Verslag Onderwerp: Datum bijeenkomst: Locatie bijeenkomst: Aan: Van:
Netwerk Deltatechnologie Werkgroep Innovatieversnelling onderzoeksagenda Extern
|
Pagina 1 van 6
Verslag bijeenkomst werkgroep Innovatieversnelling 30 oktober 2012 Royal Haskoning DHV Amersfoort Deelnemers werkgroep Innovatieversnelling Lija van Vliet
Aanwezig: Barjtur Swart, MWH Jaap Boneveld, Van Hattum en Blankevoort Marinus Kwaak, Van Hattum en Blankevoort Wim Klomp, RHDHV Johan van der Pol, Dura Vermeer, Bouwend Nederland Lisette Heuer, Royal Haskoning Sander Dekker, Van Oord, Vereniging van Waterbouwers Willem Bruggeman, Deltares Eric Schellekens, Arcadis Frank van Rijnsoever, UU innovatiewetenschappen André Oldenkamp, De Ruimte Advies, NL Ingenieurs (voorzitter) Corné Nijburg, secretariaat Netwerk Deltatechnologie Sonja Karstens, secretariaat Netwerk Deltatechnologie Lija van Vliet, secretariaat Netwerk Deltatechnologie
Afwezig: Olga Clevering, DG Water (Topsector Water, MIAW) Lambert Smeets, Agentschap NL Anke Zindler, Corporate Innovatie Programma RWS Mike Duijn, TNO Nico Landsman, provincie Zeeland Gasten: Ronald Hemel, Hemels Advies Yvon Wolthuis, innovator en zelfstandig ondernemer Anne Gierveld, student RUG
Introductie: Deze bijeenkomst staat in het teken van experimenteerruimte. Er wordt afscheid genomen van Jaap en Johan. Een korte speech over Evolutie en Degeneratie, Watergeuzen en Hells Angels met het oog op de VOC mentaliteit. Advies: voorkom dat de werkgroep een bureaucratie wordt en leun tegen het topsector aan, maar blijf zelfstandig. Blijf verrassen met inzichten! Tot slot nog een aantal quote’s: Unieke mix van privaat, publiek en kennis aan tafel Verrast door de bereidheid in te leven in de ander Verfrissend Ik waardeer de openheid van iedereen en het feit dat men elkaar echt wil helpen
1. Zwerfvuil in rivieren: plastic soup Ingeleid door Yvon Wolthuis Zwerfvuil dat over rivieren vervoerd wordt naar oceanen zorgt voor accumulatie van plastic in het milieu en verstopt het watersysteem. Deze verstopping kan een negatief effect hebben op de verspreiding van overstromingen (Jakarta), kan flood control maatregelen verminderen en heeft een effect op flora en fauna. Daarbij vuil vervuilt. Het grote problemen van de plastics zijn de additieven en micro-plastics. Inschatting is dat 60-80% van alle plastic in oceanen van het land afkomstig is. Hoe kunnen we deze toevoer op het land beperken? Waarom komt experimenteerruimte moeilijk van de grond; te weinig sense of awareness. In KRW zijn geen bepalingen opgenomen mbt plastic. Urgentie van dit onderwerp lijkt bij politici en bestuurders afwezig te zijn. Er is geen awareness voor het gevaar. Plastic problematiek wordt niet meegenomen in terms of reference bij bijvoorbeeld baggerproblematiek. Uitdaging; Yvon Wolthuis werkt via de SBIR een instrument (product) uit om zwerfval structureel op te vangen en dit omzetten in een energieproduct (plastic in eigen beheer krakken en nieuwe energie opwekken/ gas/ olie). Op dit moment zoekt zij een gebied waarin het getest kan worden; een gebied rondom de Maas waar hoogwater optreedt en waar sprake is van vervuiling en fluctuaties in debieten. Reflectie: -Wie is de probleemeigenaar? Dat zijn we allemaal en hierdoor neemt niemand zeggenschap. Waterbeheerder is niet de eigenaar van het vuil, maar wel verantwoordelijk voor het goede waterbeheer. Actie: Ronald Hemel brengt het in bij transitieteam grondstoffen: afval naar grondstof. -Er zijn verschillende type technieken vereist; verschillende type plastics, transport en verwerking . Bij verwerking concurreer je met andere afvalstromen (welke makkelijker toegankelijk zij), hierdoor zijn afvalverwerkers niet geïnteresseerd. Wellicht ligt het probleem in de samenhang en de keten. - Op wie zou je je moeten richten? RWS (inzameling) of waterschappen (kleinere schaal met mogelijkheid tot energie opwekken) - Onrustig als ik dit soort verhalen hoor; eerste neiging hard wegrennen. Het is een problematiek, die ons als samenleving en mij als mens aanklaagt. Ik ben er medeverantwoordelijk voor. Als je hoort wat voor effect het heeft op fysisch milieu. Doet mij denken aan medicijnresten en hormonen in het water. - Dit is een serieus probleem binnen de milieubaggertak. - Dilemma wanneer het aankomt op inkoop; welke opdracht krijgen ze mee? Hoe ziet request for proposal eruit? Jaap raadt aan om dit zelf te verzinnen, bij MultiWaterWerk is het uitbestedingsvraagstuk vooraf neergezet, zodat inkoop ergens op kan reageren. Door dit te doen geef je de inkopers handvatten en hef je de belemmering op dat het alleen maar een leuk idee blijft, waar de inkopers niets mee kunnen: zoek uit hoe de overheid jouw instrument kan uitbesteden. - Advies open opstellen. De business case moet zo in elkaar steken dat er een totaal belang in zit. Als partijen het tegen zich aan houden, dan zal de basis niet open zijn, waardoor je de partijen niet aan je kunt binden. - Probeer aan te tonen wat de netto contante waarde is van het nu ingrijpen met je instrument of achteraf alles gaan herstellen. - Er zijn ontwikkelingen bij ECN om met biomassakweek plastics weg te vangen op oceaanniveau.
Verslag bijeenkomst werkgroep Innovatieversnelling | datum bijeenkomst 30 oktober 2012 | Pagina 2/6
- Bij baggeren komt er veel naar boven; zorg ervoor dat je minder in de container opvangt. Dat kan leiden tot een business case. Observatie/ actie: volgende stap; naar boven is het goed geregeld (bottom-up), naar beneden terug naar de inkoop niet. 2. Proeftuin NL Ingeleid door Sander Dekker Gremium onder Topsector Water voortbouwend op advies Koos van Oord; Water Verdient Het. Een etalage met internationaal aansprekende projecten om op die manier export te genereren. In Proeftuin NL moeten fysieke projecten gerealiseerd worden. Advies wordt gegeven aan kernteam Deltatechnologie en topsector Water. Vier hoofdcriteria: - vernieuwend op Deltatechnologie gebied, met raakvlakken watertechnologie en maritiem of andere vakgebieden - een etalagefunctie: exportpotentie en relevantie - is er een publieke partij die zich verantwoordelijk voelt om dit project te realiseren (past het binnen programma/ verantwoordelijkheden) - is er een sluitend verdienmodel met voldoende schaalgrootte Voorbeeldprojecten: - MultiWaterWerken; repeterend bouwen/ vervangen van sluizen (seriebouwen) - MarkerWadden; slibproblematiek Markermeer – gebruik het slib om ecologische eilanden van te bouwen voor de vogels -bij de houtribdijk. In het hergebruik en vrijkomen van zandputten onder het slib zit het verdienmodel. - Volkeraksluizen; scheiding zoet-zout water; schaalgrote in toepassing bellenscherm.
Huidige discussie: - hoe worden de projecten bekostigd? Is dit onderdeel van de 2,5% van projectbudget, totale programma? Dit gesprek wordt nog volop gevoerd. - op dit moment zit men in de inventarisatiefase; onderscheid idee- pva- vermarkten. Hierop gericht beslissingen nemen en aanbevelingen maken richting RWS en waterschappen. - er wordt gewerkt aan een brievenbus onder Topsector Water. Voorlopig kunnen ideeën ingediend worden via leden van de werkgroep Proeftuin NL De leden zijn:
Sjaak de Wit (RWS, namens overheid, voorzitter) Bram Rosenbrand (UvW, namens overheid) Sander Dekker (van Oord, namens bedrijfsleven) Paul Opdam (VW Deme, namens bedrijfsleven) Sonja Karstens (Deltares, namens kennisinstellingen, secretaris) Reflectie: - Erg aanbod gedreven, gevoel overheerst veel technologie, waar zit de Delta?. Toon aan dat er ook bij overheden behoefte aan is en laat zien waar de business case voor de overheid in zit. - interessant om uit te gaan vanuit het probleem; welke oplossingen zijn er?
Verslag bijeenkomst werkgroep Innovatieversnelling | datum bijeenkomst 30 oktober 2012 | Pagina 3/6
3. Gezocht exerimenteerruimte Ingeleid door Bjartur Swart Het waterbeheer loopt tegen haar grenzen aan; we hebben tekort aan zoetwater, tekort bij hoge zandgronden, te veel water om af te voeren. We accepteren al veel meer wateroverlast dan wat we dachten te moeten accepteren. Geleidelijk aan gaat de discussie ook in de richting dat wateroverlast ook geaccepteerd moet worden door de landbouw. Uit een eerdere studie over hoe landbouw kan anticiperen op klimaatverandering, blijkt dat de landbouw een belangrijke bron heeft; de bodem. Er zijn verschillende kleine pilot projecten geweest om te kijken hoe met ander bodembeheer de opbrengst verbeterd kan worden. Voorheen werd nauwelijks de link met waterbeheer gelegd. Nu blijkt dat bij het vergroten van de poriën in de bodem, men veel meer water kan bergen in de bodem en hiermee meer zoetwater beschikbaar kan houden. Het probleem is dat de landbouw erg vast zit om te voldoen aan wet en regelgeving. Er moet wat veranderen in de organische mestwetgeving. Daarnaast een spanningsveld tussen landbouw en waterbeheerder, die voorheen niet de bodem inging. Wat willen we; afspraken over water kwaliteit en kwantiteit bij de pomp. Wat zit erin en wat is er het afgelopen jaar gedaan om het te verbeteren? We willen in de polder de mogelijkheid creëren dat verschillende groepen boeren nieuwe technieken kunnen experimenteren; druppelirrigatie, waterketen etc. We willen kijken welk van de maatregelen het meeste effect heeft op het systeem. Op dit moment zijn we bezig met waterschap en provincie of er in een grote polder niet een vrijstaat gemaakt kan worden. Dit komt vanmiddag in de besluitvorming, daarom nog niet precies welk. Situatie: Fysiek is er mogelijk een polder; maar waar zit de experimenteerruimte in de regelgeving? De landbouw ziet de baten wel. Reflectie: - opgave en spanningsveld zijn duidelijk. Wat zijn de belemmeringen? Vanmiddag is er een JA op het idee om dit probleem op deze manier aan te pakken, daarmee geen vrijstaat gecreëerd. Financieel moet alles nog geregeld worden. - wie is bevoegd gezag? Voor deel waterschap, provincie en gemeente. - wet en regelgeving; basis is om belangen van partijen te beschermen. Je zou moeten kijken welke belangen in het geding zijn en waar je ruimte wil hebben. Hoe zorg je ervoor dat je de belangen blijft respecteren en ruimte krijgt voor experimenteren. Je moet aantonen dat het basisbelang gehandhaafd blijft (droge voeten, waterkwaliteit op orde). Advies; risicodossier opstellen: wie neemt welke risico’s, hoe afgedekt? - in het watersysteem waarin we zitten heb je te maken met een kwantitatieve opgave die kritiek is. Binnen de huidige mestwetgeving is het onmogelijk om organisch stofgehalte op peil te brengen/ verhogen om de bodemstructuur te verbeteren. - Proces: 1) kennisbijeenkomst op bestuurlijk niveau; partijen op zelfde kennisniveau te brengen 2) met partijen formuleren; als we een project hierop starten, welke doelen zou je na willen streven? 3) definitief go/ no go? - pas op met term vrijstaat: daar zal een deur voor dichtgeslagen worden. Geef aan welke
Verslag bijeenkomst werkgroep Innovatieversnelling | datum bijeenkomst 30 oktober 2012 | Pagina 4/6
regelgeving veranderd moet worden en wat er voor in de plaats komt. Nog beter: speelruimte verkennen binnen bestaande regelgeving; hoe kan er aan de regel voldaan worden met extra mogelijkheden. Mogelijke naam: proeftuin. Ander advies: geef aan dat het gaat om een tijdelijke proef/ ontheffing. - voor wie is het urgent? Wie wil het? En wie gaat er voor lopen? Zoetwater: sluit aan bij Deltaprogramma zoetwater Specifiek beheersgebied: Waterschap Landbouwtoekomst: landbouwsector Eigenaarschap verdeeld. Ga na wie wat moet veranderen in zijn eigen procedures. Probeer van boven af een sponsor te vinden. - Let op rolverdeling; planvorming, vergunningverlening en handhaving. Dezelfde partij heeft hierin verschillende rollen. Zomaar ontheffing verlenen blijkt in de praktijk heel moeilijk. - mogelijk aansluiten bij vroegere proefboerderijen; zij hebben nagedacht over situatie om te kunnen doen wat ze willen binnen de wetgeving - Slogan Waterbeheerders: klein het nieuwe groot. - Voorbeeld Maashaven Drijvend bouwen: - slag van landveiligheid naar waterveiligheid. - We wilde drijvende huizen bouwen, maar de regelgeving ‘landrotten’ wilde o.a. toegang voor brandweerwagens. Toen bedachten we dat we aanlegplatforms maken, waar een schip aanmeert. Dan geldt de scheepvaartveiligheid; alleen een brandblusser. - Het gaat niet over mestregels, maar waterkwaliteit. Ga vanuit water redeneren Ronald geeft aan graag betrokken te zijn vanuit het innovatieplatform van het UvW - waarom zoek je je proeftuin en experimenteerruimte in Nederland? Waarom niet breder? Vb. Arcadis; getijdenenergie in China, want daar zit potentie en vraag om met dit vraagstuk aan de slag te gaan. Voorstel: experimenteerruimte kennis toegankelijker maken. Er is budget van 10.000 over. Je ziet dat er veel type belemmeringen zijn. We maken een document met do’s en don’t hoe om te gaan met experimenterrruimte. Soms zie je dat je moet schakelen naar hogere niveaus, dan kun je het niet lokaal. Of je moet een groep aan projecten maken, om voldoende budgetomvang te hebben. Wet en regelgeving kan niet altijd lokaal. Wie neemt welke risico’s? Hoe krijg je partijen bij elkaar? Voorstel: Ronald neemt lead in project; snelle interventie mbt succesverhalen om experimenteerruimte een stap verder te brengen en een mogelijk wetenschappelijk raamwerk. Een inspiratiedocument en basis voor artikel. Input aan cases/ wie delen ervaringen: Joost de Haan, Bjartur Swart, Bellenscherm, Willem Bruggeman Rondvraag: Frank: leuk om de problemen van innovatie in de praktijk te zien. Wat me opviel; de technologie is niet het probleem, maar om de technologie in het bredere systeem geïmplementeerd te krijgen. Idee van do’s en don’t spreekt me erg aan, maar zorg er ook voor dat het niet alleen opstellen is, maar ook uptake. Frank wordt lid. Medeling: In Utrecht is het studieprogramma innovatief watermanagement in september gestart, mogelijk in de toekomst studenten koppelen aan de werkgroep. Lisette: voorstel agendapunt volgende keer: tweesporen over hoe aan te kijken tegen Topsector water en driehoek; is het echt meer business creëren? Er zijn sceptici en liefhebbers. André stelt voor om dat ook met het project samenwerken in de driehoek mee te nemen.
Verslag bijeenkomst werkgroep Innovatieversnelling | datum bijeenkomst 30 oktober 2012 | Pagina 5/6
Ronald: uitkomsten zijn breed toepasbaar, hoe kunnen we de etalage breder uit te dragen? Ronald Hemel gaat langs bij de waterschappen om hen te interesseren in de business cases van de Topsector en zal deze gedachte meenemen. Anne: iedereen heel open om kennis te delen. Bijzonder om te zien. Nieuwe ideeën voor de scriptie. Willem: Anke had toegezegd iets toe te sturen over de innovatieopgave. Sander: relevantie tussen wisselwerking proeftuin NL en WGIV onderstreept. Voorstellen dat André uitnodiging krijgt voor volgende bijeenkomst om meer kennis te krijgen van elkaars werkwijze. Lija: Op dit moment zijn we druk bezig met het opstellen van een revolving fund factsheet en bijbehorende workshop. Eind november wordt dit ter commentaar rondgestuurd. Graag feedback/ aanvullingen op geven. Bjartur: lans breken om na te denken om ook de waterketen en de ontwikkelingen aldaar ook te betrekken in de werkgroep. Kunnen we veel van leren, zeker op het gebied van experimenteerruimte. Bjartur draagt een aantal namen aan die mogelijke interessant zijn. Sonja waarschuwt wel dat de scope niet te breed moet zijn, dus watersysteem met focus op deltatechnologie Jaap: Ik heb de openheid altijd erg gewaardeerd. Ga zo door! Marinus; inspirerend en hard maken dat er ruimte blijft om te experimenteren en dat we innovatie niet een koker maken Wim : zorg dat we de acties ook afronden aan het eind van het jaar. Corné: Mandy Willems zal de volgende aanschuiven mbt verantwoording. Daarnaast zal Mike een artikel schrijven over de rode lijn/ het hogere niveau van wat de werkgroep de afgelopen 3 jaar heeft opgeleverd. André: 6 november zitten we met Renske Peters aan de tafel; hoe we als werkgroep een rol kunnen spelen richting Topsector Water. Stuurgroep vergadering Deltatechnologie heeft zichzelf opgeheven met presentatie over samenwerken in het buitenland van Piet Dircke. Dit moet een vervolg krijgen. Als werkgroep zouden we een rol kunnen spelen om deze discussie vorm te geven; hoe werken we samen in het buitenland. Dit zal deels meegenomen worden tijdens Waterproofbijeenkomst op 27 november. Overzicht met afspraken: Wie
Wat
Ronald Hemel
SBIR zwerfafval inbrengen bij transitieteam grondstoffen UvW
Bjartur
Aandragen contacten voor watersysteem
Volgende bijeenkomst: dinsdag 11 december, locatie omgeving Den Haag/ Delft. Op de agenda staat o.a. terugkoppeling van projecten WGIV 2012
Verslag bijeenkomst werkgroep Innovatieversnelling | datum bijeenkomst 30 oktober 2012 | Pagina 6/6
