v er r ijk en me t eik en eem h u i s a mer sf o o rt
foto: scagliolabrakkee © neutelings riedijk architecten
Hout kreeg een hoofdrol in het Eemhuis te Amersfoort, waar stadsbibliotheek, regioarchief en culturele centra samenwonen. Gelamelleerd eiken, vergelijkbaar toegepast in vloeren, kozijnen, meubilair en plinten, maakt van het hele interieur een ruimtelijke symfonie.
Langsdoorsnede. Legenda.
1. Bibliotheek 2. Regioarchief
februari 2015 40
het houtblad
Plattegrond begane grond. Legenda. 1. Bibliotheek Het eiken slingert zich, in
2. Regioarchief
prachtige staaltjes synergie van de makers, door het hele gebouw heen.
Het Eemhuis, met imponerende bekroning, is een hart onder de riem voor
foto’s: scagliolabrakkee © neutelings riedijk architecten
cultuurpessimisten.
tekeningen: neutelings riedijk architecten rotterdam
3. Drie scholen voor amateurkunst
ningen niet naast elkaar te bouwen, maar boven elkaar.
misten. Dat merk je buiten al, op het kersverse Eemplein,
Zo kon één trots cultuurgebouw ontstaan, met de allure
waar dit gebouw een ereplaats inneemt. Onmiddellijk in
van een ‘volkspaleis’ (aldus architect Michiel Riedijk).
het oog springt de imponerende bekroning. Drie grote
Ook ruimtelijk was dat veel interessanter: instellingen
glimmende volumes kragen ver boven de baksteengevel
konden nu dooreen worden geweven, en van elkaar pro-
uit en hun huid, van futuristisch bolletjesmetaal, straalt
fiteren. Dit geheel zou dan uiterst laagdrempelig zijn: één
stoere zelfverzekerdheid uit. Stevig wordt hier gelogen-
uitnodigend geheel. Dat is inderdaad gelukt. Het hele
straft dat bibliotheken overbodig zijn, en ook dat er geen
Eemhuis is openbaar terrein: wie binnen is, kan er vrijuit
geld meer zou zijn om cultuur trots te behuizen. Binnen is
dwalen, tot aan twee ruime dakterrassen toe.
februari 2015
Het Eemhuis is een hart onder de riem voor cultuurpessi-
die boodschap nog duidelijker. Hier wordt cultuur in de watten gelegd, op velerlei manieren. Het Eemhuis opent
Krachtig gebaar Projectarchitect Eric Thijssen wijst
zich als een wervelend samenspel van grote en kleine uit-
op nog een toonaangevend aspect. Dat was het besluit
nodigende ruimten, die alom vorstelijk zijn aangekleed
door het gehele complex te kiezen voor het thema Kader.
met eikenhout.
En inderdaad, kaders van 15 cm breed, op velerlei wijzen
41
Getrapte route De binnenkomst is overweldigend: je
weerklinken. Dat is al zichtbaar in de bibliotheek. In de
komt in een enorme ruimte waarvan de vloer traag, traps-
schoonbetonnen wanden rondom de grote zaal zijn reek-
gewijs, ruim twee verdiepingen omhooggaat. Deze taps
sen grote openingen die doorzicht bieden op de aanslui-
toelopende zaal is duidelijk een bibliotheek: een grote
tende ruimten. Ze maken enigszins deel uit van de biblio-
zaal van circa 30 x 50 m. Maar tegelijkertijd is dit een ver-
theek, maar onderscheiden zich van het terrasvormig
bindingsweg, een getrapte route via steeds hogere terras-
middendeel: ze zijn ‘gewoon’ als etages boven elkaar ge-
sen naar hogere verdiepingen. En nog een derde functie
ordend. Welnu, alle openingen in die tussenwanden zijn
heeft deze zaal: het laagste deel, direct na binnenkomst,
omkaderd met eiken, in dezelfde gelamelleerde variant
is tevens ontvangsthal. Hout is hier overal sfeerbepalend
die ook is ingezet voor meubels, trappen, vloeren en plin-
en wat opvalt, is dat precies hetzelfde hout dat op de vloe-
ten. Dat kadreren is een krachtig gebaar: de hele sponning
ren ligt, ook de studietafels siert. Die staan strak in het ge-
is bekleed met hout, en zowel aan voor- als achterzijde is
lid op de voorste rand van alle acht terrassen. De studieta-
de rand 15 cm breed. Deze openingen hebben daardoor
fels verschillen onderling subtiel. Soms zitten in de hoge
niet alleen een sterk ruimtelijke werking, maar zijn tevens
achterkanten tijdschriftvakken, en dan weer schrijftafels,
wezenlijk onderdeel van de bekleding. De hele biblio-
beeldschermen of vitrinekasten. Maar de variatie tast de
theek lijkt mede daardoor wel een meubelstuk: een drie-
samenhang niet aan, en dat is aan het dominante eiken te
dimensionaal geheel.
het houtblad
toegepast, blijken een melodie die in het hele Eemhuis
danken. Vloer en tafels lijken één geheel.
Extra centrumgebied Neutelings Riedijk won de opdracht in 2006, nog in de vette jaren. De ambities van
‘de hele bouwkolom had hier o o g vo o r d e ta i l ’
Amersfoort waren groot. De stad, sinds lang groeikern, zag zijn inwonertal verdubbelen naar boven 160.000. Dat riep de noodzaak op nabij het oude stadshart een
Slimme oplossingen Elders in het Eemhuis is minder
extra centrumgebied te ontwikkelen. Dat is nu het Eem-
eiken toegepast, maar het blijft overal een verbindende
plein, ter plaatse van een voormalig industriegebied, net
factor. Neem kunsthal KAdE (Kunst aan de Eem), die op
over het spoor. Het Engelse bureau Bolles + Wilson
de begane grond het eerst geplande popcentrum ver-
maakte het stedenbouwkundig plan. Hierin werd het be-
vangt. KAdE richt zich vooral op lezingen en exposities,
dacht als een driehoekig plein, uitlopend op de vroegere
en de gloednieuwe zalen munten uit door strakke, slimme
Eemhaven. De bebouwing rondom moest bestaan uit
oplossingen voor alles wat daarbij komt kijken. Het eiken
aaneengesloten wanden, waarin naast woningen ook
is hier soms slechts te zien als vloer en plint, zoals in de
grote publiekstrekkers moesten komen, zoals een mega-
grootste expositiezaal. Maar in andere ruimten zet het de
bioscoop. De gewonnen opdracht betrof enkele deelpro-
toon, bijvoorbeeld als kader rond vitrinekasten. Bij de drie
jecten met als gemeenschappelijke opdrachtgever de ge-
volumes op het dak liggen de accenten net even anders.
meente Amersfoort: bibliotheek, streekarchief en
Hier zijn aan een gemeenschappelijke brede gang drie
kunstcentra, plus een popcentrum.
scholen voor amateurkunst gehuisvest (theater en dans, visuele kunsten, muziek). Ze bestaan voornamelijk uit
Eén argument Neutelings Riedijk won vooral vanwe-
moderne leslokalen, elk toegespitst op hun specifieke
ge één argument. Zij stelden voor deze culturele voorzie-
gebruik. De kwaliteit is vooral gezocht in goede daglicht-
■ ■ ■
Bibliotheek gezien vanuit een zijruimte: overvloed aan gelamelleerd eiken.
Hellingbaan naar archiefbalkon. Futuristisch bolletjesmetaal en tijdloos eiken.
foto’s: scagliolabrakkee © neutelings riedijk architecten
Café. Hier mogen de kurken en kleuren knallen.
nelen samengesteld van 80 cm breed, bij 5 m lengte.
wel des te meer eiken meubilair: balies, tafels, kasten.
Hieruit werden met computergestuurde machines de juis-
Ook is het overal als kader ingezet rond liften, ramen en
te elementen vervaardigd, waarna de meubels in elkaar
deuren, fraai doorlopend in de plinten. Bijzonder mooi
werden gezet en afgewerkt met olie (monocoat). Zo kon-
zijn de grote hoekramen in de grootste zaal van elke
den ze kant-en-klaar het Eemhuis in. Heel anders ging dat
school. Daar buigt het houten kader stoer mee met de
bij de vloeren, verzorgd door Michels Parket. Hier werd
open hoek.
het hout natuurlijk ter plaatse gelegd, gelijmd, geschuurd, gevoegd, schoongeschuurd en tot slot geolied (mono-
Oog voor detail Rest een prangende vraag: hoe kre-
coat). Projectmanager Corné van de Griend legt uit dat
gen de architecten het voor elkaar een en dezelfde hout-
gelamelleerd hout, op basis van 19 x 19 mm lamellen, in
specialiteit (gelamelleerd eiken) op zoveel verschillende
de vloerenbranche niet bijzonder is: ‘Het is een veelge-
wijzen toe te passen? Voor vloeren en kozijnen gelden
bruikte industrievloer, waarbij de lamellen veelal in de
normaliter zeer verschillende eisen, hetzelfde geldt voor
fabriek op kunstmatjes zijn gelijmd en samengeperst tot
tafels en plinten. Dus kiest men meestal verschillende
oersterke tegels. Wat deze vloertegels extra slijtvast
materialen. Zo niet in het Eemhuis, waar expliciet voor
maakt, is dat de latten met de langskant tegen elkaar zijn
alle houten meubilair en inrichtingselementen precies de-
gelijmd: de harde dwarskant vormt zo het oppervlak en
zelfde houtsoort is geopteerd. Timmerfabriek/interieur-
die is zeer slijtvast.’
bouwer Harryvan maakte alle meubilair en het merendeel van de vaste interieurelementen. Directeur: Marko Kam-
Eén ambachtsman Bij de vloeren hield het werk van
minga: ‘De architecten wisten precies welk beeld ze wil-
Michels niet op. Dit bedrijf bekleedde ook alle trappen,
den bereiken, maar stelden zich tegelijk sterk open voor
een aantal wanden en zelfs een plafond (onder een loop-
de praktische ideeën van wie dit moesten maken. Daaruit
brug). Het is een trend die Van de Griend ook bij andere
ontstond een samenwerking die dit project onderschei-
projecten signaleert: ‘Ons vak verandert en daar spelen
dend maakt: de hele bouwkolom, van architect tot aanne-
we op in. Vroeger legden we alleen vloeren, daar kwa-
mer en timmerman, had hier oog voor detail.’
men trappen bij, en tegenwoordig zijn we in staat een heel interieur in eigen huis op maat te maken.’ Dat kwam
Mooie aansluitingen Zo kwam men tot de cruciale
bij het Eemhuis zeer goed uit, waar alles immers draaide
keuze voor het overal toegepaste hout: foutloos Europees
om samenwerking. Met name in de trappenhuizen ont-
eiken, massief, in gelamelleerde vorm ( x mm). Kam-
moeten Harryvan en Michels elkaar, in prachtige staaltjes
minga: ‘Dat is uiterst vormvast en krimpvrij, en scoort
synergie: de leuningen zijn door Harryvan gemaakt, de
hoog op alles wat in zo’n project belangrijk is: schoon-
borstweringen door het vloerenbedrijf. Hun respectieve
heid, verwerkbaarheid, betaalbaarheid en standtijd (gaat
onderdelen sluiten feilloos op elkaar aan, als was dit vak-
decennia mee, red.). Groot voordeel is bovendien dat de
werk van één ambachtsman. •
aansluitingen zo mooi te maken zijn. Ze hebben een grote
hilde de haan
mate van vanzelfsprekendheid; zelfs een leek ziet dat alles klopt. Dat geldt zelfs de koppeling van horizontale met verticale delen. Panelen zijn één lamel dik, en deze lamelbreedte is uiteraard ook in de breedterichting van de pa-
CO-VOETAFDRUK
nelen zichtbaar. Het lamellenpatroon zet zich daardoor
In het project is m eiken toegepast. Dit betekent
naadloos voort over een hoek.’
een CO-vastlegging van . kg. Dit compenseert de uitlaatgassen van een middenklassenauto over
Industrievloer De verschillende eiken onderdelen zijn
.. km, of het jaarlijks elektragebruik van
uiteraard soms wel heel verschillend gemaakt. De onder-
huishoudens.
delen die Harryvan verzorgde, zijn zoveel mogelijk gepre-
Locatie: Eemplein -, EA Amersfoort Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort Ontwerp: Neutelings Riedijk Architecten (neutelings-riedijk.com) Aannemer: Dura Vermeer Bouw (duravermeer.nl) Constructeur: ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek (abt.eu) Eiken meubilair en inrichtingselementen: Harryvan Slochteren (harryvan.nl) Eiken vloeren: Michels Parket Wijchen (michelsparket.nl) Bouwperiode: September december Oppervlak (bvo): . m Bouwkosten: € miljoen (incl. installaties E&W, excl. btw)
februari 2015
fabriceerd, zoals het meubilair. Eerst werden daartoe pa-
meest geëigende aankleding: geen eiken vloeren, maar
43
het houtblad
toetreding (sheddaken), de juiste voorzieningen en de
