zelf aan de slag of wilden zich verder in de onderwerpen verdiepen. Een overzicht en beschrijving van alle workshops is ook te vinden op www.cultuurinbeeld2011.nl
Plenaire afsluiting met staatssecretaris Halbe Zijlstra “U was de laatste anderhalf uur aanwezig op de conferentie. Wat viel u op?”
“U heeft de sessie ‘For Executives: maximise your fundraising success with practical board recruitment’ gevolgd. Welke lessen heeft u geleerd?
“De leergierigheid, de open blik, de bereidheid om anders naar iets te kijken. De positieve energie die hier hangt stemt me gerust. Want met een open blik begint het. We hebben geen pasklaar antwoord, maar met deze energie kunnen we de verandering aan.”
“Wanneer je een sponsor vraagt om een bijdrage, hoor je vaak ‘nee’. Afstrepen is niet goed. Het is een ‘nee’ voor dat moment. Onderzoek waarom het een ‘nee’ was en doe later nog een poging. A no doesn’t mean never. De tweede les is: ga niet meteen voor de hoofdprijs. Een hele grote mecenas binnenhalen is uitzonderlijk. Je komt er ook met veel kleine.”
“Het is een spannende tijd in de culturele sector. Hoe ziet uw rol eruit?”
“De rol van de overheid is het culturele veld middelen aan te reiken om ondernemender te worden. Zoals deze conferentie waar we van elkaar kunnen leren. We hebben een rol als kennismakelaar maar faciliteren de culturele sector bijvoorbeeld ook op fiscaal gebied.”
“U voert forse bezuinigingen door. Waar moet nu het geld vandaan komen?”
“We willen naar een situatie dat het geld niet alleen van de overheid komt. Er moeten meer bronnen komen om de culturele sector te sterken. We moeten een omslag bewerkstelligen en daarom zou ik meer ceo’s in de Raden van Toezicht willen zien. We willen meer privaat kapitaal, borg dat contact dan ook in de Raad van Toezicht. Maak verbinding met het veld en de private markt.” “Staatssecretaris, het slotwoord is aan u.”
“Dank je wel. Toen ik hoorde dat we deze conferentie in een oude vliegtuighangar zouden houden, dacht ik dat de ruimte veel te groot was. Een misvatting, want u bent met 500 vandaag. Met een enorme leergierigheid. De noodzaak is er ook. Er wordt fors bezuinigd. Uiterlijk 15 juni komt het standpunt van het kabinet en weten we hoe de infrastructuur er precies uit komt te zien. Wat de mogelijkheden zijn. Het is belangrijk dat we gaan zorgen voor een betere geef-cultuur. De bereidheid om te geven is groot in Nederland. Internationaal staan we op de derde plaats. We moeten zorgen dat er gegeven wordt aan cultuur. Door de juiste instrumenten: goede fiscale mogelijkheden. Door kennis te verspreiden: bijvoorbeeld door een wetenschappelijke verbinding met cultuur. En door er bekendheid aan te geven: er moet meer awareness zijn voor cultuur. De wil is er om te geven, de kennis is er en het gereedschap. Laten we allemaal het motto uitdragen: Wie geeft om cultuur, geeft aan cultuur!”
www.cultuurinbeeld2011.nl tekst : Annelies Kant, kantekst.nl fotografie en lay out: Rolf Resink, hetismooiwerk.nl
Cultuur-Ondernemen
Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap
Nieuwe Herengracht 119, 1011SB Amsterdam Schiekade 189- unit 401, 3013 BR Rotterdam www.cultuur-ondernemen.nl
Postbus 16375, 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl
Bijlage: workshops
De veranderende wereld vraagt om vernieuwende concepten. Ook bij het ontwikkelen van je organisatie, je strategie, kortom je business. Het door Alex Osterwalder geïntroduceerde Business Model Canvas biedt de mogelijkheid om in één oogopslag je businessmodel zichtbaar te maken. Door het businessmodel in het Canvas te schetsen moet je scherp maken welke waarden je levert, aan welke klanten je dat levert en wat je in je eigen organisatie nodig hebt om dat te leveren. Patrick van der Pijl (Business Models Inc) en Ernst Houdkamp (Cultuur-Ondernemen) laten zien hoe het werkt en welke route je kunt doorlopen om je eigen businessmodellen te innoveren. Dat doen zij aan de hand van businessmodellen uit onder andere de muziekindustrie.
publiceert regelmatig over de fiscaliteit van kunst, cultuur en mecenaat en is lid van de Raad van Toezicht van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Amsterdam Museum. Elly Mariani, promovenda notarieel en fiscaal recht aan de VU is net terug uit Australië, waar zij deelnam aan een congres over Reforming Fundraising Regulation. Zij heeft daar een workshop over fiscale instrumenten en geven verzorgd. En tot slot Diana van Maasdijk, zij is adviseur met jarenlange ervaring in de filantropische sector in binnen- en buitenland. In oktober 2010 publiceerde zij het onderzoeksrapport ‘Filantropie en de vermogenden in Nederland: De brug tussen gever en impact’. Dit kwalitatieve onderzoek bracht de praktijk, verwachtingen en uitdagingen in kaart van zeer vermogende mensen die betrokken zijn bij filantropie. Een interessante paneldiscussie met experts over ideeën voor een nieuw model voor mecenaat en uitdagingen & kansen voor verschillende spelers (private donors, regering, bedrijven, culturele instellingen).
Workshop Publiek:
Workshop Verdienvermogen:
GeBRAND op cultuur
Businessmodel innovatie in Cultureel Erfgoed in 7 stappen
Ronde 1 Mastersessie Verdienvermogen:
Het hoe en waarom van businessmodellen
Een levendige discussie waarbij - vanuit onderzoek van merkenexpert Hendrik Beerda - naar de kracht van culturele merken wordt gekeken: Wat zijn culturele merken waard? Hoe verhoudt de kracht van cultuurmerken zich tot sponsor- en stedenmerken? Vervolgens wordt gekeken naar de mogelijkheden om merken vanuit verschillende sectoren met elkaar te verbinden. Waar zit de synergie? Hoe kunnen merken elkaar versterken? Panel leden zijn Jo de Viet, Manager City Marketing Gemeente Utrecht, Rutger Hamelynck; Sponsor Manager ING en een vertegenwoordiger van culturele instelling Paard van Troje uit Den Haag. Mastersessie Culture of Asking:
Mecenaat onder de loep In ‘Mecenaat onder de loep’ wordt een brede introductie gegeven over ‘culture of asking’ in Nederland. René Bekkers, co-auteur van het onderzoeksrapport ‘Geven in Nederland’, zal een korte toelichting geven op het onderzoek. Hierbij maakt hij gebruik van de actuele cijfers, zoals gepresenteerd door de VU op 19 april 2011. Verder in deze paneldiscussie aanwezig: Sigrid Hemels, hoogleraar Belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij
Hoe innoveer je als erfgoedinstelling je businessmodel? In deze workshop presenteren Kennisland, kenniscentrum Digitaal Erfgoed Nederland (DEN), TNO en Erfgoed 2.0 het BMICEStappenplan en een aantal tools voor businessmodel innovatie. Op basis van kennis en ervaringen, onder andere van het Archief Eemland en het Amsterdam Museum, wordt het stappenplan toegelicht waarmee je innovatie een stuk dichterbij brengt. Workshop Verdienvermogen:
Nieuwe waarde creëren van culturele kennis & expertise door samenwerking met wetenschap In deze workshop gaat Frank Zwetsloot, directeur en oprichter van Science Alliance, in op de theorie van valorisatie en wat daarvan de praktische mogelijkheden zijn voor de culturele sector. Daarbij staat hij stil bij de vragen: - Wat is valorisatie, hoe wordt dat op andere terreinen aangepakt? - Wat kan valorisatie betekenen voor de culturele sector? - Hoe kan de culturele sector dat aanpakken?
Workshop Publiek:
Wat wil het publiek? Deze workshop, geleid door Esther Cachet en Tessa van Groenestein van Motivaction, biedt culturele instellingen inzicht in de werking van persona’s. Persona’s zijn op maat gemaakte bezoekersprofielen om de kennis over doelgroepen ‘tot leven’ te brengen binnen de organisatie. Zij geven een naam en gezicht aan ‘de bezoeker’. Het is een simpel, maar zeer krachtig middel om organisaties klantgerichter te maken. In de workshop laten we deelnemers zien en ervaren op welke wijze persona’s relevant kunnen zijn voor de eigen organisatie. Het Scheepvaartmuseum geeft aan hoe zij persona’s inzetten voor de herontwikkeling van het museum dat in september 2011 heropent. Deelnemers gaan ook zelf aan de slag om inzicht te krijgen in de werking van persona’s. Workshop Publiek:
Nieuwe Bronnen, hoe verleid ik nieuw publiek? Wat was een museum ook al weer? Deze vraag stelde Stanley Bremer, directeur van het Wereldmuseum in Rotterdam, zich aan het begin van de verandering, die het museum heeft doorgemaakt. In deze workshop geeft hij antwoord op bovenstaande vraag en vertelt hij op welke manier het Wereldmuseum ervoor heeft gezorgd dat de traditionele bezoeker weer naar het museum terugkwam en steeds weer terug blijft komen. Het Drents Museum heeft de afgelopen jaren een sterke stijging in het aantal bezoekers doorgemaakt. Sleutelwoorden daarbij waren een heldere programmering, grote tentoonstellingen en internationale samenwerking. Na de heropening zoekt het museum met een nieuw publieksinformatiesysteem nadrukkelijk het contact met de bezoeker. Michel van Maarseveen, directeur van het museum, gaat in op de vraag hoe je bezoekers aanspreekt en verleidt tot museumbezoek. Marc Cahin, hoofd communicatie en marketing van De Nederlandse Opera (DNO), maakt de tussenstand op over OperaFlirt. Dit is het programma waarmee DNO samen met CMS Derks Star Busmann nu al twee jaar lang een publiek jonger dan 30 jaar voor een eerste bezoek aan de opera verleidt. Inmiddels hebben bijna 1.000 mensen deel genomen aan een OperaFlirt, hebben alle belangrijke, nationale kranten er aandacht aan besteed en wordt er ook door buitenlandse collega’s met grote belangstel-
ling naar gekeken. DNO en CMS wonnen in 2009 de SponsorRing met dit project. Workshop Publiek:
Digitaal 2.0; meer dan Twitter en Facebook Hoe kun je digitaal meer publiek naar je toetrekken en ga je verder dan de nu reeds obligate Facebook pagina of Twitteraccount? Aan de ‘achterkant’ onder andere door allianties aan te gaan binnen en buiten de cultuursector: door ICT-systemen slim aan elkaar te koppelen en door kennis en ervaring over samenwerken met elkaar te delen. Aan de voorkant door te kijken welke onderdelen van je collectie of cultuurproduct verschillende doelgroepen aanspreken en hoe het (digitaal) eenvoudig toegankelijk kan worden gemaakt. Jan Willem Sieburgh verkent vanuit zijn ervaring uit de praktijk samen met deelnemers de mogelijk- en onmogelijkheden die er zijn: welke partijen kun je verzinnen om mee samen te werken en waar zou dat toe kunnen leiden? Workshop Publiek:
The UK digital experience: Edinburgh Festivals Innovation Lab & Culture 24 The possibilities to use digital technology for arts and culture seem to be endless. With this workshop, Rohan Gunatillake and John Newbigin will focus on two best-practices from the United Kingdom: the Edinburgh Festivals Innovation Lab and Culture 24. Rohan will talk about the Edinburgh Festivals Innovation Lab - or festivalslab - set up by and for Edinburgh twelve cultural festivals. Festivalslab’s mission is to explore and test how the festivals can better use digital to improve the Edinburgh experience - for audiences, for performers, for partners and for the festivals themselves. John will give a presentation on Culture 24, a British online platform that promotes and supports the cultural sector online and serves the needs of online audiences. A discussion will follow afterwards about other digital innovations for the arts and culture. Workshop Culture of Asking:
Fundraising: Management of Organisational Change and Income Generation Following the Master Class ‘Creating a Culture of Asking in an Arts Organization”, David Dixon & Janneke Staarink (International Film
Festival Rotterdam) will take a closer look at the implications of integrating fundraising and income generation into an arts organization. How can you adapt the organization to a focus on income generation (including fundraising)? How to use your stakeholders to improve income? The workshop will include methods and tools for audiences to give and turning loyalty into giving. Janneke will also tell more about the income generation strategies being used by the International Film Festival Rotterdam and how she adapted the organization to them. Mastersessie Culture of Asking:
‘Succesvol grote giften werven: verplaats je in het mecenaat Wat gaat er om in het hoofd en het hart van (potentiële) donateurs? Tijdens deze workshop draait Ramses Man en Vera Peerdeman van Nassau de rollen om en moeten culturele instellingen zich inleven in de belevingswereld van hun donateurs. Hoe wordt een donateur graag benaderd? Wat zijn belangrijke ‘geef’ criteria en hoe maakt een donateur een keuze? Wat krijgt een donateur graag terug? Tijdens deze interactieve workshop kunt u bouwen aan zelfvertrouwen om actief relaties aan te gaan met (prospect) donateurs.
will give a lecture on the basics and essentials of pricing strategies for arts organizations: What is pricing? How do I maximize profits from ticket-sales? Topics include ‘Evidence based’-pricing strategies, dynamic pricing and revenue management in general. He will also discuss international best-practices and offer practical tools. Mastersessie Publiek:
Audience Development: doelgroepsegmentatie als marketingstrategie Volle zalen zijn van groot belang voor culturele instellingen. Uitdaging is, naast het behouden van bestaand publiek, vooral het bereiken van nieuw publiek. Audience development begint bij het onderscheiden van doelgroepen en het bepalen van een passende marketingstrategie. In deze mastersessie worden recente onderzoeken van Motivaction en Berenschot naar doelgroepsegmentatie en publieksgedrag behandeld. Ook worden succesvolle marketingstrategieën van instellingen om hun publiek te verbreden en te vernieuwen gepresenteerd door culturele instellingen die hier succesvol in zijn geweest. De getoonde inzichten helpen instellingen om betere keuzes met betrekking tot publieksbenadering te maken. Mastersessie Culture of Asking:
Workshop Verdienvermogen:
Creating a Culture of Asking in an Arts Organisation
Innovatief verdienen
An inspiring lecture by the British ‘fundraising for the arts’-expert David Dixon, on the essentials for creating a ‘Culture of Asking’ in an arts organization. David’s focus includes what donors want and what they expect, developing audience relationships and how to turn regular visiting audience members into donors. He will also focus on many international examples and best-practices.
Gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, praktijkervaring en creatieve oplossingen gaat Arjo Klamer (hoogleraar in de economie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam ) in op de vraag hoe de financiering van de kunsten anders kan. In reactie op de bezuinigingen hebben zowel masterstudenten als vele mensen uit het veld gereageerd op de oproep voor nieuwe ideeën. Deze workshop zal de meest in het oog springende voorstellen uitlichten en onderzoeken in hoeverre ze een oplossing zijn voor de vraagstukken waar kunstenaars en culturele instellingen in deze tijd van bezuinigingen en tekorten mee worstelen.
Ronde 2 Mastersessie Verdienvermogen:
Pricing strategy for the arts Tim Baker (Owner Baker Richards Consulting, United Kingdom)
Workshop Verdienvermogen:
Surviving the Culture Change A thought-provoking lecture by Diane Ragsdale (Erasmus University Rotterdam) on redefining the roles of cultural organizations. How does this changing climate affect the missions of cultural organizations? What will the effect be on their relationships with their audiences and other stakeholders? Or more boldly: who profits? Diane will also focus on the short term coping versus longer lasting transformation or cultural organizations, as well as the freedoms and responsibilities of the cultural sector.
Workshop Verdienvermogen:
Workshop Publiek:
De inspiratiefactor voor succesvol fondsenwerven
Building brands in the city
In deze workshop gaan organisatieadviseurs Petra Hoogerwerf (Veleda Advies) en Magdeleen Sturm van Lysias Consulting Group met u aan de slag om te verkennen welke succesfactoren u in uw organisatie u kunt beïnvloeden om effectief te worden op het gebied van cultureel ondernemerschap en fondsenwerving. Kernelementen zijn de positionering en strategie van uw organisatie, het definiëren van aansprekende projecten waarmee u kunt werven en een pro-actief communicatiebeleid. De workshop belicht ook wat nodig is voor een ondernemende en lerende cultuur, het optimaal benutten van (marketing)informatie en bevlogen personeel. In deze workshop krijgt u aansprekende voorbeelden en praktische tips waarmee u in uw organisatie aan de slag kunt.
In deze workshop gaan de deelnemers met hun eigen merk aan de slag onder leiding van Hendrik Beerda, merkenexpert. Uit welke elementen is hun merk opgebouwd en hoe kunnen ze die herkennen en versterken? Hierbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheid om de merken van culturele instellingen te verbinden met het merk van hun stad of regio, om het zo nog aantrekkelijker te maken voor publiek.
Mastersessie Verdienvermogen:
Innovatief verdienen Gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, praktijkervaring en creatieve oplossingen gaat Arjo Klamer (hoogleraar in de economie van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam ) in op de vraag hoe de financiering van de kunsten anders kan. In reactie op de bezuinigingen hebben zowel masterstudenten als vele mensen uit het veld gereageerd op de oproep voor nieuwe ideeën. Deze workshop zal de meest in het oog springende voorstellen uitlichten en onderzoeken in hoeverre ze een oplossing zijn voor de vraagstukken waar kunstenaars en culturele instellingen in deze tijd van bezuinigingen en tekorten mee worstelen. Workshop Verdienvermogen:
Cultuurfinancieren: Wat kan een duurzame bank betekenen? “Ik wil een aankoop doen voor mijn museum.” “Ik wil investeren in mijn theater.” “Kan ik hiervoor een krediet bij een bank aantrekken voor mijn culturele instelling?” In deze workshop wordt ingegaan op verschillende financieringsbehoeften en financieringsbronnen, van € 10.000,- tot € 30 miljoen. Wat kan een duurzame bank voor u betekenen? Waar moet je op letten als je met een bank in gesprek gaat? Anita Boerkamp, Senior Accountmanager Kunst & Cultuur bij Triodos Bank, beantwoordt uw vragen en zet in deze workshop verschillende financieringsmodellen uiteen en gaat in op interessante voorbeelden uit de culturele sector.
Workshop Culture of Asking:
Geef-cultuur: wat kan ik als instelling doen? René Bekkers, Sigrid Hemels en Elly Mariani doen al jarenlang onderzoek naar dé gulle gever. Wie geeft en waarom geeft hij? Hoe kan je hem verleiden om meer te geven? Hoe vind je de gulle gever? Hoe kun je als culturele instelling de fiscale mogelijkheden optimaal gebruiken? In deze workshop krijgt u antwoord op deze vragen. Met deze workshop ben je in staat om een toolkit samen te stellen om de gulle gever te vinden. Ook zullen er praktische voorbeelden worden gegeven over hoe culturele instellingen fiscale faciliteiten als de giftenaftrek optimaal kunnen gebruiken bij hun fondsenwerving. Workshop Culture of Asking:
Hoe begin ik aan het werven van grote giften? Deze workshop richt zich op organisaties die aan het begin staan van het werven van grote giften. Diana van Maasdijk (adviseur met jarenlange ervaring in de filantropische sector) richt zich op de vraag: Hoe vind ik gevers en wat is er voor nodig om een relatie op te bouwen? Niet alleen in Nederland, maar ook in Afrika, Latijns Amerika en de Verenigde Staten en in Nederland. Ze heeft zich beziggehouden met subsidieaanvragen en programma’s, fondsenwerving, en communicatieprogramma’s voor allerlei goede doelen en stichtingen. In deze workshop besteedt zij aandacht aan de theorie, maar geeft zij ook praktische handvatten om ook in uw organisatie aan de slag te gaan. Workshop Culture of Asking:
Coaching & Microkrediet; de ideale mix? Coaching blijkt een belangrijk onderdeel te zijn van microfinancie-
ring in Nederland. Bij coaching wordt gekeken naar je plannen. Hoe bijzonder is je product? Hoe bereik je meer klanten? Hoe schrijf je een goed business plan zodat je beslagen ten ijs komt bij de kredietaanvraag? En is die kredietaanvraag wel echt nodig: zijn er misschien andere mogelijkheden om aan geld te komen? Begeleiding bij het maken van een businessplan vergroot de kans dat een microkrediet wordt toegekend, maar coaching vergroot ook de kans dat een bedrijf blijft bestaan. Met name ondersteuning bij financieel management is nuttig bij startende ondernemers. 94% van de mensen die in Nederland gebruik maakten van microfinanciering gaven aan dit waardevol te vinden. Marjolein de Boer van Eigenbaas.nl en Peter van Hintum van CultuurOndernemen gaan met de groep aan de slag om de mogelijkheden van coaching in combinatie met wel/ geen microkrediet te onderzoeken. Workshop Culture of Asking
Aan de slag met het 8-stappenplan voor fondsenwerving bij particulieren en bedrijven Wat moet je geregeld hebben om inkomsten te krijgen en aan wie en op welke manier stel je de vraag om een bijdrage aan je organisatie te leveren? Wat verwachten mensen van je als je ze om een bijdrage vraagt? Allemaal vragen waar je over nagedacht moet hebben als je met particuliere fondsenwerving aan de slag gaat. Tijdens de inleiding wordt kort ingegaan op een praktische aanpak in 8 stappen om particulieren en bedrijven te benaderen. Deze aanpak is ontwikkeld door het programma Cultuurmecenaat (2007-2010) waarvan Peter Inklaar (voormalig programmamanager cultuurmecenaat bij Cultuur-Ondernemen) programmaleider was
Ronde 3 Workshop Culture of Asking:
For Executives: Maximise your fundraising success with practical board recruitment With this workshop (especially for CEO’s, directors and marketing directors of arts organizations), Lynn Stirrup (Stirrup Executive Advisory Services, Brooklyn New York) will focus on the strategic design of arts organizations to enhance fundraising revenues. Based on her experience as Executive Director, Special Campaigns, & Vice President, Planning of the Brooklyn Academy of Music
(NY), Lynn will give practical tools for attracting big donors, board-recruitment and the strategic use of boards enhancing fundraising revenues. Mastersessie Verdienvermogen:
Valorisatie Frank Zwetsloot (directeur Science Alliance) en Jo Houben (directeur Cultuur-Ondernemen) gaan met elkaar en de zaal in dialoog over het begrip valorisatie en de betekenis ervan voor de cultuursector. Valorisatie gaat over het creëren van meer waarde door betere samenwerking tussen wetenschap en praktijk. Daar waar wetenschap kennis voortbrengt die via de markt opbrengsten genereert, ontstaat innovatie. Hoe kan de culturele sector kennis uit andere sectoren gebruiken om nieuwe waarden en daarmee meer verdienvermogen te realiseren? Mastersessie Publiek:
Modellen en best practices kunnen hierbij de weg wijzen, maar doorslaggevend zijn de mensen die het moeten doen. Alleen diegenen met de juiste mindset - hun verzameling van overtuigingen, wijsheden en eigenschappen - zijn in de praktijk succesvol. Maar welke mindset hebben bestuurders, directeuren en marketeers in cultuur eigenlijk nodig? Hoe komen zij tot de vernieuwing waarmee cultuurinstellingen de komende jaren het verschil kunnen maken? In een gesprek met Melle Daamen van Stadsschouwburg Amsterdam en het publiek reikt Johan Idema (senior cultuuradviseur bij lagroup) aan de hand van cases een top 10 aan van inzichten, lessen en andere must-knows om succesvol te innoveren. Hierbij put hij uit zijn kennis van innovatiemanagement en zijn betrokkenheid - als adviseur én initiator - bij geslaagde (en minder geslaagde) vernieuwingstrajecten. Deze workshop is bedoeld voor iedereen die, voorbij de theorie, wil weten hoe je de weerbarstige praktijk het hoofd kan bieden en vernieuwing daadwerkelijk tot stand kan laten komen.
Virtual Entrepreneurs How can you breathe a new or different life in to existing cultural products across different cultural disciplines? And how do you reach and engage your audience digitally? A broad (and international) panel of experts from different cultural backgrounds (film, music, games, arts) and an organization that brings culture and audience together online, discuss, chaired by Jan Willem Siebrugh, the important starting - and learning - points of virtual entrepreneurship. Workshop Verdienvermogen:
Maak je eigen Businessmodel In deze sessie gaan Patrick van der Pijl (Business Models Inc) en Ernst Houdkamp (Cultuur-Ondernemen) met de deelnemers aan de slag om hun eigen business model te schetsen de culturele sector uit te werken. Je ervaart wat het is om een businessmodel te schetsen. De deelnemers gaan gezamenlijk een bestaand model innoveren.
Works en CJP hebben onderzoek gedaan over de vraag hoe jongeren het aanbod ervaren van culturele instellingen. In deze workshop presenteren Walter Groen (directeur CJP) en Bas Delmee (Young Works) inzichten en cases uit het onderzoek. Workshop Culture of Asking:
Aan de slag met het 8-stappenplan voor fondsenwerving bij particulieren en bedrijven Wat moet je geregeld hebben om inkomsten te krijgen en aan wie en op welke manier stel je de vraag om een bijdrage aan je organisatie te leveren? Wat verwachten mensen van je als je ze om een bijdrage vraagt? Allemaal vragen waar je over nagedacht moet hebben als je met particuliere fondsenwerving aan de slag gaat. Tijdens de inleiding wordt kort ingegaan op een praktische aanpak in 8 stappen om particulieren en bedrijven te benaderen. Deze aanpak is ontwikkeld door het programma Cultuurmecenaat (2007-2010) waarvan Peter Inklaar (voormalig programmamanager cultuurmecenaat bij Cultuur-Ondernemen) programmaleider was.
Mastersessie Verdienvermogen:
Pricing is an Art, not a science
Workshop Culture of Asking:
Een succesvolle productie, tentoonstelling of theatervoorstelling is één. Financieel succes is twee. De culturele sector staat voor een grote omslag. Factoren zoals de btw-verhoging en de terugtredende overheid, vragen een sterkere focus op het genereren van inkomsten. Gegeven dit feit is het de hoogste tijd om te gaan begrijpen hoe de inkomsten kunnen worden vergroot. De vragen die centraal staan zijn de volgende: Zetten wij het instrument ‘prijs’ wel optimaal in? Zijn wij in staat met onze prijzen de waarde die wij leveren om te zetten in keiharde euro’s? Hoe komen onze prijzen eigenlijk tot stand? En de kortingen? Tijs Rotmans, Managing Partner van The Pricing Company, neemt je aan de hand van concrete voorbeelden mee in de wereld van pricing: van veelgebruikte concepten, strategieën, tactics tot en met de psychologische aspecten. Hij laat zien dat je met innovatieve prijsstructuren onderscheidend kunt zijn. En met ‘slimmere’ prijzen voor meer omzet kunt zorgen.
Do’s en Don’ts in micromecenaat en crowdfunding
Workshop Verdienvermogen:
Het ontwikkelen en onderhouden van de band tussen kunstliefhebber en kunstenaar staat centraal bij het micromecenaat. Niels Janssen, kunstenaar en initiator van het micromecenaat zal ingaan op de vragen: Wat is micromecenaat, waarom bestaat het en hoe worden de beoogde doelen bereikt? Roy Cremers staat stil bij de do’s en dont’s van crowdfunding. Hij ontwikkelde vanuit het Amsterdams Fonds Voor de Kunst het idee voor een crowdfunding platform voor kunstprojecten met als doel het ondernemerschap in de sector te bevorderen. Sinds eind 2010 is de website www.voordekunst.nl online, mogelijk gemaakt met een bijdrage uit de Regeling Innovatie Cultuuruitingen van OCW. Voordekunst is samen met partners uit de culturele sector, maar ook het bedrijfsleven, op weg om een landelijk crowdfunding platform te worden. (zie ook: www.micromecenas.nl) Workshop Stresstest
De kunst van het vernieuwen - Welke mindset hebben we nodig?
Workshop Publiek:
Presentatie en discussie
Culturele brug tussen generaties
Meer geld uit de markt halen en een ander publiek bereiken vergt ondernemerschap, maar vooral het vermogen tot vernieuwen.
Hoe kun je een brug slaan tussen generaties? Wat zijn de do’s en dont’s in het communiceren met jongeren over cultuur? Young
Directies en bestuurders krijgen de komende jaren te maken met ingewikkelde financieringsvraagstukken van hun organisatie en activiteiten. Er wordt hard gewerkt aan verdienmodellen, mece-
naat, businessmodeling en publieksbereik. Maar deze transitie komt mogelijk onder druk te staan door bezuinigen en terugloop van kaartverkoop. Deloitte en Cultuur-Ondernemen hebben een Stresstest ontwikkeld voor Culturele Organisaties. Het doel van deze scan is om een goed beeld te krijgen over de financiële stand van zaken. Deze informatie is bedoeld als aanvulend instrument om te kunnen anticiperen op eventuele ingrijpende wijzigingen in financiële zin. Een pilotgroep van vier culturele instellingen hebben de eerste proef op de som genomen. De ervaringen en aanbevelingen van deze Pilotgroep zijn verwerkt in het eindresultaat. In de workshop wordt de stresstest gepresenteerd: wat is het en wat kan ik ermee? Wat waren de bevindingen van de Pilotgroep? Workshop Verdienvermogen:
Surviving the Culture Change A thought-provoking lecture by Diane Ragsdale (Erasmus University Rotterdam) on redefining the roles of cultural organizations. How does this changing climate affect the missions of cultural organizations? What will the effect be on their relationships with their audiences and other stakeholders? Or more boldly: who profits? Diane will also focus on the short term coping versus longer lasting transformation or cultural organizations, as well as the freedoms and responsibilities of the cultural sector. Workshop Verdienvermogen:
De inspiratiefactor voor succesvol fondsenwerven In deze workshop gaan organisatieadviseurs Petra Hoogerwerf (Veleda Advies) en Magdeleen Sturm van Lysias Consulting Group met u aan de slag om te verkennen welke succesfactoren u in uw organisatie u kunt beïnvloeden om effectief te worden op het gebied van cultureel ondernemerschap en fondsenwerving. Kernelementen zijn de positionering en strategie van uw organisatie, het definiëren van aansprekende projecten waarmee u kunt werven en een pro-actief communicatiebeleid. De workshop belicht ook wat nodig is voor een ondernemende en lerende cultuur, het optimaal benutten van (marketing)informatie en bevlogen personeel. In deze workshop krijgt u aansprekende voorbeelden en praktische tips waarmee u in uw organisatie aan de slag kunt.
