VErleg je horizon
JAARVERSLAG 2011
VERLEG JE HORIZON
In dit jaarverslag geven wij u een zo compleet mogelijk overzicht van onze resultaten in 2011. We hebben deze thematisch geordend. Aan bod komen: onderwijs en maatschappij, kwaliteit, opbrengsten, verbinding en expertiseontwikkeling en innovatie. De resultaten worden per thema onderbouwd met treffende ervaringen uit onze dagelijkse praktijk. gebeurtenissen waarmee wij u graag laten zien hoe wij invulling hebben gegeven aan de ondersteuning die u van ons mag verwachten.
INHOUD
Met genoegen presenteren wij u het jaarverslag over 2011. Met de titel ‘Verleg je horizon’ willen we benadrukken dat medewerkers zich dag in dag uit inzetten voor onze leerlingen om het beste uit zichzelf te halen. Daarnaast hebben we in 2011 een grote stap gezet met de introductie van leerroutes en uitstroomprofielen. In dit jaarverslag leest u hierover meer.
(AANKLIKBAAR)
Verleg je horizon
1
Onderwijs en maatschappij
2
met een rolstoel is dansen leuker!
8
kwaliteit
10
Ik leer elke keer wat anders
12
In 2011 is veel aandacht uitgegaan naar de invoering van de wet op het Passend Onderwijs. Niet alleen de inhoud van die wet hield ons bezig, maar vooral de bezuinigingen die daarmee gepaard zouden gaan. We hebben hard gewerkt om de gestelde doelen te bereiken. In dit jaarverslag laten wij u dan ook graag zien welke resultaten wij hebben behaald.
opbrengsten 14
verbinding 20
Wij zijn benieuwd naar uw reactie op ons jaarverslag, zowel over de vorm als over de inhoud.
Kan ik u helpen?
26
We horen het graag!
Expertiseontwikkeling en innovatie
28
[email protected] [email protected]
KERNCIJFERS 2011
32
met mijn tafel van klas naar klas
18
Het in beeld brengen van onze opbrengsten en onze kwaliteit stond centraal. Nog meer dan voorheen willen we laten zien waar wij als onderwijsorganisatie voor staan. Onze inzet heeft een duidelijke meerwaarde voor leerlingen die extra aandacht nodig hebben en dat dragen we graag uit. De verwachtingen die leerlingen én hun ouders van ons hebben zijn hoog, en terecht: een keuze voor het speciaal onderwijs maak je niet zomaar. We hebben ingezet op de versterking van onze expertise en de samenwerking met onze partners in het regulier onderwijs. Ook voor hen moet duidelijk zijn wat wij te bieden hebben. In onze scholen, maar ook met onze gespecialiseerde inzet binnen het regulier onderwijs. Waren het regulier onderwijs en het speciaal onderwijs in het verleden nog twee verschillende werelden, nu is het voor iedereen duidelijk dat samenwerking gewenst en noodzakelijk is. Ook samenwerken met andere scholen voor speciaal onderwijs en het speciaal basisonderwijs komt ons aanbod ten goede. Onze inspanningen leidden er bijvoorbeeld toe dat we intensief samenwerken met De Radar/ABS. Deze organisatie verzorgt speciaal onderwijs voor leerlingen met een gedragsstoornis in een deel van onze regio. Ook met andere partners op het gebied van zorg en onderwijs zijn de banden verder aangehaald. We verleggen onze horizon. Daarmee bereiken we ons doel: voor elke leerling een volwaardige plek in de samenleving. Het college van bestuur van De Onderwijsspecialisten Wim Ludeke | Hennie Loeffen
1
ONDERWIJS EN MAATSCHAPPIJ De belangrijkste maatschappelijke taak van De Onderwijsspecialisten is het realiseren van een sluitend onderwijsaanbod voor alle zorgleerlingen. Met aandacht voor onder meer transitie en burgerschapsvorming, een gezonde leefstijl en veiligheid. Hiervoor werken De Onderwijsspecialisten samen met ouders en vele andere partijen. Geen enkele leerling mag tussen 2
LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN
de wal en het schip vallen. Alle leerlingen krijgen een passend onderwijs-
Samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs
arrangement, waar nodig samen met partners uit de gezondheidszorg,
Passend Onderwijs kan niet zonder samenwerking. We nemen met de samenwerkingsverbanden en de besturen en scholen uit ons werkgebied de verantwoordelijkheid om leerlingen een onderwijsaanbod te bieden met toekomst- en ontwikkelingsperspectief. De samenwerking vindt op veel plekken nog op bestuurlijk niveau plaats, maar inhoudelijk zijn er ook veel aansprekende voorbeelden te geven. Zoals de trajecten die onze afdeling Dienstverlening op maat maakt.
de jeugdhulpverlening en jeugdbescherming. Onze visie op Passend Onderwijs hebben we weergegeven in ons visiedocument ‘Pakkend onderwijs’. In 2011 werkten we nauw samen om onze visie waar te maken. Bijvoorbeeld met het regulier onderwijs, zorgorganisaties en cluster 4-scholen. Samen met hen kijken wij buiten onze eigen grenzen.
Aanbod op maat
Geen leerling tussen wal en schip Raad van Toezicht en goed bestuur
De raad van toezicht was in 2011
Goed bestuur draagt bij aan goed onderwijs voor
als volgt samengesteld:
ieder kind. De raad van toezicht ziet toe op het
Voorzitter de heer H. Luchtmeijer
functioneren van de organisatie en het college
Secretaris de heer J. Baardemans
van bestuur in het bijzonder. Daarnaast is de raad
Lid
de heer C. Donker
van toezicht als klankbord beschikbaar en draagt
Lid
de heer D. van Uitert
bij aan de besturing van de organisatie door
Lid
mevrouw J. Pijl
de begroting, het jaarverslag en het strategisch beleid goed te keuren. De raad van toezicht evalueerde in 2011 de kwaliteit van zijn eigen functioneren.
De afdeling Dienstverlening zet meer en meer in op maatwerk. Zo kreeg ze van het samenwerkingsverband in het primair onderwijs in Deventer, Sine Limite, een verzoek om een ondersteuningsaanbod te ontwikkelen voor leraren met zeer moeilijk lerende leerlingen in de klas. De ambulant begeleiders hebben dit in 2011 samen met De Linde opgepakt en uitgewerkt. In 2012 komen leraren in een ‘lerarenkring’ een aantal keren bij elkaar. Joke Tijhuis, directeur van De Linde: “Onze intern begeleider en een teamleider zaten in de voorbereidingsgroep. En onze leraar sport en beweging heeft voorlichting gegeven. De lerarenkring heeft ook een bezoek aan onze school gebracht en geobserveerd aan de hand van de ‘Kijkwijzer rijke leeromgeving’. Deze is ontwikkeld aan de hand van leerstijlen.”
Bezuinigingen In februari 2011 werd duidelijk welke bezuinigingen de overheid voor ogen had. Op speciaal onderwijs zou 300 miljoen bezuinigd worden. Na divers overleg en een landelijke protestmanifestatie in Nieuwegein waaraan 10.000 betogers meededen, besloot minister Van Bijsterveldt de bezuinigingen geleidelijker in te voeren dan oorspronkelijk gepland. De bezuinigingsplannen waren aanleiding om met alle directeuren van onze scholen een visie te ontwikkelen voor de organisatie op de langere termijn. Hennie Loeffen, lid College van Bestuur: “We hebben stil gestaan bij wat nu de specifieke expertise van onze organisatie is, expertise die we in ieder geval in stand moeten houden. Een hele zinvolle discussie met een kadernotitie ‘Uitgangspunten reorganisatie’ als resultaat.” Inmiddels is duidelijk geworden dat de bezuinigingen niet door zullen gaan, de wet Passend Onderwijs wordt wel behandeld. De discussie heeft opgeleverd dat we goed zijn voorbereid op de invoering van deze wet en we nog beter in beeld hebben waar onze prioriteiten liggen.
3
Betrokken zorgpartners Leven, wonen, zorgen en leren gaan in elkaar over. Leren houdt niet op als de leerling naar huis gaat en zorg vindt niet alleen in een zorginstelling plaats. Grenzen worden daarbij overschreden, het gaat om het kind. De Onderwijsspecialisten werken daarom nauw samen met ouders en zorginstellingen.
Voor, tijdens en na schooltijd
4
Het is zeven uur, over een uurtje komt de taxi om Jeroen naar school te brengen. Jeroen voelt zich de hele ochtend al niet lekker. De epileptische aanval kwam daarom niet als een verrassing. Jeroen is moe en wil graag weer slapen. Maar zijn toets vandaag gaat gewoon door, hij wordt op school verwacht. Wat zou het fijn zijn als school hier rekening mee kon houden. Bert Klaassen, regiodirecteur: “Het gaat De Onderwijsspecialisten om wat leerlingen zelf aangeven. Binnen de 24 uurszorg worden de werkvelden zorg, revalidatie en onderwijs goed op elkaar afgestemd. En met resultaat: zo blijven we dicht bij hoe jongeren hun leven kunnen en willen invullen.”
REGIONALE SAMENWERKING Cluster 4
Kansen creëren
Op veel plekken werken we samen met cluster 4-scholen. Lichtenbeek, De Wegwijzer en De Toekomst hebben hiermee al goede ervaringen opgedaan. Leerlingen van het voortgezet speciaal onderwijs van De Radar/ABS krijgen onderwijs (vmbo-t en havo) op Mariëndael Arnhem. Het ministerie van Onderwijs heeft in 2011 door het toekennen van een zogenaamd ‘smal experiment’ officieel bekrachtigd dat deze vorm van samenwerking is toegestaan.
In Nederland zijn er kinderen die tussen de wal en het schip vallen. In het onderwijs kunnen ze niet terecht, maar ook in de zorg passen ze niet in een bepaald kader. Deze leerlingen worden ook wel ‘(potentiële) thuiszitters’ genoemd. De Onderwijsspecialisten namen in de Achterhoek het initiatief om samen met zorg- en andere partners een goede aanpak voor deze kinderen in de leerplichtige leeftijd op te zetten. De bedoeling is om op maat arrangementen samen te stellen. In 2012 worden naar verwachting concrete stappen gezet.
Speciaal basisonderwijs In Aalten vindt al een aantal jaar intensieve samenwerking plaats met het speciaal basisonderwijs. “Ik heb goed en regelmatig contact met zowel directeuren van het speciaal basisonderwijs als het basisonderwijs,” zegt Anne-Marie Molleman, directeur van Het Aladon. “Onze leerlingen ontmoeten elkaar tijdens uitwisselingen. In 2011 zijn onderbouwleerlingen van ons naar speciaal basisonderwijs nieuwHessen geweest voor een leesproject. Ze kregen daar les van leraren van beide scholen in een gecombineerde groep. Scholieren van nieuwHessen zijn ook bij ons geweest en kregen dan weer hier les. Ze ontmoeten elkaar, leraren wisselen ervaringen uit. Heel waardevol! De overstap die de kinderen kunnen maken tussen beide scholen wordt hierdoor heel gemakkelijk. Ouders zijn enthousiast over de samenwerking. Het maakt voor hen de keuze ook eenvoudiger. Ze weten dat hun kind altijd kan overstappen op een goede en ‘natuurlijke’ manier.”
Leerlingen stappen gemakkelijker over
Delen van voorzieningen en meer Het voortgezet speciaal onderwijs van Het Aladon in Aalten bereidde vorig jaar de verhuizing naar de nieuwe locatie op de Hoven voor. De school nam haar intrek bij het dagactiviteitencentrum van zorgorganisatie Estinea op 1 januari 2012. Directeur Anne-Marie Molleman van Het Aladon: “We delen allerlei voorzieningen en ruimten in het gebouw en bekijken nu ook welke mogelijkheden er nog meer zijn tot samenwerking. We bereiden op Het Aladon leerlingen voor op bijvoorbeeld een dagbestedingsplek. Estinea heeft die plekken, zoals een kunstuitleen, industrieel werk en een tuingroep.”
Clusteroverstijgend dienstenaanbod
clusteroverstijgend Dienstenaanbod in cijfers 5 partners bedienen 3.450 leerlingen in het regulier onderwijs met een extra vraag om ondersteuning.
Sinds een aantal jaar bundelen De Onderwijsspecialisten samen met cluster 4-partners SOTOG, De Radar/ABS, De Brouwerij en cluster 3-partner TWOG hun bestaande diensten tot een breed clusteroverstijgend dienstenaanbod. Léjan ter Steeg, directeur Dienstverlening: “De grenzen tussen cluster 3 en 4 vervagen. Het gaat erom zo goed mogelijk aan te sluiten bij de vragen van het regulier onderwijs met op maat geleverde en kostenefficiënte diensten.”
5
Het voortgezet speciaal onderwijs van de Christoffelschool kreeg in oktober een nieuwe naam: De Ziep. Deze naam is tevens de naam van de wijk waarin de school
HUISVESTING
staat en betekent afwateringskanaal. De school nam tegelijk met de nieuwe naam
Open karakter In 2011 betrokken de leerlingen van het voortgezet speciaal onderwijs in Didam hun spiksplinternieuwe schoolgebouw De Ziep. Het is een bijzonder gebouw geworden. Niet alleen heeft de school een opvallende buitenkant, maar ook het interieur is sfeervol en inspirerend. In de open leeromgeving zien leerlingen en teamleden elkaar werken en stimuleren ze elkaar. Bernadet Groenenstijn, beleidsmedewerker bij de gemeente Montferland, is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de nieuwbouw. “Ik heb meegedacht over onder andere de locatie, maar ook over de gymzaal. Deze was eerst op een andere locatie, maar juist voor deze leerlingen is het heel fijn als je kunt sporten op je eigen school. Dus ik heb naast het bewaken van wet- en regelgeving ook kunnen meedenken over heel praktische zaken.”
een prachtig nieuw gebouw in gebruik, een inspirerende vertaling van onze onderwijsvisie en ambitie. Fatima Zorg heeft in het gebouw een kortverblijfhuis en een trainingscentrum gerealiseerd.
Expertiseuitwisseling
6
Warm hart Wethouder Ingrid Wolsing van de gemeente Montferland is ook trots op de school: “Het is een genot om daar te zijn. Ik ben er al een paar keer geweest met rondleidingen en heb er ook met het college van burgemeester en wethouders gegeten. De openheid die je ervaart als de school in bedrijf is met de jongeren die rustig bezig zijn, is heel prettig.” Bernadet Groenenstijn is het daarmee eens: “Je verwacht dat het onrustig is. Maar dat klopt helemaal niet. Juist door het open karakter geeft het rust en dat werkt blijkbaar door op de leerlingen.” Ook de openheid van de school richting de buurt vindt de wethouder inspirerend: “De buurt gebruikt ook het schoolplein en het Cruyff Court. In de herfst plaatsen we extra bladkorven. Leerlingen verzamelen het blad en maken de buurt bladvrij. Ook kan de buurt gebruikmaken van het internetcafé, het restaurant en de vergaderruimtes.” De Ziep is niet weg te denken uit Didam: “We hebben er een warm hart voor,” besluit Ingrid Wolsing.
Overzicht huisvesting 2011 Het Aladon Voortgezet speciaal onderwijs samen met activiteitencentrum van zorgpartner Estinea in één pand op nieuwe locatie De Hoven. De Wegwijzer Verbouwing en uitbreiding om ruimte te creëren voor twee onderwijszorggroepen. De Ziep Oplevering nieuwbouw.
Doorkijk huisvesting 2012 Het Kroonpad (voormalige Mariëndael Apeldoorn) Verhuizing naar nieuwbouw Het Kristal (verhuizing in februari en opening in september 2012). De Linde Nieuwbouw voortgezet speciaal onderwijs (oplevering in april 2012). Intentieverklaring voor bouw van KindCentrum Borgele getekend (februari 2012). KindCentrum Borgele is een gezamenlijk gebouw voor de afdeling speciaal onderwijs van De Linde, een reguliere basisschool, kinderopvang en een medisch kinderdagverblijf.
De Toekomst Aanbesteding renovatie (zomer 2012). Hamalandschool Nieuwbouw op langere termijn samen met De Lichtenvoorde en De Woonplaats (architectenselectie februari 2012). Het Prisma en Mariëndael Arnhem Er is onderzoek gedaan naar mogelijke nieuwbouw. Dit wordt gebruikt voor besluitvorming over het Integraal Huisvestingsplan voor het (voortgezet) speciaal onderwijs binnen de gemeente Arnhem (besluitvorming in 2012).
Hét Congres Voor de negende keer op rij organiseerden De Onderwijsspecialisten in nauwe samenwerking met het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs Hét Congres, het jaarlijkse en landelijke speciaalonderwijscongres. Twee dagen vol lezingen, workshops en uitwisseling over onderwijs aan leerlingen die extra zorg en aandacht nodig hebben. Hét Congres fungeerde als kick-off voor het implementatietraject Passend Onderwijs van de PO-raad. Er namen bijna duizend bezoekers deel uit het speciaal en regulier onderwijs. Veel animo was er voor de estafette van lezingen over kwaliteitszorg. En specifieke aandacht ging uit naar speciale doelgroepen, zoals leerlingen met een IQ onder de 35, langdurig zieke leerlingen en leerlingen met niet-aangeboren hersenletsel. www.hetcongres.nl
Aansluiten bij de vragen van het regulier onderwijs
7
Nikki, 10 jaar en Matthijs, 7 jaar zijn gek op dansen
8
9
met een rolstoel is dansen leuker!
Als de discomuziek aangaat, beginnen de leerlingen van Mariëndael Doetinchem al te swingen en weten ze direct welke bewegingen ze moeten doen. Het is geen normale dansles, maar een les ‘Wheels for Dancing’, waar ze leren rolstoeldansen. ‘Wheels for Dancing’ is een project van Special Heroes, een landelijk sportstimuleringsprogramma voor leerlingen in het speciaal onderwijs. Gymdocent Alexander Tempels: Dansen is voor iedereen best spannend. Het is prachtig om de leerlingen zo te zien genieten.” Ook de kinderen die niet in een rolstoel zitten, zoals Matthijs, doen mee. Matthijs vertelt: “Rolstoeldansen vind ik super. Het is leuker om mét een rolstoel te dansen, dan zonder.” Nikki zit altijd in een rolstoel: “Ik vind dansen met mijn rolstoel fijn en niet moeilijk.” Hun favoriete dans? “Dat is de wals. Dan kun je samen met je vriendje dansen,” legt Nikki uit. Matthijs vult haar aan: “En wij zijn vrienden, verliefd en willen later trouwen!”
Kwaliteit Door nieuwe wetgeving verandert er veel binnen de onderwijswereld: de Wet Kwaliteit (v)so en het nieuwe toezichtkader van de inspectie richten zich steeds meer op onderwijsopbrengsten. Misschien is ‘opbrengst’ een vreemd begrip in het onderwijs, maar het heeft een duidelijk doel. Want hoe halen we het beste uit onze leerlingen, verleggen we grenzen en hoe brengen we dat in kaart? In 2011 is veel aandacht besteed aan het vastleggen van kwaliteit, het kunnen verantwoorden en het zichtbaar maken daarvan. De unieke expertise van De Onderwijsspecialisten vormt de basis van onze organisatie.
10
Nulmeting
Leerlingvolgsysteem is perfect op maat!
Om de kwaliteit van het onderwijs, de scholen en De Onderwijsspecialisten te meten, kiezen we een duidelijk vertrekpunt. Waar staan we nu? In 2011 deden we dit met de nulmeting. Personeel, leerlingen, directeuren, ouders en ketenpartners vulden enquêtes in en gaven daarin hun mening over het onderwijs. Uitkomsten daarvan werden door de scholen als ontwikkelpunten meegenomen in hun jaarplannen van 2011 - 2012. Onze scholen kregen ook een rapportcijfer. Van ouders kregen ze gemiddeld een 8, van leerlingen een 8,2 en van het personeel een 7,6.
Het bestaat al tien jaar, sinds vier jaar is het toegankelijk via internet, er is plaats voor ongeveer 3.500 leerlingen, alle scholen van De Onderwijsspecialisten gebruiken het en het is continu in ontwikkeling… We hebben het over het Maatwerk Leerlingvolgsysteem (MLS). Dit systeem helpt ons de vorderingen van de leerling goed te volgen zodat we zicht hebben op de ontwikkeling door de jaren heen. Leraren, klassenassistenten maar ook psychologen, therapeuten en maatschappelijk werkers rapporteren de verzamelde gegevens van de leerling in één systeem.
Ontwikkelingsperspectief Om de kwaliteit van het (speciaal) onderwijs te vergroten stelt de Onderwijsinspectie een ontwikkelingsperspectief voor elke leerling verplicht. Vanaf 2012 moeten we binnen zes weken voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vaststellen. Dat is een hele klus, maar geeft ook richting aan ons onderwijs. Hiermee leggen we de verwachting vast van het niveau dat een leerling kan behalen (uitstroomniveau). Voor rekenen, begrijpend lezen, spelling en technisch lezen maken we een inschatting waar de leerling naartoe kan groeien. Maar ook nemen we onder andere wonen, werken en vrije tijd mee in het plan. Zo ontstaat er een compleet groeipad van de leerling die we kunnen meenemen in de leerroute.
Nieuwe wet: de Wet Kwaliteit (v)so Het wetsvoorstel voor het speciaal onderwijs gaat vooralsnog in op 1 augustus 2012 en voor het voortgezet speciaal onderwijs op 1 augustus 2013. Deze verandering gaat natuurlijk niet in één keer en daarom werken we hier samen naartoe. Wat houdt de nieuwe wet in? We zullen steeds meer onderwijsopbrengsten van leerlingen plannen, volgen, analyseren en bijstellen. De grootste wijziging uit
de wet is de invoering van een ontwikkelingsperspectief en een leerlingvolgsysteem. Vanaf het eerste moment dat een leerling bij ons op school komt, krijgt hij of zij een ontwikkelingsperspectief. Dit is een plan van aanpak met het verwachte uitstroomprofiel. Dit wordt jaarlijks geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. In 2011 diende de nieuwe wet- en regelgeving als springplank voor het opbrengstgericht werken binnen De Onderwijsspecialisten.
Systeem van de toekomst Naast de uitwisseling van gegevens binnen De Onderwijsspecialisten, is er binnenkort ook een plek voor de zorg in het MLS. Volgens Marian Persoon, beleidsmedewerker, heeft dit zeker een meerwaarde: “Externe revalidatietherapeuten krijgen ook toegang tot het systeem. Zo kunnen leraren en intern begeleiders direct zien hoe ver de leerling is met zijn revalidatie. Dat is erg handig en efficiënt. In de toekomst bouwen we dit systeem nog verder uit.” Gewilde software Het MLS wordt ook gebruikt door de speciaal onderwijscollega’s RENN 4 in Groningen, Friesland en Drenthe, De Korenaer in Noord-Brabant en De Kom in Druten. Binnenkort start de invoering van MLS bij de Berkenschutse, Expertisecentrum voor onderwijs en epilepsie in Heeze, De Radar/ABS in Arnhem en omgeving en alle scholen van de Aloysiusstichting.
Alles onder controle Organisaties willen of moeten tegenwoordig steeds meer resultaatgericht werken. Hierdoor stijgt de behoefte aan informatie over het behalen van de bedrijfsdoelstellingen. Het proces ‘control’ geeft hierover informatie. Niels Vos, directeur Centrale Diensten: “Van oudsher heeft control een sterk financieel karakter. Tegenwoordig gaat dit verder. Ook binnen De Onderwijsspecialisten groeit de behoefte aan het koppelen van de inhoudelijke en financiële doelstellingen. Met de Planning & Controlcyclus brengen we fasering en samenhang aan in plannen, budgetten en rapportages. De voortgang van het jaarplan 2011 evalueerden wij op twee momenten. De centrale vraag hierbij was: ‘behalen wij onze doelen?’”
11
12
ik leer elke keer wat anders Internet is niet meer weg te denken. Ook niet in de klas. Op de Christoffelschool in Didam oefenen leerlingen op de computer. Er is een speciale Yurlspagina waar ze van alles kunnen leren: van handen wassen tot opruimen. De schoolthema’s, zoals ‘lente’ of ‘huishouden’ vind je ook op de Yurls. Zo kunnen leerlingen zelfstandig aan de slag met de lesstof. Colin is gek op computeren en op Yurls. Colin: “Als je op een plaatje klikt, open je een filmpje. Je kunt er spelletjes doen, bijvoorbeeld groente versieren of een cake bakken. Ik doe elke keer wat anders. Je leert ervan, maar de spelletjes vind ik het leukst.” Ook het smartboard in de klas is favoriet. Hierop kun je samen met klasgenoten de Yurls bezoeken.
Yurls zijn verzamelpagina’s van onder andere favoriete websites, films, kleurplaten, prentenboeken en liedjes. Susan Spekschoor, leraar en ICT-coördinator, krijgt veel positieve reacties van collega’s, leerlingen en ouders over Yurls. Susan: “Bijna alle scholen van De Onderwijsspecialisten hebben een eigen Yurls-pagina. Door de Yurls zijn leraren minder tijd kwijt bij het zoeken naar materialen die het lespakket aanvullen, omdat alles al online staat. En de leerlingen vinden het leuk.” Maar ook leerlingen die niet goed kunnen lezen, kunnen met Yurls overweg. “Daarom maken we pagina’s met veel icoontjes en plaatjes. Zo kan iedere leerling op zijn eigen niveau aan het werk.”
Colin, 12 jaar leert en speelt tegelijk
13
Opbrengsten De Onderwijsspecialisten zetten zich continu in voor de ontwikkeling van leerlingen. We verbeteren doelgericht en planmatig de prestaties van onze leerlingen, dit heet ‘opbrengstgericht werken’. Samen met de leerling, ouders en leraar werken we toe naar vervolgonderwijs, een baan of dagbesteding. De ontwikkeling van onze leerlingen houden we scherp in beeld. Zo weten leerling, leraar en ouders precies waar ze staan.
14
Onze leerlingen zijn allemaal uniek. Wat kunnen ze aan en waar werken ze naartoe? Het uitstroomprofiel laat dat zien. Gaat de leerling aan het werk, naar het vervolgonderwijs of naar een dagbesteding? Het ontwikkelen van zes, organisatiebrede leerroutes heeft tot resultaat dat alle scholen gelijke in- en uitstroomcriteria hanteren. Zo kunnen we de kwaliteit van het onderwijs nog beter monitoren en aansturen. Binnen de leerroutes volgen leerlingen onderwijs op hun eigen niveau. Dit niveau wordt bepaald op basis van onder andere IQ, sociaal-emotionele factoren en beperking. In de schema’s hieronder beschrijven we deze leerroutes met de bijbehorende uitstroomprofielen.
Leerroute
Iq
Uitstroom
Leerlingen
6
> 85
vervolgonderwijs
5
70 - 84
arbeid
lichamelijke beperking (Lg), langdurig ziek, psychisch langdurig ziek (lzk)
Leerroute
Leerroute
Iq
Uitstroom
Leerlingen
Waar werken we naartoe?
4
55 - 69
beschermde arbeid
In 2011 hebben alle scholen de stap gezet om te gaan werken met leerroutes. Elke leerling wordt ingedeeld in een leerroute die aansluit bij zijn of haar mogelijkheden. De leerroute leidt de leerling naar zijn of haar uitstroomprofiel. Binnen de leerroutes zijn er drie uitstroomprofielen: toeleiding naar (examengericht) vervolgonderwijs, arbeid of dagbesteding.
3
35 – 54
arbeidsmatige dagbesteding
leervoudige beperking (mg), zeer moeilijk lerend (zml)
2
21 - 34
taakgerichte of activerende dagbesteding
1
< 20
belevingsgerichte dagbesteding
Geen eilandjes, maar een land
Leraren volgen de ontwikkeling van leerlingen aan de hand van leerlijnen. Binnen de leerlijnen wordt het niveau van de leerling weergegeven voor onder andere rekenen, bewegingsonderwijs en taal. Leerlijnen geven naast inzicht ook richting aan het onderwijs.
Volg je eigen route
Anja van den Berg, intern begeleider en coördinator leerlijnen, is enthousiast over de leerroutes: “Je merkt dat leraren, begeleiders en ouders de leerroutes prettig vinden. Alle scholen hebben straks één werkwijze, dat verbindt ons en maakt ons één land in plaats van losse eilanden. We hebben ook een kijkwijzer gemaakt, die leraren helpt om leerlingen in te delen in een leerroute. Maar het gaat verder, de routes geven ook uitleg: zo hoorde ik laatst van een schooldirecteur dat hij de kijkwijzer gebruikte om aan een ouder uit te leggen waarom de leerling in een bepaalde route is ingedeeld. Wat de leerling allemaal kan en wat zijn doelen zijn. Leerroutes geven een handvat, een ondersteuning voor de ontwikkeling van de leerling.”
Leerlingen met een lichamelijke beperking (LG) hebben een motorische beperking of zijn langdurig ziek (LZK). Het leren gaat hen vaak goed af, maar door hun lichamelijke beperkingen hebben ze speciaal onderwijs nodig. Onderwijs dat wij hen graag willen bieden.
Leerlingen met een meervoudige beperking (MG), hebben een verstandelijke en motorische beperking. Zeer moeilijk lerende (ZML) leerlingen hebben geen motorische beperking, maar een IQ < 70. In het onderwijs voor deze kinderen ligt de nadruk op de praktische vaardigheden: het ontwikkelen van de zelfredzaamheid en de zelfstandigheid.
Leerroute geeft richting Sommige scholen zijn al ver met het invoeren van leerroutes. Marja Oosterbeek, intern begeleider op de Christoffelschool: “We hebben twee jaar hard gewerkt, maar nu zijn de leerroutes onderdeel van ons onderwijs. Voordat we aan de slag gingen met de leerroutes, werkten we vooral leerlingvolgend. Nu kijken we meer vooruit: welke doelen willen wij en de leerling halen. We kunnen de onderwijsinhoud beter structureren zo!”
Van binnen naar buiten Om de leerroutes stevig in alle scholen neer te zetten, hebben we een stuurgroep opbrengstgericht werken in het leven geroepen. Linda Geerlings, beleidsmedewerker Kwaliteit en Expertise: “De stuurgroep coördineert, verbindt en toetst de voortgang van de invoering van de leerroutes en werkt samen met de vak-en expertisegroepen. Met als inzet: nog meer uit de leerling halen.”
Alle leerlingen een eigen route op hun eigen niveau
15
Uitstromen naar vervolgonderwijs, een baan of dagbesteding 16
DIENSTVERLENING Ondersteuning in het regulier onderwijs Ook in het regulier onderwijs staan wij klaar voor de leerlingen die we begeleiden. Met de juiste ondersteuning kunnen leerlingen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking en langdurig zieke leerlingen vaak goed functioneren. Het aantal leerlingen dat wij begeleiden in het regulier onderwijs is de afgelopen jaren fors gegroeid. Het is niet waarschijnlijk dat dit de komende jaren doorgaat. Zeker met het oog op het Passend Onderwijs zijn hier veranderingen in te verwachten. De Onderwijsspecialisten willen hierop inspelen. Cindy Berends, ambulant begeleider in het voortgezet onderwijs: “We sluiten ons tegenwoordig steeds vaker aan bij een school. Bijvoorbeeld de unit zorg van het Arentheem College uit Arnhem. Voor meerdere locaties ben ik onderdeel van het zorgteam van de school. Zo zie je dat werken op leerlingniveau verschuift naar schoolniveau. Ik bedoel daarmee dat ik niet alleen een leerling begeleid maar ook steeds meer coach ben voor leraren en de rest van het team in het regulier onderwijs. Ik vind dit prettig, zo kunnen we snel schakelen en informatie uitwisselen.”
UITSTROOM
Dienstverlening in cijfers
Leerlingen in beeld
De Onderwijsspecialisten geven vorm aan Passend Onderwijs door 1.175 leerlingen met een indicatie voor speciaal onderwijs te ondersteunen op een reguliere school.
De scholen van De Onderwijsspecialisten boden in 2011 onderwijs aan 1.867 leerlingen. We brengen graag in beeld welke vorm van onderwijs onze leerlingen volgden en wat ze zijn gaan doen.
17
Verdeling leerlingen
Uitstroom leerlingen speciaal onderwijs Lichamelijke beperking (LG), langdurig ziek, psychisch langdurig ziek (LZK) 2,1% 83% 8,5% 4,3% 2,1%
voortgezet speciaal onderwijs, cluster 2 voortgezet speciaal onderwijs, cluster 3 praktijkonderwijs vmbo, beroepsbegeleidend leren anders
54% 33% 13%
basisonderwijs voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonderwijs
Meervoudige beperking (MG), zeer moeilijk lerend (ZML)
Financieel perspectief 2012
98% 1% 1%
In 2012 hebben alle scholen, diensten en de gehele stichting
voortgezet speciaal onderwijs, cluster 3 voortgezet speciaal onderwijs, cluster 4 praktijkonderwijs
een sluitende begroting. Niels Vos, directeur Centrale Diensten: “Wij investeren in kwaliteitsverbetering en profilering van de scholen. Zoals de versterking van de ontwikkeling van
Uitstroom leerlingen voortgezet speciaal onderwijs
leerlijnen, huisvesting en onderwijsgebonden ICT. Een aantal scholen is door de kleinschaligheid kwetsbaar. Intensivering
Lichamelijke beperking (LG), langdurig ziek, psychisch langdurig ziek (LZK)
van de samenwerking tussen scholen om kosten te beperken
2,1% 83% 8,5% 4,3% 2,1%
en kwaliteit te borgen vindt volop plaats.”
mbo arbeid beschermde arbeid/sociale werkplaats dagbesteding anders
De Anne Flokstraschool geeft een extra impuls aan de versterking van praktijkvakken en arbeidstoeleiding op basis van Europese Sociaal Fonds-gelden. Ook andere scholen maken gebruik van Europese Sociaal Fonds-gelden maar er moet rekening worden
Meervoudige beperking (MG), zeer moeilijk lerend (ZML) 13% 16% 58% 13%
arbeid beschermde arbeid/sociale werkplaats dagbesteding anders
gehouden met het wegvallen van de deze geldstroom.
Met mijn tafel van klas naar klas 18
19
Malou, 20 jaar studeert aan het Graafschap College in Doetinchem
Malou zit in het tweede jaar van de studierichting Bedrijfsadministratie. Ze is een gedreven en enthousiaste student. Malou: “Mijn klasgenoten zijn erg behulpzaam en accepteren hoe ik ben. Als we naar een ander lokaal verhuizen, nemen ze graag mijn aangepaste tafel mee.” Naast een eigen tafel hebben de ambulant begeleiders van het Loopbaanplein Achterhoek meer voor Malou geregeld. Ze wordt naar school gebracht, heeft een stageplek, een laptop met een voorleesprogramma en een dubbel boekenpakket. “Ik heb veel steun aan de begeleiding. Hierdoor en door mijn eigen inzet, kan ik meedraaien in de klas en dat geeft me een prettig gevoel.” Malou weet nog niet precies welke baan ze wil na haar studie, maar in ieder geval een administratieve functie!
Ambulant begeleiders van De Onderwijsspecialisten werken op het Loopbaanplein. Ze begeleiden mbo-studenten met een beperking en/of gedragsstoornis voor, tijdens en na hun studie. Ze regelen bijvoorbeeld praktische voorzieningen voor de student in de klas, geven docenten advies over hoe zij met de persoonlijke situatie van de student om kunnen gaan en maken met het stagebedrijf afspraken over aangepaste werktijden. De begeleiding stopt niet na de studie. Samen met het UWV en een re-integratiebedrijf werken de ambulant begeleiders aan een goede start van de student op de arbeidsmarkt.
Verbinding De Onderwijsspecialisten investeren gezamenlijk in ontwikkeling, kennisdeling en onderwijsondersteuning. Zo slaan we de handen ineen en maken we optimaal gebruik van elkaars expertise. Samen ontwikkelen en van elkaar leren versterkt de professionaliteit. We pakken zaken overkoepelend op, bijvoorbeeld het opbrengstgericht werken en het scholingsbeleid. Maar ook tussen de scholen vindt veel uitwisseling plaats.
20
Professionalisering
21
Meesterlijk aanbod Door gezamenlijk te werken aan professionalisering versterk je niet alleen je eigen positie als school, maar ook de individuele medewerker en de organisatie als geheel. Peter van ’t Westeinde is coördinator training en scholing en werkte in 2011 aan het ontwikkelen van een bovenschools scholingsaanbod. “In 2012 starten we met het bovenschools opleiden van onderwijspersoneel. Er komen opleidingstrajecten voor klassenassistenten (speciaal en voortgezet speciaal onderwijs) en praktijkondersteuners (voortgezet speciaal onderwijs). Daarnaast willen we onze leraren motiveren om een Master SEN (Special Educational Needs) titel te behalen of een aantal leermodules op masterniveau te volgen. Hiervoor zijn extra middelen beschikbaar vanuit De Onderwijsspecialisten en het ministerie.”
Functiemix De Onderwijsspecialisten hebben de functiemix uitgewerkt om leraren loopbaanmogelijkheden te bieden binnen de organisatie. Er zijn drie profielen waarop doorstroming in een hogere schaal mogelijk is: de expert, de projectleider en de ontwikkelaar.
Met Digiplein is een mooie weg ingeslagen
Zoeken naar kansen De eerste studiedag van De Onderwijsspecialisten was in april 2011 een feit. Maar liefst achthonderd medewerkers startten plenair met het thema ‘Ja, maar!’ Dit ging over het zoeken naar kansen. Workshops en een informatiemarkt waar de scholen en vak- en expertisegroepen zich presenteerden, zorgden voor afwisseling, inspiratie en diepgang. Voor herhaling vatbaar! In 2013 staat de volgende studiedag gepland.
kennis delen Digiplein in cijfers Bijna 25.000 pagina’s, documenten en andere items. Gemiddeld per werkdag ruim 12.000 pagina’s die opgevraagd worden door 550 medewerkers.
Digiplein Een digitaal platform voor iedereen binnen De Onderwijsspecialisten: het Digiplein. Lisanne Teunissen, projectleider, licht het doel toe: “Deze intranetomgeving is bedoeld voor het uitwisselen van informatie en het delen van documenten. Alle informatie van één school is dan ook toegankelijk voor collega’s van andere scholen.” Op het Digiplein is ook bovenschoolse informatie te vinden, bijvoorbeeld van de vak- en expertisegroepen. “Uit de evaluatie blijkt dat gebruikers al behoorlijk tevreden zijn over het Digiplein. Van alle onderdelen wordt de eigen school- of afdelingssite het meest gebruikt. In 2012 gaan we verder met de uitbouw van het plein en pakken we de verbeterpunten aan.”
Organisatieontwikkeling Sturing van de organisatie
Vak- en expertisegroepen De vak- en expertisegroepen zijn sinds de oprichting in 2010 steeds actiever en zoeken de samenwerking steeds breder op. Lichtenbeek, Mariëndael Doetinchem en Het Kroonpad (het voormalige Mariëndael Apeldoorn) volgen bijvoorbeeld op het gebied van opbrengstgericht werken een (deels) gezamenlijk scholingstraject. De vak- en expertisegroepen zijn ontstaan vanuit de behoefte om de aanwezige kennis en expertise te verzamelen, verder te ontwikkelen, te borgen en vooral ook te delen. Joke Proper en Phineke van Rootselaar van De Linde delen de innovatie van het leesonderwijs graag met anderen bijvoorbeeld binnen de vakgroep Interne Begeleiding. “Collega’s zijn hier heel benieuwd naar.”
Opbrengsten vak- en expertisegroepen
Leidinggevenden stonden in 2011 stil bij de sturingsfilosofie: wat verbindt de individuele medewerker met de organisatie? Wat is de stijl van leidinggeven? De Onderwijsspecialisten gaan hierbij uit van gemeenschappelijke waarden. Voorop staan de resultaten voor de leerling. Van de medewerkers vragen we een grote inzet om elke leerling uit te dagen het maximale uit zichzelf te halen. Onze sturingsfilosofie karakteriseren we aan de hand van zes uitgangspunten: -- Al ons handelen moet gericht zijn op de kwaliteit van het onderwijs. -- Het gaat ons altijd om de resultaten voor de leerling die we met onze activiteiten bereiken. -- We gaan uit van de professionaliteit van alle medewerkers. Daarom krijgen zij de daarbij behorende verantwoordelijkheden. -- De verantwoordelijkheden hebben een zo integraal mogelijk karakter: inhoud én cijfers, beleid én bedrijfsvoering. -- We maken onderlinge afspraken over de te bereiken resultaten.
Vakgroep Arbeidstoeleiding 22
Heeft onder andere geïnventariseerd wat arbeidstoeleiding voor de afzonderlijke school betekent en heeft ervaringen uitgewisseld over stage, leren op locatie en netwerken in het bedrijfsleven.
23
Vakgroep Psychosociale Dienstverlening Heeft een jaarplan geschreven dat is aangepast aan de ontwikkelingen in het kader van Passend Onderwijs.
Vakgroep Logopedie en Communicatie Heeft geïnventariseerd welke specifieke expertise aanwezig is en heeft scholingen en trainingen aangeboden aan collega’s.
Vakgroep Interne Begeleiding Heeft het format ontwikkelingsperspectief ontwikkeld en de inhoud van alle leerroutes vastgesteld. Ook bezig met het ontwikkelen van instrumenten die nodig zijn voor het meten van opbrengsten in het onderwijs.
Expertisegroep EMB-leerlingen Heeft een gezamenlijke visie op onderwijs aan Ernstig Meervoudig Beperkte (EMB) leerlingen vastgesteld, collegiale consultatie uitgevoerd en heeft inzicht gekregen in aanwezige expertise, werkwijzen en hulpmiddelen voor een passend aanbod voor de EMB-leerling.
Expertisegroep Epilepsie Heeft een inventarisatie gedaan en een plan voor 2012 opgesteld.
Expertisegroep Internationalisering Heeft mogelijkheden verkend om samen te werken met partners in het buitenland.
Expertisegroep Autisme Heeft een inventarisatie gedaan en deelt onderling kennis.
Expertisegroep Vrije tijd Is gestart met het project Kunst en Cultuur dat leerlingen toeleidt naar een structurele vorm van vrijetijdsbesteding.
Verbinding wordt zichtbaar In 2011 is ons eerste organisatiebrede jaarverslag verschenen. Een zichtbare stap in het proces van zoeken naar onderlinge verbinding. Om een vervolg te geven aan dit proces, zijn we met elkaar in gesprek gegaan om onze missie te herijken en opnieuw vast te stellen. Wij zetten ons onvoorwaardelijk in voor een passende ontwikkeling van elke leerling. We nemen initiatief om samen met anderen ons doel te bereiken: voor elke leerling een volwaardige plek in de samenleving. In deze ambitie vinden onze scholen elkaar. Deze gezamenlijke missie is ook vertaald in communicatiemiddelen. Bijvoorbeeld in de corporate brochure waarin we laten zien wie we zijn, waar we voor staan en wat ons bindt.
Kwaliteitscyclus Het inhoudelijke en het financieel bedrijfsmatige traject in de kwaliteitscyclus zijn geïntegreerd in 2011. Het inhoudelijke traject vormt de oplegger voor het financiële traject. De afspraken tussen bestuurder en directie, tussen directeuren en teamleiders en tussen teamleiders en hun medewerkers krijgen gestalte in jaarplannen en begrotingen van 2012.
DE ONDERwijsspecialisten in cijfers
Samenwerking
Bij De Onderwijsspecialisten werken ruim 850 medewerkers.
Samen onder één dak
Leeftijdsopbouw medewerkers 3% 25% 21% 31% 20%
Verdeling mannelijke/vrouwelijke medewerkers t/m 24 jaar 25 - 34 jaar 35 - 44 jaar 45 - 54 jaar 55 - 64 jaar
24% 76%
Man Vrouw
“Het schooljaar 2011-2012 starten met een groot feest, dat is toch geweldig?” Mariëndael en de Aleida Gezinaschool gaan onder één nieuwe naam verder: Lichtenbeek. En dat moest gevierd worden! Tyra Buitenhuis en Marnix de Leeuw vormen de directie van Lichtenbeek. “Met trots kunnen we zeggen dat we passend onderwijs hebben voor alle kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking en langdurig zieke kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 13 jaar in de omgeving Arnhem. Wij zijn er klaar voor.”
24
25
Verdeling mannelijke/vrouwelijke medewerkers in verschillende functies Onderwijsondersteunend personeel
Directie
24% 76%
74% 26%
Man Vrouw
Man Vrouw
Klassenassistent
Overig onderwijsondersteunend personeel
11% 89%
52% 48%
Man Vrouw
Man Vrouw
Parapsychologische dienst 15% 85%
De naam Lichtenbeek verwijst naar een bosgebied in de omgeving van de school. De school heeft een kunstwerk laten maken om de samenwerking te onderstrepen. Het kunstwerk bestaat uit delen die met elkaar zijn verbonden. Symbool voor de samenwerking binnen Lichtenbeek.
Man Vrouw
Uitstroom medewerkers
Samen, maar niet onder één dak
In 2011 zijn 60 medewerkers de organisatie uitgestroomd om de volgende redenen:
Het Aladon uit Aalten en de Hamalandschool uit Lichtenvoorde liggen dicht bij elkaar. Ze werken nauw samen en dat uit zich onder andere in gezamenlijke studiedagen, een gezamenlijke intern begeleider en vakleraar bewegingsonderwijs en leerlingen van Het Aladon die gebruikmaken van het arbeidstrainingscentrum van de Hamalandschool. In 2012 komt er een stagebureau dat voor beide scholen dienst doet.
35% 21% 3% 19% 2% 8% 12%
Eigen verzoek FPU (vervroegd pensioen)/pensioen Einde tijdelijk dienstverband Ontbinding arbeidsovereenkomst Ziekte of overlijden Wederzijds goedvinden Einde vervanging bij zwangerschapsverlof, ouderschapsverlof of ziekte
Ziekteverzuim Afgelopen jaren zag het ziekteverzuim van De Onderwijsspecialisten er als volgt uit (exclusief zwangerschap).
2011
2010
2009
2008
2007
% 6 5 4 3 2 1 0
Bovenschools samenwerken en delen
Jurgen, 19 jaar maakt van zijn hobby zijn werk
26
Kan ik u helpen? Jurgen voelt zich als een vis in het water bij de Hengelsportzaak in Deventer. Van een woensdagmiddaghulp, naar een stage en nu een baan. Jurgen is er trots op: “Ik begon met vegen op de woensdagmiddag en nu sta ik achter de toonbank en help klanten. Ik vraag klanten altijd eerst ‘Kan ik u helpen?’ Dan weet ik vaak wat ze nodig hebben of dat ze even willen kijken. Klanten helpen vind ik prachtig.” Jurgen gooit zelf ook regelmatig een hengel uit. Hij heeft echt van zijn hobby zijn werk gemaakt. Jurgen: “Als er iets nieuws in de winkel komt, probeer ik het vaak zelf. Dan kan ik er ook klanten over vertellen.” Jurgen was leerling van De Linde in Deventer. Henk Grooters, zijn oud-stagebegeleider, zocht hem laatst op. Henk: “Jurgen is enorm gegroeid gedurende de jaren bij ons op school en nu in deze baan, die hij verworven heeft dankzij zijn inzet en motivatie. Wat een positieve ontwikkeling heeft die jongen doorgemaakt. Fantastisch om te zien hoe hij functioneert en met klanten omgaat!”
27
Expertiseontwikkeling en innovatie
Mediawijsheid Ben jij wel helemaal mediawijs? Online en op het gebied van sociale media gaan de ontwikkelingen razendsnel. Elle Peters, ICT-coördinator, weet er alles van. Van LinkedIn tot Twitter, van Ipad tot Notebook. Elle: “Het heeft een grote meerwaarde om multimedia als ondersteunend middel in te zetten. Laatst nog: een leerling bij ons op school zit in een rolstoel. Ik zie hem af en toe zo stoeien met een klapper: op de grond, weer de verkeerde pagina… Een Ipad zou geweldig zijn voor deze leerling. Met één druk op de knop heeft hij al het lesmateriaal voor zich.” Samen met Stichting Mijn Kind Online maakte Elle een brochure over Mediawijsheid voor ouders en leraren in de klas. Centraal staat de vraag: hoe leer ik deze kinderen verantwoord omgaan met sociale media?
De Onderwijsspecialisten werken continu aan vernieuwing en verbetering van het onderwijs. Goede ideeën willen we ruimte geven zodat onze leerlingen hiervan kunnen profiteren. Om dit mogelijk te maken is een innovatiefonds in het leven geroepen. We stimuleren en delen niet alleen nieuwe initiatieven.
28
Ook onze bestaande expertise breiden we uit en zetten we breed in.
Hersenschudding niet altijd onschuldig
Het is niet altijd mogelijk innovatieve projecten te bekostigen uit reguliere budgetten. Hiervoor is het innovatiefonds van De Onderwijsspecialisten in het leven geroepen. Nieuwe ideeën worden jaarlijks bij het bestuur ingediend. Eén van de beoordelingscriteria voor financiering is dat meerdere scholen het initiatief dragen.
IN 2011 is € 235.000 geïnvesteerd in innovatieve projecten. Innovatie in 2012 - Project smartboarden - Leerlijnen speciaal onderwijs en zeer moeilijk lerenden - Muziek digitaal - ICT in beweging, voor zeer moeilijk lerenden
Kinderen die vermoedelijk hersenletsel hebben opgelopen, worden sinds oktober 2011 bij Brein Support gemeld. Brein Support is ons expertisecentrum voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel. “Vanuit de praktijk merken we dat kinderen en hun ouders soms vastlopen. De kinderen hebben problemen of gedragsveranderingen, maar de oorzaak is onbekend. Het blijkt dan regelmatig dat deze kinderen in het verleden bijvoorbeeld een zware hersenschudding hebben gehad,” vertelt Martine Kapitein, gezondheidszorgpsycholoog en coördinator van Brein Support. “Door samenwerking met Spoedeisende Hulp van ziekenhuizen proberen we nu eerder met mensen in contact te komen die bijvoorbeeld een zware hersenschudding hebben opgelopen. We kunnen vervolgens tijdig de juiste begeleiding geven en betrokkenen een hele zoektocht besparen.” Brein Support Brein Support neemt in het jaar na een ‘hersenongeval’ een aantal keer een enquête af bij ouders. Die gaat vooral in op gedragsveranderingen en klachten. In een basisteam met diverse disciplines worden de resultaten besproken. “Als daar aanleiding voor is, roepen we ouders en kind op voor een nader gesprek.” Ouders zijn heel positief over het initiatief. “We willen hen niet aan het schrikken maken,” zegt Martine, “het hoeft immers niet altijd iets ernstigs te betekenen, maar men vindt het prettig dat er aandacht voor is en dat er een plek is waar je met vragen terecht kunt.” Brein Support werkt in dit innovatieve project samen met ziekenhuis Rijnstate in Arnhem, Siza en zorginstelling Zozijn uit Doetinchem. In 2012 zullen alle huisartsenposten van Arnhem en de ziekenhuizen in Ede en Doetinchem ook aanhaken.
Leesonderwijs Leesresultaten en leesplezier Joke Proper is intern begeleider van De Linde in Deventer. Zij zet zich met het team in om het leesonderwijs op een kwalitatief hoog peil te houden. Joke: “We nemen deel aan het LIST-project, een taalverbeterproject op het gebied van het leesonderwijs. Dit is een innovatietraject vanuit de PO-raad, de brancheorganisatie voor het primair en speciaal onderwijs. LIST staat voor Lees Interventie Project voor Scholen met een Totaalbenadering, kort samengevat: ‘Lezen IS Top’. Op De Linde was er behoefte aan een doorgaande lijn in het leesonderwijs, waarbij leesplezier en goede opbrengsten voorop staan. In het speciaal onderwijs is deze doorgaande lijn in 2010 ingevoerd en het voortgezet speciaal onderwijs startte 2011.” Opbrengsten Het LIST-project wordt gemonitord door de Hogeschool Utrecht. Joke Proper en Phineke van Rootselaar, remedial teacher, werken nauw samen met de onderzoekers en ontwikkelaars. De resultaten op het gebied van leesplezier en -motivatie en de didactische opbrengsten zijn positief. Het werkt! Leerlingen, ouders en het team zien echt veranderingen. Joke: “Je moet in de leesmethode dát durven loslaten wat in didactisch opzicht niet werkt. ‘Verantwoord schrappen’ noem ik dat.” Een belangrijke component in het succes is het gedrag van de leraar. Het voorbeeldgedrag tijdens het lezen is heel belangrijk,” licht Joke toe. “Als de leerlingen stillezen is de leraar rolmodel en observant tegelijk.” Model Het directe instructiemodel wordt ingezet als effectief middel om te werken aan leesplezier, leesmotivatie en opbrengsten. Elke leesles start centraal met een korte les van vijf minuten, met onderwerpen zoals boekpromotie, interactie over boeken, boekkeuze of leestekens. Joke: “Deze ‘boekenbabbel’ is een prima middel om te werken aan leesbevordering en motivatie. Na elke leesles volgt er een centrale terugkoppeling.” Joke Tijhuis, directeur, vult aan: “We merken dat leraren deze methodiek ook toepassen op andere vakgebieden dan lezen. Dat is een onverwacht positief effect.”
29
Cultuur Cultuur speciaal Op veel van onze scholen geven kunst- en cultuurinstellingen van 2011 tot en met 2013 workshops. Het doel daarvan is om leerlingen de weg naar een dergelijke instelling te wijzen. De provincie Gelderland subsidieert dit project. Ze wil daarmee een beter aanbod binnen kunsten cultuurinstellingen creëren voor kinderen en jongeren met een beperking. Nico Teunissen, hoofd Sport en Bewegen: “De eerste resultaten zijn prima. Instellingen zoals Kunstbedrijf Arnhem, de Leeuwenkuil in Deventer, De Gruitpoort in Doetinchem, Cultura in Ede en Markant en De Klup in Apeldoorn werken constructief mee.”
Actief in sport, kunst en cultuur 30
31
Sport en bewegen
Leren werken
Pauzes zonder problemen
De arbeidsmarkt op
De pauzes bij Het Prisma in Arnhem verliepen niet altijd prettig. “Dit zijn ongestructureerde momenten en dat is lastig voor veel leerlingen. Bovendien heeft iedereen andere behoeftes,” vertelt Nanske Lahaye, directeur van Het Prisma. “Daarom zijn we begonnen met ‘Beweegwijs’. Twee keer in de week is de pauze een les geworden: Les in vrije tijd. Onze pleinen zijn dan ingevuld met activiteiten en workshops, passend bij de sociaal-emotionele leeftijd van de verschillende leerlingen. Je kunt competitie spelen in de voetbalkooi, als je meer rust wil, kun je lezen, maar je kunt ook naast elkaar spelen. Of graffiti maken.” De activiteiten worden begeleid door junior coaches. “Dat zijn ook leerlingen van school die daarvoor een training hebben gekregen. Zij werken op die manier aan hun leerdoelen. Teamleden werken als achterwacht van de junior coaches.” Vanaf volgend jaar worden alle activiteiten in het Leerlingvolgsysteem bijgehouden. Leerlingen ontdekken dat ze ook activiteiten na schooltijd kunnen volgen. Nanske Lahaye is erg tevreden: “Er is bovendien een forse afname in gedragsproblemen in de pauzes. De druk is eraf.”
De toeleiding van leerlingen naar de arbeidsmarkt is een belangrijk speerpunt. De Hamalandschool en Het Aladon hebben voorbereidingen getroffen om in 2012 naar één stagebureau te komen. Ook op het arbeidstest- en trainingscentrum van de Hamalandschool komen leerlingen van Het Aladon. Zij trainen daar hun arbeidsvaardigheden. Jos Schleedoorn, directeur van De Toekomst vertelt over enkele praktijkvoorbeelden op zijn school: “We krijgen met grote regelmaat inpak- en productiewerk aangeleverd vanuit een bedrijf uit Ede. Leerlingen leren onder begeleiding de opdrachten uit te voeren. Ze genieten en leren ervan. De volgende stap is dat de jongeren het werk niet meer op school doen, maar ter plekke bij het bedrijf en zo een leren-op-locatiestage (LOL-)stage krijgen. Zo’n stage is ook voor laagniveauleerlingen. Een ander voorbeeld is een jongen die uitstroomt naar betaald werk in het bedrijfsleven. Hij werkt in een bedrijf waar grote accu’s in elkaar worden gezet. Nu wil het bedrijf dat hij zijn vorkheftruckdiploma gaat halen.”
Scholen actief in sport
SPORTactIEVE SCHOLEN 2011 Verlenging van de certificering De Wegwijzer, De Toekomst, Lichtenbeek, Mariëndael,
Scholen die een goed en gedegen beweegaanbod kennen, krijgen het certificaat ‘Sportactieve School’ van KVLO en NOC*NSF. Het landelijk sportstimuleringsprogramma Special Heroes stimuleert scholen en leerlingen zich aan te sluiten bij een sportvereniging. Er is bij alle scholen van De Onderwijsspecialisten een meting gedaan. Hieruit blijkt dat 50% van de leerlingen daadwerkelijk lid is van een sportvereniging.
Het Prisma, De Christoffelschool,
Sport in de lift
De Ziep
Arjo Wijnhorst is coördinator aangepast sporten regio Arnhem. Binnen een sportservicepunt werkt hij samen met gemeenten, sportaanbieders en – uniek in Nederland – de zorg. Samen met een bewegingsagoog van Revalidatie Medisch Centrum Groot Klimmendaal begeleidt Arjo kinderen en jongeren vanuit revalidatie tot sportdeelname. Cliënten van bijvoorbeeld Siza kunnen naar sportaanbieders toegaan, maar deze komen ook naar het terrein van de zorginstelling toe om sport aan te bieden. Het aantal gemeenten en scholen dat zich aansluit groeit. In 2012 zullen ook cluster 2- en 4-scholen zich aansluiten, evenals het speciaal basisonderwijs.
Nieuw gecertificeerd Het Aladon, De Hamalandschool, De Linde
En nu de praktijk! Leren leren is belangrijk op school, maar minstens zo belangrijk is het voor leerlingen om praktijkervaring op te doen in een interne, externe of leren-op-locatiestage. In 2011 gingen meer dan 300 leerlingen op stage.
In je element op de boerderij Leerlingen van Het Prisma en Mariëndael Arnhem leren en werken op de zorgboerderij Hoeve Klein Mariëndael, dat op een steenworp afstand van de scholen ligt. “De praktijkvakken Groen worden daar twee keer in de week gegeven,” vertelt Nanske Lahaye, directeur van Het Prisma, enthousiast. “De leerlingen werken hard. Ze maken omheiningen, graven greppels, maken hokken schoon en werken met dieren. Met dat laatste is een grote wens van hen in vervulling gegaan. Dieren!” De praktijkondersteuner en het vakhoofd Groen troffen in 2011 alle voorbereidingen voor het werken en leren op de boerderij. “Het is echt werk dat ertoe doet, weg van school, maar niet ver weg. Geweldig.”
KERNCIJFERS 2011
32
BALANS
2011
2010
Materiële vaste activa Vlottende activa
4.252 17.577
4.173 19.686 21.829
Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden
9.342 5.967 166 6.354
23.859 9.579 5.720 204 8.356
21.829
STAAT VAN BATEN & LASTEN Rijksbijdrage Overige baten
23.859
2011
2010
40.965 4.264
40.131 3.443 45.229
Personeelskosten Materiële kosten
39.269 6.197
Resultaat
KENGETALLEN Kapitalisatiefactor Solvabiliteit Current ratio
bedragen in € 1.000,00
43.574 39.893 6.229
45.466
46.122
-237
-2.548
2011
2010
42% 0,43 1,72
44% 0,40 2,30
COLOFON tekst | Prima Donna communicatieregisseurs, Deventer redactie | Prima Donna communicatieregisseurs, Deventer & De Onderwijsspecialisten, Arnhem fotografie | fotopagina’s: Ewout Staartjes, Deventer ontwerp | Loep ontwerp, Arnhem vormgeving | Loep ontwerp, Arnhem druk | Drukkerij De Rijn, Gendt datum | juni 2012
De Onderwijsspecialisten Dertien scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Onze leerlingen hebben een lichamelijke, verstandelijke of meervoudige beperking of zijn langdurig ziek. Daarnaast bieden we specialistische ondersteuning in het regulier onderwijs aan leerlingen met een beperking en aan hun ouders, leraren en begeleiders. Koningstraat 27 | 6811 DG Arnhem T 026 - 353 74 80
[email protected] www.deonderwijsspecialisten.nl
