VERSLAG TOEKOMST VAN DE KANJELZONE. dinsdag 20 januari 2015

VERSLAG TOEKOMST VAN DE KANJELZONE dinsdag 20 januari 2015

Co-design sessie Kanjelzone

1

Dinsdag 20 januari 2015

Inhoud Co-design aanpak

2

1 Introductie

4

2 Tradeshow

10

3 Ontwerpronde 1 Kansen voor…

54

4 Inspiratielunch

74

5 Ontwerpronde 2

78

6 Afsluiting

96

Deelnemers Wim Meys Gemeente Maastricht

Manon Neven Mise en Place

INSPIRATIELUNCH

Marcel van Dijk Gemeente Maastricht

Francois Mentink Mise en Place

Gertjan Nijnuis Adventure Cook

Gerard Wijnands Gemeente Maastricht

Mat Brüll Buurtraad Limmel

Sheila Oroschin The Masters

Peter Konings Gemeente Maastricht

Theo Dassen Buurtraad Limmel/ KinderBoerderij

Han Zittema The Masters

Marieke Kluiters Gemeente Maastricht

Joke de Jong Buurtraad Limmel

René van Drunen E xploitatiemaatschappij Hartelt/

Karin Munnichs Gemeente Maastricht

Math Dupuits Buurtbelangen Nazareth

Albert Albers Gemeente Maastricht

Rob de Jong Avenue2

Ed Vliegen Biologische Tuinders Limmel

Martine Saraber Gemeente Maastricht

Michiel Cuppen Avenue2

Horrie Geraerds Visvereniging

Peter Koevoets RKVCL / voorzitter

Jos Geurts Projectbureau A2

Hub Engelen Visvereniging

Marcel Coolen RKVCL / secretaris

Wendy Frijns Servatius

Frederique Pronk Groen Maastricht

Liliane Geraerds Gemeente Maastricht

Bertille Soogelee Mondriaan

Stefan Muijtjens landbouwadviseur

Bert van den Boorn Gemeente Maastricht

Dietmar Schrijnemakers Inco+

Peter vd Heijden Sjoen Graas

Lewie Bernards Gemeente Maastricht

Ton Linders Inco+

Jan Hurkens Locotuinen

Mirella Partouns Buitengoed Geul en Maas

Jessica Klement Klement 2

Jan Starmans Locotuinen

Anhilde de Jong Buitengoed Geul en Maas

Cridi Frissen CNME

Gerard Hofmans Locotuinen

Hans Tulleners Provincie Limburg

Frans Erkens COA

Carla Cremers Land-art

Ad Smits Zuyd Hogeschool

Marc Bartholomeus COA

Henriëtte Coppes Land-art

Marcia Jacobs Zuyd Hogeschool

Cecile Voncken Gemeente Maastricht

Leon Jongen IKL

Walter Schrijen Zuyd Hogeschool

Maril Verstraelen Avenue2

Annie Debie initiatiefneemster Vegacentrum

Hermien Wielders Zuyd Hogeschool

Samantha van Rooij Strateon BV

Dick Jurriëns initiatiefnemer Vegacentrum

Tetske van Loon Amphitryon

Huub Giesbers Fotograaf

Theo Dassen Kinderboerderij Limmel

Marcel Rouwette WRO

Viti Consult

2

Co-design aanpak

Samantha van Rooij, facilitator Strateon

Co-design sessie Kanjelzone Dinsdag 20 januari 2015

3

Welkom allemaal, Vandaag ga ik samen met mijn collega’s van Strateon deze sessie faciliteren. Voor de Kanjelzone zijn een groot aantal plannen al gemaakt en sommigen zijn reeds in gang gezet. Vandaag gaan we kijken hoe we deze plannen kunnen aanscherpen. We willen de plannen vooral op het gebied van toegankelijkheid & ontsluiting, duurzaamheid (groen en water) en herontwikkeling (leegstand) nauwkeurig onder de loep nemen.

Belangrijke vragen We zitten met de juiste partijen en organisaties samen om deze aanscherping te kunnen realiseren. Het is nu vooral belangrijk dat we niet alleen gaan kijken naar het ‘wat?’, want we weten namelijk al redelijk goed wat we waar willen gaan realiseren. Belangrijk voor vandaag is dat we kijken naar ‘wie?’, ‘hoe?’ en ‘wanneer?’. Wie is er aan zet? Hoe gaan we het doen? Dit zijn belangrijke vragen voor vandaag.

‘Scan – Focus – Act!’ Strateon werkt met het principe: ‘Scan - Focus - Act!’ Allereerst (scan fase) gaan we allemaal de context tot ons nemen. Waar hebben we het nu eigenlijk over? We doen een stapje terug zodat we allemaal met dezelfde kennis en achtergrond aan de slag kunnen. In de focus fase gaan we antwoorden formuleren op de specifieke vragen die we hebben, het ‘hoe?’ formuleren. Daarbij gaan we nieuwe functies geven aan panden, verduurzamen, vergroenen etc. Nadat we alle informatie hebben opgenomen kunnen we aan de slag (act fase), we kunnen dan op verschillende deelonderwerpen een klap geven en tot meer concrete plannen maar vooral ook actiepunten komen.

Veel succes en veel plezier allemaal!

4

1 Introductie Wim Meys, gemeente Maastricht


5

Goedemorgen allemaal, Ik sta hier namens mensen van de hotelschool, gemeente Maastricht, het waterschap, en mensen van het buitengoed Geul & Maas.

Ga het zien Een aantal mensen weten dat ik al heel lang bij de gemeente Maastricht werk, om precies te zijn, al meer dan 30 jaar. Ik ben geograaf van oorsprong, meer dan 30 jaar geleden mocht ik bij de gemeente een inspraak-verslag opstellen over de landschapsindeling van de Kanjelzone en de ‘Landgoederenzone’ (nu: buitengoed Geul & Maas). Nu is het zo dat niet iedereen (bouw-/landschaps-) tekeningen kan lezen. Het schijnt zo te zijn dat 50% van de mensen dit niet kan. Daarom dacht ik, we moeten dat op een andere manier aanpakken. Ik ga geen inspraak organiseren, volgens mij is het beter als ik mensen op een zaterdag ga verzamelen om nu eens zelf dat landschap en die plannen te ervaren. Ik heb de landschapsontwerper uitgenodigd en samen met betrokkenen zijn we in een bus alle plekken afgegaan. Op elk belangrijk punt zijn we gaan kijken wat het verhaal van deze landschapsontwerper was en ook wat zijn redenatie was. Op het einde hadden we van Eijsden tot en met Borgharen het landschap verkend. Samen zijn we tot de conclusie gekomen dat de plannen goed waren, het inspraak-verslag was klaar en mijn opdracht was voltooid.

Landschapsontwerp anno 2015 Ik vertel dit omdat we het vandaag over precies hetzelfde gebied gaan hebben. In de tussentijd hebben we geleerd dat landschapsplanning of -ontwerp nog meer met zich meebrengt. Daarom hebben we voor vandaag landschapsontwerp, wijkontwikkeling, waterplannen en initiatieven uit de buurt verzameld om zo tot een totaaloplossing te kunnen komen.

6


7

Nazareth Begin september heb ik een opdracht gekregen om een asielzoekerscentrum in Maastricht goed te laten landen. Wat betekent dit nu voor ons? Wij doen maar alsof het allemaal vanzelfsprekend is, maar wat gebeurt er nu in de wijk Nazareth? Mogen we een beetje nemen, het kan niet alleen geven zijn. De buurt denkt na over de omgeving en de toekomst van haar omgeving. Met betrekking tot de A2 is daar natuurlijk veel aan de hand, maar ook met de noorderbrug. Mosa Fabriek. Integratie van nieuwe mensen (600 nieuwe bewoners). Het is geen vrijblijvende opgave.

Kaders Er zijn een aantal kaders opgesteld waarbinnen we vandaag en de komende tijd zullen moeten opereren. Deze kaders bestaan uit de plannen en verschillende visies die zijn opgesteld die allemaal invloed uitoefenen op de uiteindelijke inrichting van het gebied. •• Gebiedsvisie - Buitengoed Geul & Maas •• Uitvoeringsagenda - Buitengoed Geul & Maas •• Structuurvisie - Maastricht 2030 •• Wijkontwikkelingsplan

8

Centrale visie Binnen de opgestelde kaders zien we een duidelijke rode draad herhaaldelijk terugkomen: ‘Ruimte voor Ontmoeting’. Deze centrale visie van een plek waarin ontmoeting in de breedste zin van het woord georganiseerd of gefaciliteerd moet worden wil ik middels een citaat van Sartre kracht bijzetten: ‘Niet in afzondering zullen we ons zelf ontdekken, maar onderweg, in de stad, in de menigte, als ding onder de dingen, als mens onder de mensen’ - Jean-Paul Sartre Je zult zien dat er veel meer mogelijk is als je de deur uit gaat en elkaar gaat ontmoeten. Allerlei ideeën moeten samen komen voordat er leven ontstaat, zeker in dit gebied.


9

Centrale opdracht Ik hoop dat niet alles ‘letterlijk’ in beton gegoten is, maar dat over de plannen nagedacht kan worden en dat ze opnieuw tegen het licht gehouden kunnen worden, maar vooral hoe we de plannen met elkaar kunnen verbinden. We zullen het binnen het buitengoed Geul & Maas vandaag specifiek gaan hebben over de Centrale Kanjelzone grenzend aan de wijken Limmel en Nazareth. Binnen de Centrale Kanjelzone zijn een aantal onderdelen te identificeren die vandaag zeker de revue gaan passeren:

Ontwerpen is meedenken Ik gun u heel veel plezier toe, het is hard werken, dat heb ik inmiddels zeker ervaren in andere Co Design Sessies, maar het verrijkt je ook. We hopen aan het eind van de dag te oogsten met elkaar. We hopen op z’n minst om aan het eind van de dag een aantal goede inzichten te hebben voor de toekomst van dit gebied. Probeer vandaag niet te veel barrières te zien en met elkaar te kijken wat wél kan en hoe we dat dan moeten gaan realiseren.

Veel plezier!

10

2 Tradeshow We gaan in 3 rondes 4 verschillende presentaties aan u geven. Wij als collectief zijn slimmer dan het individu, we willen de ‘group-genius’ benutten, en met elkaar als een spons de beschikbare kennis opzuigen.


2.1 Gemeente Marieke Kluiters & Peter Konings

11

12

Rol van de gemeente Het is de rol van de gemeente om structuur en kansen te bieden. We willen binnen de centrale Kanjelzone verbinding realiseren middels infrastructuur, het landschap, en sociale voorzieningen. Binnen het raamwerk dat de gemeente neerzet kan dan initiatief worden ontplooid, wel met randvoorwaarden die door de gemeente zijn opgesteld.


13

14

Masterplan Limmel-Nazareth en Kanjelzone Zoals al gezegd zijn er reeds een aantal plannen en visies ontwikkeld door verschillende partijen. Zo ook heeft de gemeente in 2011 een Masterplan ontwikkeld voor het centrum van Limmel-Nazareth en Kanjelzone. Dit plan ga ik nader toelichten.


15

De Kanjelzone Maar wat is nu eigenlijk de Kanjelzone? Over welk gebied hebben we het nou precies? De Kanjelzone is een waterloopsysteem waar allerlei landgoederen aan gekoppeld waren en zijn. Deze zone is gelegen ten noorden van Maastricht. De wijken Limmel en Nazareth liggen in deze Kanjelzone.

16

Ruimte voor groen Het centrum voor de wijken Limmel en Nazareth dat we middels het Masterplan willen creëren, bevindt zich in het huidige Limmel, vlakbij de grens met Nazareth en het spoor. Limmel wordt gekenmerkt door haar mooie en brede openbare ruimtes.


17

Het Masterplan Het masterplan gaat over het verbinden van de wijken met elkaar en met het parkgebied, dit willen we realiseren middels allerlei verbindingen bestaande uit infrastructuur, groen en sociale voorzieningen. Het masterplan is opgedeeld in verschillende gebieden: ‘Hoolhoes’, ‘Kanjelpark’, Noordzijde, Westzijde en Oostzijde. Ik ga deze deelgebieden met de bijbehorende plannen toelichten.

18

Hoolhoes In het deelgebied ‘Hoolhoes’ zijn we al aan het werk. De hoogspanningsleidingen zijn de grond in. Dit geeft een ander beeld aan de wijk maar ook mogelijkheden om aan de slag te gaan met het gebied. Wat erg belangrijk is, is het verbinden van de wijken Limmel en Nazareth, daarom hebben we ervoor gekomen om een veilige onderdoorgang onder het spoor te maken. Beide wijken zijn te klein om apart (sociale) voorzieningen te krijgen, daarom hebben we deze functies verplaatst naar het midden. In het midden is ruimte voor een school en een Winkelcentrum/supermarkt (Plus) maar ook voor kleinere lokale winkels en voor wonen. Binnen deze realisatie heeft Woonpunt een groot aandeel, maar dat aandeel is nog vrij onzeker. We zijn in gesprek met andere ontwikkelaars voor eventuele realisatie van woningen in het gebied. Hiernaast zijn ook functies zoals een hondenlosloopgebied en voetbalkooi geïntegreerd in het Hoolhoes.


19

20

Hoolhoes – ‘de Geluksvogel’ Deze gloednieuwe school in het Hoolhoes moet net als het gebied een groene uitstraling krijgen. De school is ontworpen met een mooie daktuin en zal opgaan in het groene gebied. Ook zal er in de school zelf aandacht zijn voor groen, veel lessen en vakken zullen aansluiten op het thema groen, waardoor leerlingen meer aandacht en kennis krijgen over de natuur.


21

Kanjelpark Bij het Kanjelpark zijn we vooral gaan kijken naar de mogelijkheden voor het langzaamverkeer. We hebben in onze plannen veel nieuwe fiets en loopverbindingen opgenomen. Ook willen we deze routes meer verbinden met de landgoederen in het Kanjelpark. We willen de tuinen van Jeruzalem en Bethlehem in oude glorie herstellen en openstellen als openbare ruimte, middels de nieuw aangelegde paden en gerenoveerde bruggetjes. We hebben de volkstuinenvereniging van Limmel een nieuwe plek weten te geven in het park. is verplaatst. Daarnaast zal de Hotelschool komen met plannen voor een nieuwe campus.

22


23

Noordzijde Aan de noordzijde van het masterplan hebben we te maken met een gebied waar veel routes bij elkaar komen: de Groene Loper, de Beukenlaan, het station en de afslag naar de snelweg. Het is dus een hoog mobiel gebied. We hebben te maken met de bottleneck voor verbinding in dit gebied bij de overgang over het goederenspoor. Er is daar nu in tijdelijkheid een bypass gerealiseerd wat voor een onprettige situatie zorgt. In de toekomst moeten we daar zeker een onderdoorgang of overgang krijgen. De gronden die in bezit zijn van Avenue2 moeten een bedrijfsfunctie gaan vervullen. Er wordt gekeken naar haalbaarheid voor een MobiliteitsHUB. Dit zal een plek zijn waar al het vervoer samenkomt en bedrijvigheid die daarop inspeelt, zoals een carwash, drive in restaurant, budget hotel of een benzinestation.

24


25

Oostzijde Aan de oostzijde van het plan, in de wijk Nazareth, bevinden zich onder andere landgoederen van Mariënwaard en Grande Suisse. Hier willen we vooral ook weer werken aan het routenetwerk. Middels eerherstel van de mooie tuinen willen we nieuwe invullingen voor verschillende villa’s stimuleren.

26

Westzijde Aan de westzijde van het plan bevinden zich Hoeve Rome en het nieuwe waterretentiegebied. We willen hier verbinding leggen met ‘het rondje Maastricht’, dit past bij de structuurvisie van de gemeente. Ook in het kader van verbinding willen we bij de Keersluizen van Borgharen een hangbrug realiseren voor langzaam verkeer. Ook in de verschillende waterretentiegebieden moet ruimte zijn voor openbare routing.

Kortom, we willen als gemeente met het Masterplan de volgende dingen realiseren: verbinding, toegankelijkheid, groen, nieuwe concepten (ondernemersschap), wandelen, fietsen en sociale cohesie.


2.2 Waterschap Gerard Wijnands, Gemeente Maastricht & Marcel Rouwette Waterschap Roer en Overmaas (WRO)

27

28

We gaan het hebben over het Kanjelsysteem dat zijn oorsprong vindt in de buurt van Margraten. Weinig mensen realiseren zich dat het best een groot systeem is. Er komt betrekkelijk weinig water vanuit het systeem Maastricht in, vlak voor Maastricht stopt het en gaat het water de grond in.


29

Sibbersloot Het watersysteem Sibbersloot loopt van Cadier en Keer tot Itteren. Bij hevige regenval is het resultaat dat bij hoog water een hoop holle wegen in het Heuvelland uiteindelijk fungeren als watersysteem waar decimeters water overheen stromen. Het waterniveau is niet goed geregeld.

30

Kanjel en Fontein/Tapgraaf Dit is een vrij ingewikkeld systeem. Voor het eerst hebben we echt met oppervlaktewater te maken in de buurt van de Geusselt bij de Ambyvijver. Bij de Rothemermolen laten we kunstmatig water het systeem binnen. Dit is ongeveer 80 liter/seconde om de landgoederen te voorzien van water, de landgoederen hebben 10-15 liter water/seconde nodig. Dat lijkt veel, maar in tijden van droogte kan er zomaar 2 liter per seconde verdampen. Heel af en toe is er sprake van landelijke invoer, invoer vanuit de Geul. Vroeger werd er water ingevoerd vanuit het grondwater, maar dit is niet meer het geval aangezien het grondwaterpeil enorm is gedaald.


31

32

Problemen Ieder landgoed wil een bepaalde hoeveelheid water, de juiste verdeling is daarom belangrijk. Het is zo dat sommige landgoederen op houten palen staan, deze moeten nat gehouden worden om zo de palen niet te laten afbrokkelen, vandaar dat er een goede watervoorziening moet zijn. Er is slib in het systeem aanwezig, dit zorgt voor ongewenste opstopping in het watersysteem. Ecologische kwaliteit en beleving - er liggen te veel strak uitgegraven sloten in het systeem, we willen daar meer natuurlijke of organische hand in, dus de natuur meer haar gang laten gaan. Daarnaast willen we voldoende ruimte creëren voor oeverbeplanting. Het water is kwalitatief en kwantitatief niet altijd in orde. Dat wil zeggen dat het water bij veel regenval vaak vervuild raakt omdat water uit riool-overstorten terecht komt in het systeem.


33

Beoogde maatregelen We gaan het huidige watersysteem loskoppelen van de vijvers, zeker in verband met de waterverdeling. Middels sluizen en stuwen proberen we het water goed over het systeem te verdelen. Het is niet duidelijk wie er verantwoordelijk is voor het saneren van waterbodems. Maar dit is iets wat in ieder geval moet gaan gebeuren. Slib moet verwijderd worden van de bodems. Oevers zullen zoals al verteld meer organisch moeten gaan ogen. Rechte sloten mogen kronkelen en er mag meer oeverbeplanting komen. Kortom: we willen de natuur meer haar gang laten gaan. We willen het systeem meer toekomstbestendig gaan inrichten. Dit gaan we doen middels kwaliteits- en kwantiteitsbuffers. We moeten met ons systeem voldoen aan de Kader Richtlijn Water norm. Hemelwater en water vanuit de Geul mag niet vermengd worden. Er zijn regenbuien die het riool niet aankan wat resulteert in een watermengsel van 80% regen- en 20% rioolwater. Dit water stort dan over in het natuurlijke oppervlaktewatersysteem en zorgt voor vervuiling. De buffers gaan een rol spelen bij het bewaken van de kwaliteit van het oppervlaktewatersysteem.

34

De buffers De buffers zijn landschappelijk ingericht. Alleen als het hard regent kan er niet gerecreëerd worden op de plekken van deze bassins, maar dat is niet altijd het geval. Uitgangspunt is dat deze binnen 24 uur op natuurlijke wijze leeg moet zijn. Diepte is ongeveer 1,25m. De buffers zouden ook ondergronds kunnen op technische wijze, maar er hangt zeker een ander prijskaartje aan. Ook hebben we te maken met een hoge grondwaterstand, iets dieper dan een meter. De bak moet wel boven grondwaterniveau uitkomen. Kwantiteitsbuffers: We gaan kwantiteitsbuffers aanleggen, waar berging kan ontstaan voor overtollig hemelwater. Met deze buffers spelen wij in op klimaatverandering, aangezien we in de toekomst meer hemelwater verwachten. Kwaliteitsbuffers: We gaan kwaliteitsbuffers aanleggen, met terugpompvoorziening. In deze buffers zal vaste substantie bezinken. Deze buffers moeten ervoor zorgen dat het water minder verontreinigd raken, het schone water wordt teruggepompt naar het oppervlaktewater.


35

Locatie We leggen deze waterbuffers aan op de beoogde locatie omdat daar (Ankerkade) de laagste plaatsen in het stelsel zijn, waar het rioolstelsel als laagste is en het uitkomt in het oppervlaktesysteem (kwaliteitsbuffers). Wel zorgen we middels landelijke inpassing ervoor dat medegebruik ontstaat. De buffers worden bijvoorbeeld uitgerust met wandelpaden die het gebied mooi doorkruisen. Speeltoestellen e.d. zijn geen goede optie aangezien de buffers af en toe vollopen en er dan drassige situaties ontstaan.

36

2.3 Hotelschool Hermien Wielders & Ad Smits (Zuyd Hogeschool)


37

Vastgoed Deze presentatie heb ik geënt op het vastgoed, we hebben pakweg 15.000 studenten, in 3 steden met 32 gebouwen, van redelijk nieuw tot monumentaal, de gemiddelde leeftijd van ons vastgoed is 70 jaar. We hebben te maken met een krimp van onze studentenaantallen. Echter valt deze nu nog mee aangezien veel MBO’ers geen baan krijgen en doorstuderen.

38

Krimp Uiteindelijk zorgt de krimp in studentenaantallen ervoor dat we in 2020 25% vierkante meters leegstand van ons vastgoed zullen hebben (gelijk aan 30.000m2). Wij vinden dat het (maatschappelijke) geld dan naar de verkeerde dingen gaat. We willen daarom dus onze huisvesting terugdringen.


39

Samenwerken We zijn op zoek naar samenwerkingsverbanden met andere onderwijsinstellingen en bedrijven die de panden of een deel ervan kunnen innemen. Daarnaast willen we onze locaties bundelen. Dit hebben we onder andere gerealiseerd met onze overkoepelende kunstcampus, waarin een opleiding zich concentreert rondom meerdere gebouwen.

40


41

HMSM Dit (kasteel Bethlehem) is het symbool van al onze gebouwen. Op deze school studeren 1050-1100 bachelor en master studenten, waarvan het overgrote deel (>1000) bachelor studenten. Wij bieden deze opleiding aan in het Nederlands (85%) en in het Engels (15%). Voor een deel komen er Nederlandse studenten die graag hun opleiding toespitsen op het Engels, bijvoorbeeld afkomstig van tweetalige scholen. De helft van deze studenten (7%) is van een andere nationaliteit. In 2020 verdelen we de bachelor opleiding in 50/50 Nederlands/Engels, waarvan dus uiteindelijk 25% internationaal zal zijn. We willen onze studie internationaal positioneren. Daarom is het belangrijk om een internationaal milieu te creëren. In Nederland is het bewezen dat ongeveer 25% internationale studenten zorgt voor een internationaal milieu.

42

Speerpunten De accenten van de Hotelschool liggen op 4 speerpunten: Innovatie: Mensen gevoelig te maken voor nieuwe ontwikkelingen. Trendonderwijs geven en creativiteit van studenten bevorderen. Versterken van een aantal ondernemers. We leiden veel mensen op tot ondernemer. Gastronomie (connecting gastronomy): Het goede, bourgondische leven hier in Limburg. Dit heeft hier in Limburg economische meerwaarde, we willen inzoomen op streekproducten, maar ook aanstippen hoe eten mensen verbindt. Global mind: Onze studenten zijn wereldburgers, alle studenten gaan verplicht in het 2e jaar een half jaar naar het buitenland om klaar te zijn voor het internationale bedrijfsleven. Hospitality attitude (care & cure): De Hospitality attitude wordt in heel veel andere sectoren gewaardeerd en is iets dat onze studenten persoonlijk ook sterk maakt.

Teaching hotel Het oude kasteel Bethlehem was vroeger een doorsnee onderwijsgebouw. Vier jaar geleden is het kasteel omgebouwd tot het Teaching Hotel Chateau Bethlehem. Met de top van de Nederlandse designwereld hebben we dit landgoed kunnen omtoveren in een prachtig Teaching Hotel (waar we overigens geen reclame voor mogen maken). Hier leren onze studenten hoe het is om te werken ‘op de vloer’. We leiden dan wel managers op, maar willen nog steeds dat onze studenten de praktijk ervaren.


43

Onderwijsgebouw Ons onderwijsgebouw is eigenlijk verouderd, maar het gebouw blijft zeker nog een tijdje staan. Echter, willen we willen het gebouw van binnen een upgrade geven, daarbij kunnen we denken aan hier en daar een upgrade aan het interieur.

Studentenhuisvesting Een van onze eisen is dat alle eerstejaarsstudenten bij ons op de campus gaan wonen, het gaat dan om zo’n 320-340 studenten, terwijl we maar 260 woningen hebben. We willen dit aantal woningen gelijktrekken met het aantal studenten die we jaarlijks binnen krijgen. Dit moet op de campus, dat leidt tot community-vorming. De gebouwen moeten dus of grondig gerenoveerd en uitgebreid worden of nieuwgebouwd worden. Ook is de gevangenis geopperd als locatie voor onze studenten, echter biedt dit niet de juiste uitstraling en sfeer voor onze studenten.

44

Nieuwbouw, beste optie We zijn een Europese aanbesteding aan het voorbereiden, het doel is om eind 2016 een nieuwe campus te hebben gerealiseerd. Dat wil zeggen: herinrichting van de gebouwen en omgeving. De belangrijkste verandering zal het studentenhuisvestingsgebouw zijn. Echter, de winkel moet open blijven terwijl er verbouwd wordt. De bestaande gebouwen waarin onze eerstejaarsstudenten wonen, staan pal aan de Kanjel. Landschappelijk zou het mooier zijn als ze er wat vanaf stonden. Door verschillende partijen is de carré vorm van het kasteel is benoemd als vorm voor de nieuwbouw, deze vorm past ook bij de andere landgoederen in het buitengoed Geul & Maas.

Verbinding We zijn met de campus op zoek naar meer verbinding met Kasteel Jeruzalem, het station en de nieuwe wijk die ontwikkeld wordt. Het terrein is voor ons heel erg prettig, maar we willen de buurt ook mee laten genieten van het terrein. We zijn op zoek naar integratie en verbinding. Het terrein wordt s ‘avonds wel afgesloten aan één zijde om het zo inbraakbestendig te maken.


2.4 Buitengoed Geul & Maas (BGM) Mirella Partouns & Anhilde de Jong

45

46

Buitengoed Geul & Maas is een samenwerkingsverband tussen gemeente Meerssen, Maastricht, Valkenburg en de provincie Limburg. Met als doel om het gebied te herstellen en verder te ontwikkelen.

Doel Het doel van het gebied is om verbinding te zoeken en initiatieven te laten bloeien. Het schort aan verbinding. Hier willen we bewoners en scholieren (participatie) bij betrekken, ook bij de instandhouding. We zijn op zoek naar de integrale verbindingen tussen cultuur en natuur, water is hierbij een belangrijk onderdeel, aangezien water een bepalend onderdeel is in hoe het gebied er uit ziet. Daarnaast willen we nieuwe economische functies faciliteren in (leegstaande) landgoederen. We denken daarbij aan kleine (maatschappelijke) initiatieven die het gebouw van binnenuit een opleving kunnen geven en dit kunnen uitdragen naar het hele gebied.


47

Verbindend Onze gebiedsvisie is samengevoegd uit alle documenten die er waren: het is een beeldend boekwerk geworden, waar meerdere lagen in zitten. Denk daarbij aan: economie, cultuurhistorie, water, landschap en toegankelijkheid. We hebben geen dichtgetimmerd verhaal gemaakt, wel hebben we gekeken wat er wordt gezegd vanuit de verschillende partijen en documenten. Samen met initiatiefnemers willen we deze visie dan zo goed mogelijk uitwerken binnen de kaders die geschept zijn.

48

Projecten Wij proberen te kijken hoe in het buitengoed Geul & Maas alle onderdelen binnen het gebied zich verhouden, wie er eigenaar is en hoe deze partijen met elkaar hebben afgestemd. Met procesmiddelen en beschikbare impulsmiddelen voor pilots op 4 thema’s willen we het gebied weer tot leven wekken. De 4 thema’s waar we op inzetten zijn: •• Herbestemming •• Groen •• Toegankelijkheid & ontsluiting •• Participatie Er zijn uit ons samenwerkingsverband verschillende opdrachten en projecten gerold. Één van die projecten is het casco (dak) herstel van Hoeve Rome. Daarnaast zijn er talloze andere projecten.


49

50

Rollen en initiatieven Als organisatie bekleden wij in verschillende situaties een aantal verschillende rollen, om zo het gebied zo goed mogelijk te kunnen bedienen: Trekker – Wij nemen initiatief voor de inrichting van het openbaar gebied en brengen eigendommen in kaart, daarnaast zijn wij met eigen middelen in staat om verschillende projecten aan te trekken en naar een hoger plan te tillen. Participant – We nemen deel aan verschillende overstijgende projecten, met name als het gaat om inhoudelijke kwesties. Daarnaast zijn we financieel participant bij verschillende initiatieven met bijvoorbeeld een pilot. Toetser – Wij voeren het beleid over BGM, daarmee kunnen wij bestemmingsplannen voor de verschillende gebouwen toetsen, waarbij de gebiedsvisie en de structuurvisies als kader dienen voor initiatieven. Zo bewaken wij de visie van het gebied steeds opnieuw. Verbinder - Welke partijen zitten hier aan tafel? Hoe gaan we met elkaar in gesprek? Hoe kunnen we als ‘buren’ afstemmen dat onze omgeving er goed uitziet? Dat is waar we met name een verbindende (faciliterende) rol hebben.


51

Openbaar gebied Het buitengoed Geul & Maas strekt zich uit van het Geuldal met als westelijke begrenzing de Maas. In het hele gebied is het zichtbepalend element water. Daarnaast spelen landschap, cultuurhistorie en natuur een hele belangrijke rol. Wij trachten om het weer één gebied te maken. Niet alleen middels het gebied zelf, maar ook met bijpassende activiteiten en een programma, zodat men ‘buitengewoon’ kan genieten. Naast het water loopt ook het spoor door het gebied als een rode draad. Andere projecten in het openbare gebied zijn het zichtbaarder maken van de Mergelsteilwanden en het creëren van wandelen fietsverbindingen. Ook willen we de tuinen van de landgoederen in ere herstellen en op gezette tijden toegankelijk maken.

52

Ondernemerschap Een van onze belangrijkste doelen is dat we ondernemerschap willen stimuleren in het gebied. Daarbij kan gedacht worden aan spin-offs van instellingen zoals de Hotelschool of Mise en Place. Maar ook opzichzelfstaande initiatieven van particulieren, zowel maatschappelijk, als economisch ingestoken. We hebben momenteel een bestand van ongeveer 90 initiatieven, dat zijn er erg veel. Er is met iedereen contact en er is nog veel te doen. Daarnaast proberen we in het gebied signalen op te vangen van andere initiatiefnemers, maar je kunt nooit genoeg voelsprieten hebben. Wij proberen deze vragen uit de markt te koppelen aan leegstaande landgoederen en deze initiatieven zo goed mogelijk te plaatsen in het buitengoed Geul & Maas.


53

54

3 Ontwerp ronde 1 Kansen voor… In kleine groepen gaan we aan de slag om kansen te ontdekken voor verschillende onderdelen binnen de Kanjelzone.


55

3.1 Herontwikkeling en (zelf)beheer (leegstaande) gebouwen We hebben met ons groepje gekeken naar 4 grote panden, per pand hebben we huidige functies en kansen in kaart gebracht.

Hoeve Rome De huidige initiatieven hier zijn de voetbalvereniging en de kinderboerderij. De hoeve moet meer in functie van het Buitengoed komen. We willen graag een commerciële exploitatie. Als je niet in staat bent het gebouw te runnen met eigen inkomsten, dan kunnen ideële doelen worden aangehaakt. The Masters kunnen ook aanhaken.

De kansen die wij zien zijn: 1. Stadslandbouw/streekproduct gerelateerde invulling Huidige partijen bij ons bekend: Masters kandidaat om in gebruik te nemen, concept streekproductie en distributiecentrum van Exploitatiemaatschappij Hartelt, schapenboer, wijnen, kinderboerderij. Herbestemmingsonderzoek vindt plaats parallel aan casco herstel van het dak.

2. Hotelschool invulling Hoe kunnen we kandidaten/alumni interesseren om iets te doen met hoeve Rome? Een commerciële insteek, door bijvoorbeeld Mise en Place geeft meer kans dat het gebouw zo blijft of mooier wordt. Er kan gezocht worden onder oud studenten van de hotelschool naar initiatiefnemers.

56

Mariënwaard, Grande Suisse, Petit Suisse (=Villa Kanjel) Xonar-gebouwen Zowel Grande Suisse als villa Kanjel staan momenteel leeg. We denken dat als je de kleine gebouwen sloopt en je als ontwikkelaar meer concentreert op het grote gebouw dat er dan ook meer focus en aandacht komt op dit mooie gebouw. Grande Suisse is een erg statig gebouw, het deed ons erg denken aan een rusthuis of bijvoorbeeld een crematorium. Het omliggende gebied zou ook een goede plek kunnen zijn voor een natuurbegraafplaats. Echter moet wel gekeken worden naar de regels voor crematoria zo dicht bij het bewoonbare gebied. Wellicht wordt een uitstootvrij crematorium dan wel een dure opgave.

Villa Kanjel Mondriaan is eigenaar en is in overleg met een belegger om te verkopen. Gemeente Maastricht heeft het eerste terugkooprecht. Zie verder op pagina 88 voor mogelijke functies.

Gevangenis Eigendom Rijksgebouwendienst, leeg per 2018. Dit gebouw wordt de komende drie jaar gebruikt door COA. Bij functieverlies zou primair aan sloop gedacht moeten worden.

58

3.2 Ontwikkelen van groen en duurzaam (zelf) beheer Geheel In de wijk Nazareth willen we vooral meer ruimte gaan creëren voor natuur. Er zijn wel wat plekken waar veel natuur voorkomt, maar dit is dan vervallen of verwilderd. Bomen zijn dan oud of ziek, kortom, het moet beter onderhouden worden. Bij de kastelen van Bethlehem en Jeruzalem is al veel in gang gezet om het groen een centralere rol te geven, onder andere door verhuizing van de volkstuinen.

Hoeve Rome Bij Hoeve Rome willen we een ontmoetingsplek in het groen creëren. Bij de aanwezige kinderboerderij en de voetbalterreinen willen we de buurt (scouting, hotelschool en asielzoekerscentrum) zo veel mogelijk betrekken, bijvoorbeeld in het beheer van het groen. Daarnaast denken we aan een overkoepelende organisatie die het beheer organiseert en alle initiatieven op elkaar afgestemd. Dit zou opgepakt kunnen worden door bijvoorbeeld het CNME of IKL. We willen zo weinig mogelijk professioneel beheer en zo veel mogelijk zelfbeheer inzetten, dit is iets wat op het moment ook al redelijk goed gaat. Bij Hoeve Rome kan ook een mooi trapveldje gerealiseerd worden.

60

Villa Kanjel De villa is op dit moment eigendom van Mondriaan. Rondom de villa zijn enorme natuurwaarden aanwezig. We willen dit gebouw weer verbinden met het geheel en het meer onderdeel uit laten maken van de omgeving. Om dit te doen moeten we recreatie in het gebouw en het beheer van groen naadloos op elkaar aan laten sluiten.

Landgoed Mariënwaard Rondom dit landgoed bevindt zich een mooi oud klimaatbos en er zijn ook mooie graslanden aanwezig. Dit biedt ruimte voor groene recreatie en educatie. Hierbij denken wij aan samenwerkingen met initiatiefnemers zoals de BSO en de scouting, echter moeten er dan nog wel goede (nieuwe) voorzieningen worden aangelegd. Ook denken we er aan om het landgoed en het omliggende gebied beschikbaar te stellen als openbare natuurspeelplek. Daarbij kan gedacht worden aan het realiseren van huttenbouwplekken, en het faciliteren van bushcrafts & survival.

Verbinding met de buurt Bij de hotelschool willen we de relatie met de buurt versterken. In de buurt heb je wensen voor tafeltje dekje, senioren die in de buurt eten aan huis willen krijgen, of eventueel voor andere buurtbewoners. Met stadslandbouw kan je mensen uit de buurt betrekken. Kan plaats vinden op bijvoorbeeld Hoeve Rome of Hotelschool. Eventueel met streekproducten koken.

Aanhaken aan het groen Bij het station heeft Avenue2 plannen voor het realiseren van een mobiliteitsHUB. Wij zien dit als een kans om een relatie te leggen naar het wijkpark en het groen. We willen burgers maar ook toeristen meer interesseren voor het groen en ook mee laten doen. Dit willen we realiseren door kassen neer te zetten en plekken te verhuren voor burgers om zelf gewassen te verbouwen.


61

3.3 Ontwikkelen van water en duurzaam (zelf) beheer Er lopen op het moment 5 initiatieven die betrekking hebben tot water in de centrale Kanjelzone. Deze zijn: •• Kanjelproject •• Gebruik/Verbruik van Hotelschool (duurzaamheid) •• A2 Wielerbaan •• Verbreding Julianakanaal (RWS keersluizen & fietsverbinding) •• Relatie met renovatie/afkoppeling hemelwater

Water als kans We hebben vooral nagedacht over hoe de omgeving kan meegenieten van het water in de zone (medegebruik en beleving). Water is een herkenbaar element in de buurt. Water zorgt ook voor ontmoeting en water zorgt ervoor dat mensen samen komen voor een tal aan activiteiten. We willen in dit gebied dat principe gebruiken. Op het moment staan de landgoederen vrij los van elkaar. Als we als overkoepelende factor water kunnen gebruiken krijgen we een ander soort gebied, wij zien water dus als een enorme kans. We willen het park ontwerpen als een soort van ‘waterpark’.

62

Daarbij willen we de volgende aandachtspunten noemen: •• Medegebruik en participatie stimuleren. •• Beleving •• Zichtbaarheid •• Verbindende elementen

De voetbalclub Het gevolg van het water in het gebied is de relocatie van de voetbalclub. De voetbalclub is echter een mooie kans om medegebruik te stimuleren middels trapveldjes in de buurt, daarom vinden we dat de club zichtbaar moet worden en blijven. Als alternatieve locaties hebben we geïdentificeerd: •• Terrein Hogeschool •• AZC •• tijdelijk Hoolhoes

64

3.4 Toegankelijkheid en ontsluiting (veiligheid) Sport, Spel & Gezondheid Er gebeurt heel veel in het gebied, er zijn al allerlei verbindingen aangelegd. Wij zien als belangrijke rode draad en kans in het gebied de focus op langzaam verkeer, zelfs bij de sluizen. Deze kans doet ons denken aan het thema: - beweging en activiteit - in de buurt. Daarmee bedoelen we dat we niet alleen fietsers en wandelaars, maar ook sport en spel in de buurt willen faciliteren. Dit willen we doen middels de realisatie van een beweegpark. Daarnaast willen we met streekproducten en verse producten, gezonde voeding stimuleren. De sociale activiteit en controle zal de buurt een veiligere uitstraling geven.

Veiligheid Als we het hebben over veiligheid, moeten we ook praten over verlichting. We willen het gebied niet overbelicht maken, maar toch een veilige uitstraling creëren. Hier moeten we een goede balans in gaan vinden. Zaken zoals leegstand en verloedering van gebouwen zorgen ook voor een onveilig en onprettig gevoel. Daarnaast zorgt zware industrie en tijdelijkheid ook voor een onveilig gevoel. Vooral als we het hebben over leegstand en tijdelijkheid willen we ondernemers initiatief laten nemen om iets te doen en zo ‘beweging’ in het gebied te krijgen.

66

P&R – Point of Interest We vinden het belangrijk dat er een goede ontsluiting ontstaat rondom het P&R terrein. Dit bijvoorbeeld bij de Kraakweg (achter het terrein door). Daarnaast moet dit gebied een kwaliteitsimpuls ondergaan door een Point of Interest te worden. (Middels mobiliteitsHUB) Wij pleiten voor geen McDonalds-achtige horeca en bussenbijeenkomsten, maar aantrekkelijke activiteiten in de buurt, die eventueel te maken hebben met iets wat je met de auto kunt doen (auto-wassen & boodschappen doen). Een punt van aandacht is dat de trein van Sittard niet stopt op dit station. Er is dus maar eens in het half uur een stoptrein.

Toegankelijkheid Het gebied is aan de oostzijde toegankelijk via een hangbrug over het kanaal die wordt aangelegd door Rijkswaterstaat. Aan de westzijde is er toegang van en naar het rivierenpark. Een mooie kans is dat men eigenlijk nooit langs het teaching hotel (Bethlehem) komt. Vanuit de wandelen fietspaden moeten er mooie (natuurlijke) omlijstingen/ doorkijken gemaakt worden in de omgeving, om zo meer aandacht te genereren voor het moois op een subtiele manier. Zo kunnen we het gebied rondom Bethlehem ook een P.O.I. maken. Van en naar het centrum van Maastricht fungeert de Groene Loper als een belangrijke verbinding.

Hoeve Rome Ook bij Hoeve Rome zijn we kansen om een interessante plek te maken. Dit kan in samenwerking met partijen zoals de Hotelschool en Mise en Place. Alle routes naar Hoeve Rome toe die in de plannen zijn opgenomen, zullen voor veel activiteit in dit gebied zorgen.

Branding Belangrijk is ook dat we het gebied meer op de kaart gaan zetten. Een mooi uitgangspunt en een mooie kans hiervoor is dat er dagelijks ontzettend veel mensen vanaf de Kruisberg de stad inrijden en dan het prachtige gebied voorbijrijden. Mensen moeten op de een of andere manier weten wat er in het gebied speelt en wat er te vinden is.


67

3.5 Tijdelijkheid Ik wil beginnen met het aangeven dat tijdelijkheid ook wel eens bekend staat als ‘het nieuwe definitieve’. Goede ‘tijdelijke’ plannen hoeven niet gestopt te worden. We hebben een aantal locaties uiteengezet en daar de tijdelijkheid van omschreven, daarnaast hebben we nog gekeken naar het gehele gebied. Het huidige asielzoekerscentrum dat nu is gerealiseerd in de voormalige gevangenis is tijdelijk (3 jaar). Er wordt door COA veel ingestoken op participatie van asielzoekers in de buurt. Hoeve Rome is een van de gebouwen die al jaren wordt gekenmerkt door tijdelijke initiatieven die opborrelen. Villa Kanjel staat grotendeels leeg, maar we hebben (vooral in de zomer) gezien dat er ook veel leuke activiteiten georganiseerd worden vanuit diverse initiatiefnemers. Op Kasteel Jeruzalem worden jaarlijks open dagen georganiseerd, waar veel belangstelling voor is om omwonenden kennis te laten maken met het gebouw en de omgeving. Bethlehem willen we in de tijdelijkheid van het Hoolhoes gebied meer betrekken als parkomgeving. Zo hoeft het te bebouwen gebied niet lang braak te liggen. Daarnaast willen we vanuit de Hotelschool initiatieven stimuleren en zo het gebied (tijdelijk) tot leven laten komen middels een community.

68

Geheel: dit prachtige gebied is niet bij iedereen bekend, wij denken dat het een mooie kans zou zijn om een tijdelijke intensieve inspanning te realiseren, waarmee we het geheel beter kunnen branden en daarmee meer bekendheid geven. We denken hierbij onder andere aan een picknick-evenement om het gebied te promoten.

Aandachtspunten We moeten met elkaar oppassen dat er niet te veel randvoorwaarden opgesteld worden, zodat niets kan en de eisen door toekomstige initiatiefnemers niet meer in te vullen zijn. Daarnaast moeten we ervoor waken geen slaaf van het landgoed te worden. We hebben geleerd dat tijdelijkheid geld kan kosten, maar als het gaat lopen kan het ook geld opleveren. Middels realistische business cases kan gekeken worden hoe in tijdelijkheid initiatiefnemers niet alleen ‘zullen zien waar het schip strandt’ maar werkelijk iets toe kunnen voegen.

70

3.6 Integratie met de buurt (initiatieven stimuleren en faciliteren) Kind als bindend element We zien het nieuwe gebied bij het Hoolhoes als een kans voor een soort van integraal kindcentrum, waar een bieb, peuterspeelzaal en school e.d. gecombineerd kunnen worden. Wij denken dat kinderen en onderwijs enorm belangrijk voor de sociale cohesie zijn. De nieuwe school die in de wijk komt te staan is een vervanging van de scholen in Nazareth en Limmel. Dit wordt een symbool voor de nieuwe gezamenlijke toekomst van de 2 wijken. Tegenover het kind-centrum en dus de nieuwe school komt een winkelcentrum voor hun ouders. Ideaal: je kind wegbrengen en snel even boodschappen doen.

Voetbalclub De voetbalclub is niet aan het verdwijnen zoals mensen dat denken. De club die nu al 69 jaar bestaat, heeft 3 seniorenteams en is groeiende, van 3 teams worden het 5 teams. Het is een hele vitale vereniging. De vereniging leeft in de buurt, op een gemiddelde zaterdag zijn er zo’n 50 mensen binnen in het clubhuis en 150 mensen staan aan de kant van het veld. Voetbalvereniging ‘weg uit Limmel – einde RKVCL’ Dat is ons statement. De voetbalclub geeft hun wensen aan maar moet ook plaats maken voor het waterschap. In de stad Maastricht is een overcapaciteit aan velden, maar de club wil niet weg uit Limmel.

72

Scouting & Carnaval Op het moment zijn er in de wijken 2 soorten scouting actief, samen goed voor zo’n 100 kinderen. (Titus Brandsma en Eburonen) Een daarvan is meer gericht op het buitenleven. De andere vereniging is meer actief in de wijk. We willen deze verenigingen meer met elkaar verbinden. De carnavalsvereniging ‘CV Braniemeekers’ telt zo’n 30-40 ontzettend actieve leden uit zowel de wijken als Limmel (60%) en Nazareth (40%). Deze vereniging zorgt voor een sterke bindende kracht binnen en tussen de wijken.

Buurtcentra Op het moment hebben allebei de wijken een apart buurtcentrum, het centrum van Nazareth is gelegen aan het Miradorplein en die van Limmel in het Lochtmanshuis. In het laatste centrum gebeurt vrij weinig, er is eigenlijk alleen maar feest met carnaval.

Hondenlosloopgebied Het is gebleken uit meerdere bronnen dat tijdens het uitlaten van honden er actief genetwerkt wordt onder baasjes, zowel op zakelijk als op persoonlijk gebied zorgen viervoeters voor verbinding. Het hondenlosloopgebied is voor ons daarom een belangrijk verbindend element in de buurt.

74

4 Inspiratielunch

We willen jullie voeden met informatie, verschillende initiatieven komen samen en gaan vertellen over wat voor plannen zij hebben gerealiseerd of nog willen gaan realiseren binnen de landgoederenzone.

Co-design sessie Kanjelzone

75

Dinsdag 20 januari 2015

Adventurecook/the Masters Han Zittema, Sheila Oroschin, Gertjan Nijnuis

Mensen met een verkleinde kans op de arbeidsmarkt in hun kracht stellen en opmaat stages bij professionele bedrijven aanbieden. Waaronder bijvoorbeeld in een restaurant, danwel als kok, ober of misschien wel groentekweker. Hoeve Rome

Groen-Maastricht Frederique Pronk

Platform van verbinding voor allerlei Groene initiatieven in Maastricht. Zowel informatief als activerend. Weten wat er gebeurt bij jou in de buurt. Geheel gebied

Cofarming

Stefan Muijtens

Een kinderboerderij, zoals die er nu ook al is, die de wijk verbindt en ook een mooie uitstraling geeft aan het gebied. Hoeve Rome

Helpt bij het opstarten van kleinschalige, maar toch professionele tuinbouwprojecten, zodat verbouwde gewassen zowel efficiënt groeien als gezond zijn. Initiatiefnemer Drie Poorten op gronden tussen Vaeshartelt en Kruisdonk eigendom van Gemeente Maastricht

Biologische Tuinders Limmel

Sjoen Graas

Volkstuinen voor bewoners van Limmel en andere wijken in Maastricht, bedoeld voor particulier gebruik, maar ook voor mensen die graag hun oogst delen. Bethlehem

Schaapskooi realiseren in leegstaand of nieuw gebouw, waarbij verbinding wordt aangegaan tussen educatie en ecologie. Daarnaast fungeren de dieren als landschapsopvulling. Hoeve Rome of Mariënwaard

Kinderboerderij Limmel Theo Dassen

Ger Vliegen

Visvereniging

Hub Engelen, Horrie Geraerds Een leuke Maastrichtse visvereniging, actief in de grachten rondom Kasteel Jeruzalem. Belang bij nieuws waterschap. Jeruzalem

Peter vd Heijden

Locotuinen

Jan Hurkens, Jan Starmans, Gerard Hofmans Het telen van ecologische gewassen in samenwerking met verschillende boeren. Samen staan we sterker. Mariënwaard – Villa Kanjel

76


IKL

Leon Jongen Overkoepelende organisatie. Limburgers betrekken bij het buitenleven en het buitengebied. Iedereen die hier woont moet mee krijgen hoe mooi en divers ons landschap kan zijn. Geheel gebied

Land-Art

Henriette Coppes Kunstenaars (eventueel in samenwerking met studenten) vrijlaten in het landschap en zo allerlei mooie kunst laten ontstaan, die altijd vervlochten is in het landschap. Dit kan overal waar dit een win/win situatie oplevert. Geheel gebied

Vega centrum

Dick Jurriens, Annie Debie Een centrum dat wonen, recreëren, eten en misschien ook wel leren en werken combineert, met als overkoepeld thema: vegetariërs en veganisten.Momenteel wordt de haalbaarheid van dit centrum onderzocht door studenten van de hotelschool. Omgeving Grande Suisse

77

78

5 Ontwerp ronde 2

Deelgebieden


79

5.1 Voetbalclub De bal ligt niet voor open doel, het is in feite iets lastiger. Wij zitten voor een duivels dilemma. We hebben goed, duidelijk en netjes met elkaar gesproken over de toekomst van de Voetbalclub van Limmel. Een relatie van het asielzoekerscentrum (medegebruik) tot de buurt en de rol die initiatieven daarbij hebben, is ontzettend lastig. De situatie zoals deze nu ligt zou binnen de sportkaders tot het einde van de voetbalclub leiden. Vanwege de belangen vanuit verschillende partijen, is het niet juist om nu al maximale duidelijkheid naar iedereen te bieden. Er moet nader en gedegen onderzoek worden gepleegd naar de verschillende initiatieven. Wel zijn we echt stappen verder gekomen, er zijn opties verkend met allerlei partijen. Ons gevoel is: we hebben rook, we weten alleen nog niet welke kleur (de club is immers Rooms-Katholiek). Afgesproken is dat de voetbalclub en de gemeente het gesprek vervolgen over de besproken alternatieven en dit vervolgens terugkoppelen naar B en W.

80

5.2 Hoeve Rome Visie We zijn begonnen om onszelf de vraag te stellen: over 3 tot 5 jaar waar staan we dan? Het casco (dak) van de hoeve is tegen die tijd volledig gerestaureerd. Ook heeft Hoeve Rome naar ons idee tegen die tijd een sociale/commerciële functie. Hoeve Rome moet gaan over gezonde voeding, lekker eten, ontmoeten en bewegen. We denken aan een voorstel van gecombineerde horeca, en niet te vergeten een oplaadpunt voor elektrische fietsen. Het gedeelte wat geld oplevert en het gedeelte wat geld kost, moet in goede balans zijn zodat het gebouw ook een maatschappelijke functie kan vervullen.

Hoe? Hoe en met wie gaan we dat dan daadwerkelijk realiseren? Wij vinden het grappig dat je in de Kanjelzone een wereldreis in een half uur kunt maken, namelijk van Bethlehem, naar Jeruzalem, zo weer terug naar Rome. Hoeve Rome moet het gezicht worden van het gebied, en moet informatieve functies (VVV als startpunt van de wereldreis) gaan bekleden, zelfs voor het gehele buitengoed Geul & Maas. Het is belangrijk dat we in de toekomst nadenken over herhuisvesting voor de spullen van de carnavalsvereniging die zijn opgeslagen in de hoeve.


81

82

Met wie? We moeten onderscheid maken tussen initiatiefnemers en toekomstige gebruikers en zal er een kapitaalkrachtige partij (initiatiefnemer) de kar moeten trekken. Een uitgangspunt voor de hoeve is dat er draagvlak en participatie vanuit te buurt ontstaat. Concreet kan men dan denken aan vrijwilligers vanuit de buurt die het gebouw mee runnen/beheren. Momenteel is de gemeente eigenaar van het gebouw.

Randvoorwaarden voor succes We hebben een hele rij aan randvoorwaarden. Het bestemmingsplan moet flexibel zijn, zodat zowel op lange als op korte termijn het gebouw beschikbaar blijft voor verschillende doeleinden. Er moet een kapitaalkrachtige investeerder/partner zijn, om het gebouw in mooie staat te brengen en houden. Er moet een schakel/makel punt komen, een persoon betaald door de verantwoordelijke partijen, iemand die als een soort van coördinator voor Hoeve Rome en eventueel het Buitengoed alles in goede banen leidt. Deze persoon moet in de gaten houden wat er gebeurt en waar? Deze persoon moet de moed er in houden, en agenda maken. Er moet een soort VVV-informatiepunt komen.

Next steps Beide eerste investeerders in Hoeve Rome (Buitengoed en gemeente) nemen hun verantwoordelijkheid om de ontwikkelingskansen die de Hoeve biedt beter te koppelen aan bestaande en nieuwe initiatieven. Een schakel / makel persoon is daarvoor een goede oplossing. Marcel en Mirella schuiven zich naar voren als verantwoordelijke om het initiatief te nemen voor volgende stappen.

Ambassadeurs van de Hoeve Rome Verder komt uit de groep naar voren dat ondersteuning voor de initiatiefnemers met kennis en expertise zeker geboden kan worden door ‘ambassadeurs van Hoeve Rome’. Theo neemt op het moment veel van deze vraagstukken en taken op zich omtrent de kinderboerderij en Hoeve Rome, er zijn hierbij zeker partijen die hem kunnen ondersteunen. Deze partijen zijn de Hogere Hotelschool, Inco+, AZC, Mise en Place, Gemeente en het Buitengoed Geul & Maas. Theo initieert hiervoor een afspraak om koppeling en aansluiting op te zoeken.


83

Onderzoek Hotelschool Als school krijgen we heel veel vragen op ons af, wel moet ik aangeven dat het zal moeten gaan om een gedegen onderzoek met kop en staart. Het moet voor onze studenten een onderzoek zijn wat ook voor de studie waarde toevoegt, maar wij zien zeker goede mogelijkheden.

Subsidie/Commercieel Het eerste deel van de Hoeve, casco herstel (de loods) van het dak zal in 2015 worden gerenoveerd. Dit project is gefaseerd. Er zijn daarna commerciële partijen aan zet en die gaan de kar trekken om de hoeve verder toegankelijk te maken voor andere partijen en initiatiefnemers. We hebben als gemeente een partij (Klement2) opdracht gegeven om te gaan onderzoeken welke partijen commercieel iets kunnen betekenen in Hoeve Rome. Dit onderzoek zal een haalbaarheidsonderzoek zijn naar welke partijen hun intrede kunnen nemen in de hoeve. Er hebben zich al partijen gemeld, waaronder Exploitatiemaatschappij Hartelt, Masters/Adventurecook. The Masters heeft bijvoorbeeld uitgerekend dat maatschappelijke partijen naast de maatschappelijke baten en impact ook financieel zeer relevant/besparend kunnen zijn. Dit wordt uiteraard allemaal meegenomen. Daarnaast heeft ook Sjoen Graas interesse om intrede te nemen in de hoeve.

84

5.3 Jeruzalem, Bethlehem + Hoolhoes + Waterzuiveringsgebied Focus De plannen die gemaakt zijn van het Hoolhoes vinden we fantastisch en we vinden dat deze plannen zeker door moeten gaan. Daarnaast hebben we van het Waterschap ook goede plannen gehoord over het waterzuiveringsgebied, deze laten we voor nu ook even met rust. Wij hebben dus onze focus gelegd bij Jeruzalem en Bethlehem. We hebben gekeken naar de situatie vanaf nu en 3 jaar verder. We zijn van mening dat het gebied in zeer positieve zin zal veranderen.

Plannen & kansen De Hotelschool start naar alle waarschijnlijkheid met de bouw van een nieuwe campus en wij verwachten dat over een jaar of 2 dit gebied spik en span zal worden (voorjaar 2017). We hebben vandaag van het Waterschap plannen door gekregen over het onderhoud aan de Kanjel en vijvers in het gebied rondom Bethlehem en Jeruzalem. Het Waterschap heeft gezegd te gaan starten in 2016. De gemeente is al begonnen met het aanleggen van bruggen en paden. Dit project is reeds klaar. Het is voorwerk om het gebied met elkaar te verbinden. De Groene Loper die de verbinding gaat vormen naar de rest van de stad zal ontwikkeld worden vanaf eind 2016 en is dan medio 2017 klaar.


85

We zitten met het knelpunt van de Beukenlaan en de kruising met het goederenlijntje. Ook al is dit een knelpunt, dit vormt ook een grote kans. Er moet een voorziening voor dit punt getroffen worden. Of eroverheen of eronderdoor moet een pad komen. Het AZC is welkom en zal ook zeker tot 2017 blijven, er is nu al een ‘hole in the wall’, maar we moeten met z’n allen meer gaten in de muur maken en het AZC laten aansluiten op de omgeving.

Openingstijden Wij hebben als voorwaarde opgesteld dat het gebied openbaar moet zijn voor iedereen van zonsopgang tot zonsondergang. Er zijn een aantal toegangspunten waar we mensen middels borden willen informeren over deze voorwaarde. Echter, door kans op overlast en inbraak, wat voor angst zal zorgen, is het een mogelijkheid bij een aantal punten een hek o.i.d. te plaatsen. Dit hek zal dan op slot gaan, de sleutel zal dan beheerd worden door een bewaarder die de overlast in de gaten houdt en deze functie regelt. Eerst gaan we gewoon proberen om het zonder deze voorziening te doen.

Schakel/makel Het werk van de een moet wel in de ander passen. In de uitvoering luistert het natuurlijk allemaal wel nauw. Er moet een duidelijke planning worden gemaakt van wanneer er wat gaat gebeuren. Dit zal worden gemanaged door de schakel/makel (conciërge, parkmanager etc.).

Beatrixhaven Het is een kans om eventueel de ondernemers in de Beatrixhaven te betrekken met het park, in de wetenschap dat sommige panden leegstaan. Het park biedt commerciële kansen voor de ondernemers, al gaat het maar over bijvoorbeeld: een stukje ontvangst. Daarnaast creëren we draagvlak in het gebied door deze ondernemers te betrekken bij de ontwikkeling van het park. Vanuit de gemeente kan accountmanager Joop Timmermans hier vervolgstappen in zetten. (hij heeft zelfs al een aantal stappen gezet) Anderzijds kan Sonja Demandt (voorzitter Stichting Ondernemers Beatrixhaven) vanuit het bedrijfsleven stappen zetten. Dit doen we vanuit de gezamenlijke gedachte: Dare To Share!

86

Veiligheid Veiligheid is zeker nog een thema dat aangepakt moet worden in het park. Het voelt op dit moment niet fijn om s ‘avonds naar de parkeerplaats toe te lopen en in de auto te stappen. Er moeten andere looproutes komen die meer veiligheid garanderen, hier moet nog goed naar gekeken worden met betrokken partijen. Een veilige-buurt team is misschien een goede oplossing. Eerst moeten bewoners zelf voelen dat er een probleem is, daarna kan pas actief worden nagedacht over een oplossing. (participatiegedachte)

Next steps Er moet niet alleen één persoon komen, die dan met een soort van mission impossible, alle taken op zich krijgt. Het is goed als een sponsorteam periodiek samenkomt om de verdere stappen te bespreken en realiseren. Sponsorteam: Gemeente, buitengoed Geul & Maas, Hotelschool, Waterschap, Maastricht bereikbaar.


87

5.4 Villa Kanjel/Mariënwaard/Grande Suisse Het gebied waar we het over hebben loopt vanaf Kruisdonk langs de A2 naar het park bij Nazareth. Dit is het gebied waar we naar gekeken hebben. Op korte termijn is het routenetwerk te realiseren. Daarnaast willen we het gebied aan de achterzijde meer openstellen, zodat het een leefbaar natuurpark wordt. We willen een parkachtige setting creëren rondom de landgoederen.

Xonar We zijn bezig met INCO+ om pilots op te zetten in Xonar, hier wordt nu geïnventariseerd of de gebouwen geëxploiteerd kunnen worden. Initiatieven die hiervoor in aanmerking zouden kunnen komen zijn de Schaapskooi, Loco-tuinen, Vegacentrum, streekproductie, crematorium (combi met Grande Suisse).

Grande Suisse Het Vega Centrum wordt momenteel onderzocht op haalbaarheid, maar zou eventueel vestiging kunnen gaan nemen in Grande Suisse, alhoewel we daar zelf nog vraagtekens bij hebben. Persoonlijk denken wij dat een crematorium en/of een natuurbegraafplaats betere invullingen zouden zijn. Ook kan gedacht worden aan een tijdelijke huisvesting van professionals, bijvoorbeeld met een kunstenaarsdorp of een ZZP-werkplaats. Er wordt nu al een tijdje gezocht naar een mogelijke invulling voor Grande Suisse. Maar wat is nu realistisch? Een crematorium is wellicht vanwege uitstoot niet mogelijk? Wellicht is een afscheidscentrum een goed idee.

88

Echter moet in tijd onderzocht worden of het qua bestemmingsplan mogelijk is. Er is een bepaalde zone om zo’n gebouw heen waar in bestaande functies niet kunnen, dan wel vanwege uitstoot dan wel omwille psychische redenen. Een natuurbegraafplaats zou een erg mooie optie kunnen zijn.

Zilver-Groen De natuur krijgt als bestemming: zilver-groen. (Maatschappelijk groen) Het gaat dan om groen dat meer voor de mensen is bedoeld. Hierbij kan men denken aan een speelbos of een natuurbegraafplaats, niet voor de beesten, maar juist bedoeld voor mensen.

Villa Kanjel Het Waterschap moet echt gaan beginnen aan het onderhoud en de sanering van de Kanjel en de Vijvers. In haar plannen wacht Villa Kanjel op dit onderhoud. Op het moment zijn de tuinen niet openbaar, dit is het geval omdat bijvoorbeeld zieke takken kunnen afbreken en dit natuurlijk gevaar oplevert voor wandelaars. We moeten kijken of we met het IKL en/ of CMNE één beheer-eenheid in samenwerking met de buurt kunnen opzetten. Er zijn vergaande gesprekken met een commerciële partij om invulling te geven. Er wordt gedacht aan horeca, Short Stay en werkplekken voor ZZP’ers in de health sector. Daarnaast denkt men er aan om het park rondom de villa open te stellen voor festivals.

Randvoorwaarden Wij vinden het in ieder geval belangrijk dat er synergie zal ontstaan tussen verschillende initiatieven, de meeste initiatieven zullen het namelijk opzichzelfstaand niet gaan redden. Er moet gezocht worden naar de juiste combinaties, anders is het plan vanwege bezoekersaantallen of een business case net niet haalbaar. We praten hier over losstaande ontwikkelingen, maar we denken zeker wel dat die gepaard moeten gaan met een met overkoepelende trekker/kwartiermaker (schakel/makel). Samenwerking moet in ieder geval optimaal worden gestimuleerd, zeker vanuit de buurt.

Horeca uit de buurt vs. nieuwe horeca Er zitten nu in de buurt al verschillende horeca, bijvoorbeeld vanuit het buurtcentrum. Misschien is het een kans als we dit soort partijen betrekken bij de ontwikkeling van Horeca in een van de landgoederen. Bestaande faciliteiten uit de buurt moeten dus ook benut worden. Het gebied zal ook mensen van buitenaf aantrekken, dus de buurt moet het dragen,


89

maar misschien niet per definitie maken. Samenhang moet gemaakt worden en afhankelijk van de doelgroep die met de horecagelegenheid wordt aangesproken moet afgestemd worden. We moeten dit zeker benoemen als een kans.

Next Steps Voor Villa Kanjel hebben bestaande partijen elkaar al gevonden, het contract moet nog gesloten worden. We hebben in de zomer middels tijdelijke initiatieven gezien welk publiek er op af komt. Daar kunnen we zeker mee verder. Voor Xonar, routenetwerk en het beheer van water en groen zijn ook gesprekken. Echter is voor Grande Suisse nog niet veel concreet bekend. We gaan volgende week met bijvoorbeeld een crematorium kijken op deze locatie. Op dit moment wordt deze rol vervuld door het buitengoed.

Scouting De scouting zoekt zeker een plek voor meer verbinding met natuur. Ze zijn hier nu al vaak actief bijvoorbeeld bij Xonar. Er zijn andere scoutings die ook bezig zijn met nieuw onderkomen. Echter zijn de faciliteiten nog niet 100% in orde. CNME heeft de gronden in beheer en deze worden al gebruik om tentenkampen e.d. op te zetten. Dit moet nog onderling afgestemd worden zodat alle scoutings hier gebruik van kunnen maken.

90

5.5 Totale Kanjelzone Binnen nu en 3 jaar willen we een aantal ‘Hotspots’ gaan realiseren. Een hotspot/kartrekker die zorgt voor dynamiek in het gebied is Hoeve Rome. Aan de andere kant willen we Villa Kanjel deze rol van kartrekker toebedelen. Dan zoeken we vanuit de planning een verbinding tussen deze twee landgoederen om zo het totale gebied op gang te krijgen.

Uitgangspunten De voetbalvelden moeten verplaatst worden zodat WRO eind 2016 kan starten met haar werkzaamheden. Dat gaat gebeuren, maar het is nog niet zeker waar deze dus gaan landen. Het gebied moet voor iedereen openbaar toegankelijk zijn. Iedereen moet er doorheen kunnen lopen (zonsopgang tot zonsondergang). Daarnaast moet het gebied een veilig gevoel geven. Het gebied moet verbonden worden met de Groene Loper. Het knooppunt in dit gebied is het treinstation, hier ligt ook Villa Kanjel. Je pakt je fiets stapt op de trein en gaat het gebied verkennen.

Economisch Mariënwaard zien we als een gebied waarin een nieuw soort ondernemerschap gestimuleerd kan worden. In Maastricht is het belangrijk dat we op zoek gaan naar nieuwe economieën. Grote bedrijven zoals een DSM krijgen we niet 123 meer binnen. Het is erg belangrijk voor de stad dat we afgestudeerde studenten hier houden. Daarvoor moeten we een springplank zoeken. Het gebied is een uitgelezen kans om dergelijk ondernemerschap in studenten aan te wakkeren. (bijvoorbeeld van de Hotelschool) Met middelen zoals een MKB lening en een plek kunnen concrete bedrijven gestart worden.

92

Maatschappelijk We willen met mensen vanuit de maatschappij werken, ook mensen met een beperking. Bij het AZC ligt er een goede kans (600 handjes) om een goede dagbesteding aan te bieden in (bijvoorbeeld) het groenbeheer. Er ligt natuurlijk een enorme cultuur en communicatie kloof. Het is belangrijk om daarom deze mensen zich medeverantwoordelijk te laten voelen voor het gebied, waar een wil is, is zeker een weg. Ook moeten we eenzelfde springplank bieden om mensen met een arbeidsachterstand weer terug de maatschappij in te helpen.

Branding Wij hebben te weinig ‘branding’ gezien van het buitengoed tot nu toe. Er wordt in het buitengoed zelf aan marketing gedaan, door bijvoorbeeld paaltjes te markeren en borden met verhalen te zetten. Middels deze borden zal een route ontstaan die het verhaal van de verschillende landgoederen zal vertellen. We hebben natuurlijk al veel routes, maar deze route ontbrak zeker nog. Dit is de branding die dus vooral in het gebied zelf plaatsvindt. Er is een boomplantdag (11 maart a.s.) om het gebied bij bewoners onder de aandacht te brengen, hier is extern voor gecommuniceerd. Voor toeristische (Euregio) branding is er nog weinig draagvlak in het bestuur. We hebben er voor gekozen om vanuit het gebied zelf branding op te bouwen met kleine stapjes. We haken wel graag aan bij een eventuele paal langs de snelweg waarop informatie komt over die mooie gebied. We moeten sowieso nog nadenken over hoe we het gebied als stad op de kaart willen gaan zetten, het infopunt (wat eventueel in Hoeve Rome komt) kan hier een rol bij spelen.

Schakel/makel De maatschappij moeten we hierbij betrekken. Jeugdzorg biedt kansen, er staan jongeren te trappelen om vrijwilligerswerk te doen. We moeten maatschappelijk ondernemen serieus nemen maar de bottleneck is wel: hoe maken we alles financieel haalbaar en schaalbaar? Mirella en Marcel werken de schakel en makel rol verder uit.


93

5.6 Aansluiting Station Noord / Groene Loper Station We hebben ons gebied opgedeeld in 4 deelgebieden. Daarna hebben we nagedacht over de volgende vragen: Wat is het nu? Wat kan het worden? Wat moeten we dan doen om dit te realiseren? Uitgangspunt voor dit gebied is het station. Daar stopt eens per half uur een trein vanuit Sittard, Weert, Heerlen en Maastricht. Laten we proberen dat die aansluiting wordt verbeterd, dat is natuurlijk best een lobby om te realiseren.

P&R De P&R biedt 350 parkeerplaatsen. (geen 350 auto’s) Deze plek is vaak leeg en heeft een enge en donkere uitstraling. Daar moeten we wat mee. Wij vinden dat er in ieder geval elk weekend een pendelbus naar Maastricht vanuit de P&R moet gaan, zoals dit nu al bij evenementen gebeurt (voor een euro). Er ontstaat een win-win situatie omdat de stad overvol is. Maastricht is het evenement de stad is 1 grote winkel, restaurant en hotel.

MobiliteitsHUB De locatie die wij van Avenue2 mogen ontwikkelen is een bedrijventerrein, hier gaan wij vastgoed aanleggen om een gedeelte van de bouw van de tunnel mee te kunnen realiseren. Maar het zou toch gezelliger zijn als we iets moois gaan neerzetten i.p.v. een diffuus aantal bedrijven. Het concept wat wij hebben bedacht voor deze plek is de mobiliteitsHUB. Deze HUB ondersteunt de hoog mobiele locatie en voegt toe met aanbod wat gericht is op mobiliteit. Daarbij kan men denken aan tanken, eten, fietsen (winkel/verhuur), een fietsoplaadpunt of een F1 hotel.

94


95

Zichtbaarheid vanaf de A2 Vanaf de A2 komen er elke dag 80.000 auto’s voorbij dit gebied. Voor de HUB hebben we 1 klant aan de haak, maar deze moet nog binnengehaald worden, we willen verder met allerlei andere klanten. Op deze plek is enkel mogelijkheid voor fastfood horeca. Andere vormen van horeca zullen weinig kans op bestaansrecht hebben in dit gebied aldus horecaexperts. Wat gepland wordt moet natuurlijk vanaf de rijksweg zichtbaar zijn. Er komt een grote paal die zichtbaar is vanaf de A2 om zo mensen dit gebied in te krijgen.

Plan B – wat kan nu al? Plan B voor de mobiliteitsHUB is een regulier bedrijfskavel. Bestemmingswijziging is nodig om in het gebied het concept uit te voeren. Echter kunnen we nu al starten met een aantal punten om het gebied aantrekkelijker te maken. We willen het gebied voorzien van meer verlichting. De bussen naar de stad moeten vaker gaan rijden. Je kunt wel al wat doen om de huidige situatie te verbeteren.

Andere deelgebieden Daarnaast zijn er nog 2 andere deelgebieden, hier gaan we ook vanuit Avenue2 bedrijfskavels maken. Er is een mogelijkheid dat dit vervangen kan worden door groen, maar dan moet er een afstemming plaatsvinden met alle betrokken partijen. We kunnen in de toekomst op deze locatie denken aan het faciliteren van de touringcars die op het moment landen op de Geusselt bij Macdonalds. We willen een opdracht bij de Hotelschool neerleggen om een onderzoek te doen naar de haalbaarheid van horeca in het gebied, met misschien als doelgroep de Beatrixhaven. NB: We hebben nog gekeken naar haalbaarheid voor voetbalvelden op een van de deelgebieden, maar dit was qua afmetingen niet mogelijk.

96

6 Afsluiting


97

Ik had in het begin al aangegeven dat sessies als deze zeer vruchtbaar zijn, maar dat ze ook slopend zijn. Dat is zeker waar. Ik wil alle ondersteunende mensen die deze dag tot een succes hebben gemaakt heel hartelijk bedanken. Ik denk dat we allemaal moe zijn maar we hebben met elkaar ontzettend veel bereikt. We hebben op sommige punten goede knopen doorgehakt en kunnen met concrete resultaten en actiepunten naar buiten treden. De duidelijkheid die we naar elkaar toe hebben kunnen realiseren rondom de voetbalvereniging is ondanks nog geen concreet resultaat toch een stap in de goede richting. Ik was zelf enorm verrast met wat er in de middag allemaal is langsgekomen aan verschillende initiatieven, er zit ook veel energie in deze groep. De buurt staat er letterlijk goed voor. Met elkaar moeten we nu de handen uit de mouwen steken om op korte termijn alle ambitie in de zaal ook daadwerkelijk waar te maken.

Dank allemaal voor jullie geduld en uithoudingsvermogen.

98


99

100

VERSLAG TOEKOMST VAN DE KANJELZONE. dinsdag 20 januari 2015

Recommend Documents