Vermogensbeheerder particulier – Risicoprofiel Beschrijving Hier volgen vijf situaties binnen Centrox Bank waarin het risicoprofiel van de cliënt centraal staat. Stap 1: Toch langer doorwerken? Stap 2: Kinderen een optie? Stap 3: Baas in eigen portefeuille!? Stap 4: Is die hefboom wel verantwoord? Stap 5: Eigen schuld?
Stap 1: Toch langer doorwerken? Gerrit en een bevriende advocaat voeren een gesprek. De advocaat vertelt Gerrit dat zijn vermogensbeheerder (Centrox Bank) een verkeerd risicoprofiel voor hem heeft opgesteld. ‘Wat een slechte timing. De beurzen zijn sindsdien met 60% gedaald. Ik ben de klos! Nu moet ik tot mijn 75e doorwerken.’ Dit zijn enkele kreten die Gerrit slaakte nadat hij van de vermogensbeheerder zijn vermogensoverzichten kreeg. Een bevriende advocaat adviseerde Gerrit om actie te ondernemen tegen de vermogensbeheerder: ‘Je bent veel te offensief belegd. Die vermogensbeheerder heeft op basis van je uitgangspunten en doelstellingen een verkeerd risicoprofiel opgesteld. Hij is daarom zelf aansprakelijk voor de schade die je met je pensioengeld hebt geleden.’ Met de informatie van de advocaat begon Gerrit aan een ‘brief op poten’ naar de vermogensbeheerder. Heeft deze advocaat gelijk? Waarom? a) Ja. Een belegging van meer dan 50% in zakelijke waarden past niet bij een pensioen-BV. Feedback: Onjuist. Dit is te algemeen gesteld. Of een belegging van meer dan 50% in aandelen gerechtvaardigd is, hangt af van specifieke omstandigheden die per situatie kunnen verschillen. b) Ja. Gerrit had onvoldoende kennis van beleggen en had er onvoldoende ervaring mee. Hij was niet de juiste persoon om een dergelijk risicoprofiel aan te adviseren. Feedback: Onjuist. Dit is te algemeen gesteld. Natuurlijk speelt het inventariseren van de kennis over aandelen van de belegger en zijn ervaringen met beleggen, een grote rol. Of een belegging van meer dan 50% in aandelen gerechtvaardigd is, hangt bij een pensioenBV af van specifieke omstandigheden die per situatie kunnen verschillen.
c) Nee. Omdat het pensioen pas over ruim 30 jaar ingaat, is een relatief grote belegging in aandelen mogelijk gerechtvaardigd. Feedback: Juist. Bij een belegging van pensioengelden moet 'zekerheid' het uitgangspunt zijn. Zekerheid in de vorm van vastrentende waarden kan onvoldoende rendement opleveren om bij deze looptijd aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Dat brengt met zich mee dat een belegging in aandelen verantwoord is. De cliënt moet wel uitdrukkelijk worden gewezen op de specifieke risico's. Gezien de leeftijd van de relatie, is de keuze voor een belegging van 70% in aandelen in dit geval niet onverantwoord. Mits voldoende spreiding is toegepast.
Stap 2: Kinderen een optie? Gijs is wettelijk vertegenwoordiger van de 15-jarige Roy. Van het vrij belegbare vermogen van Roy moet in de toekomst een studie gefinancierd worden. Gijs richt zich voor deze beleggingen tot vermogensbeheerder Hans van Centrox Bank. Gijs Verhoeven is een ervaren belegger. Vroeger handelde hij zelf actief in opties. Maar vanwege de flinke verliezen die hij heeft geleden, besloot hij - mede op aanraden van zijn echtgenote - om niet meer zelf te handelen. Nu heeft hij al drie jaar goede ervaringen met vermogensbeheerder Hans Karelse van Centrox Bank. Gijs’ risicoprofiel is groeigericht (75% in zakelijke waarden en 25% in vastrentende waarden). Sinds kort is Gijs wettelijk vertegenwoordiger van de 15-jarige Roy van der Das. Roy heeft een vrij belegbaar vermogen van ongeveer EUR 0.3 mio. Hiervan moet te zijner tijd een studie gefinancierd worden. Ook voor deze beleggingen richt Gijs zich tot Hans. Hans zegt hem het volgende: Hans: ‘Voor deze portefeuille moet ik een defensief profiel aanhouden. Ongeveer eenderde in aandelen en de rest vastrentend. De exposure in aandelen kun je het beste doen door callopties te kopen, het liefst met een looptijd van 3-4 jaar. Dat past goed bij deze portefeuille. En zo kun je lekker spreiden omdat de investeringen met opties relatief gering zijn.’ Kan Hans uitvoering geven aan de wensen van Gijs? a) Ja, de keuze voor een defensief profiel getuigt van een terughoudend beleggingsbeleid. Dat past bij een minderjarige. Feedback: Onjuist. Bij minderjarigen heeft een vermogensbeheerder een bijzondere zorgplicht. Vanwege de korte beleggingshorizon en het specifieke beleggingsdoel, is een inkomensgericht profiel in deze situatie passend. b) Nee, uitsluitend het gebruik van geschreven callopties ter bescherming van de portefeuille is toegestaan. Feedback: Onjuist. De Hoge Raad heeft ieder gebruik van opties voor minderjarigen in principe verboden (HR 9 januari 1998, NJ 1999, 285). De Klachtencommissie heeft het beperkt en terughoudend gebruik van opties om een aandelenpositie af te dekken onder
bepaalde omstandigheden toegestaan. Het gebruik van geschreven callopties is te speculatief en kan er mogelijk voor zorgen dat de positie in de onderliggende waarde wordt opgevraagd. c) Nee, naast een verbod op het handelen in opties is in dit geval zelfs het hanteren van een defensief profiel te risicovol. Feedback: Juist. Het vermogen van minderjarigen mag niet speculatief belegd worden (HR 9 januari 1998, NJ 1999, 285). Een financiële instelling heeft daarbij een bijzondere zorgplicht. In het algemeen wordt aangenomen dat het maximaal geadviseerde profiel 'neutraal' (50% in aandelen en 50% in obligaties) luidt, mits sprake is van een lange beleggingshorizon en er geen specifiek doel voor het vermogen is. Handelen in derivaten en beleggen met geleend geld voor rekening en risico van minderjarigen, is bovendien niet toegestaan. Gezien de zeer korte beleggingshorizon en het specifieke beleggingsdoel geniet een profiel met 100% in vastrentende waarden de voorkeur. Stap 3: Baas in eigen portefeuille!? Vermogensbeheerder Hans krijgt een brief van belegger Adriaan Nolte. Deze wil dat zijn risicoprofiel wordt aangepast. Na het lezen van de brief vraagt Hans zich af wat hij moet doen. Adriaan Nolte is al vele jaren ‘beheercliënt’ van Centrox Bank. Hij constateert dat hij met zijn huidige risicoprofiel (30% in zakelijke en 70% in vastrentende waarden) de verliezen uit de jaren 2001- 2004 niet goed zal maken. Adriaan is van mening dat daar geen verandering in zal komen zolang hij zijn vermogensbeheerder bij Centrox geen nieuwe of gewijzigde opdracht geeft. Adriaan meent dat de markt weer is gedraaid en dat er veel betere tijden op komst zijn. Het tij is gekeerd en de aandelen zullen weer gaan stijgen! Dat is zijn vaste overtuiging. Adriaan geeft Hans, zijn vermogensbeheerder bij Centrox, schriftelijk de opdracht om de gewenste assetallocatie volledig om te draaien: 30% in vastrentende en 70% in zakelijke waarden. ‘Op deze wijze moet ik kunnen inspelen op de upswing op de financiële markten’, aldus Adriaan. Hans leest Adriaans brief en krabt zich achter de oren. Hij vraagt zich af wat hij nu moet doen. Kan Hans hier zomaar zijn medewerking aan verlenen? Waarom? a) Ja, Adriaan is immers baas over zijn eigen vermogen en is daarom bevoegd om de kaders aan te geven waarbinnen de vermogensbeheerder moet manoeuvreren. Feedback: Onjuist. De vermogensbeheerder heeft de regie in handen. Hij is degene die moet nagaan of een gewenst profiel past bij de huidige situatie van de cliënt. Als zich wijzigingen hebben voorgedaan, dan zal Hans deze moeten bespreken met Adriaan vóórdat hij het profiel aanpast. b) Nee, voordat een wijziging in het risicoprofiel wordt doorgevoerd, moet de vermogensbeheerder eerst kennisnemen van de achtergronden van de cliënt.
Feedback: Juist. Het 'know-your-customer' beginsel is niet alleen verplicht bij de aanvang van de relatie, maar ook gedurende het verdere verloop van de relatie. Hans zal dus moeten doorvragen naar de motieven en naar de eventueel gewijzigde omstandigheden bij Adriaan. c) Nee, beleggers zoals Adriaan moet tegen zichzelf beschermd worden. En dat is nu juist de plicht van de vermogensbeheerder. Feedback: Onjuist. De achtergronden bij een verzoek tot wijziging moeten goed in kaart worden gebracht. Een sterke toename van het inkomen of van het vermogen kan op zich een offensief profiel rechtvaardigen. Alvorens Hans over gaat tot het aanpassen van het profiel, zal Hans dus eerst moeten doorvragen naar de gewijzigde omstandigheden bij Adriaan.
Stap 4: Is die hefboom wel verantwoord? Geert heeft in het verleden bewust gekozen voor vermogensbeheerder 'Leveraged Management' (LM). LM is een volle dochter van Centrox Bank. Geert van Egmond heeft in het verleden heel bewust gekozen voor vermogensbeheerder ‘Leveraged Management’ (LM). LM is een volle dochter van Centrox Bank. Vanwege het speciale karakter van het beheer is dit bedrijfsonderdeel echter in een zelfstandige juridische entiteit ondergebracht. LM belegt voor haar cliënten uitsluitend in aandelen en doet dat met geleend geld. Volgens LM leidt deze werkwijze tot een beter beleggingsresultaat dan bij het beleggen in aandelen waarbij de portefeuille geheel gefinancierd moet worden uit eigen middelen. De reden die LM geeft voor het hogere beleggingsresultaat is dat de portefeuille een grotere omvang krijgt doordat een deel met geleend geld gefinancierd wordt. Winsten die zijn behaald op de portefeuille zijn daardoor ook automatisch hoger. Deze informatie sprak Geert bijzonder aan. Hij heeft zich destijds goed laten voorlichten en heeft zelfs cursussen gevolgd om de methode die gebruikt wordt bij het beheren en financieren van een dergelijke portefeuille, te kunnen doorgronden. Bij aanvang van de relatie heeft Geert de beheerder meegedeeld dat hij slechts een uitkering uit een letselschadepolis had. Desgevraagd heeft hij aangegeven dat hij eventuele toekomstige verliezen niet zou kunnen compenseren door additioneel inkomen uit arbeid. Heeft LM juist gehandeld door deze vorm van vermogensbeheer toe te passen? Waarom? a) Ja, Geert heeft de risico's die verbonden zijn met het beleggen met geleend geld heel bewust aanvaard. Feedback: Onjuist. Het is de verantwoordelijkheid van de beheerder om te inventariseren of een bepaalde beleggingsmethode past bij de bijzondere omstandigheden waarin een belegger kan verkeren. b) Ja, Geert had voldoende kennis over de specifieke beleggingsaanpak van LM.
Feedback: Onjuist. In principe is het de plicht van de vermogensbeheerder om te inventariseren of het beheer aansluit bij de effectenkennis van de belegger. In dit specifieke geval is de kennis wel aanwezig bij de belegger, maar had de beheerder ook moeten nagaan of de gekozen methode wel past bij de bijzondere omstandigheden waarin een belegger kan verkeren of reeds verkeert. c) Nee, LM had de opdracht tot het beheren van het vermogen niet mogen aanvaarden. Feedback: Juist. Het feit dat deze beheerder uitsluitend kiest voor een beleggingsmethode die niet aansluit bij de bijzondere omstandigheden waarin de belegger verkeerde, had LM ertoe moeten bewegen deze opdracht niet te aanvaarden. LM kent immers geen andere wijze van vermogensbeheer.
Stap 5: Eigen schuld? Froukje heeft haar vermogen ondergebracht bij Centrox Bank. Daarna is haar vermogen flink geslonken. Froukje laat onderzoeken of zij recht heeft op een schadevergoeding. Froukje Joustra heeft onlangs haar vermogen ondergebracht bij Centrox Bank. Haar doelstelling is ‘vermogensinstandhouding in combinatie met beheerste groei’. Dat wil zeggen dat haar vermogen voor eenderde in zakelijke waarden en voor de rest in vastrentende waarden is belegd. In de bijlage bij de overeenkomst wordt het gebruik van zowel long- als shortposities in opties toegestaan. In een jaar tijd is het vermogen van Froukje flink geslonken. Zij laat onderzoeken of de beheerder iets te verwijten valt. Wat opvalt aan de afgelopen periode is het grote aantal optietransacties, met name het schrijven van putopties die Far Out of the Money zijn. De doelstelling ‘behoud van het vermogen’ is hiermee in gevaar gebracht. Heeft Froukje enig recht op schadevergoeding? Waarom? a) Nee, de bijlage bij de vermogensbeheerovereenkomst staat het gebruik van opties expliciet toe. Feedback: Onjuist. Het gebruik van opties is weliswaar toegestaan, maar de beheerder moet ook toezien op het behalen van het beleggingsdoel. b) Nee, het schrijven van putopties betekent niets anders dan het kopen van aandelen tegen een afgesproken limiet. Feedback: Onjuist. Het is de vraag of de beheerder gegeven de omstandigheden van het geval een juist gebruik heeft gemaakt van zijn bevoegdheden. Dit lijkt in dit geval niet zo te zijn. De beheerder moet handelen als een goed huisvader en waken over de beleggingsdoelstelling van de cliënt. c) Ja, de wijze waarop de beheerder gebruikmaakte van putopties staat op gespannen voet met de primaire doelstelling 'vermogensinstandhouding'. Feedback: Juist. In principe mag de beheerder opties kopen of schrijven, maar de wijze waarop de beheerder gebruik heeft gemaakt van zijn bevoegdheden is in strijd met de
primaire beleggingsdoelstelling. Doordat hij waarschijnlijk bovenmatig risico heeft genomen, zijn de belangen van Froukje geschaad en heeft hij haar vermogen niet als 'een goed huisvader' beheerd.
