vermijden? Hoe borstkanker Meer noten: jeugddiabetes? Blaasontsteking kan je voorkomen Yoghurt verbetert immuunsysteem van ouderen

Juni 2010

GEZONDHEIDSMAGAZINE

Meer noten: minder cholesterol

Blaasontsteking kan je voorkomen Yoghurt verbetert immuunsysteem van ouderen

Wat

veroorzaakt explosie van

jeugddiabetes?

Hoe borstkanker

vermijden?

Stimuleert rookworst het ontstaan van MS?

e Donker ok ade o chocol ss en tre tegen s sie depres

Meer pancreaskanker door fructose

I-SANA nr5

1

Advertentie

De beste zorgen uit de natuur!

Zuivere en natuurlijke OMEGA 3 - VETZUREN in grote familieverpakking!

DING E I B g kortin AAN N I 0,00 2 U € N et

Laat zuivere visolie uw gezondheid beschermen! • Goed voor hart en vaten, tegen hoge cholesterol. • Verbetert geheugen en concentratievermogen. • Bevordert een positieve instelling, vermindert stress. • Helpt de spieren en gewrichten soepel te houden. • Ondersteunt de weerstand. • Helpt vroegtijdige veroudering en geheugenverlies te voorkomen. • Past in het dieet voor diabetici. Capsules met 1000 mg visolie. Bevat per capsule: 400 mg OMEGA 3 polyonverzadigde vetzuren (250 mg EPA - 150 mg DHA), 10 mg vitamine E (dl-alpha-to-coferrol acetaat). Streng gecontroleerd op pcb’s, dioxines en zware metalen. Voor kinderen van 3 tot 16 jaar is er een aangepaste versie, namelijk Nutribell Junior.

1 CAPSULE BEVAT 1000 MG VISOLIE

OM TE BESTELLEN OF INFO:

Bevat een hoog gehalte aan OMEGA 3 polyonverzadigde vetzuren EPA en DHA. Deze spelen een belangrijke rol bij het gezond houden van het lichaam doordat ze een gunstig effect hebben op onder andere het hart en vaatstelsel, een goede cholesterol, het hormonale stelsel, het afweersysteem, het zenuwstelsel, de ogen, de huid en de lichaamscellen.

2

NUTRIBELL-DRENCO N.V. Stationsstraat 110/b2 3570 Alken Tel: 011/37.19.24 Fax: 011/37.19.26 Je kan ook een e-mail sturen: [email protected] Bezoek onze website: www.nutribell.be verkrijgbaar in de betere natuurwinkel

I-SANA nr5

0 0 , 9 €7

Nu m

via eilig e v l e t Bes utribell.b .n www

Voorwoord

COLOFON i-sana een uitgave van Advies Media

I-SANA MAGAZINE Web-Gezondheidsmagazine Uitgeverij:ADVIES MEDIA vzw O.L.Vrouwstraat 53 B-3570 Alken [email protected] www.isana.eu Redactieadres: O.L.Vrouwstraat 53 B-3570 Alken [email protected] Uitgave: Maandelijks elektronisch nummer (behalve de maanden juli en augustus)

Verantwoordelijk uitgever: Monique Kmita Gedelegeerd bestuurder: Danny Zeegers Verantwoordelijke marketing, promotie en advertenties België: Peter Kmita Verantwoordelijke regie Nederland: Kees Martens Hoofdredacteur: Jan van Bercken Art-Director: Alvin Bamps Documentatie & secretariaat: Ellen Drenth

Copyright 2010 Alle in de advertenties en redactionele stukken opgenomen gegevens, alsook foto’s door derden aangeleverd, vallen onder verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf, instelling of dienst die aanlevert aan Advies Media vzw. Voor de juistheid, de aard en de rechten van die gegevens kan de uitgever niet aansprakelijk worden gesteld. Advertenties kunnen zonder enige motivering worden geweigerd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De inhoud (teksten en advertenties) van I-sana is geen medisch advies en kan een consult bij een arts niet vervangen. Bij medische problemen of twijfel moet altijd een geneesheer worden geraadpleegd.

W

Ziek van de luxe?

e denken dat we alles weten en alles kunnen, maar één vulkaantje op IJsland legt het hele vliegverkeer in Europa lam en een spuitende oliebron in Mexico laat zich door honderden alwetende ingenieurs niet temmen. De grootste milieuramp aller tijden drukt ons met de neus op de feiten: eigenlijk weten we niets. We hebben ook de wereld niet gemaakt, maar we denken wel er alles over te weten. We gedragen ons als goden, terwijl we eigenlijk leerling tovenaar zijn. Is dat ook niet zo op medisch vlak? We zijn er nog altijd niet uit hoeveel gram vitamine C nu wel goed is voor de gezondheid en met hoeveel jaren dit het leven kan verlengen. En hoe kan je nu beter een hartinfarct voorkomen, met vitamine C, vitamine E, of lycopeen en wat zal beter de homocysteïne en het aanklonteren van bloedplaatjes kunnen tegen gaan? De twijfel is nog niet gedaan, want als het waar is dat voldoende vitamine E - en hoeveel is dan wel voldoende - je mooie gave en gladde handen geeft, komen recente gegevens de verjongingsmachine nog een tandwieltje meer cadeau doen: als je één derde minder eet, ga je één derde langer leven. Het lijkt nog waar te zijn ook. De schoonheidswinkel en de verkoop van levensjaren die aan het pakket kunnen worden toegevoegd, hebben natuurlijk een prijs, en een nieuwe industrie in het leven geroepen waarop het geluk en onze welstand in de toekomst kunnen worden gebaseerd. De levenskunst wordt enkel nog wat bemoeilijkt door twijfel over keuzes: compenseren we nu zeventig gram vet met negen gram vitamine C en 500 eenheden vitamine E, of gaan we vanmorgen ritmisch joggen in de schoonheidsfarm en een handbad nemen met champagne na een massage met zeewierextracten en een hogedrukjet met zout water uit de Dode zee, om de afgestorven huidcellen perfect te elimineren, zodat de oxidatieve schade van teveel UV-licht als gevolg van een uitgebreide winterse skivakantie, gevolgd door een verwenweek op een Canarisch eiland, kan worden weggegomd?

En terwijl we ons suf piekeren over een luxeprobleem worden kinderen steeds meer aan hun lot overgelaten wat voeding en verzorging betreft, ook in ons eigen land. In grote steden moeten scholen steeds meer personeel inzetten, omdat de school de rol van het gezin steeds verder moet overnemen. Kinderen worden door de ouders naar school gestuurd met een doosje medicijnen. Leraars kunnen maar uitvissen waarvoor ze moeten dienen en op welk tijdstip en in welke hoeveelheid de leerlingen hun pilletje moeten slikken. Als de school er zich niet over ontfermt, loopt het mis. Er zijn leerlingen met epilepsie, met ADHD, met emotionele maar ook met fysieke problemen die voor een deel en soms helemaal aan hun lot worden overgelaten. Ontfermt de school er zich niet over, dan gebeurt er niets. En het ontbijt? Ga op een morgen aan de schoolpoort post vatten en je ziet waaruit het ontbijt van kinderen bestaat: repen chocolade, gesuikerde wafels, zoete repen in blinkende papiertjes, aangevuld met cola en zoete frisdranken. Informatie over wat er met de gezondheid gebeurt, zal later komen als ze belangstelling krijgen voor de dode huidcellen op de handen. Druggebruik, alcoholverslaving, tabak, slecht voedsel... het is voor de school een echt probleem geworden. Een moeilijke tijd voor leraars, opvoeders, scholen en overheid om te weten waar hun opdracht en bevoegdheid ligt en vooral waar grenzen moeten getrokken worden. Misschien beperken tot een luxeprobleem: afgestorven huidcellen op de handen afwassen met water uit de Dode zee. Je kan beter een luxeprobleem hebben dan een echt probleem, want als je echte problemen wil oplossen stoot je niet zozeer op praktische bezwaren maar veeleer op betonnen muren van onbegrip. Misschien kunnen we dus maar beter discussie voeren over afgestorven huidcellen en vitamines, dan vergeten we de spuitende oliebronnen in zee en de bedreiging van onze planeet. Jan van Bercken Hoofdredacteur I-SANA nr5

3

INHOUD Yoghurt verbetert immuunsysteem van ouderen blz

blz

Sterk frituren veroorzaakt beroerte

36

32 26

blz

Hoe borstkanker vermijden?

18

Blaasontsteking kan je voorkomen blz

30

blz 4

I-SANA nr5

Donkere chocolade ook tegen stress en depressie

26

blz

Wat veroorzaakt explosie van jeugddiabetes?

Meer noten: minder cholesterol Vooral de keuze van vetten bepaalt ons cholesterolgehalte...06 Meer pancreaskanker door fructose blz

blz

38

Hoe borstkanker vermijden? Voeding kan belangrijke rol spelen en vooral... niet roken.....10 Hoe prostaatproblemen voorkomen? Elke man krijgt er ooit mee te maken......................................14 Uit de natuurgeneeskundige praktijk van Dr. Marcel Verheyen De energie van de cel..............................................................17 Blaasontsteking kan je voorkomen Drink ongeveer anderhalve tot twee liter water per dag en vermijd koude voeten................................................................18 Tabaksspeeksel veroorzaakt kanker Doorrookt speeksel valt het lichaam aan..............................22 Wat veroorzaakt explosie van jeugddiabetes? Is te veel melk drinken en te vroeg multivaccineren nadelig?...26 Natuurlijke middelen tegen examenstress...................................29 Diarree op vakantie De nachtmerrie van elke toerist......................................................30 Donkere chocolade ook tegen stress en depressie Waarom voelen chocoladesnoepers zich gelukkiger?.........30 Yoghurt verbetert immuunsysteem van ouderen Probioticum verhoogt levenskwaliteit...................................32 Stimuleert rookworst het ontstaan van MS? Vooral jonge mensen worden het slachtoffer van auto-immuunziekte multiple sclerose.................................................................34 Sterk frituren veroorzaakt beroerte Waar moet je op letten bij vetten?........................................36 Meer pancreaskanker door fructose Ook gevaarlijk voor harten vaatziekten...............................38 Suiker verhoogt risico op hartaanval Gemiddeld gebruiken we 25 koffiepels suiker per dag!.......40 De groene vingers van Ivo Pauwels Opgepast voor giftige planten en kruiden in je tuin............44 Tuinsprokkels van Ivo Pauwels.................................................48

blz

22

Tabaksspeeksel veroorzaakt kanker

Herkenrode: De kruidentuin als hoogfeest van de natuur Van keukenkruiden tot geneeskrachtige kruiden.................50 I-SANA nr5

5

VOORAL DE KEUZE VAN VETTEN BEPAALT ONS CHOLESTEROLGEHALTE

Meer noten: minder cholesterol Iedereen is bang van cholesterol. We leven in een tijd waarin cholesterol een echte hype is op het vlak van gezondheid. En toch is cholesterol heel normaal, ja zelfs levensnoodzakelijk. Het is daarom verstandig om de producten die ons door de industrie als noodzakelijk worden aanbevolen om de cholesterol te verlagen, met de nodige kritiek en gezond wantrouwen te beschouwen, want slechts 3 percent van de cholesterol in ons bloed wordt ons aangereikt door de voeding. De rest maakt het lichaam zelf aan. Enkel door voeding die cholesterol bevat te schrappen, kun je de klus dus niet klaren en de cholesterolbalans in het lichaam helemaal in toom houden. Het regelmechanisme wordt door het lichaam bepaald: hoe minder cholesterol je “eet”, des te meer zal de lever die zelf aanmaken. Het is dus beter iets te doen aan de oorzaak, dan wel het symptoom te bestrijden, enkel door de cholesterol in de voeding achterwege te laten. Toch is het wel van belang wat je eet, omdat de cholesterol die in het lichaam wordt aangemaakt, afkomstig is van vet. Niet de cholesterol in de voeding, maar wel het vet in de voeding kan de bepalende factor zijn. 6

I-SANA nr5

D

e cholesterol die in de bloedsomloop circuleert, wordt in de lever aangemaakt uit vet. Elke soort vet heeft andere kwaliteiten. Het is gemakkelijk te begrijpen dat er van het ene vet andere cholesterol gemaakt kan worden dan van het andere vet. Het cholesterolgehalte en de verhouding tussen HDL (high density lipoproteïnen) en LDL (low density lipoproteïnen) cholesterol in het bloed is afhankelijk van het soort vet dat men binnenkrijgt en niet zozeer van het cholesterolgehalte dat het voedsel zelf bevat. We weten dat de HDL de goede cholesterol is en een beschermende functie heeft t.o.v. harten vaatziekten. Mensen zijn bang van eieren, vanwege het cholesterolgehalte, terwijl het soort vet dat ze eten veel meer van belang is en een veel funestere rol kan spelen.

Noten moeten dage lijks

in ons voedselpak ket worden opgeno men.

Soort vet is van belang Iedereen kent wel verzadigd vet en onverzadigd vet. Maar er is ook het minder bekende, maar wel het gevaarlijkste van allemaal: transvet. Verzadigd vet komt voor in vlees en vleeswaren. Onverzadigd vet zit in plantaardige voedingsmiddelen en plantaardige vetten (denk aan zonnebloemolie) en in ‘zwem’ eiwitten (denk aan visolie). Transvetten komen in de natuur eigenlijk niet voor. Zij zijn ontstaan in de fabriek doordat vloeibare plantaardige vetten gehard worden of in de eigen keuken fel zijn verhit. Deze vloeibare vetstructuur wordt dusdanig veranderd dat ze smeerbaar worden.

Mijd transvet De verandering van de vetstructuur maakt dat transvetten niet door het lichaam als ‘natuurlijk’ worden ervaren. Als ze bij gebrek aan andere vetten door het lichaam gebruikt worden, tast dit de integriteit van de celstructuren aan. Celwanden waar transvetten in zitten, zijn niet meer flexibel en knappen snel stuk, met alle gevolgen van dien zoals bloedvaten die knappen. Gebruikers hiervan lopen dus meer risico op beroerte en hartinfarct. Vooral de transvetten werken cholesterolverhogend. Dus moeten voedingsmiddelen waarin deze transvetzuren verborgen zitten sterk worden gemeden: *bak-, braad- en frituurvet (met uitzondering van ossewit en kokosvet) *koffiewitmaker (creamer - met uitzondering van kokoscreamer) *koekjes en gebak *in of met hete olie bereide producten *gefrituurde producten (met uitzondering van in ossewit of kokosvet gebakken zaken) *alle kant en klare producten waarin geharde plantaardige olie is verwerkt *pizza’s, zoutjes, chips enz.

Verhouding verzadigd/ onverzadigd corrigeren Ons lichaam heeft vet nodig, ook verzadigd vet. En dus is het beter om de verhouding verzadigde tegenover (meervoudig) onverzadigde vetzuren te corrigeren, liever dan het blind schrappen van verzadigde vetten. Ideaal is de verhouding verzadigd/ onverzadigd 4/1. Ons voedingspatroon kent in de regel een verhouding van 20/1. Hier moet dus nog heel wat worden verbeterd. Volkeren die de verhouding 4/1 benaderen, kennen nauwelijks harten vaatziekten. Ook bijzonder is dat deze volkeren in de regel veel vis en/of olijfolie eten en nauwelijks transvetzuren. Dat geeft toch te denken. Verzadigde vetzuren hebben, als ze in een ongunstige verhouding voorkomen, de eigenschap vaten dicht te slibben en de elasticiteit van celwanden te verlagen. Hou er wel rekening mee: het gaat om de verhouding! Verzadigde vetzuren zitten in: • vlees en vleesproducten • kaas, roomboter, slagroom • kokosnoot, kokosolie en kokosvet • chocolade • ossewit Onverzadigde vetzuren en meervoudig onverzadigde vetzuren (MOV) werken positief in op de elasticiteit van de bloedvaten, ruimen verzadigde vetten op (voorkomen dus het dichtslibben) en zijn gemakkelijker verteerbaar dan verzadigde vetzuren. Onverzadigde vetzuren en meervoudig onverzadigde vetzuren zitten in: • pindakaas • sesampasta • vette vissoorten en visolie capsules • plantaardige olie (met uitzondering van kokosolie) • noten • zonnebloempitten I-SANA nr5

7

Transvet is levensgevaarlijk voor hart en bloedvaten riden. l en de triglyce o er st le o ch e d etrekking tot ig effect met b st n u g n ee en b Ook noten heb

Andere Cholesterol_verhogende factoren Vetten zijn niet de enige boosdoeners die het op hart en bloedvaten hebben gemunt. Er zijn nog andere factoren die de cholesterol in negatieve zin beïnvloeden: • Stress, geestelijke inspanning • Roken, alcohol, koffie • Transvetten (zie boven) • Geraffineerde koolhydraten (suiker, witmeel, snelle hap) • Kant en klare producten (pakjes, zakjes, potjes, pizza’s, snacks) • Magnetron (de straling verandert de structuren) • De pil

Cholesterol_verlagende factoren Gelukkig kunnen we door ons gedrag en voeding ook een gunstige invloed uitoefenen op het cholesterolniveau, de balans en dus het risico op problemen met hart en bloedvaten beperken.

Voldoende vezels zoals in fruit en groenten zijn uitstekend om de cholesterol te doen dalen.

8

I-SANA nr5

• Vette vissoorten (aal, haring, sardientjes, makreel) • Oliezuur (in olijfolie) • Laurinezuur (vooral in kokosolie en kokosvet en in mindere mate in roomboter) • Groente en fruit (de vezels die erin zitten, dus sap werkt niet) • Tarwekiemen en andere spruitgroente (taugé, alfalfa) • Lecithine (in sojabonen, tarwekiemen, eidooier) • Knoflook, uien • Aubergines, wortels • Vitamine B, C en E • Cacao (neem chocolade met 70% of meer cacao - melk is de cholesterolverhogende factor)

Volgens een recente studie aan de Loma Linda universiteit kan het eten van gemiddeld 67 gram noten per dag (een klein zakje) het cholesterolgehalte met niet minder dan 7,4 percent verminderen. De noten kunnen volgens de experts de absorptie van cholesterol blokkeren. Britse experts bevestigen dit onderzoek, onderstrepen dat noten tot een gezond dagelijks dieet behoren, maar waarschuwen er voor de noten puur te eten en niet in een vorm die bedekt is met suiker of zout. Men was vroeger al op de hoogte van het nuttige effect van noten op de gezondheid, maar recente wetenschappelijke studies hebben het medische welzijn er van onderstreept. Het maakte eigenlijk niet zoveel uit over welke soort noten het ging. Hoofdonderzoeker Dr. Joan Sabate: “De onderzochte mensen aten gemiddeld 67g noten per dag en dit over een periode van drie tot acht weken. Naast een verbetering van het

“VERZADIGDE VETTEN ZIJN NIET DE ENIGE BOOSDOENERS IN ONZE VOEDING. VEEL GEVAARLIJKER ZIJN DE VERBORGEN TRANSVETTEN ZOALS IN GEBAK, KOEKJES EN SOMMIGE MARGARINES.” cholesterolgehalte zag men ook een relevante vermindering van de waarden van de triglyceriden, een vorm van bloedvet dat gerelateerd is aan harten vaatziekten. De gunstige invloed was het minst uitgesproken onder mensen die last hadden van overgewicht.” Het is nog niet helemaal duidelijk waaraan de noten dit effect te danken hebben, maar men gaat er van uit dat het vooral is vanwege de plantensterolen die ze bevatten, waarvan men weet dat ze interfereren met de absorptie van cholesterol. Volgens hoofdonderzoeker Joan Sabate moet de consumptie van noten worden aangeprezen en moet het deel gaan uitmaken van het dagelijks voedingspatroon. De verlaging was wel dosisafhankelijk, maar niet soortafhankelijk. Het maakt dus niet uit welke noten we eten, wel de hoeveelheid is van belang. Dr. Ellen Mason van de Britse cardiologischliga onderschreef deze conclusies, gaf elke Brit de raad meer noten te eten, maar te vermijden van soorten te kiezen die behandeld zijn met suiker of zout. “Afgezien van gezouten pinda’s in de kroeg, noten in suikerhoudende granen of de traditionele zoete nootjes in kerstpakketten, ontbreken noten grotendeels in onze voeding,” voegde ze eraan toe. Deze studie werd uitgevoerd door onafhankelijke onderzoekers.

Jan van Bercken

SLECHTE CIRCULATIE?

Advertentie

Noten zijn cholesterolverlagers

GINKGOSAN HELPT! ondersteunt de doorstroming Goed voor de circulatie en verbetert het geheugen. Koude handen en voeten? Concentratiestoornissen? Geheugenzwakte? Problemen met je evenwicht? Suizingen in de oren? Hoge lichaamsdruk? Oog- en huidproblemen? Problemen met je interne circulatie? Het heeft allemaal te maken met de doorstroming in het vaatstelsel. Zit die goed? Dan zal je van bovenstaande kwalen geen last hebben. Loopt de circulatie niet naar wens? Dan duiken er allerlei kwaaltjes op, die je heel wat last en problemen kunnen bezorgen.

Een goed geheugen is een rijkdom! Studenten weten dat, maar ook mensen van een jaartje ouder kunnen dat erg waarderen. Ginkgo biloba staat er voor bekend de microcirculatie in de hersenen te stimuleren. Ginkgosan heeft een gunstig effect op de doorstroming en de stofwisseling in het brein, het geheugen en de concentratie, suizingen, en is ook een sterke antioxidant. Druppels 100 ml Verkrijgbaar in de apotheek met cnk-bestelcode 1744-432. Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.

Voe l je w el m et fytobell! Meer info op: www.fytobell.be E-mail: [email protected] Tel:011/37.19.24

9

Voedingssupplementen zijn geen vervanging voor I-SANA gevarieerdenr5 voeding.

Advertentie

Deel 2

50 net.be www.50net.be

De site voor de dynamische 50plusser!

Bezoek de website

10 I-SANA nr5

Hoe borstkanker vermijden?

Voeding kan belangrijke rol spelen en vooral... niet roken

B

orstkanker is een echt maatschappelijk probleem geworden. Eén op de acht vrouwen zullen er in ons land ooit mee te maken krijgen. Het is een probleem dat ook jonge vrouwen treft en het lijkt eerder toe te nemen, want dertig jaar geleden was amper één op de elf vrouwen het slachtoffer, terwijl dat nu opgelopen is tot één op acht. Het is ook een typisch westers probleem, want in oosterse culturen lijkt het veel minder voor te komen. Pas als migranten uit het oosten de westerse gewoonten inclusief voeding overnemen, krijgen ze te maken met hetzelfde risicopatroon. Er wordt gezocht naar middelen, vooral vaccinatie is niet zo veraf meer, maar intussen is het wel van belang te weten op welke wijze het risico kan beperkt worden. Om het risico op borstkanker te verkleinen hoef je niet met de handen in de schoot te zitten wachten, je kan er echt actief iets aan doen. En hoe vroeger je met preventie begint, des te beter. De periode van de puberteit van het jonge meisje is echt van vitaal belang voor de rest van haar leven. Op dat ogenblik moeten voeding en medicatie erg kritisch in de gaten worden gehouden.

Wat moeten we dan doen? Professor Christophe: „Natuurlijk kan je al heel wat doen, waar je beslist geen fout mee maakt en wat zeker de gezondheid ten goede zal komen: -Rook niet, want dat is het allerslechtste. Het heeft niet enkel te maken met longkanker en harten vaatziekten, maar ook met maag- en darmkanker, met blaaskanker, met prostaatkanker en borstkanker. Voldoende dus! -Eet vooral groenten en fruit en dit minstens 400 tot 800 gram per dag. Neem hiervan minstens vijf porties, maar liever vijf maaltijdjes per dag. -Eet weinig of liever geen vlees en schakel over op vis. -Let op de totale kwantiteit van vet en olie en zorg dat je liever olijfolie gebruikt dan dierlijk vet of zelfs poly-onverzadigd vet dat snel omgevormd kan worden tot transvet... zeer gevaarlijk!

• Kies voor zo vers mogelijk voedsel, geen pekel, geen bewaarmiddelen terwijl... diepvriezen daarentegen wel goed is als bewaarmethode. • En wat de supplementen betreft, wees voorzichtig, want je weet nooit dat ze een pro-oxidant worden. Haal je bêtacarotenoïden dus liever uit wortelsap en verse worteltjes dan uit een pil. Hetzelfde met vitamines C en E. De natuur is slimmer dan wij! • Leef dus ook zo natuurlijk mogelijk, zorg ervoor dat het huis niet overgeïsoleerd is, maar laat het huis geregeld verluchten om het radongas naar buiten te laten. • Beweeg een beetje, maar ook weer niet te veel, want dat is nog schadelijker... • Er is ook een verschrikkelijke overconsumptie van antibiotica. Beperk dat tot het strikt noodzakelijke en neem I-SANA nr5

11

DOOR TE VERMAGEREN VERMINDER JE AL HET RISICO OP BORSTKANKER geen medicijnen als dat niet echt, echt nodig is. • Probeer te vermageren, want obese of zwaarlijvige vrouwen zijn gemakkelijker het slachtoffer van borstkanker. • Wees niet te vroeg met de pil, want oestrogenen hebben ook nadelen.

Tabak en borstkanker Er wordt eigenlijk te weinig bij stilgestaan, maar borstkanker kan rechtstreeks te maken hebben met roken. Er is zelfs weinig onderscheid tussen passief roken en actief roken. Wie vaak in een lokaal vertoeft waar anderen roken, vergroot haar kansen op borstkanker enorm. Volgens studies verzameld door het ANSR in GrootBrittannië, zou tabaksrook voor ongeveer 60 percent mee oorzaak zijn van borstkanker. Daarvan wordt 40 percent veroorzaakt door actief roken en 20 percent door meeroken. De gifstoffen in tabaksrook vinden ook hun weg naar de vrouwelijke borst. Ze komen uiteindelijk via de borstvoeding ook bij de baby terecht. Voor de vrouwelijke borst lijkt ook te knellende kleding niet gunstig. Soms ontstaat irritatie en verminderde bloedsomloop door te strakke beha’s, wat volgens bepaalde specialisten de bloedsomloop hindert en niet gunstig is met het oog op preventie van borstkanker.

“ROKEN, OESTROGENEN EN VET BEGUNSTIGEN HET KLIMAAT VOOR BORSTKANKER.” Maar voeding en levenswijze hebben zeker een impact op het ontstaan van kanker. Tekort aan selenium in het voedsel bijvoorbeeld lijkt borstkanker in de hand te werken en een suppletie met selenium kan borstkanker helpen voorkomen. Ook kritisch zijn bij de keuze van vetzuren zoals we hierboven schreven: meer vis en minder vlees, en liever visolie eventueel visoliecapsules en geen poly-onverzadigde vetten verhitten!

12 I-SANA nr5

Vermageren vermindert kans op borstkanker Het goede leven kan wel aanlokkelijk en plezierig zijn, maar heeft uiteindelijk ook zijn tol. Obese dames hebben een grotere kans op de ontwikkeling van borstkanker. Als men zou vermageren, dan vermindert men het risico met één derde, dat was de stelling van gynaecologen op een Europees congres over borstkanker in Barcelona. Eén derde minder borstkanker door vermagering en sport is al een grotere winst, dan enkel met tijdige preventie kan bereikt worden. Dat zei Dr. Carlo La Vecchia, hoofd epidemiologie aan de universiteit van Milaan. “Het is hoog tijd om in te grijpen en de vrouwen te waarschuwen, want één op de acht vrouwen krijgt in haar leven

met borstkanker te maken. Zwaarlijvige vrouwen hebben zestig procent meer kans om welke kanker dan ook te ontwikkelen dan vrouwen met een normaal gewicht, zo blijkt uit Brits onderzoek. De meeste vormen van borstkanker worden veroorzaakt door oestrogeen, een hormoon dat in vetweefsel aanwezig is. Het verminderen van vetweefsel zou de kans op borstkanker kunnen verkleinen. Men was wel op zijn hoede om vrouwen met een schuldgevoel op te zadelen, vooral als ze wat zwaarlijvig zijn, “maar het is integendeel hoopgevend dat ze er zelf wat kunnen aan veranderen”, aldus Dr. Tara Beaumont, van het Britse Cancer Care, een nonprofitorganisatie. Karen Benn, woordvoerster van Europa Donna, een patiëntenorganisatie voor borstkanker, is minder voorzichtig. Volgens haar is het niet ernstig meer om de steeds sterker wordende connecties tussen levensstijl en borstkanker te negeren. Het zou als het ware misdadig zijn om de kennis over gezondere opties te verzwijgen. ‘Als we borstkanker willen voorkomen, en we willen vrouwen daar bij helpen en juist informeren, dan moeten we dit bericht de wereld insturen en alle vrouwen de raad geven: let op uw voeding, rook niet en probeer te vermageren en te bewegen. Vooral voor jongere vrouwen is dit belangrijk omdat het voor hen meestal nog op tijd is.“

Zwanger worden kan Veel vrouwen die op jongeren leeftijd borstkanker hebben gehad, vragen zich af of het verstandig of verantwoord is om nog zwanger te worden. Op de conferentie in Barcelona wezen de onderzoekers ook op recente studies waaruit blijkt dat het niet gevaarlijk is voor vrouwen om zwanger te worden nadat ze werden behandeld voor borstkanker. In het verleden werd dit vaak ontraden omdat men er van uitging dat de hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap een negatieve invloed zouden kunnen hebben op de ontwikkeling van tumoren in de borst. Die angst blijkt evenwel ongegrond. Vrouwen zouden wel twee jaar moeten wachten nadat de kanker is genezen, omdat ze in die periode het meeste risico lopen dat de ziekte terugkomt.

Aërobe training beschermt tegen borstkanker Zoals voor alle problemen -behalve die aan het bewegingsapparaat- geldt dat actieve beweging met aërobische oefeningen (waarbij het lichaam veel zuurstof kan tanken) het risico op borstkanker aanzienlijk kan verminderen. Dat is de conclusie van Dr. Christine M. Friedenreich en haar

onderzoeksteam zijn Hormonen van Alberta Health pjes. geen snoe Services (Canada). en enen kreg g o tr s e O De onderzoekers te door recen hebben het effect van n slechte aërobe training op de studies ee verband hormoonspiegels bij reputatie in oogd erh meer dan driehonderd met een v o. rr postmenopauzale kanke isic vrouwen onderzocht, die voordien een zittend leven leidden. De helft van de vrouwen moest een jaar lang vijfmaal per week een klein uurtje aërobe oefeningen doen. De andere helft moest gewoon in de luie zetel of op de kantoorstoel blijven zitten. Na een jaar was er bij de sportieve vrouwen een duidelijke daling van oestradiol (-7%) en vrij oestradiol (-9%) en een verhoging van sekshormoon bindend globuline (SHBG) (+4%) vergeleken met de vrouwen die niet aan aërobische sport deden. Dr. Friedenreich is erg verheugd over het resultaat. “Het is de eerste studie die het effect van sport of liever verstandige beweging op de oestrogeenwaarden aantoont. We hebben nu kunnen bewijzen dat beweging het borstkankerrisico vermindert door een oestrogeenverlagend effect.” Aërobe beweging kan je doen door te joggen, fietsen, dansen, roeien, zwemmen, schaatsen, touwtje springen, …) Bovendien helpt aërobe training om te vermageren en op die manier heeft het een dubbel resultaat.

Ook groene thee en champignons Volgens orthomoleculaire studies waarbij 1009 borstkankerpatiënten en evenveel gezonde vrouwen werden betrokken in de leeftijdscategorie tussen 20 en 87 jaar, blijkt dat het dagelijks eten van paddenstoelen en het gebruik van groene thee het risico op het ontstaan van borstkanker aanzienlijk verkleint. Daarin wordt vastgesteld dat meer dan tien gram verse paddenstoelen en meer dan vier gram gedroogde paddenstoelen volgens de wetenschappers overeen kwam met respectievelijk 64% en 47% minder kans op een tumor. Bij proefpersonen die het eten van paddenstoelen combineerden met het dagelijks drinken van groene thee, waarbij men meer dan 1.05 gram gedroogde groene theeblaadjes gebruikte, verkleinde het borstkankerrisico met 89% in vergelijking met de vrouwen die geen champignons aten of groene thee dronken of tabletten gebruikten. Ook meer vezels op het menu zetten, zoals professor Christophe aanraadde heeft zeker zin. Want vezels verminderen het risico op borstkanker. Een studie die onlangs gepubliceerd werd in de American Journal I-SANA nr5

13

Isoflavonen uit soja hebben een beschermende rol in verband met borstkanker. of Clinical Nutrition toonde ook aan dat het risico op borstkanker aanzienlijk verlaagt naarmate er meer vezels met de voeding worden opgenomen. Dit was vooral het geval voor niethormoongevoelige borstkanker. De onderzoekers analyseerden de vezelinname van 185.598 postmenopauzale vrouwen, van wie er tijdens controleperiode van zeven jaar 5.461 borstkanker kregen. Voor alle vormen van kanker was het risico met 13% verminderd bij de hoogste vezelinname vergeleken met de laagste vezelinname. Voor niet-hormoongevoelige kanker was het risico zelfs verminderd met 44%. Vooral oplosbare vezels blijken het risico op borstkanker te verminderen. Voor onoplosbare vezels vond men geen verband. Oplosbare vezels verlagen de bloedsuikerspiegel, de insulineniveaus en insulineachtige groeifactoren. Verhoogde waarden daarvan worden geassocieerd met borstkanker. Oplosbare vezels zijn oplosbaar in water. Men vindt ze vooral in haver, peulvruchten, groenten en fruit. Oplosbare vezels kunnen in de darm grote hoeveelheden water absorberen, waardoor het volume van de stoelgang toeneemt en een zachte consistentie krijgt. Deze vezels vertragen het ledigen van de maag, waardoor suikers minder snel opgenomen worden en de bloedsuikerspiegel minder snel verhoogt. Ze versnellen bovendien de darmpassage, wat zorgt voor een snellere afvoer van toxines en afvalproducten.

Weldra een vaccin? Voeding, gedrag en leefomstandigheden spelen een rol, maar binnenkort mag men ook een beschermend vaccin verwachten, tenminste die hoop werd ons zeer recent door de wetenschap gegeven. Er zou een revolutionair vaccin op komst zijn en de ontwikkeling ervan is volop aan de gang. Het zou voor een daling van 70 percent van de borstkankers kunnen zorgen. Deze nieuwe medicatie treft het proteïne ‘alfa lactalbumine’ dat zich schuil

Vooral tijdens de puberteit is gezonde voeding van belang voor het opgroeiende meisje.

houdt in de meest borsttumoren. Het vaccin maakt het immuunsysteem sterker en vernietigt het proteïne en stopt zo de vorming van tumoren. Het sterkt ook het immuunsysteem om bestaande tumoren zo te doen krimpen. Professor Vincent Tuohy en zijn team testten het vaccin op knaagdieren die genetisch gevoelig zijn voor borstkanker. Degenen die het vaccin niet kregen, ontwikkelden borstkanker na tien maanden, maar de dieren die het wel kregen, werden niet ziek. “Uit de resultaten van dit onderzoek leid ik echt af dat borstkanker een volledig te voorkomen ziekte is”, aldus prof. Tuohy. Volgens de prof zou het vaccin volgend jaar al kunnen worden getest, maar het zou toch tien jaar kunnen duren vooraleer het operationeel wordt. Er is evenwel een nadeel verbonden aan het vaccin: meisjes die het op jongere leeftijd toegediend krijgen, kunnen geen borstvoeding meer geven, wel nog kinderen krijgen. De oorzaak is dat het immuunsysteem zou gaan reageren op het vaccin. Hij gelooft dat het zal kunnen toegediend worden aan vrouwen van boven de veertig, de leeftijd waarop het risico op borstkanker toeneemt. Ook jonge vrouwen die vanwege een genetisch patroon meer risico hebben, zouden daarmee kunnen geholpen worden en... misschien ook voor andere vormen van kanker. Maar intussen is het vooral verstandig gezond te leven en gezond te eten, daarvan zijn we nu al zeker dat het effect heeft.

Jos van Landuyt

14 I-SANA nr5

Advertentie

Bespaar tot 70% en bottel uw eigen water!

Aquacare is in België marktleider in waterbehandeling. Met de AquaDrink® bieden wij de oplossing voor goedkoop, gemakkelijk en gezond drinkwater. Onze waterkoelers worden rechtstreeks aangesloten op de waterleiding en filteren het leidingwater. U beschikt permanent over gekoeld plat, bruisend tot licht bruisend water. Bovendien is dit concept 30 keer milieuvriendelijker dan flessenwater. Aquacare laat u zelfs drinken uit uw eigen gepersonaliseerde flessen en glazen. Het AquaDrink®-concept vindt u terug in verschillende topbedrijven, zorgcentra, ziekenhuizen en horecazaken. Aquacare draagt zorg voor zuiver, gezond en lekker water. Ook waterontharders Dorstig naar meer info?

Aquacare nv/sa

Industrieweg Daelemveld 1026 B-3540 Herk de Stad (Belgium) T 0800 22002 - F +32(0)13 55 29 36 W www.aquacare.be - E [email protected]

I-SANA nr5

15

Advertentie

Uw online gezondheidsadviseur BOVERTE is een moderne internetwinkel (voorheen onder de naam Fytobellshop) die de merken Fytobell en Nutribell voert. Eenvoudig, overzichtelijk, informatief, vriendelijk geprijsd en een goede service.

U koopt bij Boverte omdat… • U toegang heeft tot het complete assortiment producten van Fytobell® en Nutribell®. • U boven de 50 euro geen verzendkosten betaalt. • U met korting op uw bestelling kan aankopen. • De producten binnen 2 werkdagen bij u worden afgeleverd. • U gemakkelijke betalingsmogelijkheden heeft. • Onze winkel 365 dagen per jaar en 24 uur per dag geopend is. Daarnaast kunt u 7 dagen per week bij onze klantenservice terecht. • Wij garant staan voor een optimale service. • Wij u helder en duidelijk over de producten informeren via de website, per telefoon en via e-mail.

www.boverte.com

De beste zorgen uit de natuur!

e-mail: [email protected] tel.: 00/31 (0)40 254 30 48

Column

Uit de natuurgeneeskundige praktijk van Dr. Marcel Verheyen

De energie van de cel

trillingsfrequentie niet meer kan trillen, dan is er uiteraard een functieprobleem en als het lang In een vorig nummer hadden we het al een beetje over allergie, maar genoeg duurt, komt er omdat het zo’n complexe materie is, willen we het ook van een andere een storing in de functie kant bekijken.. van dat orgaan en als het dan nog langer duurt, ontstaat er ook in de structuur een verandels we ziek worden, worden we ring. Pas dan kan je op foto’s iets waarnemen. eerst energetisch ziek en dat zie Pas op dat moment kan je fysiek iets zien. je eigenlijk bijna met het blote Maar vòòr die tijd is er al lang een probleem oog. Wie in de praktijk met paop energetisch vlak. tiënten geconfronteerd wordt tijdens de consultatie of aan de balie in de apotheek, merkt Eigenlijk zijn we dus zo’n beetje als een comwel aan de spontane verhalen dat vooraleer puter. Je hebt hardware, je hebt ook elektriiemand echt ziek wordt, er eerst emotionele citeit nodig, alles precies hetzelfde, maar het of energetische klachten waren. Het is zelden belangrijkste is: de elektronica. dat de basis enkel maar fysiek is. Ook bij ons: er is elektronica, software, elekWaarom zeggen we dat? Omdat ook allertriciteit en ook bij ons zit er een hiërarchie in. gie daar iets mee te maken heeft. Als we de Voor een deel zijn we inderdaad opgebouwd lichaamscel uitvergroten, zien we een kern. als een computer. Net zoals de mens, krijgt Recent onderzoek geeft aan dat we elke cel de computer ook wel eens af te rekenen met als een soort magneet moeten bekijken die problemen. Dan wil je inzicht hebben in het is opgebouwd uit eiwitten. Opmerkelijk is dat probleem om het te kunnen oplossen. Je de spanningslijnen in een cel hetzelfde beeld nodigt een computerspecialist uit als je er weergeven als het elektromagnetisch veld zelf niet uit komt. En wat stel je vast: dat hij van de aarde. Dat is hetzelfde patroon. Het gebruik maakt van verschillende niveaus. Hij is precies alsof onze kleine cellen, allemaal weet precies op welk niveau hij moet gaan kleine aardbolletjes zijn. Dat is eigenlijk heel kijken om een bepaalde ingreep te doen. Eiinteressant, want dat opent misschien weer genlijk schuilt ook hier het geheim van de geperspectieven om te vernemen hoe de mazondheid en het lichaam. terie nu in elkaar zit. Dat kan ons misschien Voor het beoordelen van allergieën is dit preook helpen om tot een betere therapie te kocies zo. En als je de juiste frequentie kent, kun men. je ook in de natuur naar de juiste frequenties Ook onze organen zijn gevormd door milgaan zoeken bij planten en extracten om het jarden van die celletjes. In feite zijn dat probleem op te lossen. Dat maakt natuurgegeordende magneetjes. Als je daarvan de neeskunde ook erg boeiend, omdat het terugoptelsom maakt, krijg je ook een elektromagkeert naar de essentie van de materie en de netisch veld. Zo blijkt dat elk orgaan zijn tyessentie van de remedie. De goede frequenpische frequenties heeft, zoals trouwens ook tie aan het lichaam teruggeven, dankzij goed elke kleur een eigen frequentie heeft. Op die gekozen natuurlijke stoffen. Maar dat maakt manier begrijpt men gemakkelijk dat als een het ook tegelijk aartsmoeilijk. orgaan afwijkt van die frequentie, men ziek wordt! Als een hersenkern bijvoorbeeld zijn eigen Dr. Marcel Verheyen

A

I-SANA nr5

17

Advertentie

Moeilijke waterdrainage?

Orthoren HELPT! Wie wat last heeft van ophoping van vocht doordat de lichaamsfilters niet optimaal functioneren, kan vaak beter een natuurlijk middel gebruiken dat de mineralen en lichaamszouten respecteert. Orthoren bevat Spirea, Orthosiphon en Fucus vesiculosus, wat goed is voor de waterdrainage van het organisme. Eigenlijk is het een natuurlijk plasmiddel, dat de lichaamsfilters helpt bij het ontgiften, zonder nevenwerkingen. Orthoren zorgt dus voor een perfecte waterdrainage.

Druppels 100 ml Verkrijgbaar in de apotheek met cnk-bestelcode 1744-366 Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.

Voe l je w el m et fytobell! www.fytobell.be

Voor infobrochure: E-mail: [email protected] Tel: 011/37.19.24 Bestellen in Nederland? www.boverte.com

ijd Verm de kou t s i l s be n om e t e o v teking s t n o blaas rkomen! o te vo

Drink ongeveer anderhalve tot twee liter water per dag en vermijd koude voeten

Blaasontsteking kan je voorkomen H

et begint gewoonlijk met een verhoogde drang tot urineren, een treiterende buikpijn, soms bloed in de urine en soms licht verhoogde temperatuur: blaasontsteking of cystitis. Vooral vrouwen zijn er gevoelig voor, omdat hun urinebuis korter is dan bij mannen en ze doorgaans te weinig drinken, waardoor hun urineblaas niet voldoende leeg kan worden gemaakt en bacteriën de kans krijgen zich snel te

vermenigvuldigen. Ook jonge vrouwen kunnen er het slachtoffer van worden, terwijl het bij mannen vooral om een ouderdomskwaal gaat als gevolg van een vergrote prostaat waardoor urine in de blaas achter blijft. Je mag gerust stellen dat de helft van de vrouwen ooit last krijgt van blaasontsteking en het vervelende is dat de ziekte vaak terugkeert. En toch kunnen ze zichzelf preventief beschermen.

I-SANA nr5

19

Guldenroede en dovenetel: de natuurlijke plasthee

de blaas. Die zijn bij volwassenen ongeveer 30 cm lang. Door een knijpende beweging die ongeveer om de drie minuten plaats vindt, wordt een hoeveelheid urine naar de blaas gestuwd. Kleppen belemmeren het terugvloeien van urine vanuit de blaas in de ureters en die kan om verschillende redenen ontsteken.

Hoe werkt de blaas?

De blaas is een soort zak waarvan de wand is opgebouwd uit drie lagen. In de buitenste laag zitten veel bloedvaten. Die voorzien de middelste laag, de eigenlijke blaasspier van bloed, terwijl de binnenste laag bindweefsel is dat bekleed is met het blaasslijmvlies, een erg dikke laag als de blaas leeg is. Zet de blaas uit naarmate ze is gevuld, De belangrijkste filters in het lichaam zijn de dan zullen de lagen oprekken en zal het slijmvlies nieren. Samen met de urinewegen zijn ze ook de dunner worden. Daardoor blijft de blaas waterdicht. belangrijkste uitscheidingsorganen. Ze bestaan Als ze helemaal gevuld is, kan de blaas tot boven uit miljoenen filtereenheden die onzuiverheden de navel komen. uit het bloed halen waarna ze de gereinigde De nieren werken constant, zodat de rol van de bloedvloeistof weer in de bloedbaan brengen. blaas als opvangreservoir erg belangrijk is. Al Naast het filteren van het bloed scheiden ze ook naargelang de leeftijd, heeft de blaas een inhoud renine af die er voor zorgt dat een van 200 tot 900 ml. Als de blaas juiste water- en zouthuishouding “De meesten drinken te nog maar 400 ml bevat, zal een op peil blijft. Daardoor blijven ook weinig. Vooral vrouwen volwassene al aandrang tot urineren bloedvolume en bloeddruk op moeten meer drinken. krijgen. peil. Door de nieren wordt ook Als je niet voldoende Rekmeters in de blaas die via het erythropoëtine afgescheiden, drinkt, kunnen de nieren zenuwstelsel het ruggenmerg en een stof die het beenmerg de stofwisselingszuren de grote hersenen bereiken, geven prikkelt tot het aanmaken van en toxines niet tijdig aan wanneer de blaas is gevuld. De rode bloedlichaampjes. Tenslotte afvoeren, en kunnen patiënt voelt aandrang tot urineren. zorgen de nieren er ook voor bacteriën zich in de Men kan de urinelozing bewust dat uit de vitamine D (die via de blaas gemakkelijker laten plaats vinden of nog uitstellen. huid uit zonlicht wordt gehaald) vermeerderen.” Kringspieren die de urineblaas van een stof wordt gemaakt die boven naar beneden samenknijpen het lichaam aanspoort tot het zorgen voor de lediging. Vanaf het tweede opnemen van calcium uit het voedsel. levensjaar krijgt het kind langzamerhand controle Het bloed dat door de nieren moet worden over die kringspieren en leert het droog te worden. gezuiverd, bereikt de nieren via twee nierslagaders, De lengte van de urinebuis bij mannen is ongeveer nadien via drie kleinere slagaders en tenslotte via 20 cm, bij vrouwen amper 4 cm. Bij de man loopt de haarvaatjes. In die haarvaatjes begint eigenlijk die urinebuis rond de prostaat. Als die prostaat al het zuiveringsproces. Slechts een gedeelte gezwollen is, krijgt de urine het moeilijker uit de van het bloed kan hier passeren. Bloedcellen en blaas te worden verwijderd, zodat het gemakkelijker eiwitmoleculen zijn te groot om de vaatwand te tot ontstekingen kan komen. Omdat de urinebuis passeren, zodat ze in de bloedcirculatie blijven. bij vrouwen erg kort is, is het ook makkelijker voor De vloeistof die de vaatwand wel passeert, wordt bacteriën om via de genitaliën op te klimmen naar voorurine genoemd. Per dag stroomt ongeveer de blaas, zodat ontsteking het gevolg is. 2000 liter bloed door de nieren: 1,38 liter per Hormonen die door de bijnieren worden minuut. In die voorurine zitten erg belangrijke geproduceerd, zorgen voor een terugwinnen van stoffen: glucose, aminozuren, calcium en water. natrium uit de urine. Bij dat proces is veel water Van die 180 liter voorurine wordt er ongeveer 99 nodig. Vandaar dat het van belang is dat de patiënt percent teruggewonnen. Nadien zorgen de ureters voldoende drinkt. of urineleiders voor het transport van de urine naar

20 I-SANA nr5

Blaasontsteking is niet enkel het gevolg van te weinig drinken, ook kou vatten en gebrek aan hygiëne kunnen er mee te maken hebben.

Preventie is belangrijk Buikpijnen die bijzonder heftig zijn, plots opkomen en met misselijkheid gepaard gaan of met koorts, moeten zonder meer ernstig worden genomen. Er zijn verschillende oorzaken zoals bijv. appendicitis, buikvliesontsteking enz... maar ook blaasontsteking kan erg pijnlijk zijn. Pijnen die niet zo erg zijn, maar die blijven aanhouden als een treiterende tweede natuur, moeten eveneens worden geobserveerd want een blaasontsteking kan een oorzaak zijn van vage buikklachten. Soms is bloed in de urine aanwezig. Urineonderzoek bij de gynaecoloog of de uroloog maakt het meteen duidelijk. Blaasontstekingen komen vaak bij vrouwen voor, zelfs bij jonge vrouwen. Ook bij pasgehuwde koppels is het een bekend fenomeen. Tijdens de huwelijksreis is dit een vaak voorkomend verschijnsel omdat door frequent geslachtsverkeer het opklimmen van de bacteriën via de ureter naar de blaas in de hand kan worden gewerkt. Als de persoon in kwestie dan niet voldoende drinkt, wordt de blaas niet voldoende schoon gespoeld, krijgen kiemen de kans zich te ontwikkelen en komt het tot een ontsteking die heel lang kan aanslepen. Sommigen reageren zelfs niet meer op kuren met antibiotica. Dan helpt enkel nog veel drinken, kamillethee, eventueel gebruik van Kamillosan en guldenroedemiddelen zoals Orthoren van Fytobell (apotheek), rusten en warmtebehandelingen, terwijl prikkelende spijzen moeten worden vermeden. Bij blaasontsteking wordt ook homeopathisch Cantharis 30K aanbevolen en Berberis Homaccord een product van de firma Heel, ook verkrijgbaar in de apotheek. Patiënten met blaasklachten moeten meer op hun kleding letten. Ze mogen vooral geen koude voeten krijgen en moeten zich beter

van de koude bodem isoleren met schoenen met dikkere zolen. Ook de nieren moeten warm worden ingepakt: geen pulls of polo’s waarbij de rug telkens bloot komt bij de minste beweging. Geen koude dranken ook, maar wel warme of lauwwarme drankjes, over de dag verdeeld, zeker anderhalve tot twee liter en als het zeer warm weer is nog meer, tot het dorstgevoel verdwenen is. Een blaasontsteking brengt sommige patiënten en zelfs sommige artsen nog in verwarring omdat de tekenen vaak lijken op die van appendicitis. Een bloed- en urineonderzoek kan hier snel opheldering brengen. Blaasontsteking kan onschuldig beginnen, maar als ze niet wordt verzorgd, kan ze naar de nieren overslaan en pijn in de rug veroorzaken. Ook kan door veelvuldige en niet verzorgde ontsteking de blaasspier verslappen en incontinentie of verlies van blaasbeheersing het gevolg zijn. Daarom volgende preventieve maatregelen: • Drink minstens twee tot drie liter water per dag. • Zorg dat de blaas geregeld en compleet wordt geledigd. • Vermijd besmetting van de ingang van de urinebuis en maak je van voor naar achteren schoon op het toilet. • Voor de geslachtsgemeenschap kan men zich best schoon douchen en nadien helemaal de blaas ledigen. • Gevoelige personen vermijden best prikkelende stoffen zoals te veel koffie en te veel alcohol. Op die manier loop je veel minder kans geregeld het slachtoffer te worden van blaasontstekingen.

Jan van Gendt I-SANA nr5

21

DOORROOKT SPEEKSEL VALT HET LICHAAM AAN

Tabaksspeeksel

KANKER

veroorzaakt

22 I-SANA nr5

S

teeds meer wetenschappelijke gegevens bevestigen de dodelijke gevolgen van tabaksrook. Desondanks neemt het roken onder jongeren toe. Een onderzoek in Nederland is alarmerend: zelfs jongeren die nog maar sporadisch roken, raken makkelijker verslaafd. Lichtzinnig experimenteren is dus een gevaarlijke roulette. Je raakt er moeilijk van verlost. Volgens recent onderzoek naar de gevaren van tabaksrook, hebben wetenschappers ontdekt dat sigarettenrook gezond speeksel transformeert in een “dodelijke cocktail”, die de ontwikkeling van mondkanker in de hand kan werken. Speeksel bevat enzymen die normaliter schadelijke stoffen neutraliseren en het lichaam beschermen tegen ziekte. De Britse Journal of Cancer publiceerde een rapport van Israëlische onderzoekers die stellen dat tabaksrook dit verdedigingsmechanisme ruïneert en de beschermende stoffen in het speeksel vernietigt. Er blijft enkel een “bijtende mix” van tabakschemicaliën en speeksel over die uiteindelijk de mondcellen in kankercellen kan veranderen.

We mogen dit uiteraard als een ferme waarschuwing beschouwen voor rokers die hiermee weten dat de schade zich al voltrekt van zodra je de eerste sigaret opsteekt. Volgens Dr. Lesley Walker van het Cancer Research UK zijn er per jaar ongeveer 8000 gevallen van kanker aan de neus, lippen, mond en tong, tandvlees, amandelen, keelholte en strottenhoofd. Daarvan zullen ruim 3000 mensen eraan sterven. De belangrijkste oorzaken zijn het roken van sigaretten, sigaren en pijp, pruimtabak of betelnoten met tabak en het regelmatig drinken van meer dan een veilig niveau van alcohol.

Echt dodelijke combinatie De natuur heeft ons uitstekende verdedigingsmiddelen gegeven. Speeksel bevat namelijk anti-oxidanten. Dat zijn moleculen die kunnen helpen het lichaam te beschermen tegen kanker. In normale omstandigheden worden ze ingezet om de epitheelcellen van de mond te beschermen. Maar sigarettenrook vernietigt deze cellen, waardoor er zeer schadelijke vrije radicalen ontstaan die in combinatie met kankerverwekkende stoffen uit de tabaksrook het lichaam schade kunnen berokkenen en de cellen in kankercellen kunnen veranderen. Het team van het Technion-Israel Institute of Technology, in Haifa in Israël, kon de effecten van sigarettenrook op kankercellen van de mond reconstrueren. Daarvoor gebruikte men tabaksrook om heel snel duidelijkheid te verkrijgen over het effect op de ontwikkeling van kanker in de mond. Door de kankercellen te observeren, kreeg men heel snel duidelijkheid over de evolutie in de mond. De helft van de monsters van cellen werden blootgesteld aan sigarettenrook en de andere helft aan een mengsel van speeksel en sigarettenrook. Hieruit bleek dat hoe langer de mondcellen werden blootgesteld aan het besmette speeksel, hoe meer de cellen werden beschadigd.

Het lichaam keert zich tegen zichzelf Dr. Nagler Rafi, een van de leidende auteurs van de studie, zei: “De meeste mensen zullen het erg schokkend vinden dat het mengsel van speeksel en rook eigenlijk meer dodelijk is voor cellen in de mond dan sigarettenrook alleen. Maar onze studie toont overduidelijk aan dat van zodra speeksel wordt blootgesteld aan sigarettenrook, het normale gezonde speeksel zijn beschermende eigenschappen meteen verliest. Meer nog: het is een verraderlijke cocktail en het helpt bij de vernietiging van gezonde cellen in de mondholte en de mond. “Sigarettenrook is niet alleen schadelijk op zichzelf, maar het draagt er eveneens toe bij dat het lichaam zich tegen zichzelf keert.” Dr Lesley Walker, directeur verantwoordelijk voor kankerinformatie aan het Cancer Research UK, vertelde onlangs op de BBC: “Dit is een zeer ernstige waarschuwing voor rokers, te weten dat de schade aan het organisme al aanvangt van zodra men begint met het I-SANA nr5

23

Tabaksrook ruïneert het inademen van tabak.” “Voor onderzoekers, heeft de studie ook een dubbele waarde en dat is dat zij niet alleen informatie geeft over het ontstaan van de kankerproblemen in de mond, maar ook hoe we schade aan het lichaam kunnen voorkomen.”

Extra gevaarlijk voor jongeren Een Nederlands onderzoek heeft vorige week aan het licht gebracht dat de verslaving aan sigaretten bij jongeren nog veel sneller gaat dan aanvankelijk gedacht. Vooral de leeftijdscategorie tussen dertien en zeventien jaar is extra kwetsbaar. Door te experimenteren met sigaretten worden jongeren in een mum van tijd afhankelijk. Af en toe eens een sigaretje trekken voor de fun is niet zo onschuldig, want dat is voldoende om snel verslaafd te geraken. Snel stoppen en er wel totaal mee breken, is het enige wat helpt. Daarbij is niet enkel de

verdedigingsmechanisme in de mond

“De prijs van de sigaretten is niet het belangrijkste motief om er mee te stoppen.” motivatie van belang, maar evenzeer de ernst van de verslaving. Uit het onderzoek blijkt trouwens dat pubers het even moeilijk hebben als volwassenen om te stoppen, misschien nog moeilijker soms vanwege de sociale druk. De omgeving is ook daarbij van wezenlijk belang: jongeren van ouders of familieleden die roken, hebben het nog extra moeilijk om te stoppen. In België rookt bijna één derde van de bevolking. Hoewel het roken wordt ontmoedigd door de wetgever die verbiedt dat in restaurants, gemeenschappelijke ruimten, kantoren, scholen enz... nog mag gerookt worden, blijft het aantal rokers ongeveer stabiel. Ze staan liever buiten in de regen voor het restaurant, dan te overwegen het roken op te geven. Onlangs werd de Werelddag Zonder Tabak gehouden en daarom openden talrijke ziekenhuizen hun deuren om

Een goede voorlichting en kennis van de enorme schade die tabak aanricht, is het belangrijkste om gemotiveerd te worden om te stoppen met roken.

24 I-SANA nr5

• 80 tot 90 % van alle sterfgevallen door longkanker • 30 % van alle sterfgevallen door kanker in het algemeen • 80 % van alle sterfgevallen ten gevolge van chronische bronchitis • 20 % van alle sterfgevallen ingevolge cerebro-vasculaire aandoeningen (beroerte, hersenbloeding,...) • 20 tot 25 % van alle sterfgevallen door hartinfarct.

Nicotine verslaaft Tabaksrook bevat bijna 5000 bekende bestanddelen, waarvan er minstens 43 bekend staan als kankerverwekkend. Het beruchtste bestanddeel is de nicotine. Berucht, omdat deze stof verantwoordelijk is voor het verslavende effect van tabak. De nicotine komt via de luchtwegen in het bloed terecht en verspreidt zich in het hele lichaam. Gevolgen: een snellere hartslag, stijging van de bloeddruk, vernauwing van de bloedvaten, geringere eetlust, toename van de cholesterol, verhoogde afbraak van vitamine C en prikkeling van de darmwerking. Het lichaam heeft snel opnieuw behoefte aan nicotine. Vandaar dat op langere termijn pleisters met nicotine geen oplossing bieden. Stoppen begint eigenlijk met een goede motivatie en het vaste voornemen ermee te breken. Daarnaast kunnen hulpmiddelen worden gebruikt, liefst natuurlijke producten zoals Fumexit en natuurlijk ook groepstherapie zoals die door Het Rode Kruis soms worden georganiseerd. Maar best van al zoekt men nietrokende vrienden op die je kan inschakelen of opbellen op het moment dat de aandrang te sterk wordt tijdens de ontwenningsperiode. Maar stoppen is altijd zinvol. Begin er liever vandaag mee dan morgen. Het is nooit te laat.

Stoppen met roken op een natuurlijke manier?

Advertentie

rokers goede raad te geven. Ze konden er hun nicotineverslaving evalueren door middel van een test, waarbij het CO-gehalte van hun longen werd gemeten zodat de biologische leeftijd van de luchtwegen kon worden bepaald. De prijs is helemaal geen argument om te stoppen. Misschien wèl de uitslag van dit onderzoek. En misschien de informatie over mogelijke gevolgen, want wat tabak veroorzaakt, is niet niks:

FUMEXIT STILT DE ROOKHONGER! Hoe werkt Fumexit? Fumexit is een volledig natuurlijk product dat een gunstig effect heeft op de negatieve verschijnselen die bij tabaksontwenning optreden. Zes werkzame planten vormen samen dit unieke product. Ook in dit product vind je alle bijzondere kenmerken van de producten van Fytobell terug. Zo ondersteunen en versterken de de planten elkaar in hun werking. Fumexit Fumexit is hierdoor antioxidatief (terwijl (terwijl roken precies oxiderend is). Bovendien Bovendien vermindert het middel de ontwenningsverschijnselen, ontwenningsverschijnselen, bederft de de smaak van tabak, ondersteunt het zenuwstelsel, zenuwstelsel, en doet de behoefte aan aan nicotine verminderen. En dan is er er natuurlijk ook het psychologisch effect effect van het steeds bij zich hebben van van een mondspray. Er Er is natuurlijk motivering nodig: je je moet wíllen stoppen met roken. Maar Fumexit kan je over de moeilijke moeilijke momenten heen helpen. Verkrijgbaar in de apotheek met CNK-Bestelcode 2186-716 of vraag ernaar in de betere natuurwinkel

Voe l je w el m et fytobell! Meer info op: www.fytobell.be E-mail: [email protected]

Jos van Landuyt

Tel:011/37.19.24

25

Voedingssupplementen zijn geen vervanging voorI-SANA gevarieerde voeding. nr5

i

tic

rij abe erv di

ik or Su ikt vo

o

ch

es

g ok

Maakt de

dingen verteerbaar Dills is een heerlijk fris muntje dat lekker smaakt en elke maaltijd vederlicht afrondt. Dankzij etherische oliën en kruiden geeft het niet enkel een lichter gevoel na het eten, het geeft pit aan elk moeilijk moment van de dag. Een lastige file, een druk programma op kantoor, een moeilijke afspraak: Dills geeft de ziel vleugels en balsemt de sfeer. Een belangrijke ontmoeting? Een frisse adem nodig? Op Dills kun je rekenen. Gezond, lekker, digestief, verfrissend, pittig, heerlijk langdurig van smaak ... Dills is een vriend die van elke last een lust maakt. Ook verkrijgbaar in de apotheek met cnk-bestelcode: 2161-149

Voor meer info: www.dills.be

26 I-SANA nr5

Wat

veroorzaakt explosie van

jeugddiabetes? S

uikerziekte of diabetes wordt als een welvaartsziekte beschouwd. Normalerwijze zou je verwachten dat ze vooral ouderen treft. Omdat in het lichaam van oudere mensen hier en daar wat kan haperen, kunnen ook de eilandjes van Langerhans in de pancreas het laten afweten of niet voldoende insuline produceren. Een en ander heeft te maken met leeftijd, zwaarlijvigheid, dieet, gebrek aan beweging en familiale antecedenten. De voeding aanpassen, meer bewegen en vooral zwaarlijvigheid voorkomen of behandelen, is daarvoor een oplossing. Het probleem is evenwel dat steeds meer jongeren het slachtoffer worden van diabetes, type 1 zoals dat wordt genoemd. Over de oorzaak daarvan is men het nog altijd niet eens, hoewel hier genetische factoren niet uit te sluiten zijn. Toch worden de Westerse voeding en het geneeskundig gedrag met de vinger gewezen.

I-SANA nr5

27

Is te veel melk drinken en te vroeg multivaccineren

nadelig? nadelig? nadelig? nadelig?

Opvallend is inderdaad dat steeds meer jongeren en zelfs heel jonge kinderen al het slachtoffer kunnen worden van diabetes type 1. Een dergelijk probleem weegt niet alleen op hun actuele gezondheid, maar legt ook een zware hypotheek op hun toekomst. Ze moeten hoogste discipline nastreven in gedrag en voeding en zeker goed gedoseerde medicijnen nemen, hun leven lang. De vraag is evenwel, hoe is het zover kunnen komen? Wat mag de oorzaak dan wel zijn van deze plotse toename die we de jongste jaren zien.

Vaccinatie?

In elk geval moet worden voorkomen dat de jeugd sedentair wordt, niet meer beweegt en te zwaarlijvig wordt. Ook daar ligt een mogelijke oorzaak van diabetes.

28 I-SANA nr5

Uit een studie van Dr. Classen in Finland blijkt dat het drinken van grote hoeveelheden koemelk in de jeugd tot een ontspoorde afweerreactie tegen de eilandjes van Langerhans in de pancreas kan leiden. Het zijn precies de eilandjes van Langerhans waar de insuline wordt geproduceerd. Als er een broer of zus in het gezin is die al het slachtoffer werd van suikerziekte, blijkt dat wie een halve liter koemelk per dag drinkt, vijf keer meer kans heeft op jeugddiabetes dan kinderen die veel minder koemelk drinken. Borstvoeding blijkt deze kans aanzienlijk te verkleinen, maar men heeft er nog geen uitleg voor, evenmin als men reeds een uitleg kon geven over het feit waarom koemelk de vatbaarheid voor diabetes bij jongeren kan vergroten. Volgens Dr. Virtanen van de universiteit van Tampere zou het best kunnen dat koemelk het immuunsysteem tegen zijn eigen cellen keert door de insulineproducerende cellen aan te vallen. Dit onderzoek wordt door andere wetenschappers in twijfel getrokken. Dr. Barthelow en Dr. Classen zijn van mening dat het vooral vaccinaties zijn en vooral

Natuurlijke middelen tegen examenstress

H

Grote hoeveelheden melk drinken tijdens de jeugd en multivaccins worden in verband gebracht met het toenemend aantal jeugddiabetes. de multivaccins die zich agressief tegen de eigen lichaamscellen gaan keren. In de New Zealand Medical, een medisch blad in Australië stond te lezen dat na een massale vaccinatiecampagne tegen hepatitis B, bij baby’s van zes weken en ouder, het aantal gevallen van diabetes type 1 met meer dan zestig percent was gestegen. Polyvaccinatie blijkt volgens deze artsen op zo’n jonge leeftijd dus NIET alleen maar voordelen te hebben. Volgens Dr. Classen zijn verschillende vaccinaties zoals die tegen hepatitis B, en bof, rode hond en mazelen, in verband gebracht met het toenemende risico op diabetes type 1. Deze gegevens worden thans op grote schaal onderzocht bij Amerikaanse mariniers. De uitslag van deze studie wordt eerlang verwacht.

Jos van Landuyt

et is weer zover: De examentijd is zowel voor de ouders als voor studenten en leerlingen een heel moeilijke tijd. Niet enkel vanwege het slaagrisico, maar omdat het extra veel van de zenuwen van iedereen in het gezin vraagt. Ouders zijn bezorgd over de gezondheid en voor de slaagkansen van hun kinderen, terwijl de leerlingen of studenten zelf erg gebukt gaan onder de spanning. Bij sommigen slaan de stoppen door. Ze kunnen niet meer eten, of slapen en nadien missen ze elke concentratie. Gevolg: wellicht een fiasco. Voor sommigen is dat zo dramatisch dat ze er ziek van worden, of zelfs helemaal door het lint gaan. Maar ook werksituaties in een steeds moeilijker wordende maatschappij veroorzaken van langsom meer stress. Sommigen slikken sterke middelen, maar krijgen daar vaak de weerslag van. Gelukkig bestaan er ook interessante natuurlijke middelen die studenten en managers kunnen helpen in stress-

volle periodes. Stress bij studenten is vaak het gevolg van verkeerde planning en aanpak. Men ziet dikwijls te laat in, dat men er te laat aan begonnen is. Jammer, want verloren tijd kan je niet inhalen. Dus begint men dag en nacht te „blokken”. Of dat iets uithaalt? Men krijgt het lastiger om te eten, het slaapritme is gestoord, en... als men dan toch over de boeken hangt, begint men af en toe in te dommelen. Dus slikt men een pilletje om wakker te blijven, ook ’s nachts. Of er worden liters koffie gedronken en het eetmaal wordt vervangen door chips en chocolade. Tot het examen komt en een black-out onvermijdelijk is. Het is alsof een voorhamer het geheugen aan scherven heeft geklopt. En dan ontstaan stress en faalangst. Stress heeft iedereen wel eens... maar als je de signalen tijdig merkt, hoeven er geen blijvende gevolgen te zijn. Het is een ziekte van de tijd voor het merendeel van de bevolking. En daar kun je iets aan doen met een paar goede natuurlijke middelen.

Welke planten helpen?

Men vindt deze plant ook bv. In Avenabell.

Er zijn gelukkig heel wat planten die een gunstige uitwerking hebben op het zenuwstelsel, daarom van groot nut kunnen zijn in periodes van stress, terwijl ze het lichaam sparen en geen nadeel berokkenen op termijn.

AVENA SATIVA: De bloeiende

haverplant. Werkt sedatief of rustgevend. Het versterkt het zenuwstelsel. De plant geeft weldadige ontspanning van het TOTALE zenuwstelsel. Is een gezond slaapmiddel, zenuwkalmerend middel. Het kan bij nervositeit langdurig worden toegepast zonder dat er gewenning, verslaving of onthoudingsverschijnselen optreden.

HYPERICUM PERFORATUM: Sint-Janskruid is een goed

alternatief voor synthetische antidepressiemiddelen. Hyperibell wordt gebruikt als antidepressivum.

PASSIFLORA INCARNATA: De passiebloem is een sedatief

middel. Ze vermindert de verhoogde spanning van het gladde spierweefsel. Ze bevordert de ontspanning. Het is een breed werkend middel tegen onrust en nervositeit. De patiënt wordt er niet afhankelijk van. Passibell is ideaal voor de student! Hans de Groot I-SANA nr5

29

De nachtmerrie van elke toerist

Diarree op vakantie Een van de meest voorkomende problemen op reis is diarree. Het is nochtans een nachtmerrie van elke toerist, want het kan een groot stuk, zoniet helemaal, je vakantie verbrodden. En toch kan je dat voorkomen of snel en ongevaarlijk verhelpen.

E

r zijn haast geen toeristen die niet eens getroffen worden door reisdiarree, de vermaledijde “turista”. Het probleem hoeft niet altijd veroorzaakt te worden door een besmetting met bacteriën, virussen, salmonella, maar het kan ook gewoon het gevolg zijn van een wijziging in het dieet. Aangezien de mens een gewoontemachine is, reageert hij vaak snel en kordaat op de minste wijziging van zijn normaal patroon. Ons slecht westers dieet bevat veel dierlijke vetten. Trekken we naar de middellandse zee, dan worden we daar al geconfronteerd met flinke porties olijfolie, veel groenten en vruchten. Gevolg: er komen meer vezels in het dieet en de olijfolie zorgt voor een goede smering van de darmen... men moet de eerste dagen meer dan gewoonlijk naar het toilet, hoewel er geen besmetting in het spel is. Maar op reis is dat niet comfortabel.

Besmetting verhelpen

Bij een besmetting is het verschillend en moet je al te vaak naar het toilet met soms spuitende diarree, is er ook buikpijn en voel je je ziek worden. Bij dieetgebonden diarree is er gewoon wat meer ontlasting die ook minder gebonden kan zijn. Natuurlijk kan men zich ook goed behelpen met de middelen „op grootmoeders wijze”. Rijstwater van witte gekookte rijst, witte beschuit helpen diaree te stoppen. Ook geraspte en bruin geworden appel, geplette banaan en bosbessen, vanwege de tannines die erin zitten. Looistoffen werken trouwens adstringerend, ze verminderen de peristaltiek, of de voortstuwende activiteit van de ingewanden. Het bloed waarmee de darmwand doorbloed wordt, verliest veel water, de poriën gaan meer dicht en diarree is niets anders dan waterverlies. Ook langdurig getrokken zwarte thee is een goed middel tegen diarree, omdat de looistoffen vrijkomen als zwarte thee voldoende lang getrokken heeft (zeker tien minuten). De tannines in rode wijn zijn dan ook van toepassing. De combinatie van de zuiderlingen is eigenlijk goed uitgebalanceerd: ze gebruiken olijfolie en ook rode wijn. Het ene compenseert het andere. Het is dus goed het hele dieet van de plaats waar men vertoeft over te nemen, anders kan men problemen krijgen.” En natuurlijk is het altijd verstandig een goed probioticum mee te nemen met darmvriendelijke bacteriën zoals bijvoorbeeld in Digesbiose. Deze miljoenen “goedaardige beestjes” kunnen je dan goed van pas komen.

30 I-SANA nr5

Jos van Landuyt

Waarom voelen chocoladesnoepers zich gelukkiger?

Donkere chocolade ook tegen stress en depressie

l voor e w s e Ki rvrije suike re e donk de ola choc

In een van onze vorige uitgaven was er hoopvol nieuws voor chocoladefans: donkere chocolade had een bloeddrukverlagend effect. Het is wel geen geneesmiddel en de resultaten zijn geen wonder, maar wie af en toe een reepje donkere chocolade at, verkreeg daardoor een gunstig effect op harten bloedvaten en op de bloeddruk, op voorwaarde dat het totale caloriepakket niet verhoogd werd. Maar er is nog meer goed nieuws vanwege de donkere chocolade. De donkere chocolade dankt zijn goede eigenschappen aan de polyfenolen, die ook in rode wijn zitten en in groene thee, anti-oxidanten die een gunstige invloed hebben op het “vangen” van vrije radicalen. Kortom een gezondheidsbom dus...

V

roeger werd chocolade met een scheef oog bekeken. Het was calorierijk, vet, een belasting voor de lever en nadelig voor hart en bloedvaten, zo dacht men. Daar is men recent toch heel anders gaan over denken, want het was niet zozeer de chocolade - toch afkomstig van een cacaonoot - die verantwoordelijk moet worden geacht voor de nadelige eigenschappen, maar wel het toegevoegde vet, de suiker en de melkpoeders die in bepaalde soorten chocolade aanwezig waren. Daarentegen beschikt de zogenaamde zwarte chocolade over bijzondere eigenschappen die de gezondheid bevorderen. Die eigenschap danken we aan de polyfenolen. Dat zijn anti-oxidanten die we ook aantreffen in

“Donkere chocolade maakt in de hersenen endorfines vrij, waardoor we ons gelukkiger voelen na het eten van chocolade.” rode wijn en in groene thee. Bovendien bevat zwarte chocolade ook fytosterolen die de slechte cholesterol kunnen verminderen en daardoor ook de kans op trombose en infarct via het afremmen van de bloedklontering, doen afnemen. Op die manier worden zowel hart als bloedvaten en hersenen beschermd. Alsof de kwaliteiten van chocolade nog niet voldoende overtuigen, zijn er nieuwe bewijsmaterialen opgedoken waaruit blijkt dat chocolade ons ook gelukkiger kan maken, letterlijk dan. Vooral de zeer donkere chocolade (meer dan 70 percent cacaobestanddelen) produceert ook endorfines in de hersenen. Deze stoffen worden eveneens geproduceerd als we ons goed voelen, ook bij goede sportprestaties bijvoorbeeld. Gebleken is dat joggers tijdens het lopen meer endorfine produceren dan mensen die op hun stoel blijven zitten. Vandaar is ook het verslavende karakter van bepaalde sportbezigheden te verklaren. Endorfines kunnen ook mensen die blootgesteld worden aan extreme stresstoestanden goed helpen. Uit Amerikaanse studies is trouwens gebleken dat

mensen die elke week een kleine hoeveelheid zeer donkere chocolade eten, over het algemeen gelukkiger en meer tevreden zijn over hun leven, dan mensen die geen chocolade eten of lusten. Daarentegen zou te veel chocolade eten dan weer negatief uitpakken voor de gezondheid en de goede eigenschappen teniet doen. Een kleine portie per week volstaat om te kunnen profiteren van deze goede eigenschappen.

De juiste energiebron is belangrijk Zoals we vorige keer hebben geschreven is het matig consumeren van donkere chocolade ook goed voor de bloeddruk. Dus geen reden om het geliefkoosde snoepje te laten. Er werden meer dan 19.000 mensen onderzocht en het rapport daaromtrent verscheen in de European Heart Journal. Wie een reep donkere chocolade per week at, had over het algemeen een lagere bloeddruk dan mensen die helemaal geen chocolade aten, of zij die er teveel van snoepten. Vooral suikerrijke snoep is te mijden. Suiker

“Donkere chocolade bevat naast polyfenolen ook fytosterolen en is dus gezond voor hart en bloedvaten.” levert wel energie, maar zorgt er tegelijk voor dat het bloedsuikergehalte in het bloed pieken en dalen vertoont. Bovendien wordt de pancreas onder druk gezet en kunnen de bloedvetwaarden ook stijgen. Wie veel suikerrijke snoep of frisdrank gebruikt heeft doorgaans een hogere triglyceridenwaarde. Eén reepje zeer donkere chocolade per week volstaat om het risico op harten vaatziekten met ongeveer 40 percent te doen dalen. Wie daarenboven voldoende fruit en groenten eet, heeft alle redenen om hoopvol de toekomst van zijn gezondheid tegemoet te zien.

Stolling Chocolade blijkt er net als aspirine ook voor te zorgen dat bloed minder makkelijk stolt. Vloeibaarder bloed verkleint het risico dat aderen verstopt raken. Toch werkt de bruinkleurige delicatesse niet zo goed als bloedverdunner als aspirine. Bovendien kunnen vet en suiker in chocolade de positieve effecten deels ongedaan maken. Maar donkere chocolade mag weer en is bovendien gezond! Jan van Gendt

I-SANA nr5

31

Probioticum verhoogt levenskwaliteit

Yoghurt verbetert immuunsysteem van ouderen Het immuunsysteem bepaalt in hoge mate onze respons tegenover schadelijke indringers in het organisme, maar ook onze afweer tegen ziekten zoals reuma, MS, allergie enz... die we auto-immuunziekten noemen. Het darmmilieu speelt een belangrijke rol in de opbouw van dat immuunsysteem of weerstand. Gezonde darmen staan voor een sterke weerstand en dus kunnen we heel wat aanvallen en ongemakken, maar ook ziekten de baas: met andere woorden, het lichaam bouwt daarmee aan zijn eigen verdediging. Sommige producten, medicijnen, en gewoonten plegen een aanslag op die weerstand doordat ze het bacterieleven in de darmen verstoren: ze zadelen het lichaam met een slechte flora op. Dat kan worden verholpen door het lichaam weer goede bacteriën ter beschikking te stellen, waarmee aan die weerstand kan worden gebouwd.

32 I-SANA nr5

I

n dat verband zijn al talrijke proefnemingen gedaan om na te gaan wat de invloed is van het darmmilieu op de gezondheid. Mensen met een gezonde flora worden minder vaak ziek en dikwijls is het lichaam in staat zelf zijn verdediging te organiseren. Ook bij allergiepatiënten en mensen die vaak verkouden zijn, merkt men een verziekte darmflora op. Daar kan natuurlijk iets aan gedaan worden en dat werd bewezen door proefnemingen aan de universiteit van NieuwZeeland.

Goede darmflora?

Advertentie

Voedingssupplement is nuttig tijdens periodes van allergie, verzwakte weerstand en na gebruik van antibiotica

Digesbiose helpt! Weinigen hebben een goede darmflora. Onaangepaste voeding en verkeerd medicijngebruik brengen ongunstige kiemen in het darmkanaal. Huidproblemen, overgevoeligheid voor stoffen, slechte adem, te snelle stoelgang, maar ook problemen met de weerstand kunnen worden verholpen door probiotica of goede darmbacteriën. Digesbiose heeft miljarden goede kiemen en bevordert een goede darmflora. Je knapt er steeds meer van op!

Lactobacillen Aan de universiteit van Massey in NieuwZeeland werden proefnemingen gedaan met een dertigtal vrijwilligers in de leeftijd van 63 tot 85 jaar. Men wou de invloed van lactobacillen op het immuunsysteem nagaan. De studie verliep in drie fasen die telkens één week duurden. De eerste week werd aan de proefpersonen gevraagd dagelijks 200 ml magere melk te drinken. De tweede week werd de magere melk vervangen door yoghurt of een magere melk waaraan de lactobacillus bifidus werd toegevoegd. De derde week ging het weer om magere melk. Tegelijk werd op het einde van elke fase een bloedstaal genomen om de effectiviteit van de bifidusbacterie of het „probioticum” te controleren. Uit de rapporten bleek dat het probioticum bifidus, dat ook in magere yoghurt aanwezig is, het aantal T-lymfocyten doet stijgen en dat de macrofagen (de soldaten in de witte bloedlichaampjes die schadelijke indringers zoals virussen en bacteriën moeten liquideren) veel actiever zijn. Als ze enkel magere melk gebruikten, zag men deze toename van de immuniteit niet optreden. Een yoghurtje als dessert is dus heel gezond! Maar ook een voedingssupplement met probiotica kan bijzonder worden aanbevolen, zowel in tijden van allergie als bij een verzwakt immuunsysteem of als preventieve maatregel. Uiteraard om de ongemakken van antibioticagebruik te verhelpen, is een probioticum zeker op zijn plaats. Hans de Groot

Voel je wel met FYTOBELL www.fytobell.be Capsules 100 stuks Verkrijgbaar bij de apotheek in 50 capsules met CNK bestelcode: 1785-179 of 100 capsules met CNK bestelcode: 1752-278. Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.


Advertentie

Spijsverteringsstoornis?

CARDUBELL helpt! De belangrijkste lichaamsfilter onder de rechter ribbenboog is een echt laboratorium dat in zijn ontgiftingswerk en de vertering van vetten best een steuntje kan gebruiken. Cardubell bevat ondermeer mariadistel en artisjok, bekend vanwege hun bijzondere kracht om onze lichaamsfilter in optimale staat te brengen en te houden. Gebruik het ook als je een vol gevoel na de maaltijd hebt, zo bekom je een goed ontgiftingsorgaan en houd je je lichaamslaboratorium optimaal!

Voe l je w el m et fytobell! www.fytobell.be


Druppels 100 ml Verkrijgbaar bij de apotheek in 100 ml met CNK bestelcode: 1744-267. Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.

34 I-SANA nr5

Vooral jonge mensen worden het slachtoffer van auto-immuunziekte multiple sclerose

Stimuleert rookworst het ontstaan van MS? Multiple sclerose, afgekort als MS is nog altijd een erg gevreesd probleem dat vooral jong volwassenen treft. Het is een evoluerende ziekte die als een auto-immuunprobleem wordt beschouwd, die de levenskwaliteit fel kan doen achteruitgaan. Het is in ons land één van de meest voorkomende neurologische aandoeningen die vooral jongere mensen treffen. In België zijn er ongeveer 10.000 patiënten. De vraag is vooral: door wat wordt het veroorzaakt en wat kunnen we er aan doen?

D

Gerookte vleeswaren blijken agressief te zijn in verband met het ontstaan van autoimmuunziekten.

e echte oorzaak van MS is nog altijd niet goed gedefinieerd, maar wel weet men dat het bij deze auto-immuunziekte een afbraak van de myelineomhulsels van de zenuwbanen betreft. Dit proces wordt demyelinisatie genoemd. Er kan mogelijks een genetische factor zijn, maar de omgevingsfactoren

“MS treft vooral jongere mensen. Het probleem beïnvloedt fel het comfort van het leven.” van voeding, toxische elementen en infecties kunnen beslist ook een rol spelen. Het is niet altijd gemakkelijk om de diagnose te stellen, omdat veel van de symptomen ook bij andere minder onschuldige kwalen kunnen voorkomen. Soms begint het met de gevoelloosheid van een teen, of een voet, of een probleem aan de ogen, wegvallen van deelbeelden in het gezichtsveld, of de afwezigheid van een reflex, of een samengaan van verschillende factoren. De verschijnselen zijn ook niet bij elke patiënt dezelfde en de behandeling zal dus ook individueel worden aangepast al naargelang de noden van de patiënt.

Opgepast met rookvlees Af en toe komt er toch wat informatie na een of ander onderzoek. Zo is uit een onderzoek in een gespecialiseerd ziekenhuis in het Duitse Darmstadt gebleken dat wie in zijn jeugd veel rookworst heeft gegeten, hiermee zijn risico vergroot om op latere leeftijd de autoimmuunziekte multiple sclerose te ontwikkelen. Dr. Marcel Geilenkeuser onderzocht 177 MS-patiënten en vergeleek een honderdtal gezonde personen en hun eetgewoonten. De hoeveelheid koude en warme gerechten werden afgewogen en de inhoud werd vergeleken. Ook voedingsmiddelen zoals boter, havervlokken, koud gerookt vlees en gerookte worst werden in kaart gebracht. Volgens de onderzoekers bleek er een relatie te bestaan tussen de hoeveelheid gerookte producten die werden gegeten en het ontstaan van MS. Dr. Geilenkeuser beweerde dat vooral warme gerookte worst en dierlijke vetten, onafhankelijk van elkaar, het risico verhogen. Deze bevindingen lijken vroegere gedane studies te bevestigen dat gerookt vlees het ontstaan van autoimmuunziekten in de hand kan werken. De nitraten en nitrieten waarmee het vlees wordt behandeld vooraleer de producten in de rookovens worden gebracht, binden zich in de rook tot nitrofenolen die nadelig zijn in verband met het ontstaan van auto-immuunziekten. Jos van Landuyt I-SANA nr5

35

Waar moet je op letten bij vetten?

Sterk frituren veroorzaakt

beroer Ons vetzuurprofiel zegt iets over onze gezondheid. Eskimo’s die nochtans veel vetten verorberen, kennen weinig of geen hartinfarcten. Pas op het moment als ze de westerse voedingsgewoonten aannemen, krijgen ze te maken met dezelfde problemen. De typisch Amerikaanse en westerse kost: vette frieten, hamburgers, gesmolten kaas, mayonaise, frisdranken met veel suikers en fosforzuur, plegen een aanslag op ons gezondheidspotentieel. Maar ook het sterk verhitten van oliën is erg gevaarlijk en belastend voor onze gezondheid.

36 I-SANA nr5

VEEL JONGEREN HEBBEN EEN SLECHT VETZUURPROFIEL

J

te

Transvet is een gevaarlijke killer. Die ontstaan als meervoudige onverzadigde vetten sterk worden verhit.

Verhitte oliën, vooral als ze langdurig worden verhit en opnieuw worden gebruikt, veroorzaken samenklontering van de bloedplaatjes en kunnen dus beroerte en hartinfarct in de hand werken.

ongeren die heel veel vet eten, hebben vaak een biologische leeftijd die tien tot vijftien jaar ouder is dan hun werkelijke leeftijd. Hun vetzuurprofiel is dan ook erg nadelig. Ze eten te veel verzadigd vet en ook te veel verborgen transvet. Hoe herken je dat? Alle industriële gebakjes, alle koekjes en snoep, bevatten transvet. Hoe kun je dat vermijden? Zo weinig mogelijk industrieel bereide kost en zo weinig mogelijk gehydrogeneerde producten, dus ook geen margarines die gehydrogeneerd werden: dat betekent dat oliën van plantaardige oorsprong die normaal vloeibaar zijn, een bewerking hebben ondergaan om in vaste vorm te kunnen worden gebruikt.

Opgepast met verhitten Sterk verhitten van oliën, zelfs plantaardige oliën lijkt niet gunstig te zijn voor de gezondheid en laat in vitro (in laboonderzoek) een verhoogde samenklontering van rode bloedcellen zien. In het instituut voor Neurologie en Genetica werd door Dr. Ioannis Patrikios specifiek onderzoek gedaan naar de invloed van plantaardige oliën op het bloed bij de mens. Alle oliën die op 100 graden werden verhit en 24 uur aan de lucht werden blootgesteld, gaven eenzelfde reactie: ze veroorzaakten een samenklontering van de menselijke rode bloedcellen in het laboratorium. Oliën zoals zonnebloemolie, maïs- en olijfolie die niet werden verhit, gaven deze negatieve effecten niet. Normaal worden deze oliën niet gedurende een zo lange tijd verhit in normale keukenomstandigheden, maar dat gebeurt wel in industriële bereidingen en bij het frituren van producten zoals chips, frieten, en het maken van koekjes, kroketten enz... Dr. Patrikios heeft bovendien aangetoond dat het opnieuw gebruiken en verhitten van deze olie nog nadeliger is, omdat nog meer oliezuurpolymeren vrijkomen die een zeer oxidatieve werking hebben in de bloedvaten: er worden massa’s vrije radicalen neergezet en bovendien vergroot het risico op trombussen: hartinfarct en hersenberoerte komen daardoor meer voor. Jan van Bercken I-SANA nr5

37

Ook gevaarlijk voor harten vaatziekten

Meer pancreaskanke In zijn angst om vetzucht te ontlopen, is de mens op zoek gegaan naar alternatieven om toch zoet te kunnen snoepen en er geen gevolgen op de weegschaal van te zien. Ook diabetespatiënten vonden het fijn dat een zoetmiddel kon worden gebruikt dat niet door insuline moest worden afgebroken. En dus ging men volop “genieten” van fructose. Niet de fructose die van fruit afkomstig was, maar wel in de fabriek gemaakt werd uit glucose. Het antwoord was: fructose heeft een lage glycemische index en dat is toch fijn... Maar de grote vraag was: is dat allemaal wel zo gezond? Want steeds meer artsen gingen waarschuwen voor de gevaren van fructose in verband met het toenemende risico op harten vaataandoeningen. Maar nu kwam er nog een sterkere waarschuwing bij: fructose is niet zo onschuldig voor de pancreas!

Door fructose verhoogt niet enkel de kans op harten vaataandoeningen, maar ook op kanker van de pancreas.

38 I-SANA nr5

er door FRUCTOSE

Fructose heeft een lage glycemische index, maar vergroot het risico op pancreaskanker met de factor drie.

Dieetproducten met fructose geven patiënten vals gevoel van veiligheid en gezondheid

T

erecht zijn we bang van geraffineerde suikers. Bovendien is het listige dat ze overal verborgen zitten waar je ze niet vermoedt: zelfs in kanten klaarsoepen, in sausen, in mosterd, in gebak enz... Geraffineerde suikers worden in verband gebracht met overgewicht en de toename aan harten vaatziekten en uiteraard de uitputting van de pancreas en dus diabetes. De voedingsindustrie vond er wat op: fructose. Ze haalde die niet uit vruchten, maar uit glucose. Professor Martijn Katan hoogleraar aan de universiteit van Wageningen en lid van de beraadsgroep Voeding van de Gezondheidsraad vindt dat er een groot verschil is tussen wetenschappelijke juistheid en voedingsadviezen die vaak door sensatiemakers en would-be wetenschappers worden verkondigd. Hij vindt het inderdaad

juist dat fructose een glycemisch lage index geeft, zodat het in veel dieetproducten wordt verwerkt en dus ook wordt gepropageerd voor suikerpatiënten. Er zijn zelfs veel frisdranken op de markt met fructose en dus een lage glycemische index. Maar wat men er niet bij zegt, aldus prof. Katan, is dat het inmiddels bekend is, dat vrouwen die veel fructose consumeren, omdat ze denken dat dit gezonder is, een driemaal hogere kans op alvleesklierkanker (pancreaskanker) hebben. Dat het kind met het badwater wordt weggegooid, zal je maar zelden horen... en dus wordt er verder op grote schaal fructose geconsumeerd en aan allerlei dieetproducten toegevoegd. „De gevolgen op termijn zullen desastreus zijn”, aldus de prof. Jos van Landuyt

I-SANA nr5

39

SUIKER verhoogt risico op hartaanval Gemiddeld gebruiken we 25 koffielepels suiker per dag!

H

oewel de meeste cholesterol door het lichaam in de lever zelf wordt aangemaakt, speelt de voeding toch ook een grote rol in de totale hoeveelheid cholesterol die in het bloed circuleert. Vooral de LDL of slechte cholesterol kan problemen met de bloedvaten veroorzaken en daardoor hartproblemen in de hand werken. Vernauwde bloedvaten kan je beter voorkomen door een gezond en juist dieet te volgen en voldoende te bewegen en eigenlijk is dat niet zo moeilijk. Er wordt in eerste instantie aan harde vetten gedacht, maar transvetten zijn nog gevaarlijker en volgens recente gegevens wordt vooral suiker als boosdoener over het hoofd gezien. Uit onderzoek blijkt dat mensen die veel suiker gebruiken ook hoge cholesterolwaarden hebben. Bovendien blijkt suiker ook een negatief effect te hebben op de HDL-waarden, de goede cholesterol, zodat het risico op harten vaatproblemen bij hen toeneemt. En... je hebt er geen idee van waar overal suiker in wordt gebruikt en wordt aan toegevoegd. 40 I-SANA nr5

Suiker schrappen zou een goede oplossing zijn voor wie zijn hart en bloedvaten wil sparen, maar het is geen eenvoudige opdracht. Suiker zit namelijk op vele plaatsen verborgen: van frisdranken tot kanten klaarsoepen, zelfs mosterd, ketchup, pickles en mayonaise kunnen suiker bevatten. Het is dus niet enkel in snoep, gebak en koekjes. Suiker wordt ook aan bereide vleeswaren toegevoegd en dus is het van belang het etiket grondig te lezen. Dat is noodzakelijk als we weten dat de gemiddelde Belg en Nederlander ongeveer 20 tot 25 koffielepels suiker per dag eet, verborgen in allerlei producten. Het is niet deze hoeveelheid die iemand in zijn koffie of thee oplost, maar het zijn wel erg grote hoeveelheden die overal verborgen zitten. Volgens de aan-

bevolen maximale dosis is dat driemaal te veel: ons dieet zou beperkt moeten zijn tot maximum negen koffielepels per dag voor mannen en zes voor de vrouwen. Daarenboven heeft men vastgesteld dat wie veel suiker gebruikt, gewoonlijk een ongezondere levensstijl heeft: minder bewegen, teveel eten, geraffineerde kost gebruiken en eenzijdig eten met veel vet en zoetigheden. Het beste is om alles zo vers mogelijk te kopen en het voedsel zelf te bereiden, dan weet je wat er aan toegevoegd is. Vroeger ging men er van uit dat vooral zout nadelig was voor hart en bloedvaten. Teveel zout is wel niet goed voor de bloeddruk, maar in feite is suiker een veel grotere

Uiteraard zijn snoep, koekjes en gebak grote leveranciers van suiker. I-SANA nr5

41

Verborgen suikers verhoverhogen cholesterol en triglyceriden Kant-en-klare maaltijden bevatten, doorgaans veel suiker, zelfs soepen uit blik.

in bloed

de de invloed van de voeding op de lipidenbalans in het bloed bij meer dan 6000 volwassen personen, meestal ouders van kinderen die op consultatie kwamen. De tests verliepen tussen 1999 en 2006, terwijl de daaropvolgende jaren de gegevens werden geanalyseerd Bloedvetten en verwerkt. Thans werden Een recente stude resultaten die vond plaats daarvan gerapaan de US Emory porteerd. School of MediUit het rapcine, een uniport bleek dat versiteit gesommige testspecialiseerd in Niet alleen vetten, ook suiker heeft personen een kindergeneeshet gemunt op hart en bloedvaten. gemiddelde van kunde. Dr. Miriam 46 koffielepels Vos, hoogleraar suiker per dag in de pediatrie was verorberden, verwerkt en verborco-auteur van een werk over de invloed van suiker op het lipidenge- gen in allerlei producten. Personen met het laagste getal, verbruikten halte van het bloed. Ze analyseerboosdoener en dat hebben we niet altijd in de gaten, vooral niet omdat we er gewend zijn aan geraakt dat alles zoeter smaakt. Kant-enklare maaltijden en blikvoedsel kunnen dus maar beter vervangen worden door zelf bereide, verse maaltijden.

42 I-SANA nr5

Veel mensen vermoeden niet in welke producten allemaal suiker verwerkt werd.

niveau en bovendien was hun HDLcholesterol lager, wat een bijkomende slechte zaak was. Net als het eten van dierlijke harde vetten, geharde plantaardige vetten zoals transvetten, kan suiker het triglycerideniveau van het bloed gevaarlijk verhogen, evenals de slechte cholesterol, terwijl de goede cholesterol verlaagd wordt: allemaal weinig fraaie resultaten vooral door het eten van suiker, aldus prof. Vos. Volgens deze arts is het dus van belang dat iedereen op een redelijke termijn zijn suikerverbruik controleert en desgevallend vermindert om op die manier zijn hart en bloedvaten te sparen. Jos van Landuyt

Advertentie

amper 3 theelepels per dag. De studie werd gepubliceerd in de Journal of the American Medical Association. Daarin werd geconcludeerd dat mensen die meer suiker aten, een hoger risico op harten vaatziekten vertoonden, dan zij die matig omsprongen met suiker. Ze hadden een hoger triglyceride-

ESCHOLCIN VAN FYTOBELL...

voor een goede nachtrust De helft van de volwassenen slaapt slecht. Dat bedreigt de complete gezondheid, ook van de tikker. Een goede nachtrust is van levensbelang. Een natuurlijk middel op basis van ondermeer Eschscholtzia, Passiflora en Tilia veroorzaakt geen gewenning maar heeft wel een positief effect op het natuurlijke ritme Druppels 100 ml en de belangrijke REMslaap: Escholcin en je slaapt weer als een roos!

Verkrijgbaar in de apotheek met cnk-bestelcode: 1744-309 of vraag ernaar in de betere natuurwinkel. Meer info? www.fytobell.be

Voel je wel met fytobell!

I-SANA nr5

43

De groene vingers van Ivo Pauwels Ivo Pauwels, een gerenommeerd natuurkenner, auteur en groen-journalist verzorgt elke maand een aantal schitterende rubrieken in i-Sana.

Het boek “Composteren en kringlooptuinieren” van Ivo Pauwels, kan je extra voordelig ook via i-Sana bestellen. zie blz 46

HEKSENKRUIDEN: GRUWEL EN ILLUSIE Er zijn honderden tuinplanten en onkruiden waarover wat te vertellen valt. Over doornappel, bilzekruid, wolfskers en andere giftige heksenkruiden kun je hele romans schrijven: de verhalen spreken sterk tot de verbeelding. Ze zijn huiveringwekkend en getuigen van gevaarlijke vooroordelen en menselijke oerangst.

I

n de vroege middeleeuwen woonden er in onze contreien vroede vrouwen, hexa’s genaamd, die in de bossen in gemeenschappen leefden en oude kennis bewaarden en doorgaven. Ze waren vertrouwd met de natuur, leerden van de dieren en gebruikten kruiden om de kwalen van het lichaam te genezen. Zelfs voor hartenpijn hadden ze liefdesdrankjes als medicijn. Ze genoten ontzag en achting, ook van de eerste christen monniken. Maar toen de abdijen de wouden begonnen te ontginnen, werden de hexa’s teruggedreven. In kloosters en abdijen waren boeken heilig. Boekenwijsheid en monnikenwerk verdrong vrouwelijke intuïtie en verbeeldingskracht. Vanaf dan werden de toveressen gevreesd en geschuwd. Op het eind van de middeleeuwen wordt de vrouw langzamerhand aanzien als bron van alle kwaad. In de zo geroemde Renaissance was het hek van de dam. De heksenjacht kon beginnen.

44 I-SANA nr5

Uit de onrijpe zaaddozen van de slaapbol of maankop, Papaver somniferum wordt opium gewonnen. De maankop behoorde niet voor niets tot de heksenkruiden.

De witte bloempjes van zwarte nachtschade, Solanum nigrum, gelijken op die van de aardappel waarmee de plant een nauwe verwantschap heeft.

OPGEPAST VOOR GIFTIGE PLANTEN EN KRUIDEN IN JE TUIN Duivelse liefde

Waterproef en heksenwaag

In de zestiende eeuw brak de dijk van het gezond verstand: iedereen geloofde in heksen en er ontstond een heksenwaan die miljoenen levens kostte. Zelfs vermeende heksen waanden zich een heks en wie niet in heksen geloofde, was er uiteraard zelf één. En daarmee was de duivelse cirkel van collectieve waanzin rond. In de veertiende eeuw had Filips de Schone al een complot van de duivel verijdeld en zijn tegenstanders, de ridders van de tempeliersorde, ontmaskerd als handlangers van de duivel. Ze werden gruwelijk afgeslacht. Het was maar een voorgerechtje van wat de Renaissance in petto had. De perverse paus Innocentius VIII vaardigde een bul uit waarin hij gewaagde van een netwerk van duivelvereerders, minnaars en minnaressen van de duivel, die “door misdaden en gruwelen de dracht van zwangere vrouwen, het jongen van het vee, de vruchtbaarheid der aarde, van de wijndruiven en van de fruitbomen belemmeren...”

Om na te gaan of de verdachte vrouw een heks was, gaf de waterproef uitsluitsel. De vermeende heks werd met de duimen aan de tenen gebonden en ruggelings aan een touw in het water neergelaten. Als ze bleef drijven was ze een heks: zelfs het water stootte haar af! Vaak werd er geknoeid met de proef want tegen de duivel was alles veroorloofd. Beulen folterden haar tot ze bekende en de namen van andere heksen noemde. Ook het duivelsteken, het stigma diabolicum, gold als bewijs: een wrat, een litteken, een moedervlek, ongevoeligheid voor pijn... De meeste verdachte vrouwen eindigden op de brandstapel. Gelukkig was er nog een wetenschappelijke proef. Ze was gebaseerd op de stelling dat de heksen die door de lucht konden vliegen uiteraard ook lichter waren dan lucht. In Oudewater bij Utrecht stond de wereldberoemde heksenwaag. Van 1644 tot 1773 leverden de schepenen er een certificaat af dat de onschuld van het meisje of de vrouw bewees. Nooit werd er een vrouw te licht bevonden!

Kwaad is vrouwelijk Die bul was maar een begin. De dominicanen Sprenger en Krämer schreven één van de afschuwelijkste boeken uit de wereldliteratuur, de ‘Malleus Maleficarum’ of ‘Heksenkamer’. Vanaf dat ogenblik was elke vrouw verdacht: “Een vrouw die niet aan een man geraakt, zoekt omgang met de duivel”. Letterlijk alles kon een vrouw verdacht maken: zwakzinnigheid, lelijkheid, moedervlekken, bijzondere schoonheid, een lichaamsgebrek, het opzoeken van de eenzaamheid, uitzonderlijke vroomheid. Zelfs maagdelijkheid was geen bewijs van onschuld. Want volgens de godgeleerden was omgang met de duivel heel goed mogelijk bij ongerepte maagdelijkheid.

Heksensabbath Om aan de vreselijke martelingen te ontsnappen, bevestigden de gefolterde vrouwen een verhaal dat hun door de ondervragers in de mond werd gelegd. In de eerste nacht van mei, de Walpurgisnacht, en soms zelfs wekelijks, kreeg de heks van de duivel een geheim seintje dat zij alleen kon horen. Dan smeerde ze zich in met een heksenzalf die bereid was uit het vet van ongedoopte borelingen en vloog, meestal op een bezemsteel, naar de plaats van bestemming. Daar volgde een liederlijke nacht met duivel. Ten slotte kreeg de heks haar instructies en een merkteken van de duivel.

I-SANA nr5

45

Een fabeltje?

De bloemen van de giftige nachtschaden zijn gemakkelijk te herkennen

Het echte recept Er waren in die tijd van zelfkastijders en pathologische heiligen ook vrouwen die er heilig van overtuigd waren een heks te zijn of er alles aan deden er één te worden. Om op een bezemsteel door de lucht te kunnen razen, moesten ze de binnenkant van hun dijen met de volgende zalf inwrijven: Pluk bij volle maan en om middernacht de bladeren van de doornappel. Laat, tussen 24 oktober en 21 november wanneer de zon in de Schorpioen staat, een klein meisje met haar rechterteen wat bilzekruid uit de grond trekken en verzamel het zaad. Zoek dan een zwarte hond en bind zijn staart aan een alruin vast, maar dan één die groeit onder een galg waaraan een onschuldige was opgehangen. Stop eerst je oren toe, hou dan een vette pens voor de hond en laat hem de alruinwortel uittrekken. De alruin geeft daarbij zo’n verschrikkelijke schreeuw dat de hond ter plekke dood neervalt. Geen nood: het hondenvet heb je nodig voor de zalf. Je mengt er alle in een mortier fijngestampte ingrediënten doorheen. Kijk nog een laatste keer uw bezemsteel GT na en breng de zalf aan.

Spijtig genoeg was de heksenwaan ooit afschuwelijke werkelijkheid. En al gelooft niemand nog in heksen, de heksenkruiden zitten nog steeds vol boordevol venijn. Uit wetenschappelijk onderzoek is bovendien komen vast te staan dat doornappel, bilzekruid, alruin en andere kruiden wel degelijk gevleugelde hallucinaties en seksuele lustgevoelens kunnen opwekken. Een ander heksenrecept bevat zwarte nachtschade, doodkruid, alruin, slaapbol en gevlekte scheerling, stuk voor stuk planten met een sterk en soms een snelwerkend gif. Vele van de heksenkruiden behoren tot het giftigste uit onze (tuin)flora. De gevaarlijkste zijn doodkruid, Atropa belladonna, en in mindere mate zwarte nachtschade. Ze hebben glanzende bessen die er voor kinderen best verleidelijk uit kunnen zien.

De uiterst giftige bessen van wolfskers, Atropa belladonna, bevatten atropine.

Een tuinvariëteit die zeer dicht bij de gewone vorm van Papaver somniferum staat.

De witte bloemen van de echte doornappel, Datura stramonium.

46 I-SANA nr5

De bessen van de nachtschaden zijn alle min of meer giftig

Niet onderschatten Zwarte nachtschade, Solanum nigrum, is een heel gewoon onkruid van moestuinen op zandgronden. De bladeren gelijken op die van de paprika, de witte bloemetjes op die van aardappel en de erwtgrote gladde bessen zijn eerst groen en dan zwart. Voor een kind wordt de dodelijke dosis op 10 tot 20 bessen geschat. De knikkergrote, blinkend zwarte bessen van het doodkruid, Atropa belladonna, bevatten atropine, een stof die nog steeds bij oogoperaties wordt gebruikt om het oog te verlammen. Vroeger druppelden de dames het in de ogen om grote pupillen en daardoor onweerstaanbare ogen te krijgen, vandaar de soortnaam belladonna, mooie vrouw. Atropine is uiterst giftig en de dodelijke dosis voor een kleuter wordt op drie bessen geschat. Het spreekt vanzelf dat u deze planten uit de tuin weert en als u ze tegenkomt bijtijds wiedt of dood schoffelt, tenzij je ze veilig kunt verbouwen. Hebben ze al zaad gevormd dan horen ze op de brandstapel thuis. Bilzekruid, Hyoscyamus niger, en doornappel, Datura stramonium, komen af en toe in tuinen voor. De kans op vergiftigingen is miniem omdat de planten en de zaaddozen niet aantrekkelijk zijn om op te eten. Slaapbol of maankop, Papaver somniferum, de opiumleverancier, staat in vele tuinen. Het is een éénjarige papaver met stevig blauwgroen blad waarvan tuinvormen met grote, pioenvormige bloemen bestaan. Toevallige vergiftigingen komen niet voor. Alruin, Mandragora officinalis, is zo goed als niet in tuinen te kweken. De plant is erg moeilijk in cultuur en houdt van veel kalk in de bodem. Gevlekte scheerling, Conium maculatum, is een grote schermbloemige van de waterkant. Het gif ervan is sterk en dodelijk. In de oudheid diende het voor terechtstellingen. Het beroemdste slachtoffer van gevlekte scheerling is ongetwijfeld Socrates. Er bestaat enkel gevaar als de wilde plant voor peterselie of selderij wordt aanzien.

De naam doornappel slaat op de gestekelde vruchten van de Datura’s

Hulp nodig? Hebt u een probleem met deze of andere gifplanten en woont u in België, verwittig dan zo vlug mogelijk een arts en contacteer het Antigifcentrum. Tel 02/345 45 45.

Ivo Pauwels

I-SANA nr5

47

Composteren en kringlooptuinieren: nu ook in het Frans Bij Uitgeverij Lannoo liep onlangs het boek Composteren en kringlooptuinieren van de persen. De ingenieurs van Vlaco (de Vlaamse compostorganisatie) en Ivo Pauwels bundelen er hun ervaring met het kringlooptuinieren. Tuinafval wordt nuttig en de kringlooptechnieken zijn in alle types siertuinen, kruidentuinen en moestuinen toe te passen. Het is een boek dat zich binnen de kortste keren terugbetaalt. Het boek verschijnt nu ook in het Frans, specifiek voor het Waalse landsgedeelte. Ongetwijfeld wordt het ook daar een groot succes. Ivo Pauwels schreef ruim 60 boeken, is hoofdredacteur van Groene Vingers (VTM) en werkt voor tijdschriften als Seasons en Bloemen & Planten. Ook als Radio2-tuinman in het programma De Madammen geniet hij ruime bekendheid.

Bestel via i-Sana:

Tuinsp

Rozen overbodig voor parfum?

T

uinliefhebbers weten uinliefhebbers weten al al een tijdje dat dat de de rozenpelargonium rozenpelargonium tijdje een geurstof geurstof in in het het blad blad heeft heeft die een nauwelijks van van echte echte rozenolie rozenolie nauwelijks valt te te onderscheiden. onderscheiden. Sinds Sinds valt wetenschappers de de bevestiging bevestiging wetenschappers bekwamen dat dat rozen rozen geuren geuren omdat omdat bekwamen in rozenblaadjes rozenblaadjes een een enzym enzym zit zit dat carotenoïden in (de rode rode kleurstoffen kleurstoffen van van rozen) rozen) omzet in beta(de demascenone, een een geurig geurig bestanddeel van demascenone, rozenolie, willen willen ze ze de de geurstof geurstof synthetisch rozenolie, gaan bereiden bereiden (Science (Science News). News). De Bulgaarse gaan rozenvelden zullen dan tot het verleden behoren. rozenvelden zullen dan tot het Gelukkig zijn zijn we we nog nog niet niet zo zo ver ver en houden de Gelukkig echte rozen rozen nog nog een een voetje voetje voor, voor, want helemaal echte zeker zijn de wetenschappers nog niet. Welke stof zeker zijn de wetenschappers nog is verantwoordelijk en hoe ziet haar structuur eruit? is verantwoordelijk en hoe ziet haar Of is het een unieke combinatie van stoffen die de Of is het een unieke combinatie rozengeur veroorzaken? veroorzaken? Nu, Nu, mij mij maakt het niets rozengeur uit. Ik hoef geen rozengeur zonder rozen. uit. Ik hoef geen rozengeur zonder

Een vrucht voor toeristen?

extra voordeel! Het succesboek Composteren en kringlooptuinieren, uitgegeven bij Lannoo is verkrijgbaar in de betere boekhandel en kost 17,50 Euro. Bij i-Sana kun je het bestellen tegen de voordeelprijs van €15 door overschrijving van dit bedrag op rekening nummer IBAN BE65 731-0085772-96 met vermelding Boek Kringlooptuinieren Ivo. U krijgt het dan binnen de kortste keren franco thuisgestuurd. Op die manier hoef je geen verplaatsing te maken en bovendien krijg je een extra voordeel van € 2,5. En... U heeft er een heel leven plezier van!

48 I-SANA nr5

O

p Madeira en nog zuidelijker groeien Philodendrons en Monstera’s als lianen in dikke bomen omhoog. Ze bloeien er ook met grote aronskelkachtige bloemen met de typische witte schede en kolf. Bij rijpheid wordt de kolf van onder andere Monstera deliciosa lekker zoet. De kolven worden dan ook op de markt aangevoerd. De autochtone bevolking lust de kolven niet. Zij weet dat de vervelende calcietkristallen tong en verhemelte kunnen irriteren. Toeristen eten ze wel. Al was het maar omdat ze de kolf herkennen als de vrucht van de gatenplant, een populaire kamerplant. Wanneer u de kolf van Monstera deliciosa koopt, doet u er goed aan de kolf nauwgezet te schillen om de schil met de microscopisch kleine, maar scherpe calcietkristallen te verwijderen.

prokkels Vlinders dankzij vleermuizen?

H

et is goed mogelijk dat dagvlinders een slordige 45 miljoen jaar geleden uit nachtelijk vliegende motten geëvolueerd zijn om te ontsnappen aan de jachtdruk van de vleermuizen. Deze insecteneters vinden hun prooi immers dankzij hun geperfectioneerde radar. Het vakblad Nature oppert deze hypothese omdat vastgesteld werd dat op de vlindervleugels een soort van oren hebben die geschikt zijn om ultrasone geluiden op te vangen zodat ze echogolven van de vleermuizen kunnen waarnemen.

Verleidelijke abrikoos

K

an de abrikoos vermoedelijk de Boom van Goed en Kwaad zijn? Ongetwijfeld niet, maar het is een variante op het oude verhaal van de appelboom. Appelbomen kwamen in de oudheid niet voor in het Nabije Oosten. De meest populaire fruitboom was er in die vervlogen tijden de abrikoos, Prunus armeniaca. Dus zou Eva haar man Adam niet met een appel of een pruim, maar met een heuse abrikoos hebben verleid. In elk geval zegt de bijbel zelf er niets over. Die spreekt over “een verleidelijke vrucht en over “de boom van kennis van goed en kwaad”.

van Ivo Pauwels

Pigmenten in planten

W

Lekker voor de huid

A

loe vera, één van de vele planten die dit geslacht in tropisch Afrika telt, is niet alleen een prima kuipplant, het levert ook heel wat grondstof aan de cosmetische industrie. De plant veredelt shampoos en huidzalven. De tot 90 cm hoge aren met gele bloemen maken deze niet-winterharde succulent tot een ware schoonheid. Als Voor botanici en kuip- en kamerplant laat hij zich royalisten vertroetelen. In de subtropen is Aloe vera een veel aangeplante nder de titel Un jardin tuinplant. botanique d’exception : “Les Cèdres”, schreef de Franse Hazelnoten tegen botanist Jean-Pierre Demoly een prachtig geïllustreerd boek over kanker het 19de eeuwse arboretum ‘Les n het wetenschappelijke Cèdres’. Dit meditterraan domein tijdschrift ‘New Scientist’ en historisch park behoorde vonden we dat hazelnoten een ooit aan koning Leopold II van bron zouden zijn van taxol, net België. Van de ontdekkingsreizen zoals de Taxus. Taxol bleek brachten botanisten zeldzame zijn nut te hebben in de strijd bomen, lianen en allerlei planten tegen borst- en eierstokkanker. naar ‘Les Cédres’. Het is Ook in hazelnoten en in een zowel voor botanisten als voor onschadelijke schimmel die op royalisten een belangrijk boek. de noten leeft zou deze stof Goedkoop is het niet. Voor de aanwezig zijn. gewone versie betaalt u ongeveer 145 euro. De luxe editie kost ruim 175 euro. U kunt het boek bestellen bij Editions Franklin Picard, 109 Boulevard Haussmann, F-75008 Parijs. Tel.: 00 33 (0)1 40 06 92 22.

ist u dat d e z e l f d e pigmenten die bladeren straks in de herfst weer rood, purper, geel of oranje kleuren, dezelfde zijn als degene die paprika, tomaten, rode bieten, worteltjes en sinaasappels hun aantrekkelijk kleurtje bezorgen?

O

I

I-SANA nr5

49

HERKENRODE De kruidentuin als hoogfeest van de natuur Van keukenkruiden tot geneeskrachtige kruiden

O

nlangs werden Abdijfeesten gehouden in de historische site van de Abdij Herkenrode in Hasselt. Blikvanger was de prachtige kruidentuin binnen de middeleeuwse beeldig herstelde gebouwen. De bezoekers waren er in de wolken over de evolutie van dit prachtige domein en de omgeving. De winter was trouwens lang en hard geweest en dat hebben ze geweten in de kruidentuin van Herkenrode. Maar nu is alle leed geleden en staat alles in volle groei en bloei. De reacties van de bezoekers zijn dan ook lovend en enthousiast.

De kruidentuin van Herkenrode is een verademing voor het hele gezin. Iedereen steekt er wat van op en zelfs de allerkleinsten kunnen er fijn rondlopen en ravotten.

Schitterende waterpartijen wisselen de kruiden en planten af. Het is aangenaam verpozen en rusten tussen de duizenden planten en kruiden.

“Dat hadden we nooit verwacht!” is een veelgehoord, waarderend compliment, dat ze in Herkenrode krijgen van mensen die nog even komen nagenieten op het zonneterras van het bezoekerscentrum op het neerhof. Voor de velen die nog niet de gelegenheid hadden de kruiden-

50 I-SANA nr5

tuin van Herkenrode te bezoeken, en dus niet weten wat ze zich daarbij moeten voorstellen, volgen hierna enkele interessante gegevens.

Evenementenweide Aan de rand van de 2ha grote tuin

ligt de evenementenweide. Bij beurzen worden hier standhouders opgesteld. Maar ook kinderen, die hun ouders vergezellen bij een bezoek, kunnen zich op deze ruimte uitleven. En we dromen nu al van een tentoonstelling voor monumentale beeldhouwkunst, die er een ideale locatie vindt.

een diverse vormgeving en voor heel wat bezoekers blijkbaar een rijke bron van inspiratie voor toepassing in de eigen tuin. Overal staan banken om rustig even te genieten van zoveel soorten bloeiende planten. Hoeveel foto’s er er al gemaakt zouden zijn, is bij benadering niet meer te schatten.

Loofgang

Keukenkruiden

Aan de zuiderkant wordt de evenementenweide afgezoomd door de 200m lange, 6m hoge en 4m brede loofgang. De beuken erlangs schieten flink de hoogte in en zullen binnen enkele jaren een prachtige lommerrijke wandeldreef vormen, maar nu al is de indruk overweldigend.

Na de tuinkamers komen aan de overzijde van de middengang de zones met de keukenkruiden, de verfkruiden en de gewassen aan de beurt. En dat levert ook weer heel wat verrassende ontdekkingen op. Geuren en kleuren zijn nadrukkelijk aanwezig.

12 tuinkamers

Het poortgebouw van Herkenrode, een stuk geschiedenis in een uniek kader, dat bovendien mooi werd en wordt gerestaureerd.

Vanuit de loofgang wandel je de 12 tuinkamers binnen. De geneeskrachtige kruiden staan er, als in een leerboek, volgens plantenfamilie alfabetisch gerangschikt. Deze kruiden, gekend en gebruikt door onze voorouders, worden vandaag ook nog in de kruidentherapie gebruikt. Er staan meertalige naambordjes bij. De tuinkamers zijn allemaal aangelegd in

Hoe bezoeken? De Herkenrodetuinen zijn nog tot eind oktober geopend, elke dag (behalve op maandag) van 10.00u tot 18.00u. Individuele bezoekers: € 4,00 Groepsbezoek: € 3,00 Gids/herborist: € 50,00 Te reserveren bij Toerisme Hasselt, Tel. 011/23.95.42. Meer info: www.herkenrode.be

Abdijfeesten lokten talloze bezoekers naar wondermooie historische site I-SANA nr5

51

Unieke cursus voor iedereen

„De plant als geneesmiddel” Wetenschappelijk onderzoek bewijst steeds meer de grote waarde van natuurlijke behandelingen en preparaten voor de gezondheid. Moderne middelen zijn trouwens vaak afgekeken van natuurlijke moleculen. Kennis van planten en kruiden is dan ook essentieel. Daar kan Fytobell u bij helpen, want op verschillende plaatsen in het land en ook in de mooie vergaderzaal van de administratieve zetel van Fytobell in Alken worden boeiende en voor iedereen toegankelijke en begrijpelijke cursussen gegeven door een ervaren lesgever en kruidenkundige: Kees Martens.

aangename en begrijpelijke manier kennis met de natuurlijke producten van Fytobell, de unieke samenstelling, de bijzondere wijze van extractie. Je leert hoe je ze best kan gebruiken en er veilig en effectief mee kan omgaan. Deze informatie wordt ook geïllustreerd met talrijke voorbeelden, audiovisueel lesmateriaal en toepassingen uit de artsenpraktijk.

Fytobell is anders In deze lessenreeks wordt daarom ook nader ingegaan op de vraag hoe men de juiste kruiden kan combineren, welke samen horen en welke elkaar tegenwerken en waarom bepaalde plantencombinaties in de producten van Fytobell efficiënter werken en hoe ze van groot nut kunnen zijn voor de gezondheid van jezelf en je hele gezin. Wie de reeks helemaal gevolgd heeft en dus kennis heeft van de wereld van planten en kruiden, ontvangt een getuigschrift en wordt ook uitgenodigd voor natuurlijke activiteiten en vervolglessen. Wil je meer weten waar en wanneer je kan deelnemen aan deze cursus? Kijk dan op www.fytobell.be onder <> U kan ook altijd bellen: 011/37 19 24

F

ytobell is van huis uit bekend met kruiden en geneeskrachtige planten en heeft voor de belangrijkste problemen veilige en doeltreffende middelen ontworpen die in de natuurgeneeskundige artsenpraktijk zijn ontwikkeld en getoetst. Uiteraard moet je in ernstige omstandigheden een arts raadplegen, maar het is plezierig en geruststellend als je zelfs met een beperkte maar essentiële kennis op een doeltreffende manier kan ingrijpen en veel ellende kan voorkomen. Zeker in een gezin met kinderen is een goede basiskennis van kruiden en planten en hun genezend vermogen een absoluut pluspunt. Fytobell wil die kennis met je delen in een boeiende, interessante reeks van vier lessen door Kees Martens. Titel: „De plant als geneesmiddel”.

Boeiende lessen In een reeks van vier lessen maak je op een

52 I-SANA nr5

sen volgt Wie de les ift getuigschr krijgt een

Advertentie

Clockempoortje Kruiden en specerijen

De Papaver Bio is gelegen in de Sint-Jacobsstraat 12-14 te Ieper. Naast de zaak bevindt zich parking De Kolve, met een capaciteit van 60 wagens.

Openingsuren

Tel : +32(0)57/21.85.00 Fax : +32(0)57/21.89.00 Email: [email protected]

Van maandag t.e.m. zaterdag, doorlopend (ook over de middag!) van 9u30 tot 18u00. Gesloten op zon- en feestdagen.

Naamsestraat, 14 3800 Sint-Truiden Openingsuren 9.00 - 12.15 - 13.15 - 18.00 maandag gesloten

Tel 011/68 18 23 Fax 011/68 18 28

Almatheek

GUIDO GEZELLESTRAAT 10, 3500 HASSELT

Openingsuren: Maandag – vrijdag: 9u00 – 18u00 Zaterdag: 8u30 – 18u00 Zondagen gesloten

Telefoon: 011-37.86.61

Advertentie

t Calorietje bvba Havermarkt 27 3500 Hasselt tel/fax: 011/222643 email: [email protected]

Advertentie

Advertentie

Contact & Bestellingen

Advertentie

Natuurzaak

Maandag tot en met zaterdag 9:30u - 17:45u

Herba

DE VLIER

KONING ALBERTLAAN 30 3630 MAASMECHELEN tel : 089-76 51 53

Natuur en Dieetvoeding

Advertentie

Advertentie

(met uitzondering van Hasseltse koopzondagen)

Openingsuren: Markt 48 - Mol Tel. 014/31.05.16 Nieuwsstraat 85 - Geel Tel. 014/58.34.32

Openingsuren: ma. 13.30-18.00 uur Dinsdag t/m vrijdag: van 9.00-12.30 14.00 -18.00 uur. Zaterdag tot 17.00 uur

ma: di: wo: do: vrij: za:

9.30 9.30 9.30 9.30 9.30

12.30 12.30 12.30 12.30 12.30

13.30 13.30 13.30 13.30 13.30 13.30

18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 I-SANA nr5

53

September 2010

Wat mag je o.a in het volgend nummer verwachten

•

Vet eten van grootmoeder: meer kans op borstkanker van kleindochter

•

Overgewicht begint in de jeugd

•

Kinderen studeren beter met Omega-3 visolie

•

Minder astma met mediterraan dieet, meer met hamburgers

•

Jongeren voelen zich eenzamer dan ouderen

•

Minder hartaanvallen dankzij rookstop

uw maandelijks gezondheidsmagazine

Lees uw favoriete blad in alle rust op uw computerscherm

www.i-sana.be

Geef je vrienden een nuttig en uitzonderlijk cadeau: een abonnement op i-sana Gratis! Schrijf hen hier in:

www.i-sana.be

54 I-SANA nr5

vermijden? Hoe borstkanker Meer noten: jeugddiabetes? Blaasontsteking kan je voorkomen Yoghurt verbetert immuunsysteem van ouderen

Recommend Documents