De invloed van kunst op de cultuur van een organisatie
Op uitnodiging en met medewerking van professor dr. Paul de Chauvigny de BlotSJ, Hoogleraar spiritualiteit business Universiteit Nyenrode Is onderstaand artikel tot stand gekomen. Dit artikel is geplaatst in Business spiritualiteit magazine Nyenrode, nr 4 2008. Uitgegeven door uitgeverij www.Quist.nl
De invloed van kunst op de cultuur van een organisatie Willeke Hendrikx De Canadese grootindustrieel Ouimet die zich reeds meer dan dertig jaar heeft bezig gehouden met de spirituele kracht van organisaties wijst erop dat het van groot belang is om in de organisatiecultuur zelf ook elementen in te bouwen die ons stil kunnen maken. Ze brengen ons tot in-keer, een stilte die ons bewust maakt van de dieper liggende vraag wat we aan het doen zijn. Dat kan een ruimte zijn als een stiltecentrum, een binnentuintje, een stil hoekje, een vijver, maar ook een kunstwerk of schilderij, een tekst of muziek. Kunst schept innerlijke stilte en deze stilte in het hart stelt ons beter in staat om te luisteren, niet enkel naar onszelf maar ook naar anderen. Spiritualiteit bestaat vooral uit stil zijn en tot in-keer komen. In de stilte worden we bewust van onze diepste roeping op het zijnsniveau, waar alles met alles samenhangt. 1. De spirituele kracht van kunst Elke authentieke kunst is in staat ons stil te maken en een esthetische ervaring op te roepen, dat is de ervaring van de totaliteit als iets van binnen. Kunst is verschillend van diepgang. Spirituele kunst is in staat ons tot op het diepste niveau te raken en stil te maken. Op dit dieptepunt van ons leven is de kunst in staat een beleving op te roepen van ons diepste wezen en de verdeeldheid en tegenstelling in ons leven tot samenhang te brengen. De esthetische ervaring is bij uitstek spiritueel, bij uitstek heel-makend De stressverwekkende gejaagdheid en onrust kan door een esthetische ervaring tot rust komen. In die zin heeft kunst therapeutische invloed op de ziekmakende spanningen in het werk die tot stress en burn out kunnen leiden. Kunst kan in deze zin helend zijn in een ziekmakend arbeidsklimaat. Kunst kent veel vormen. Het kunnen spirituele schilderstukken zijn die een heel- makende en rustgevende energie uitstralen In de 16e eeuw was Paolo Veronese een bekend spiritueel schilder, in de vorige eeuw worden Marc Chagal-Mondriaan, Jozef Rulof, Kadinsky, Paul Klee, Rauschenbach en Newman wel de avantgarde genoemd van spirituele kunst. In de muziek werd Bach spiritueel genoemd door zijn helende klanken en in deze tijd is Martine Nijenhuis uit Bergen bekend geraakt door haar spirituele vioolspel. In het Griekse Christendom zijn de ikonen een spirituele kunst bij uitstek. In deze tijd worden door de Nepalezen tanka’s gemaakt, een soort ikonen. Mandala’s tonen als tekeningen eveneens spirituele kracht. De zen monniken kalligraferen spirituele teksten. Ook in verhalen kan het spirituele karakter tot uitdrukking worden gebracht. In het soefisme maakt men meer gebruik van spirituele gedichten zoals bijvoorbeeld van de Perzische dichter Rumi. 1
De invloed van kunst op de cultuur van een organisatie
2. Het spirituele klimaat van een organisatie Mensen hebben een hart en kunnen worden aangesproken door iets wat mooi is. Een onderneming bestaat uit mensen en is gericht op mensen, mensen van vlees en bloed, geen bavianen of robots. Mensen kunnen ook als groep collectief worden geraakt door iets moois. De bedrijfscultuur is de drager van de esthetische krachten en spirituele energie, waardoor de mensen zich thuis voelen in een bedrijf. Deze bedrijfscultuur wordt mede bepaald door de rust die er heerst . Kunst draagt hierbij in belangrijke mate bij. De aankleding van het gebouw, de kleuren die er spelen en schilderijen die er hangen kunnen van grote invloed zijn voor de ondernemingscultuur. Een organisatiecultuur kan ziekmakend zijn of genezend. Het is gebleken dat een onderneming die kunst in haar cultuur inbouwt tot hogere prestaties in staat is en minder gevoelig is voor stress en burn out. Ondernemingen met grote aandacht voor de kunst tonen vaak ook een menselijker personeelsbeleid. Kunst kan een belangrijke bijdrage leveren voor een gezonde ondernemingscultuur, die in staat is de spirituele krachten ervan te activeren en beter te benutten voor vernieuwing. De mensen zijn tot betere prestaties in staat als ze op zijnsniveau worden aangesproken. In dit opzicht kunnen schilderijen inspirerend werken op het ondernemingsklimaat. 3. HealingArt in organisaties Ik spreek graag van HealingArt ook in organisaties, omdat het de diepe inspiratiebron op zijnsniveau vrij maakt van stoorzenders en de uitstraling van spirituele energie mogelijk maakt. Deze geestelijke energie is rustgevend en helend, in de zin dat het tot een beleving leidt van de samenhang met het groter geheel en al het bestaande. Dat is een helende werking voor mensen in die zin dat we ons bewust worden van onze eenwording met het groter geheel en daardoor ook heel worden. Ik spreek in mijn verhaal in deze zin over spirituele schilderkunst als heel makend. Vanzelfsprekend kunnen andere kunstvormen als muziek, beeldhouwen, architectuur, e.d. zoals we boven reeds zagen eveneens heel makend zijn. Spirituele kunst geeft rust, harmonie en vreugde. De frisse kleuren van een schilderij stralen een opwekkende energie uit. Door het universele karakter van deze meditatieve kunst kan iedereen zich erin herkennen en de rustgevende werking ervan genieten. Hoe dit werkt, kan ik het beste toelichten vanuit mijn eigen ervaring. 4. Mijn persoonlijke ervaring Als kind in mijn ouderlijk gezin, later als docente handenarbeid, stond kunst en spiritualiteit voor mij centraal. Op mijn 34ste jaar ben ik een opleiding yoga en ademtherapie gaan doen. Daarna volgde een yogaschool die ik 23 jaar geleid heb. Door de yoga en meditatie maakte ik veel reizen naar mijn binnenwereld waardoor ik in de stilte van mijn hart kwam. Zowat mijn hele leven was het maken van keramische sculpturen mijn grote liefde. In 1992 ben ik spontaan met schilderen begonnen. Al bij de eerste streek met het penseel voelde ik: dit is anders. Hiervan is de bedoeling, dat ik dit niet voor mezelf houd maar naar buiten breng.
2
De invloed van kunst op de cultuur van een organisatie
In 1996 kreeg in een levensbedreigende ziekte. Mijn yogaschool moest ik van de een op de andere dag achter me laten. Tijdens die hele periode ben ik op zoek gegaan naar de oorzaak van de ziekte, en die heb ik, met hulp, getransformeerd. Dat was een zeer ingrijpende periode in mijn leven. In die tijd heb ik veel geschilderd. Door de helende energie die door de schilderijen stroomde, heb ik mezelf grotendeels kunnen helen. Deze moeilijke periode en andere pijnlijke gebeurtenissen in mijn leven heb ik kunnen omzetten naar rust, harmonie en vreugde. Dit transformatieproces van mijn leven was een duidelijke overgang van een nog sterk op het doen gerichte spiritualiteit naar een dieper gelegen bewustwording van het zijn. Dit is een volledige ommekeer en wedergeboorte. Soms moet een mens door moeilijke dingen heen om die afstemming te bereiken waardoor hij opnieuw geboren wordt. Al deze ervaringen zijn a.h.w. een inwijdingsweg geweest om mij te kunnen openen voor een energie die ik als licht door me heen voel stromen. Wat ik hier individueel heb ervaren kan ook in een groep worden beleefd in een zware crisis, die de groep met een diepere innerlijke band sterker kan binden. 5. HealingArt: een lichtbrug tussen het doen en het zijn in mijn leven Het is deze energie die me verlicht bij het schilderen en vanuit een diepe bron mijn leven doorstroomt. Het ervaren ervan kan zeer intens zijn en mij onrustig maken, maar het kan ook minder intens zijn en rustgevend. Het is alsof de genezende kracht die ik in mij draag op verrassende wijze samenvloeit in een schilderij. Ook spelen intense ervaringen vanuit mijn meditatie een rol. Die vloeien door mijn dagbewustzijn heen en vinden hun plek in een schilderij. Ik heb gemerkt dat iets moois willen maken niet werkt. Mezelf afstemmen op wat mij bezielt wel. Nu is het simpelweg: van binnen voelen wat geboren wil worden, en dat durven volgen. De drive is soms zo sterk dat ik midden in de nacht naar mijn atelier getrokken word en niet anders kan dan beginnen. Dan voel ik de stille vreugde van één zijn met mijn ziel. Ik zeg wel eens: ik kleur mijn ziel naar buiten. Later tijdens het exposeren merkte ik dat die verinnerlijking ook door de toeschouwers te voelen is. Soms bleven mensen een half uur voor een schilderij zitten. Of ze kwamen een paar keer terug om voor het bewuste schilderij te gaan zitten en zo zichzelf terug te vinden. “Het is alsof het schilderij mij roept”, vertelden ze. “Alsof het speciaal voor mij gemaakt is.” Soms voelen mensen een doorstroming in hun lichaam; ze worden aangeraakt. Een schilderij kan persoonlijk zo sterk aanspreken en zo diep raken dat men op een heel diep niveau tot een zijnservaring komt. Men herinnert zichzelf als deeltje van de totaliteit van het bestaan. Ook als mensen een schilderij kochten, was dat vanwege hun ervaring van de bevrijdende energie die door de schilderijen stroomt. “Ik kan beter beslissingen nemen”, vertellen ze me later. Of ze hebben een stap gezet op een ander gebied. Ze ervaren de vreugde of de rust. Zo is elk schilderij klaarblijkelijk gemaakt voor een bepaald persoon of voor een bepaalde ruimte of bedrijf. Het klopt gevoelsmatig ook elke keer weer als er een schilderij meegaat met een koper. En tegelijkertijd herkent ieder mens in de schilderijen zijn eigen ding. Niet iedereen die de schilderijen ziet, hoeft in de spirituele kracht ervan te geloven. Als het nodig is word je a.h.w. geroepen om de innerlijke reis naar je hart te beginnen of verdiepen. Het is het licht van het Zijn dat ik uit voel stromen naar mijn doen en mijn daden..
3
De invloed van kunst op de cultuur van een organisatie
6. De samenhang van het masculiene en feminiene in de mens Als wij als mens veelal vanuit onze linker hersenhelft (ratio) het dagelijks leven en ons werk benaderen, gebruiken we maar de helft van onze potentie. Wanneer wij leren ook de rechter hersenhelft (creativiteit, gevoel, spiritualiteit, intuïtie) te gebruiken, dan komt de ware potentie, die wij als mens met de geboorte meebrengen, tot onze beschikking. Spirituele kunst nodigt de kijker uit om de weg naar binnen te maken. Ze roept de toeschouwer op de roep van zijn/haar ziel te volgen en zichzelf open te stellen voor de harmonie en de vreugde in zichzelf. Als wij meer vanuit onze beide hersenhelften kunnen leven, wordt het zelfgenezend vermogen wat iedereen in zich draagt aangesproken. En kunnen wij als mens meer vanuit een volheid leven en werken. Dan openbaart de liefde zich die altijd al in onze harten aanwezig was, maar door allerlei gebeurtenissen – vaak pijnlijke ervaringen - in ons leven versluierd was. Spirituele kunst verinnerlijkt onze zintuiglijke ervaring. Om inzicht en contact met onze binnenkant te krijgen moeten wij onze innerlijke zintuigen gebruiken. Onze innerlijke zintuiglijkheid kan ons helpen opgelopen pijnen te genezen. Zoals Hein Stufkens beschrijft: “Ik kan mezelf alleen leren begrijpen vanuit de innerlijke beleving. Het grote mysterie is mijzelf te vinden. Het grote mysterie is de mens zelf.” Als we het mannelijke en vrouwelijke in ons in evenwicht brengen, kan ons ware wezen weer door ons heen gaan stralen. En dan bereiken we datgene waarnaar wij, naar mijn gevoel, ons hele leven op zoek zijn geweest: Eén te worden met ons geheelde Zelf. Daardoor komt er meer rust en vreugde in onze harten. Kunnen we meer schouwen, en betere beslissingen nemen vanuit een heelheid, vanuit overzicht. 7. Spirituele kunst als helende en vernieuwende kracht van de organisatie Een bedrijf bestaat uit mensen en is daarom ook menselijk in de volle zin. Een organisatie is een corporatieve persoon , die gezond kan zijn maar ook ziek. Een stressverwekkend beleid maakt de mensen ziek en vermindert de prestaties. Een bedrijf met geestelijk gezonde en geïnspireerde mensen ontwikkelt vanzelf een gezonde organisatiecultuur waar de mensen zich thuis voelen en met plezier werken. Dit komt ook het arbeidsproces ten goede. In een dergelijke sfeer op de werkvloer kan men meer van elkaar verdragen. De arbeidsprocessen lopen soepeler. Er ontstaat minder stress. Als er in een bedrijf een belangrijke beslissing genomen moet worden en men benadert dat alleen vanuit de ratio (linker hersenhelft), kan dat een moeizaam gebeuren zijn. Gebruikt men ook de rechter hersenhelft daarbij, dan wordt in de overweging vanzelf de creativiteit, de intuïtie en het gevoel meegenomen. Dan verloopt zo’n stap veel soepeler. Er wordt wel beweerd, dat vrouwen in beurzen met het kopen van aandelen beter zijn dan mannen (gevaarlijk onderwerp). Over het algemeen hebben vrouwen meer toegang tot hun intuïtie en gevoel door het ontvankelijke voor het nieuwe leven wat een vrouw in zich draagt. De vrouw brengt de verbinding met haar binnenwereld mee. De man brengt zijn verbinding met de buitenwereld mee. Door training en bewustwording kunnen beide kanten ontwikkeld worden en samengaan.
4
De invloed van kunst op de cultuur van een organisatie
Door je bewust af te vragen in een bepaalde situatie: ‘Wat heb ik nu nodig om weer in mijn midden te komen’, en dat vervolgens ook te doen, neemt de vreugde in het dagelijks werk en leven toe. En wanneer je meer in het nu leeft neemt de kans op een burn out af. Spirituele schilderijen hebben hun invloed op de sfeer in een bedrijf omdat het appèl op het hart de mens uit het denken haalt en in het nu brengt. Werknemers worden creatiever en minder snel agressief. Dat beschrijft Eckart Tolle in zijn boek: ‘De kracht van het NU’ als geen ander. Toen hij onlangs hierover met Oprah Winfrey een serie van tien gesprekken aanging (www.oprah.com) registreerden zich voor het eerste gesprek al bijna één miljoen mensen. Dit besef begint door te dringen op onze planeet. Als wij vanuit heelheid in ons werk kunnen staan, kunnen we veel meer aan. Dan kunnen we beter met onszelf en met elkaar omgaan. Dan nemen we beter gefundeerde beslissingen. Dan zal een bedrijfsleider meer openstaan voor wat er zich werkelijk afspeelt. Voor hemzelf en voor de werknemers. Dan ontstaat er meer begrip voor elkaar, en daardoor meer soepelheid en stroming van energie in de werksfeer. En meer werkplezier. Het zijn vaak schijnbaar onbelangrijke factoren die een werkklimaat kunnen verbeteren. Wij realiseren ons vaak niet wat kleuren en sferen voor een invloed op ons hebben. Sprankelende, frisse kleuren verfrissen de geest. Ga maar eens een tijdje voor een donker schilderij staan, en daarna voor een heldere frisse kleur. Je hoeft er niet in te geloven. De kleuren doen hun werk. En als je in een ruimte komt waar een ontspannen, prettige sfeer hangt, ga je je vanzelf prettig voelen. Daarentegen, als je een ruimte binnenkomt waar spanning en stress heersen, werkt dat ook onmiddellijk door. Net als sommige muziek en een wandeling in de natuur kan kunst stilte scheppen en bewustzijn van de stilte in onszelf. Ook een stiltecentrum kan hieraan bijdragen. In veel bedrijven en scholen is een stiltecentrum ingericht, waar mensen zich kunnen terugtrekken om even bij zichzelf te komen. Spirituele kunst en stilte horen bij elkaar. In het bedrijfsleven moet er plaats zijn voor stilte waar de mens tot zichzelf komt en tot vragen komt als “Wie ben ik?” en “Wat verlang ik?” Dan ontdekt de mens het verlangen naar waardering wat ook de roeping bewust maakt om anderen te waarderen en iets te doen voor anderen. Het zijn de stiltemomenten in ons werk waardoor we tot onszelf komen en bewust worden wat we aan het doen zijn, wat de zin ervan is. Spirituele kunst wil dergelijke momenten van onthaasting scheppen, dat zijn momenten van reflectie, een korte stilte om zich te bezinnen op het NU wat ben ik aan het doen, wat wil ik, wie ben ik. . www.healingart.nl
5
