Vernissage van het vogelboek Van IJsduiker tot IJsgors Daan van de Linde laat tijdens de presentatie zijn licht schijnen over het boek en de vogelwerkgroep. Welkom Vogelaars en andere mensen, in het Hart van Gelderland, in deze Hotspot van de cultuur: de verleidelijke Velpse boekenwinkel van cultureel ondernemer Walter Jansen. We vieren de feestelijke lancering van een boek (een echte vernissage) over 40 jaar onderzoek naar bijzondere en zeldzame vogelsoorten van de Vogelwerkgroep Arnhem. De naam zegt het al: ze vogelen en werken hard als groep. Dit boek is een kroon op hun inspanningen.
De Vogelwerkgroep Arnhem Om bij de Vogelwerkgroep te horen is de drempel best laag: €15,- per jaar. Je hebt dan meteen 263 vrienden en vriendinnen. Maar om een echte vogelaar te zijn moet je ook goede oren en ogen hebben en een speciaal sociaal vermogen: je moet je kunnen excuseren voor een hobby van 15 à 20 uur in de week met af en toe grote uitgaven. “Weer al het vakantiegeld besteed aan een nieuwe camera of telescoop, dan maar weer dichtbij op vakantie.”
Over Vogelen Vogelen is een jaarrondhobby, maar wel één met de mogelijkheid om op zomervakantie te gaan. In juli en augustus, dan verstoppen de vogels zich met hun jongen en is het veel te warm. Als je in september maar weer terug bent! Deze hobby is totaal afhankelijk van de loop der seizoenen en een soort hogere macht die het leven der vogels bestuurt. De Vlerk 30/4 | december 2013 | Van IJsduiker tot IJsgors
avifauna wordt in al zijn vormen bestudeerd. Er is misschien zelfs sprake van liefde met een afwijking: avifaunafilie of in ieder geval een verslaving met echte afkickverschijnselen. Misschien niet zo erg als bij de overleden Boudewijn Buch: hij was helemaal maf van pinguïns en Dodo’s en reisde alle continenten af om bij alle pinguïnkolonies op bezoek te gaan. Zijn huis puilde uit van de vogelgidsen en pinguïnbeeldjes. Maar dat was in Amsterdam. Hier zijn we gewoon in Gelderland.
Motieven Over de motieven van de vogelaar kan ik slechts gissen. Ik heb in het boek Wie is dat toch met die telescoop? van Rob van Hattem zitten lezen, maar daar kom ik niet veel verder mee. Ik lees over interesse, nieuwsgierigheid, verwondering, bewondering en zelfs ontroering voor de natuur. Ik lees ook over ontsnapping aan sleur en verplichtingen en over aandacht en erkenning van gelijkgestemden. Zelfs over competitie en na-ijver. Zijn hier veel 300-plus-leden in de zaal? Ik zie dat Aart Vink van de DBA nu op 463 soorten staat.
Wie ben ik? Ik ben een leraar op Hogeschool Van Hall Larenstein in Velp bij de afdeling Bos en Natuurbeheer en ik werk elke dag met studenten die veel meer weten over vogels dan ikzelf. Ik houd mij bezig met gebiedsontwikkeling en vooral de menskant van het plannenmaken. Collega Dick van Dorp vroeg mij voor dit verhaal. Ik zie graag vogels bij het uitlaten van mijn hond en soms ga ik eropuit met mijn veel te dure camera. In Vlerk: al 30 Jaar bevlogen! - 165 -
Van IJsduiker tot IJsgors
Van IJsduiker tot IJsgors is de nieuwste publicatie van de Vogelwerkgroep Arnhem en omstreken. Deze vereniging heeft ook de afgelopen decennia al diverse overzichten van de vogelbevolking in het Hart van Gelderland gemaakt. In dit boek is het waarnemingenarchief van de Vogelwerkgroep aan de beurt. Het is ogenschijnlijk een losse verzameling van waarnemingen die een dag vogelen kunnen ‘maken’: een overvliegende Rode Wouw, een IJsvogel langs de sloot of het geluid van een IJsgors ergens in de lucht. Als je vanaf 1971 losse waarnemingen verzamelt en deze combineert met de waarnemingen van schaarse en zeldzame soorten uit allerlei andere telprojecten, dan krijg je een gegevensbestand dat het begin vormt van een boek.
Vogelwerkgroep Arnhem en omstreken
Het verzamelen van losse waarnemingen begint met de dagboeken van de vogelaars van toen. Vanaf tweede helft van de jaren negentig verandert analoog verzamelen in digitaal verzamelen. Duizenden waarnemers hebben gedurende veertig jaar hun waarnemingen ingestuurd. Tientallen leden van de Vogelwerkgroep hebben soortteksten geschreven onder leiding van een deskundige redactie. De fantastische foto´s in het boek zijn alle gemaakt in ons werkgebied. Dit boek geeft een tijdsbeeld. Met iedere waarneming leren we meer over de vogelwereld in ons werkgebied. Een prachtige drijfveer, en wie dit boek leest zal dit enthousiasme voor vogels en hun leefgebied ook ervaren.
www.vogelwerkgroeparnhem.nl Foto’s van de presentatie van het nieuw boek: Van IJsduiker tot IJsgors, 23 november 2013. Voorzitter Raymond Schuurkes reikt het boek uit. - 166 -
Vlerk 30/4 | december 2013 | Van IJsduiker tot IJsgors
Van IJsduiker tot IJsgors Foto’s: Ruud Reddingius
Schaarse en zeldzame soorten in het Hart van Gelderland
Vogelwerkgroep Arnhem en omstreken Op foto hierboven: Cor de Vaan, Arjen Poelmans, Rob Lensink, Norbert Kwint. Op de rechter foto: Daan van de Linde Vlerk 30/4 | december 2013 | Van IJsduiker tot IJsgors
Vlerk: al 30 Jaar bevlogen! - 167 -
onze stadstuin kruipt soms de Boomkruiper, het logo van jullie Vogelwerkgroep! Ik woon naast jullie Hotspot Meinerswijk. Daar heb ik zelfs vorig jaar opgetreden met mijn Toneelgroep Arnhem, bij de steenfabriek, en we hebben bijna een klacht van de Flora- en Faunawet aan ons broek gehad. Ik kan intens genieten van Gierzwaluwen, ganzen en het mooie Puttertje. Ik voelde laatst ook enorme opwinding bij mijzelf bij het spotten van ... een Indische gans. Bleek natuurlijk weer een ontsnapte exoot. Heel recent heb ik een bezoek gebracht aan een voederplek voor gieren in Spanje, als voorbeeld van nieuwe inkomsten uit de natuur. Het was een heel naargeestig oord met dode paardenkarkassen en een nare lucht. De gieren bleven overigens hoog in de lucht hangen, maar zelfs dat beeld had ik niet willen missen. Als je goed keek bleek er oneindig hoog nog een groepje gieren te cirkelen. Zo hoog had ik het luchtruim mij nog nooit voorgesteld.
Wat is nu zo bijzonder aan het boek? Het boek bestrijkt 40 jaar onderzoek naar bijzondere en zeldzame vogels van Zutphen tot aan de Linge en van Doorwerth tot bij Elten. Er is een enorme hoeveelheid data voor verwerkt, zelfs van voor de oprichting van de werkgroep. Handgeschreven data op systeemkaartjes en van later een enorme stroom digitale gegevens. Alleen al de uitleg over de dataverwerking is spannend: hoe krijg je een eerlijk beeld van wat er rondvliegt en nestelt? Het blijft mensenwerk, met voorkeuren van mensen voor telgebieden en witte vlekken, vrije weekenden, dubbeltellingen en fouten. Maar de dataspecialisten hebben allerlei correcties gemaakt en alles overzichtelijk gerangschikt in grafieken, tabellen en kaarten. In de samenvatting van Rob Vogel (!) worden - 168 -
TOP10-lijstjes besproken. Ik hoop dat ik eruit mag citeren, Rob? Grootste verliezer is de Bonte kraai en grootse winnaar is de Grote zilverreiger. Voor de rest van de ranglijst kijk maar in het boek. Maar wat moeten we hier nu mee? Al die data vertellen het verhaal van de natuur die zich aanpast aan verstedelijking, natuurprojecten, klimaat- en milieuveranderingen. Opmerkelijk vind ik het ontstaan van de Hotspot Bergerden. Watervogels nemen massaal het wetland in bezit. Wat een veerkracht! Niet in het boek, maar wel op de site van MUS (Meetnet Urbane Soorten) blijkt ook Arnhem een heel vogelrijke stad!
Vooruitkijken Terugkijken is een prestatie en geniet daarvan met het boek! Vooruitkijken is net zo leuk en ook dat doet het boek. Ik wil nu 40 jaar vooruitkijken naar het vogelen en de vereniging. Vogelen was al een sociaal gebeuren, maar wordt nu versneld met de komst van Facebook, WhatsApp en wat nog zal volgen. Ik vind de website van de vereniging mooi, maar Facebook eigenlijk leuker: die kleine gesprekjes met elkaar over een identificatie of een tip voor een lezing. Het heeft meer sociaal cement en inbreng van juvenielen! Waarneming.nl is natuurlijk onovertroffen. Maar wat zal er allemaal nog mogelijk worden in de toekomst? Directe projectie van al die statistische gegevens op je Google Glassbril. Input leveren met je stem. Of een bionisch oog implanteren met extreme telezoom. Ik denk ook aan de inzet van drones met een camera om mee te spelen met de zwaluwen. Er is al een E-DNA-test (environmental DNA) om de aanwezigheid van organismen te checken in het milieu. Straks kunnen we ook met Vlerk 30/4 | december 2013 | Van IJsduiker tot IJsgors
warmtebeelden door het gebladerte speuren. Dat zijn technieken die we al kennen en er zal nog zoveel meer mogelijk zijn. Bijvoorbeeld het moeiteloos herkennen van individuele vogels en misschien wel het spreken met de dieren ... We moeten helaas ook vrezen voor nieuwe gevaren bij het vogelen: superresistente teken en malariamuggen door klimaatverandering! Of gevaren die onze trekvogels wachten in Zuid-Europa en de Sahel. Nog betere mistnetten, nog betere geweren ... Laten we hopen dat daar ook een nieuwe generatie vogelliefhebbers ontstaat die liever een Wielewaal in de lucht ziet dan in de pot.
de Veluwezoom: zij zijn zo slim en kunnen zo oud worden dat ze al die vogelaars individueel herkennen. Ik hoop dat de Veluwe-uurhok-vogelaars respectvol met de kraaiachtigen zijn omgegaan? Van het boek kunnen we ten slotte zeggen: het is een grootse getuigenis van een prachtige hobby in het hart van Gelderland. Om te eindigen met een literair citaat (in deze culturele hotspot) van hoofdpersoon Frits van Egters in De Avonden van Gerard van het Reve: Het is gezien, het is niet onopgemerkt gebleven. Dank u voor de aandacht en veel plezier met de onthulling van het boek!
Het vogelperspectief Daan van der Linde
Foto: Koos Dansen
Wat vindt de vogel er nu allemaal van? De enige getuige van 40 jaar vogelonderzoek is wellicht te vinden onder de Raven van
Stand VWG met verkoop van het boek op de Landelijke SOVONdag met Maarten, Sietske en Henk, 30 november 2013 Vlerk 30/4 | december 2013 | Van IJsduiker tot IJsgors
Vlerk: al 30 Jaar bevlogen! - 169 -
