VERSLAAFD RAKEN. Na 40 jaar. Het verhaal van een omslag. VNN gaat nog meer samenwerken

het magazine van verslavingszorg noord nederland

jaargang 1, nr. 1 2011

Na 40 jaar eindelijk clean Het verhaal van een omslag

Naast de cliënt niet erboven

VNN gaat nog meer samenwerken met cliënten

COVERSTORY

‘IN PRINCIPE kan iedereen

VERSLAAFD RAKEN’ verder in dit nummer: INTERVIEW RINUS VAN DER HEIDE VAN DE STRAAT COLUMN JELLY GRAS DE FORENSISCHE POLIKLINIEK HEROïNEBEHANDELUNIT LEEUWARDEN 120 jaar Vnn VNN NIEUWS

COLOFON Omslag is een magazine voor cliënten, medewerkers en relaties van Verslavingszorg Noord Nederland en wordt gemaakt onder verantwoordelijkheid van de afdeling Communicatie. Omslag verschijnt vier keer per jaar. REDACTIE Anke Kornet, Bea Vrugt, Gerda van Limburg, Hadewig Bijsterveld, Jacky van der Ende, Joep de Bree, Karin Boer, Lianne Zijlstra (eindredacteur), Lisette Holslag

Verbinding

(hoofdredacteur), Nieska Kajuiter, Petra Jonkman, Ruth

Verbinding is het thema van ons jubileumjaar. VNN bestaat 120 jaar en is daarmee met stip de oudste instelling voor verslavings­ zorg van Nederland. Daar zijn we natuurlijk reuze trots op en daar gaan we dit jaar uitgebreid bij stilstaan. Hoe? Door verbinding te maken met de wereld om ons heen! We willen graag het nieuwe VNN presenteren: de ketenorganisatie waar de cliënt echt centraal staat. Daarom organiseren we dit jaar allerlei evenementen met, door en voor de cliënt, waarbij we ook onze medewerkers en relaties niet vergeten. U zult er nog veel over horen...

Aan dit nummer werkten mee

Wisman, Sjoerd Veenstra en Yolly van Kan

Auke Koekoek, Ben Takkenkamp, Bouke Spijkerman, Diana Batstra, Ermo van Doorn, Frodo, Jelly Gras, Marlene Koekkoek, Peter, Peter van der Wal, Petra van Brug, Ria, Rinus van der Heide, Rob Jaspers, Saffira Rijkee, Trijntje van der Veer, Vincent, Wim van Loon Fotografie Bert van Dalen, Hadewig Bijsterveld, Jacky van der Ende, Nieska Kajuiter, Robert van der Molen, Ruth Wisman Vormgeving

Met Omslag, dit nieuwe relatieblad van VNN, willen we verbinding maken. Niet alleen met onze medewerkers en relaties, maar vooral met onze cliënten. Als rode draad voor dit eerste nummer hebben wij daarom een onderdeel uit de nieuwe mensvisie van VNN gekozen: “Iedereen kan verslaafd raken”. Om te laten zien dat bijna ieder mens wel ergens aan verslaafd is: koffie, sigaretten, chocola, tv-kijken, computeren, hardlopen, en ga zo maar door. Maar ook om meer begrip te kweken voor mensen met grote verslavingsproblemen. En om duidelijk te maken dat afkicken van een verslaving een topprestatie is. Daarom hebben we het blad Omslag genoemd, een mooie dubbele betekenis voor zowel inhoud als vorm. Niet alleen van dit magazine, maar ook van onze organisatie en het leven van onze cliënten.

Lisette Holslag, hoofdredacteur

02

omslag 1

Dizain, Groningen Druk Koninkijke Van Gorcum BV, Assen Oplage 2500 exemplaren Redactieadres Verslavingszorg Noord Nederland Afdeling Communicatie Postbus 8003 9702 KA Groningen 050 - 364 89 86 [email protected] www.vnn.nl

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Publiceren onder pseudoniem is mogelijk, de echte namen zijn bekend bij de redactie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, in fotokopie of anderszins, zonder voorafgaande toestemming. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend.

INHOUDsopgave

11

18 Verslavingszorg voor delinquenten De nieuwe Forensische Polikliniek verleent zorg aan mensen met een verslaving en een justitiële achtergrond. Samen met de cliënt wordt naar oplossingen gezocht.

22 Iedereen kan verslaafd raken In theorie ligt in ieder leven verslaving op de loer. Ook in het leven van deze girl next door (model). Psychiater Wim van Loon en ex-verslaafde Peter onderbouwen deze stelling.

16 HET NIEUWE VNN

Rinus werkt al 38 jaar voor VNN Hij heeft het nog steeds naar zijn zin en is nog lang niet van plan te stoppen.

6

VNN gooit het roer om en wil in 2015 erkend zijn als dé verslavingszorginstelling.

14

ADHD en verslaving

Na 40 jaar eindelijk clean

Cliënt Vincent en behandelaar Peter van der Wal (foto) vertellen over deze vaak problematische combinatie. ‘Ik snoof zelfs Ritalin.’

Ria (52) leeft al langer met alcohol dan zonder. Voor het eerst is het haar nu gelukt af te kicken. Het verhaal van een omslag.

omslag 1

03

NIEUWS

De nieuwjaars­receptie van VNN was dit jaar extra feestelijk: VNN bestaat 120 jaar en dat wordt gevierd!

VNN verbindt De aftrap van het jubileumjaar vond plaats tijdens de nieuwjaarsreceptie van VNN, gehouden op 13 januari in De Lawei te Drachten. Het thema van het jubileumjaar, “Verbinding”, kwam veelvuldig aan bod tijdens deze feestelijke bijeenkomst. Zes cliënten van verslavingskliniek Hoog-Hullen hebben elk een schilderij gemaakt, waarin zij hun kijk op “Verbinding” weergeven. De schilderijen zijn onderling met elkaar verbonden tot één kunstwerk, dat de basis vormt voor ons jubileumlogo. Het logo verbeeldt de missie van VNN “Perspectief op een ander leven”. Eén van de kunstenaars heeft een gedicht voorgedragen dat aansluit bij het thema van het jubileumjaar. Het gedicht kunt u lezen op de achterzijde van dit magazine. Stand-upcomedian Adam Fields gaf na de onthulling van het schilderij het thema een vrolijke draai door de medewerkers een kleurrijk web te laten spinnen van tientallen bollen wol. Dit leverde een prachtig effect op in de zaal. Een enorme taart met het logo van het jubileumjaar vormde de smakelijke afsluiter van het geheel. Ook de huisband van VNN ontbrak niet op deze bijeenkomst. Speciaal voor relaties van VNN is een serie ansichtkaarten ontwikkeld met de afbeelding van het kunstwerk.

fotografie: Robert van der Molen 04

omslag 1

Met deze kaarten kunnen zij zelf weer verbinding maken. Belangstellenden kunnen, zolang de voorraad strekt, deze serie kaarten aanvragen via [email protected].

DOK3 IN DE STEIGERS

Kunstproject BinG Cliënten van BinG (Bemoeizorg in Groningen, een samen­werkingsproject van VNN en Lentis) hebben kaarten gemaakt die bedoeld zijn om naar andere cliënten te sturen bij gebeurtenissen als een verjaardag of ziekte.

DOK3 is een nieuwe voorziening voor jongeren met een combinatie van gedrags­proble­matiek, psychiatrische

Deze kaarten zijn nu ook voor anderen beschikbaar. Ze kunnen voor vijf euro per set

problematiek of verslavingsproble­matiek, al dan niet

(tien stuks) worden besteld bij het secretariaat van BinG, telefoon 050 - 522 35 63 of via

gepaard gaand met een licht verstandelijke beperking.

[email protected]. De opbrengst van de kaarten wordt onder andere besteed aan activiteiten

Deze voorziening is per 1 maart gestart.

voor cliënten.

Drie noordelijke zorgorganisaties: VNN, Het Poortje Jeugdinrichtingen (Wilster en Portalis) en Driever’s Dale, hebben in DOK3 hun expertise gebundeld om deze jongeren te kunnen helpen. DOK3 zal starten met vier groepen van acht jongeren. De naam DOK3 refereert aan een scheepsdok waar gewerkt wordt aan onderhoud, verbetering en het verhelpen van beschadigingen. Het getal “3” verwijst naar de drie initiërende partijen. In principe is DOK3 er voor jongeren uit de drie noordelijke provincies, maar in geval van specifieke behandelvragen kunnen ook jongeren uit andere delen van het land behandeld worden. Wilt u informatie over het aanmelden van jongeren voor DOK3? Neem dan contact op met Janny Maat, teamleider van DOK3 via [email protected] of Eric de Vos, hoofd kliniek Jeugdigen, [email protected].

HARDLOPEN OP DE AFSLUITDIJK

Runningtherapie wordt binnen de verslavingszorg steeds vaker met succes toegepast. Op een sportieve en actieve manier werken cliënten aan hun verslavingsprobleem, conditie, kracht en uithoudingsvermogen. Daarnaast leren zij om te gaan met spanning en stress en worden zij zich bewust van hun grenzen en hun mogelijkheden. In dit kader vond op zaterdag 29 januari 2011 de vierde editie van de Nieuwjaarsontmoetingsloop plaats, een hardloopwedstrijd georganiseerd door VNN en Brijder Verslavingszorg. Het doel van dit evenement is de runningtherapie binnen de verslavingszorg te bevorderen, waarbij de (ex-)verslaafde loper centraal staat. De loop vindt plaats op de Afsluitdijk over een afstand van

fotografie: Robert van der Molen

15,5 km. Deelnemers die deze afstand nog niet kunnen halen, kunnen 7,75 km wandelend afleggen. Bij deze wedstrijd is niet de snelste loper de winnaar, maar diegene die het dichtst bij zijn vooraf geschatte eindtijd zit. De winnaar van de 7,75 kilometer was Peter Koerts, cliënt van VNN, de winnaar van de 15,5 kilometer was Tjitske Colenbrander, werkzaam bij Brijder Verslavingszorg. Peter Koerts van VNN en Tjitske Colenbrander van Brijder Verslavingszorg

omslag 1

05

Twaalf was ze toen ze begon met drinken. En tot negen maanden geleden wilde Ria (52) ook niet anders. Nu zit ze vijf maanden in Hoog-Hullen en is ze een ander mens. ‘Opeens zei ik: ik ga er voor. Want anders werd het mijn dood.’ De omslag van een alcohol­ verslaafde vrouw.

MIJN OMSLAG

‘Van mijn gebruik heb ik

afscheid genomen’

tekst: Saffira Rijkee fotografie: Robert van der Molen

Ria’s dagen bestonden voor haar opname in Hoog-Hullen vooral uit alcohol en het bemachtigen daarvan. ‘‘s Morgens ging ik met trillende handen naar de kassa om mijn bier te betalen. Zodra ik het in de tas had was het trillen over. Thuis ging ik met mooi weer op het balkon zitten, een paar potjes bier drinken. Als ik moe werd ging ik slapen. Ik had totaal geen ritme. En op een gegeven moment begon ik erg af te vallen omdat ik er niet bij at.’ Toen Ria na een delirium in het ziekenhuis terechtkwam en daar veertien dagen aan een infuus moest liggen, woog ze nog maar 29 kilo. Ze had toen al enkele keren geprobeerd van de alcohol af te komen, maar stond er naar eigen zeggen nooit voor open. ‘Ik had al drie keer op de Vondellaan (kliniek van VNN, red.) gezeten maar had altijd smoesjes. Nadat ik uit het ziekenhuis kwam moest ik weer naar de kliniek. Dokter Jan zei: “Je mag nog één keer tot rust komen hier en dan heb ik een natraject voor je op Hoog-Hullen”. Ik schrok me blauw, ik had die verhalen allemaal gehoord en ik dacht: mooi niet! Ik had wel een beter idee: laat mij maar naar huis gaan. “Dat mag wel”, zei dokter Jan. “Maar dan kom ik je via de juridische weg ophalen.” Dat kwam me rauw op mijn dak. Ik begon vreselijk te huilen, maakte me zorgen om mijn hond. Mijn vriend liep buiten te ijsberen. Maar ineens dacht ik: ik ga ervoor. Want anders werd het mijn dood, dat besefte ik op dat moment dondersgoed.’

‘Ik kom van heel ver, maar ik ben weer een blij persoon’ Inmiddels is Ria negen maanden clean en voelt ze zich goed. In de weekenden gaat ze naar huis en ook dan weet ze de verleiding om te gaan drinken te weerstaan. Ria: ‘Ik ga het nou goed afmaken. Ik heb geen schulden meer, ik blijf gemotiveerd: het gaat hartstikke goed. Door mijn alcoholgebruik vergat ik heel veel dingen maar door hersentraining is dat erg verbeterd. Ik heb psychoses gehad waar ik medicijnen voor krijg, maar daar kan ik steeds minder van gebruiken. Het contact met mijn moeder en zus was vreselijk slecht, ik heb de boel natuurlijk heel erg bedonderd door mijn gebruik. Ik had dan ook nooit gedacht dat ze op de familiedag zouden komen, maar ze zijn wel geweest. Het contact herstelt zich heel langzaam.’ Ria heeft vijf kinderen. Drie daarvan zijn volwassen en het gaat ze goed. Zij werden tijdens Ria’s eerste huwelijk, waarin ze mishandeld werd door haar man, uit huis geplaatst. De andere twee zitten in een pleeggezin. Ria durft geen contact met ze te hebben. Wel heeft ze ze laatst een brief geschreven om te vertellen waar ze mee bezig is. Binnenkort wordt ze geopereerd aan haar heup, waar een scheurtje in zit. Vroeger had ze dat heel erg gevonden, nu houdt ze zich flink. ‘In mijn gebruik kon ik heel zielig doen, maar dat is helemaal afgelopen. Dit moet gewoon gebeuren en na mijn revalidatie kom ik hier weer terug.’ Dat Hoog-Hullen een tijdelijk huis is, inclusief tijdelijke familie zoals ze de bewoners en staf zelf noemt, beseft Ria goed. Ze is heel dankbaar voor wat ze hier heeft bereikt. ‘Ik verzorg mezelf weer. Van een grijs muisje ben ik weer een volwassen vrouw geworden. Van mijn gebruik heb ik afscheid genomen, ik heb er ook echt om gerouwd. Ik kom van heel ver, maar ik ben weer een blij persoon. Zelfs mijn moeder stond versteld van hoe goed ik hieruit ben gekomen. Ik ben eindelijk weer de vrolijke Ria die ik was.’

omslag 1

07

fotografie: Hadewig Bijsterveld

DE WERKDAG VAN:

DIANA BATSTRA Functie Maatschappelijk werker ambulante hulpverlening Noord en Midden Drenthe. Leeftijd 34 jaar Standplaats Assen Werkzaam bij VNN sinds 1 juni 2001 09.00 Het zorgoverleg dat was gepland is gecanceld, de cliënt die besproken zou worden, is onverwachts overleden. Dat gaat mij niet in de koude kleren zitten, vooral omdat ik deze cliënt een behoorlijk tijd heb gekend. 10.00 Afspraak met een nieuwe cliënt. In het indicatieoverleg is een “Leefstijltraining 2” geïndiceerd, omdat de cliënt graag wil leren gecontroleerd te drinken. Deze cliënt is verwezen door de reclassering in verband met een TBS met voorwaarden. De begeleiding vindt plaats in samenwerking met de AFP-N (Ambulante Forensische Psychiatrie Noord) en de reclassering. 11.00 Opnieuw een zorgoverleg, dit gaat gelukkig wel door. Na veel vijven en zessen een afspraak met verschillende betrokkenen kunnen plannen en gelukkig is de opkomst hoog: AFP-N, Bureau Jeugdzorg, Boddaertcentra, de wijkagent, GGZ jeugd, KID (Krisinterventie & Diagnostiek) en VNN. Rondom deze cliënt is veel zorg, met name over het welzijn van de

‘EEN NO-SHOW HOORT ER OOK BIJ’

kinderen. Het doel van het overleg is afstemming van de taken, samenwerking tussen de verschillende instanties en het voorkomen van verdere escalatie in het gezin. Ouders zijn sinds kort uit elkaar en er zijn hierdoor veel problemen onder andere over de omgangsregeling met de kinderen. Vader is wanhopig en moeder wil geen contact, met als gevolg dat er verschillende meldingen binnengekomen zijn bij de politie. Na anderhalf uur komen we uit op het organiseren van een “Signs of Safety-bijeenkomst”. “Signs of Safety” is een oplossingsgerichte methode. Samen met het gezin ontwikkelt de hulpverlener een veiligheidsplan. Een goed resultaat! 13.30 Een “no show” (cliënt die niet op komt dagen, red.). Dat hoort er ook bij. Een vrouw die het toch eerst zelf wil proberen kennelijk. Volgens afspraak heb ik haar gebeld en een bericht achtergelaten. Ik heb daardoor wel even tijd om mijn registratie bij te werken. Dit neemt vaak veel tijd in beslag en moet regelmatig “even” tussendoor. 15.00 Een behandelcontact met een man die goed bezig is. Na de diagnostiekopname heeft hij de kortdurende opname gedaan en onlangs is hij gestart met een assertiviteits­ training bij de collega’s in Groningen. Even bijpraten. Hij voelt zich af en toe eenzaam na de scheiding. 16.00 Afspraak met de cliënt van het zorgoverleg van 11.00 uur om de uitkomsten van het overleg te bespreken. Mijn verbazing is groot als ik de cliënt uit de wachtkamer haal: de ex-partner is ook aanwezig! Wat blijkt: de conflicten zijn uit de wereld en met tussenkomst van de rechter hebben ze goede afspraken gemaakt over een omgangsregeling. Ze staan dan ook positief tegenover een “Signs of Safety”-bijeenkomst. 17.00 Ondanks het bericht over het overlijden van mijn cliënt, kan ik met een goed gevoel naar huis. Ik heb mijn bijdrage weer kunnen leveren aan de zorg!

fotografie: Nieska Kajuiter

VNN verandert. Daar zit muziek in, vindt de Cliëntenraad. Het verander­traject, genaamd “De Reis”, voert langs de cultuur en structuur van de organisatie. De Cliëntenraad reist mee.

‘DE MAAT DER DINGEN’ Jelly Gras, ambtelijk ondersteuner van de Cliëntenraad

Achteroverleunen staat niet op het reisprogramma. Alles komt langs:

of boe roepen. In een organisatie die de cliënt centraal wil stellen en die

visie, missie, leiderschap, organisatiestructuur, financiën, bedrijfsprocessen.

de wensen, de kennis en ervaring van cliënten wil benutten, kan de rol

De Cliëntenraad behartigt de gemeenschappelijke belangen van de

van de Cliëntenraad niet bewaard worden voor het einde. Dat zou, op z’n

cliënten en zal tijdens “De Reis” luisteren, meedoen, de ene keer een

zachtst gezegd, onlogisch zijn.

partijtje meeblazen en dan weer wat afstand nemen. De Cliëntenraad hoeft zich namelijk niet overal even druk over te maken. De kwaliteit c.q.

Meedoen in een veranderingsproces is inspirerender dan toekijken of

de doelmatigheid van de zorg is voor de Cliëntenraad de leidraad en het

afwachten. Meedoen is ook oppassen geblazen voor het dienen van

cliëntperspectief de maat der dingen. Andersom mag ook.

de “verkeerde” belangen, het opgaan in de organisatie als één van de vele afdelingen en het verspelen van de mogelijkheden om de wettelijke

VNN heeft de ambitie om een echt klantgerichte organisatie te worden.

adviesrechten in te zetten.

De visie en missie zijn veelbelovend en “De Reis” hoopgevend. In de Visie op Zorg van VNN staat de cliënt centraal. Achter de eenvoud van

De cliënt staat centraal. Zo staat het in de Visie op Zorg. Vanuit cliënt­

deze woorden schuilt echter een complexe realiteit. De cliënt staat echt

perspectief wordt dit beschouwd als een ambitie van VNN die hoop­

niet van de ene op de andere dag centraal. De omslag naar oplossings-

gevend is, maar in de praktijk nog waargemaakt moet worden. “De Reis”

gericht werken, naar herstelgerichte zorg en naar het gebruik maken van

voert echter langs nog meer ambities en ieder zal zijn partijtje mee willen

cliënten als kennisbron is niet zomaar gemaakt. Het is de taak van de

blazen. De Cliëntenraad gaat mee op reis om op de maat der dingen te

Cliëntenraad om vanuit het perspectief van de cliënt naar het verander-

passen en het eigen geluid te laten klinken.

traject te kijken, eraan mee te doen en er invloed op uit te oefenen. Er breken mooie tijden aan, zeker voor de belangenbehartigers van de cliënten. Het is nog niet zo heel lang geleden dat zij aan het einde van

Namens de Cliëntenraad,

een verandertraject grofweg de keuze hadden tussen applaudis­seren

Jelly Gras, Ambtelijk ondersteuner

omslag 1

09

In de stad Groningen gaan Auke Koekoek en Ermo van Doorn als jongerenwerkers bij VNN actief de straat op om in contact te komen met jongeren.

fotografie: Jacky van der Ende

‘VAN DE STRAAT’

KARINS COLUMN

VIEREN

Binnenkort mag ik mijn verjaardag weer vieren. Ik weet nog niet of ik dat ook ga doen. Ik ben niet zo’n feestvarken als het om mezelf gaat. Een feestje bij en met anderen is vaak leuker; je hebt tijd voor het gezelschap,

Wat doen zij precies?

wordt verwend en je hoeft niet op te letten of iedereen het wel naar zijn zin

Auke en Ermo leggen op een laagdrempelige manier contact

heeft. Aan de andere kant is je verjaardag ook wel het moment om stil te

met jongeren in de leeftijd van 14 tot 23 jaar. Het contact wordt

staan bij wat je hebt, zoals gezondheid, lieve familie en goede vrienden.

afgestemd op het dag­programma van de jongere. Meestal spreken ze af in een openbare gelegenheid of op straat om te praten over

VNN staat in 2011 ook stil. Bij het 120-jarig bestaan van de verslavingszorg

middelen­gebruik. Jongeren kunnen zich door hen laten motiveren

in Noord-Nederland. Is dat iets om te vieren? Zorg voor verslaafden en

om hun gebruik te minderen of om volledig van het middel af te komen.

hun omgeving is eerder een noodzakelijk kwaad gebleken. En nog steeds zijn er problemen, natuurlijk persoonlijke, maar ook maatschappelijke

De jongeren kunnen volledig anoniem informatie krijgen

problemen die ingrijpen nodig maken. Door dit professioneel op te pakken

van de jongerenwerkers. Ze worden dus niet bekend bij

is veel bereikt in de afgelopen 120 jaar. Verslavingszorg is onderdeel van

een hulpverlenende instantie.

onze maatschappelijke dienstverlening en gezondheidszorg geworden en is kwalitatief gezien enorm verbeterd. VNN heeft hier met de start van

Wilt u iemand in contact brengen

Hoog-Hullen een grote rol in gespeeld en in de tijd erna gestaan voor de

met de jongerenwerkers?

ontwikkeling van de verslavingszorg. Hier kunnen we trots op zijn.

Auke Koekoek, tel. 06 - 12 12 29 89, Ermo van Doorn, tel. 06 - 13 00 19 85

Vooruitkijken is ook goed. Naar mogelijke verbeteringen die we zien, eisen

Volg Auke en Ermo op Twitter

waar we aan moeten voldoen, resultaten die we willen behalen. Kortom:

via @Auke_Ermo_VNN

de uitdagingen die voor ons liggen. De stappen die we met “De Reis” hebben gezet zijn hier wat mij betreft een goed voorbeeld van. De mijlpalen en successen die VNN hiermee wil bereiken zijn goed om te vieren. Vieren doe je niet altijd voor jezelf. In mijn beleving misschien zelfs wel meer voor de ander. Je wilt iets teruggeven en daarnaast de ander de gelegenheid geven om te geven (niet zozeer een cadeau, maar meer de aandacht, belangstelling). VNN wil zichzelf als organisatie niet zozeer in de picture zetten, maar zich richten op haar cliënten en medewerkers; zij hebben het verdiend. En iets doen voor onze samenwerkings- en financiële partners die het mogelijk maken dat we de zorg en begeleiding kunnen geven. Wat mij betreft mogen we dus bij ons jubileum stilstaan en moeten we dit ook vieren! En mijn verjaardag? Misschien toch maar iets aan doen, het

fotografie: Ruth Wisman

leven vieren.

Karin Boer, Ermo van Doorn (l) en Auke Koekoek (r)

Senior beleidsmedewerker

Peter wist jaren goed te functioneren met een cannabis- en alcoholverslaving. Hij zag zichzelf dan ook niet als verslaafde, tot het alsnog fout ging. Psychiater Wim van Loon legt uit dat in theorie iedereen verslaafd kan raken, ook wanneer hier geen genetische aanleg voor is.

COVERSTORY

‘IN PRINCIPE KUNNEN WE ALLEMAAL

VERSLAAFD RAKEN’ Voor deze pagina is een model gefotografeerd.

tekst: Saffira Rijkee fotografie: Robert van der Molen

Aan de hand van het Bio-Psycho-Sociaal model (BPS-model) waarin hij alle belangrijke factoren in iemands leven in kaart brengt – omgeving, lichaam, psyche en zingeving – kan psychiater Wim van Loon met zijn cliënten bekijken waarom ze verslaafd zijn geraakt én kan hij ze laten zien dat zij zelf heel vaak hun gedrag kunnen sturen en aanpassen.

Het BPS-model wordt dus gebruikt om gedragsverandering teweeg te brengen, maar Wim kan er ook mee uitleggen dat iedereen een zeker risico loopt om verslaafd te raken. ‘Er zijn heel veel factoren die een rol kunnen spelen bij verslaving en dat zijn niet alleen genetische. En juist omdat dit samenspel van factoren zó complex is, kun je je voorstellen dat we alle­ maal een zeker risico lopen om in het verslavingscircuit terecht te komen.’ Overlevingsdrang Uiteindelijk draait het allemaal om gedrag en je bewustwording daarvan, zegt Wim. Hoe je je gedraagt hangt af van al die factoren die in het BPSmodel worden weergegeven. Neem bijvoorbeeld het lichaam, dat natuurlijk onlosmakelijk verbonden is met de psyche. Wim: ‘We zijn de hele dag aan het kijken, horen, voelen, proeven en ruiken. Je kunt niet níet waarnemen. Maar als we al die indrukken bewust zouden waarnemen, zouden we knettergek worden. Dus moet er iets in onze hersenen zijn wat het grootste deel onbewust maakt. We noemen dat onze regulator of rechter: een soort “instantie” die de hele dag bezig is met de vraag: maak ik dit bewust, of hou ik het onbewust? Dat doet hij niet zomaar; dat doet hij op grond van redenen. En de belangrijkste reden is dat ieder mens primair wil overleven. Hoe meer die overleving in gevaar komt, hoe meer je regulator je daarvan bewust maakt’. Met andere woorden: experimenteer je eens met drugs en begint je lichaam te denken dat het deze stof nodig heeft om te “overleven”, dan zal je regulator je hier bewust van maken en je blijven vertellen dat je echt een nieuwe dosis nodig hebt om je goed te blijven voelen. Zo zijn als het ware onthoudingsverschijnselen en trek te verklaren. Verborgen verslaving Peter gebruikt vanaf zijn vijftiende softdrugs. Nooit om stoer te doen, maar omdat het hem rustig maakte. Later kwamen daar XTC, speed en alcohol bij. Pas op zijn veertigste werd vastgesteld dat hij ADHD heeft: als kind kreeg hij gewoon het stempel lastpost. Jarenlang had hij speed en alcohol nodig om rust te vinden. Ondertussen leidde hij een ‘gewoon’ leven: hij is getrouwd, kreeg kinderen en heeft een eigen bedrijf. Hij heeft zijn verslaving bovendien altijd goed kunnen bekostigen, niemand merkte dat hij een probleem had. Peter: ‘Mensen met een goed stel hersens zijn heel goed in staat om te zorgen dat hun omgeving niets merkt. Pas op het moment

dat je de huur niet meer kunt betalen gaat het hard. Alles kan in één keer

Ideale omstandigheden

in elkaar storten’. Met de stelling “Iedereen kan verslaafd raken” is Peter

Maar stel nou dat iemand alle factoren mee heeft? Dat hij genetisch niet is

het helemaal eens. ‘Als ze mij tien jaar geleden hadden gevraagd of ik

belast, door zijn omgeving niet op de een of andere manier gestimuleerd

verslaafd was had ik ze voor gek verklaard. Ik heb het zelf nooit zo gezien,

wordt middelen te gebruiken, psychisch stabiel is en voor zijn gevoel een

dacht altijd: ik heb alleen mezelf er mee. Maar op een gegeven moment

zinvol leven leidt? Kan zo iemand toch verslaafd raken? Wim: ‘Het risico-

loop je toch tegen een muur aan.’

profiel is natuurlijk voor iedereen anders. Maar hoe ideaal iemands leven

Peter rekende op eigen houtje en in één keer af met zijn alcoholverslaving.

ook is, er gebeuren altijd dingen die meer van je vragen dan gewoonlijk:

Pas daarna kwam het besef dat hij verslaafd was aan meer middelen.

het krijgen van een ziekte, het verlies van een belangrijk iemand in je leven.

‘Met drank verdoofde ik mezelf altijd, waardoor ik rustig bleef. Toen ik niet

Dan is er altijd een risico dat je al of niet tijdelijk een middel tot je neemt of

meer dronk was ik plotseling een gevoelige zender: ik merkte, zag en

een activiteit gaat doen die zo bevrijdend werkt dat de verleiding ontstaat

hoorde alles. Dat heb je sowieso met ADHD. Ook in mijn relatie werd het

om daar mee door te gaan. Het gevoel wil die bevrijding houden, het

een probleem. Je vrouw is natuurlijk hartstikke blij dat je stopt met drinken,

verstand kan “bedwelmd” raken door de effecten. Het eens zo belangrijke

maar niet met wat daarachter wegkomt. Vandaar dat ik hulp heb gezocht

werk is niet meer belangrijk, het behoud van dat bevrijdende gevoel wel!

bij VNN. Toen werd vastgesteld dat ik ADHD heb bleek dat daar mijn wiet-

En zie; daar loert de verslaving.’

verslaving mee te maken heeft: ook cannabis houdt je rustig.’

‘Hoe ideaal je leven ook is, er gebeuren altijd dingen die meer van je vragen dan gewoonlijk’ Normen en waarden

Complex samenspel

Peter voelde zich door zijn manier van leven niet goed meer in zijn lijf – hij

Veel mensen weten gelukkig juist door het ingewikkelde samenspel van

woog op het laatst 100 kilo – en hij voelde zich constant schuldig tegen-

omgeving, lichaam, psyche en zingeving, op tijd op de rem te trappen.

over zijn vrouw en kinderen. Aan de andere kant kon hij zijn middelen ook

Verslaving altijd een ziekte noemen gaat Wim dan ook te ver. ‘Het is eerder

niet missen. Wat hem niet bepaald hielp – naast het feit dat hij zonder

een handicap waar je mee om moet leren gaan. De mate van die handicap

medicijnen met ADHD leefde – was de werkomgeving waarin hij zich als

verschilt sterk. Als mensen helemaal de vernieling indraaien terwijl ze eerst

zeeman van jongs af aan bevond. ‘Er werd veel gedronken op het werk,

een gezin en een normaal leven hadden dan denk ik: dat is de ziekte in zijn

zo is het ook begonnen. En dat ging van kwaad tot erger. Ik heb een eigen

ernstigste vorm. Maar feit is dat de meeste mensen kunnen zeggen: nee, ik

schip, ik ben een oude rot in het vak en het wordt maar moeilijk geaccep-

ga toch voor mijn gezin.’

teerd dat ik niet meer drink.’ Precies dit soort door de omgeving opgelegde normen en waarden en het zelfbeeld dat daar sterk door gevormd wordt,

Peter deed dat ook. Hij viel 20 kilo af, Ritalin geeft hem de rust die drank

spelen volgens het BPS-model ook een belangrijke rol bij verslaving, zegt

hem eerst gaf en hij blowt veel minder. Zijn verhaal illustreert echter perfect

Wim. Daarnaast ontwikkelt iedereen een beeld van hoe je het liefst zou

dat wat Wim duidelijk wil maken: als het maar lastig of zelfs ellendig

willen zijn. Wim: ‘Als dat beeld niet reëel is, geeft dat frustraties. Heel veel

genoeg wordt, kan het vanzelf fout gaan, bij iedereen. En, zoals hij blijft

middelen dempen die frustraties en daar begint het gedonder.’

benadrukken: ‘Alle factoren uit het BPS-model zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En juist dit complexe samenspel maakt dat in principe iedereen verslaafd kan raken.’ In de volgende edities van Omslag, zoomen we met behulp van het BPS-model verder in op de invloed van omgeving, psyche en zingeving op verslaving.

omslag 1

13

tekst: Lianne Zijlstra

De stoornis ADHD komt nogal eens voor in combinatie met verslaving. Een cliënt en een behandelaar vertellen hoe lastig dat kan zijn.

Peter van der Wal, Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige

ADHD en verslaving: een problematische combinatie Peter van der Wal, Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige (SPV) en

het ware even opgetild. Voor ADHD’ers daarentegen werkt het kalmerend.

begeleider van de ADHD-coachingsgroep: ‘ADHD heeft veel impact op het

Daarnaast lijken mensen met ADHD verslavingsgevoeliger te zijn,

dagelijks leven. Mensen met ADHD ervaren problemen op allerlei

zelfcorrectie en het houden van regie over hun leven (wie wil ik zijn,

gebieden, bijvoorbeeld op het gebied van school, werk of relaties.

hoe bepaal en stuur ik mijn gedrag) is voor hen moeilijk.’

Ze zijn druk en chaotisch en hebben concentratieproblemen; mede daardoor hebben veel ADHD’ers moeite met plannen en het aanbrengen

Peter vervolgt: ‘Wij behandelen mensen onder andere door ze, naast

van structuur in hun leven.’

individuele behandeling, groepsbehandeling aan te bieden in de vorm van een coachingsgroep. De groep heeft zeven of acht deelnemers en wordt

‘Vroeger werd ADHD minder goed onderzocht dan nu, maar iedereen bij

begeleid door een Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige en een

wie dit nu geconstateerd wordt, heeft op jonge leeftijd al symptomen ervan

maatschappelijk werker.’

vertoond. Deze symptomen werden toen echter niet in verband gebracht met de stoornis.’

Behandeling ‘In elke bijeenkomst bespreken we een thema, bijvoorbeeld: de betekenis

Zelfmedicatie

én acceptatie van de diagnose, medicatie, verslaving en ADHD en het

Verslaving en ADHD gaan regelmatig samen: ongeveer twintig procent van

voorkomen van terugval in gebruik. Ook is er veel aandacht voor

de mensen die op latere leeftijd verslaafd raakt, heeft ook ADHD. Hoe komt

netwerkstrategieën (het opbouwen en onderhouden van een sociaal

dat? ‘Waarschijnlijk gaan veel ADHD’ers bij wijze van zelfmedicatie blowen

netwerk) en komen praktische zaken aan de orde, als planning,

of drinken’, aldus Peter van der Wal. ‘Dat dempt de symptomen van de

agendabeheer, financiën en post. De gemiddelde duur van de

stoornis. Ook speedgebruik komt regelmatig voor. Mensen die geen ADHD

behandeling is een half jaar tot een jaar.’

hebben, worden vaak druk van dit middel, ervaren een roes en worden als

Wat is ADHD?

spreken van “misbruik” moet iemand gedurende een jaar aan ten

ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder.

minste één van vier criteria voldoen. Twee voorbeelden hiervan zijn:

Het is een psychiatrische stoornis die zich onder andere kan uiten

herhaaldelijk gebruik van het middel met als gevolg dat het niet

in aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit.

meer lukt om te voldoen aan verplichtingen op het werk, school of thuis, of herhaaldelijk gebruik van het middel in situaties waarin het

ADHD is een stoornis waarmee je geboren wordt en die je voor het

fysiek gevaarlijk is (bijvoorbeeld bij autorijden).

leven hebt. Wel is het mogelijk dat de symptomen in de loop der jaren afnemen.

“Afhankelijkheid” volgens de DSM-IV: ‘Voor “afhankelijkheid” geldt dezelfde definitie als voor “misbruik”,

Wat is verslaving?

maar om te mogen spreken van “afhankelijkheid” moet iemand

De termen “verslaving”, “misbruik” en “afhankelijkheid” worden

gedurende een jaar aan ten minste drie van zeven criteria voldoen.

in de praktijk door elkaar gebruikt. De DSM-IV, het classificatie­

Twee voorbeelden hiervan zijn: tolerantie (steeds meer van het

systeem voor psychiatrische stoornissen, maakt echter onder-

middel moeten gebruiken om tot het gewenste effect te komen)

scheid tussen misbruik en afhankelijkheid van middelen.

en onthouding (ontwenningsverschijnselen als je het middel niet gebruikt en hetzelfde middel gebruiken om deze verschijnselen

“Misbruik” volgens de DSM-IV:

tegen te gaan).

‘Een patroon van het onaangepast gebruik van een middel dat significante beperkingen of lijden veroorzaakt’. Om te mogen

‘IK SNOOF ZELFS RITALIN’ Vincent, 31 jaar, is een van de deelnemers aan de ADHD-

‘Ik ben sinds 2005 in behandeling bij VNN. Eerst in Drachten,

coachings­groep. Hij is vijftien jaar verslaafd geweest.

later in Eelde en Groningen. Anderhalf jaar geleden is bij mij de diagnose ADHD vastgesteld. Ik kon vroeger niet goed meekomen

‘Ik ben er trots op te kunnen zeggen dat ik al vierenhalf jaar clean

op school, kon me slecht concentreren. Bij het minste of geringste

ben. Ik was een “polygebruiker”: in het begin blowde ik, later ge-

was ik afgeleid. Dat heb ik overigens nog steeds, maar ik kan er nu

bruikte ik alcohol, speed, valium en snoof ik zelfs Ritalin, het middel

beter mee omgaan. Ik was wel verbaasd toen mij verteld werd dat

dat voorgeschreven wordt bij ADHD. Alles om ervoor te zorgen dat

ik ADHD had. Ik had daar een heel ander beeld bij. Ik ben helemaal

ik maar niets voelde. Ik denk eerlijk gezegd dat ik ook wel verslaafd

niet zo druk. Ik ben eerder een dromer, die slecht tegen drukte kan.’

was geraakt als ik geen ADHD had gehad. Ik heb geen gemakkelijke jeugd gehad, heb veel ellende meegemaakt. Alcohol en drugs

‘Met de coachingsgroep heb ik goede ervaringen. De ene keer

zorgden ervoor dat mijn gevoelens gedempt werden.’

heb ik er meer aan dan de andere, maar in het algemeen vind ik het nuttig. We corrigeren elkaar in de groep en dat werkt prima. De laatste keer hadden we het over het onderhouden van een sociaal netwerk, een belangrijk onderwerp voor ons. We leren ook praktische dingen, bijvoorbeeld over hoe je je administratie op orde kunt houden. Net als veel ADHD’ers had ik daar moeite mee; het aanbrengen van structuur vind ik lastig.’ ‘Ik weet eigenlijk niet precies of afkicken moeilijker voor mij was omdat ik ADHD heb. Ik moest gewoon stoppen met gebruiken, anders was het slecht met mij afgelopen. Mijn leven is nu veel prettiger. Ik heb een eigen huis, een baan, een vriendin. Natuurlijk heb ik nog weleens “trek”, maar ik geef er niet meer aan toe!’

omslag 1

15

Visie op verslavingszorg volop in verandering

VNN staat naast de cliënt, niet erboven tekst: Lianne Zijlstra fotografie: Robert van der Molen

In VNN-kliniek De Lage Kamp in Paterswolde, waar verslaafde ouders en hun kinderen wonen, is generatie-overdracht van verslaving een belangrijk onderwerp

16

omslag 1

Verslavingszorg Noord Nederland verandert in veel opzichten. Rob Jaspers, voorzitter van de Raad van Bestuur en Bouke Spijkerman, voorzitter van de Cliëntenraad, praten over alle ontwikkelingen.

‘Wij willen mensen met een verslaving en hun naastbetrokkenen perspectief

met elkaar eens, maar dat hoeft ook niet.’ Op zijn beurt vindt Rob Jaspers

bieden op meer kwaliteit van leven, zonder of met minder verslavings­

dat de Cliëntenraad de Raad van Bestuur scherp houdt. ‘Wij laten ook wel

problemen. De cliënt staat centraal en is zelf aan zet, omdat hij of zij de

eens steken vallen en het is goed dat de Cliëntenraad ons daar dan op wijst.’

enige is die zijn of haar situatie kan veranderen. We gaan dus heel duidelijk uit van de autonomie van mensen. Een verslaving beperkt die autonomie.

In 2009 heeft VNN de nieuwe “Visie op Zorg” ontwikkeld. In dit beleids­

Iedereen kan verslaafd raken, in tegenstelling tot wat sommige mensen

document werd onder andere beschreven wat de uitgangspunten zijn

misschien denken.’ Dit zegt Rob Jaspers, voorzitter van de raad van

van de zorg van VNN. Inmiddels heeft VNN begin dit jaar een nieuwe

Bestuur. Cruciaal in de visie is dat VNN baanbrekend wil zijn op het gebied

missie en visie gelanceerd. Naast deze nieuwe missie (“Perspectief op

van de generatie-overdracht van verslaving. ‘Op dat vlak willen we de

een ander leven”), heeft VNN ook vijf kernwaarden geformuleerd:

komende jaren grote stappen zetten.’

Betrokken, Betrouwbaar, Beschikbaar, Zichtbaar en Steeds Beter. Rob Jaspers: ‘VNN staat de komende tijd voor de uitdaging deze kern-

De cliënt centraal stellen is natuurlijk een belangrijk uitgangspunt. Maar hoe

waarden te verankeren in de organisatie. Dat kan en wil ik niet alleen;

doet je dat nu in de dagelijkse praktijk? ‘Wij gaan nog meer samenwerken

ik wil graag van de medewerkers horen welke invulling zij aan de kern-

met de cliënten’, vertelt Rob Jaspers. ‘In de eerste plaats natuurlijk in de

waarden geven. Ik hecht er veel waarde aan dat de communicatie tussen

zorg, maar het komt ook tot uiting in de betrokkenheid van onze cliënten bij

management en medewerkers geen eenrichtingsverkeer is.’

de evenementen die wij in 2011 organiseren, in het kader van ons 120-jarig bestaan. Zo is het jubileumlogo dat VNN in 2011 voert, ontworpen op

De toekomst van VNN? VNN is een organisatie met ambitie. Rob Jaspers:

basis van een kunstwerk dat door cliënten is gemaakt.’ Voorzitter van de

‘In 2015 wil VNN erkend zijn als dé klantgerichte verslavingszorginstelling,

Cliëntenraad Bouke Spijkerman is blij met de centrale positie van de cliënt.

baanbrekend zijn op het gebied van de generatie-overdracht en met onze

‘Cliënten voelen zich serieus genomen. De hulp­verlener staat niet meer

ketenpartners effectieve en efficiënte zorg bieden voor haar doelgroepen.’

boven de cliënt, maar ernaast.’

Bouke Spijkerman vult aan: ‘Wie weet krijgt VNN te maken met andere, specifieke, doelgroepen, waarvoor aanbod ontwikkeld moet worden.

De nieuwe missie en visie van VNN sluiten naadloos aan op de

Dit biedt weer nieuwe kansen voor de organisatie.’

zogenaamde “Herstelgedachte”, die in de verslavingszorg steeds meer in zwang raakt: herstellen van verslaving doe je zelf. Herstellen van verslaving is kort gezegd het hernemen van de regie over je leven in het algemeen en over je middelengebruik in het bijzonder. Jij bepaalt zélf wat je in je leven wilt, waar je vanaf wilt, welke dingen je vooral niet kwijt wilt en welke hulpbronnen je daarbij inschakelt. De stijl van “oplossingsgericht werken”, waar VNN momenteel alle medewerkers in schoolt, sluit hier naadloos op aan. Bouke Spijkerman: ‘De Cliëntenraad kan zich heel erg vinden in de Herstelgedachte. Wij hebben vorig jaar – samen met de Raad van Bestuur – niet voor niets het “Handvest van Maastricht” ondertekend, waarin vijftien verslavingszorginstellingen onderschrijven dat maatschappelijk herstel het leidende principe is in de zorg aan verslaafde cliënten.’ In alle ontwikkelingen lijkt de Cliëntenraad een vanzelfsprekende gesprekspartner voor de Raad van Bestuur. Is dat daadwerkelijk het geval? Bouke Spijkerman voelt dat wel zo. ‘Wij zijn gelukkig met het feit dat we zo goed samenwerken met de Raad van Bestuur. We zijn het echt niet altijd Rob Jaspers en Bouke Spijkerman ondertekenen het “Handvest van Maastricht”

omslag 1

17

tekst: Ruth Wisman fotografie: Robert van der Molen

FORENSISCHE POLIKLINIEK VAN START

ZORG VOOR MENSEN MET COMPLEXE PROBLEMATIEK Met 120 jaar kennis en ervaring is VNN dé

De Forensische Polikliniek heeft een

Ben Takkenkamp (49) en Marlene

specialist voor verslavingszorg in de drie

duidelijke opdracht van het ministerie

Koekkoek (34) zijn allebei vanaf de start

noordelijke provincies. Een belangrijke taak

van Justitie: zorg verlenen om te voor‑

in oktober 2010 werkzaam op de

van VNN is het bieden van verslavingszorg

komen dat de maatschappij last krijgt

Forensische Polikliniek van VNN.

aan mensen die met justitie in aanraking

van herhaald delictgedrag. De polikliniek

zijn gekomen. De nieuwe Forensische

gaat daarbij op zoek naar de oorzaken

Polikliniek vormt hierbij in nauwe samen­

van het delictgedrag en de zaken die het

werking met de verslavingsreclassering van

delictgedrag in stand houden en zoekt

VNN een nieuwe schakel tussen justitie en

met de cliënt naar een oplossing voor de

verslavingszorgvoorzieningen van VNN.

problemen. Daarbij biedt de Forensische Polikliniek tevens gespecialiseerde behan‑ delingen op het gebied van verslaving en delictgedrag.

DE FORENSISCHE POLIKLINIEK Voor wie?

Aanbod

De Forensische Polikliniek van VNN is er voor mensen met een verslaving

De Forensische Polikliniek biedt specialistische zorg die op de cliënt

die een strafbaar feit hebben gepleegd of hiervan worden verdacht.

wordt afgestemd. De polikliniek biedt consult, diagnostiek en behande-

Van het Openbaar Ministerie of de rechter hebben zij een (gedeeltelijk)

ling. Het doel van de behandeling is: verminderen van het gebruik van

voorwaardelijke sanctie opgelegd gekregen met als voorwaarde het

verslavende middelen, inzicht krijgen in het gedrag, doorbreken van de

meewerken aan een onderzoek of een behandeling. De Forensische

relatie tussen middelengebruik en delict, voorkomen van een nieuw

Polikliniek van VNN behandelt mensen uit de provincies Groningen,

delict.

Friesland en Drenthe. Samenwerking Toeleiding naar zorg

Om vraaggerichte zorg te bieden werkt VNN samen met zorgpartners

De meeste aanmeldingen komen binnen via de reclassering. Op de

in de regio en met partners in de strafrechtketen (Ministerie van Justitie,

Forensische Polikliniek vindt met de cliënt een intake plaats en wordt

Openbaar Ministerie, politie, Reclassering Nederland, Leger des Heils

beoordeeld of nader onderzoek nodig is. Vervolgens kan er een behan-

en Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie/

delingstraject worden gestart binnen de Forensische Polikliniek of elders

Indicatie­stelling Forensische Zorg).

binnen VNN.

18

omslag 1

GZ-psycholoog Marlene Koekkoek:

‘HET ZIJN WEL GEWOON MENSEN’ Marlene Koekkoek is sinds vorig jaar werkzaam bij VNN als GZ-psycholoog. Daarvoor werkte ze binnen de forensische zorg. ‘Ik vind het heel leuk om nu met deze doelgroep aan de slag te gaan en met het team de afdeling te ontwikkelen.’ ‘Het werk is nooit saai, want de problematiek is zeer uiteenlopend. Als Gz‑psycholoog doe ik diagnostisch onderzoek en geef ik behan‑ delingen, individueel of in een groep. Daarnaast ben ik bezig met het ontwikkelen van behandelmodules. Juist het mogen zoeken naar het antwoord hoe je mensen met verslavings­problematiek en delictgedrag het beste kunt behandelen, vind ik uitdagend’, vertelt Marlene. ‘Van belang daarbij is kennis over zowel verslaving als forensische problematiek. Er vindt overleg plaats met diverse betrokken instellingen waaronder de verwijzer. Dat betekent dat een behandeltraject soms meer tijd vraagt omdat het om complexe problematiek gaat. Met de cliënt bouw ik een behandelrelatie op, want het zijn wel gewoon mensen. De ene cliënt uit zijn problemen door schade bij zichzelf aan te richten, de ander door schade bij een ander aan te brengen. Samen moeten we op zoek naar een manier waarop iemand kan omgaan met deze psychische kwetsbaarheid. Het is een uitdaging om iemand bij‑ voorbeeld te leren zichzelf te structureren. De cliënt vindt dat misschien niet altijd even leuk, maar het helpt wel bij gedragsverandering.’

Psychiater Ben Takkenkamp:

‘Ik ben een soort laatste man in het speelveld’

Ben Takkenkamp heeft twaalf jaar bij justitie gewerkt. Sinds twee jaar werkt hij bij VNN als psychiater, onder meer bij de Forensische Polikliniek. ‘Over het algemeen behandel ik mensen waarbij een regulier behandeltraject onvoldoende werkt. Als ze bij mij komen moet ik meestal iets nieuws bedenken. Dat maakt het een heel creatief vak. Ik ben eigenlijk een soort laatste man in het speelveld.’ Voor de Forensische Polikliniek houdt Ben zich bezig met psychiatrische diagnostiek en behandeling. ‘Een andere taak van mij is risicotaxatie en risico­management. Kort gezegd houdt dat in: kijken wat er met iemand aan de hand is en wat die persoon daaraan kan doen. Daarbij moet worden beoordeeld hoe gevaarlijk iemand is en welke vorm van bevei­liging nodig is. Na vele jaren in de forensische psychiatrie gewerkt te hebben, is deze combinatie mijn specialiteit geworden. Wat mij opvalt, is dat het ziektebeeld bij deze patiënten veel zwaarder is ten opzichte van tien jaar geleden. Ik zie veel mensen met meerdere complexe stoornissen. Naar mijn idee was dat vroeger veel minder heftig. De maatschappij wordt steeds harder en we leven in een tijd waarin mensen individualistischer zijn. Door drugs en alcoholgebruik lijkt blijvende hersenschade steeds meer toe te nemen. Daardoor vind ik het heel juist dat VNN er voor mensen met complexe problematiek is. Dat past naar mijn idee bij de huidige werkelijkheid.’

TEAM CENTRAAL

HEROÏNEBEHANDELUNIT LEEUWARDEN

Vlnr: Gaby Meijer, Anita Veenema, Petra van Brug, Sjoukje Hamstra, Erik ter Maten en Trijntje van der Veer. Niet op de foto: Linda Reen, Tjitske Okma, Floor Reicher, Lucie Manden, Klaske de Boer, Carin van den Hoed en Magda Nieuwenhuis

tekst: Yolly van Kan fotografie: Robert van der Molen

Een prachtig pandje aan het Zuidvliet in Leeuwarden, een grote, donkergroene deur met een intercom. Daarachter een bijna even grote, aardige portier. En natuurlijk een heleboel medicinale heroïne.

Het heroïneteam bestaat uit twaalf mensen: tien verpleegkundigen, een

moeite mee, ik probeer dat juist niet te doen.’ Trijntje komt vanuit de GGZ,

arts en een secretaresse. Verpleegkundige Trijntje van der Veer vindt het

de psychiatrie. Verslaving speelt daar vaak een rol in, dat interesseert haar.

een bijzonder team, drie jaar geleden samengesteld uit verschillende

Beide dames ervaren waardering vanuit hun cliënten, al wordt dit niet vaak

personen uit zeer uiteenlopende hoeken en banen. Er komen 25 cliënten.

ronduit gezegd. Toch is het motiverend.

‘Dat lijkt voor de buitenwereld altijd heel weinig, maar dat is niet zo’, vult Petra van Brug, eveneens verpleegkundige, aan. ‘Ons werk bestaat uit

Een werkdag

medicinale heroïneverstrekking, maatschappelijk werk en sociale begeleiding,

Een werkdag is bij dit team strak ingedeeld, sterk gestuurd door de tijdstippen

zoals huisbezoeken, ziekenhuis- en tandartsbezoekjes, behandel­plannen

van heroïneverstrekking. Ze demonstreren hoe dat gaat: de lange glazen

maken en doelen stellen samen met je cliënten. Het is de bedoeling dat de

wand met aan de rechterkant het luikje naar de ruimte voor de spuiters, in

cliënten op bepaalde levensgebieden veertig procent verbetering bereiken.’

het midden het grote schuifraam voor de wachtruimte, links het luikje naar de rokersruimte. Het personeel kan communiceren met de bezoekers,

Verbetering

maar ook signaleren of alles goed gaat. Agressie bij cliënten komt weinig

‘Als cliënten die veertig procent verbetering niet bereiken, dan kunnen ze

voor en op de achtergrond tekent zich het vertrouwde postuur van de

hier niet in behandeling blijven, dan gaan ze weer terug naar de methadon-

portier af. Vergaderen doen ze eens per maand en één keer in de twee

poli. Er zit een onderzoeksinstrument op dat de ontwikkelingen bijhoudt,

weken is er een cliëntenbespreking.

de uitslag ervan komt weer bij ons terecht. Die eis tot verbetering geeft ook wel wat spanning bij cliënten, maar als ze stabiel blijven en voldoende

Meer mannen graag!

verbetering bereiken, kunnen ze bij ons in behandeling blijven.’

Het ideale team is volgens de dames een team met meer mannen! Erik is de enige man, hij verdedigt die positie dapper, maar één of twee mannen erbij

Affiniteit met cliënten

zou heerlijk zijn. Belangstellenden? Kom eens langs. Dat geldt trouwens

Petra vindt het een interessante doelgroep, vaak met dubbele diagnose,

voor iedereen binnen VNN: jullie zijn van harte uitgenodigd om bij dit

ze is geïnteresseerd in de psychiatrie die erbij komt kijken. In haar vorige

enthousiaste team te komen ervaren wat een heroïnebehandelunit is.

werk in de Blokhuispoort (voormalige gevangenis in Leeuwarden, red.)

Af en toe voelen ze zich namelijk een beetje een eilandje in de grote

heeft ze daar ervaring mee opgedaan. ‘Ik probeer iedereen als mens te

oceanen van Verslavingszorg Noord Nederland.

zien. Vaak zeggen cliënten: “Jullie behandelen mij als junk”. Daar heb ik

In 2011 bestaat VNN 120 jaar. Rinus van der Heide, medewerker facilitaire dienst, maakte bijna een derde van de jubileumjaren mee.

tekst: Lianne Zijlstra fotografie: Bert van Dalen

Rinus van der Heide: al 38 jaar fluitend naar zijn werk 38 jaar is een lange tijd. Wat heb je in al die jaren allemaal gedaan

Is dat niet saai, 38 jaar bij één werkgever?

binnen VNN?

‘Nee, dat is absoluut niet saai! Ik heb heel veel contacten en ik kom overal.

‘Ik ben begonnen op 1 januari 1973, samen met mijn vrouw Aafke.

Bovendien is mijn werk erg verweven met mijn leven. Met mijn werk heb ik

Zij werkte in de Beukemakliniek aan de Kraneweg (voorloper van de

ons gezin draaiende gehouden, maar het is ook echt onderdeel van ons

verslavingskliniek van VNN aan de Vondellaan in Groningen, red.) en ik

gezin. Toen mijn kinderen klein waren, nam ik ze regelmatig mee.’

op Hoog-Hullen in Eelde, beiden als schoonmaker. Behalve schoonmaker was ik ook chauffeur van de bus die dagelijks tussen Hoog-Hullen en de

Wat is je leukste herinnering aan je werk?

Beukemakliniek reed. Ik bracht de maaltijden die op Hoog-Hullen klaar­

‘Ik heb heel veel goede herinneringen aan cliënten, maar het 100-jarig

gemaakt werden naar de Beukemakliniek, verzorgde de post tussen beide

bestaan van Hoog-Hullen in 1991 was voor mij toch wel een hoogtepunt.

locaties en deed alle boodschappen. Zeven dagen in de week... Dit heb

De koningin was er en wat ik ook heel bijzonder vond, was het mannenkoor

ik gedaan tot 1976. Toen ben ik begonnen als schilder. Achttien jaar lang

dat optrad, samengesteld uit personeelsleden. Ik ben gek op zingen, zing

schilderde ik alle gebouwen die de organisatie toen bezat. We huurden

zelf ook in een koor en ik vond dit een fantastische belevenis.’

in die tijd Villa Vosbergen in Eelde (tegenwoordig museum annex galerie, red.), voor een schilder een fantastisch object.’

Je hebt vast ook dingen meegemaakt die niet leuk waren. ‘Natuurlijk heb ik die. Er is wel een periode geweest dat ik mijn werk niet zo

‘Vanaf 1994 werd het schilderswerk uitbesteed aan een bedrijf en werd ik

makkelijk vond. Dat was in de tijd dat er veel personele wisselingen waren,

weer chauffeur op de bus. Ook beheerde ik het magazijn en regelde ik alle

zowel binnen de top van de organisatie als binnen mijn afdeling. Dat was

bestellingen. Dit heb ik tot tweeënhalf jaar geleden gedaan. Toen kon ik niet

niet altijd leuk.’

meer tillen; ik bleek een golfarm te hebben, veroorzaakt door jarenlange overbelasting. Hierdoor kon ik het werk op de bus niet meer doen. VNN

Hoe ziet voor jou de toekomst eruit?

bood mij vrijwel meteen ander werk aan en nu ben ik medewerker Facilitaire

‘In ieder geval blijf ik nog een tijdje werken. Ik ben nu 60 en blijf

Dienst. Ik verzorg de in- en uitgaande post, coördineer de werkzaamheden

zeker tot mijn 65e werken. Ik vind werken gewoon heel leuk. In al die jaren

van de logistiek medewerkers en beheer het archief. Wat grappig is, is dat

ben ik elke dag vrolijk naar mijn werk gegaan. Het werk houdt je ook

de omgeving waar ik nu werk, (locatie Leonard Springerlaan in Groningen,

scherp. Men vraagt vaak aan Aafke en mij wanneer we gaan stoppen met

red.) de omgeving is waar ik opgegroeid ben. Mijn kleuterschool stond aan

werken, maar daar hebben we helemaal geen zin in! Wat mij betreft ga ik

de Paterswoldseweg.’

nog mooi een tijdje zo door!’

omslag 1

23

VERBINDEN Over leven op de straat, daar waar de wolven lopen die jou verbonden met wat je niet wilde zijn Ging jij ten onder aan je angsten en voelde je je zwak en o zo klein. In het verbond met jouw demonen, gekweld, verbitterd en vol verdriet Vocht je terug in al je dromen maar winnen lukte niet. Tot eindelijk de dag zou komen dat je weer licht in het duister zag. Je hief je op, keek omhoog en tranen vielen stuk Over je wangen, op bebloede stenen, zag je de weg naar jouw geluk. De wissel op jouw spoor is gekomen, de trein naar nieuwe dromen Het oude verbond dat wordt ontbonden, het nieuwe in de maak Hoog-Hullen om ons klaar te stomen, onszelf hervinden, een levenstaak. Samen met elkaar te strijden voor een clean en vrij bestaan Samen leven, zoeken, vinden, lachen, het delen van een traan Want samen kunnen we overwinnen, als we er echt voor gaan Dat is elkaar verbinden, dat is waar wij voor staan. Gevoelens van verbintenis komen samen in één geheel, Afzonderlijke indrukken, elk een eigen verhaal, Vormen samen Hoge kunst Hoog-Hullen Geen doek blijft hier nog kaal. Door dit te maken, een gevoel van gelukkig zijn Dat laatste is elke dag opnieuw proberen, rijk of berooid Want gelukkig zijn dat moet je leren Er zijn er zat die leren ’t nooit. Met liefde geschilderd omlijst door kracht zal deze verbinding standhouden, Hoog-Hullen houdt de wacht.

Frodo