lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 2:
De reis Verhaal deel 1: De mijnwerker Opdracht 1:
Teken een aardwarmtehuis
Opdracht 2:
De zonnetoren op aardwarmte
Verhaal deel 2: Zoute stroom Opdracht 3:
De energie van een citroen
Opdracht 4:
Zoutwinning
avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel
Luister eerst naar het verhaal over de mijnwerker.
2
Lesbrief 2: DE REIS
OPDRACHT 1: TEKEN EEN AARDWARMTEHUIS
Deze opdracht doe je alleen. Gerard, de mijnwerker, is een hele slimme man. Hij kan stroom opwekken met water dat door de aarde is verwarmd. Hij gebruikt het water ook om zijn huis te verwarmen. Dat is heel milieuvriendelijk en ook nog eens erg goedkoop. In Nederland verwarmen we onze huizen met een verwarmingsketel. Deze ketel verbrandt aardgas. Maar Gerard heeft helemaal geen aardgas nodig. Zijn mijnwater is al warm.
Benodigdheden (per leerling) Vel papier Potlood Kleurpotloden en/of stiften
Opdracht Maak een tekening van een huis dat verwarmd wordt door warm water dat uit de grond komt. Teken dus ook wat er onder de grond gebeurt. Laat op de tekening zien hoe: –
het warme water het huis kan bereiken.
– wat er met het warme water in het huis allemaal verwarmd kan worden. Kijk als je klaar bent naar de ontwerpen van je groepsgenoten. Welke ontwerpen vind je goed? En waarom?
Lesbrief 2: DE REIS
3
OPDRACHT 2: DE ZONNETOREN OP AARDWARMTE
Deze opdracht doe je met z’n vieren. In het verhaal heeft Gerard een machine gebouwd waarmee hij stroom kan maken met warm water. Hoe dat kan gaan jullie met dit proefje onderzoeken.
Benodigdheden (per vier leerlingen) Zonnetoren (die je in een vorige opdracht zelf hebt gemaakt) Waxinelichtje Schoteltje Water Aansteker of lucifers
Opdracht 1. Pak je zonnetoren. Haal het molentje en het blokje met spelden van de zonnetoren af. 2. Doe een bodempje water in je zonnetoren. Zorg ervoor dat het water in de fles ongeveer 2 cm lager staat dan de onderste rand van het gat in de zijkant (zodat het water niet via dit gat uit je zonnetoren kan lopen). TIP Het vullen van je zonnetoren gaat het makkelijkst via het gat in de zijkant van de toren. Houd de toren een beetje schuin (met het gat naar boven) en laat dan via dit gat een beetje water in de zonnetoren lopen. 3. Leg het blokje met de spelden op de flessenhals. Controleer of de speld recht omhoog staat. Zet daarna voorzichtig het molentje op de speld. 4. Test of het molentje van je zonnetoren werkt. Wapper met je hand voor het gat onderin de fles. Je molentje moet nu gaan draaien. TIP Draait je molentje niet? Dan moet je misschien de wiekjes van het molentje wat netter (naar beneden) vouwen. Of de speld in het blokje klei rechter omhoog steken.
4
Lesbrief 2: DE REIS
5. Pak het schoteltje en zet dit midden op de tafel. 6. Zet het waxinelichtje op het schoteltje. Zorg ervoor dat die in het midden en helemaal vlak staat. 7. Steek met een lucifer of aansteker het waxinelichtje aan.
LET OP! (open) vuur en brandende kaarsen zijn altijd gevaarlijk. Let goed op en werk voorzichtig! Kijk goed uit dat je niet met je kleding in of boven de vlam komt. Ren niet door het lokaal. En maak het waxinelichtje uit als je klaar bent. 8. Probeer de zonnetoren op te tillen zonder dat het molentje eraf valt. Houd de zonnetoren voorzichtig een paar centimeter boven de vlam van het waxinelichtje (zie de afbeelding). TIP
Zet je ellebogen op de tafel dan is het tillen minder zwaar.
9. Houd maximaal 3 minuten je zonnetoren boven het vlammetje. Na een paar minuten zie je iets gebeuren. Wat zie je? 10. Haal de zonnetoren boven de vlam weg. Blaas het theelichtje uit.
Lesbrief 2: DE REIS
5
Vragen Wat zag je gebeuren toen je de zonnetoren boven de vlam hield?
Wat ging er stromen toen je de zonnetoren boven de vlam hield?
Hoe kun je warm water gebruiken om elektriciteit op te wekken? TIP
Denk aan wat je gezien hebt in het filmpje over de zonnetoren.
Plastic smelt als je het boven een vlam houdt. Waarom smolt het plastic van je zonnetoren niet toen je de toren boven de vlam van het waxinelichtje hield?
Luister nu naar het verhaal over zoute stroom.
6
Lesbrief 2: DE REIS
OPDRACHT 3: DE ENERGIE VAN EEN CITROEN
Deze opdracht doe je met z’n tweeën. Als Sunny wordt opgeladen wordt de elektriciteit opgeslagen in een accu. Een accu is soort batterij. Een oplaadbare batterij. Wist je dat je met een citroen een batterij kunt maken?
Benodigdheden (per twee leerlingen) ¼ citroen 1 stukje aluminiumfolie van 15 x 15 cm 1 koperen muntstuk (5 cent) 1 koptelefoontje van bijvoorbeeld een mp3 speler
Opdracht 1. Neem het stukje citroen en leg het op de aluminiumfolie. Zorg dat het vruchtvlees van de citroen de aluminiumfolie goed raakt. 2. Neem het koperen muntje en steek het, een beetje schuin, in de citroen. Let op dat het muntje de aluminiumfolie niet raakt. 3. Eén persoon doet de oordopjes in en de ander pakt de stekker. 4. Houd de stekker van het koptelefoontje met het puntje op de aluminiumfolie. Houd dan de zijkant van de stekker tegen het muntje aan (zie afbeelding). Raak met je vinger het muntje niet aan.
Lesbrief 2: DE REIS
7
5. Degene met de oordopjes in moet heel goed luisteren. Probeer te horen wanneer het muntje de stekker van de koptelefoon raakt. 6. Nu mag de ander de oordopjes indoen. Herhaal de opdracht.
Let op! Je mag de citroen niet opeten of er aan likken. Er zitten nu aluminiumdeeltjes in de citroen. D eze proef kan met verschillende soorten fruit en zelfs met een aardappel maar met een citroen gaat het het beste! Vragen Wat hoor je als je de stekker tegen het muntje en de folie houdt?
Als je iets hebt gehoord betekent dit dat het koptelefoontje het doet. Hoe kan dat zonder batterij?
Is de citroen een batterij of een accu?
Energiebronnen die niet snel (of nooit) op gaan en die niet schadelijk zijn voor het leven op aarde noemen we duurzame energiebronnen. Noem hier een paar voorbeelden van:
Is de citroen een duurzame bron van energie?
8
Lesbrief 2: DE REIS
OPDRACHT 4: ZOUTWINNING
Deze opdracht doe je met z’n tweeën. Sibrand en Aisha hebben in de zoutfabriek Chris ontmoet. Chris vertelde hen hoe in de fabriek zout wordt gewonnen. Hoe zoutwinning precies werkt, onderzoeken we met deze proef.
Benodigdheden (per twee leerlingen) Bekertje (van plastic of karton) Zout Kan water Schoteltje Theelepeltje Waxinelichtje Aansteker of lucifers
Opdracht 1. Vul het bekertje voor de helft met water. 2. Doe 3 theelepeltjes zout in het bekertje. 3. Roer ongeveer 3 minuten met het theelepeltje in het bekertje. Goed roeren, net zo lang totdat je geen zoutkorreltjes meer ziet (het water mag wel een klein beetje een ‘witte’ kleur hebben). 4. Steek je vinger in het water en proef de smaak. 5. Zet het schoteltje in het midden van de tafel. 6. Zet het waxinelichtje op het schoteltje. Zorg ervoor dat die in het midden van het schoteltje en helemaal vlak staat. 7. Steek met een lucifer of aansteker het waxinelichtje aan.
Lesbrief 2: DE REIS
9
LET OP: (open) vuur en brandende kaarsen zijn altijd gevaarlijk. Let goed op en werk voorzichtig! Kijk goed uit dat je niet met je kleding in of boven de vlam komt. Ren niet door het lokaal. En maak het waxinelichtje uit als je klaar bent. 8. Neem met het theelepeltje een half lepeltje water uit het bekertje. 9. Houd voorzichtig het theelepeltje met het water een klein stukje boven de vlam van het waxinelichtje. Doe dit net zo lang totdat er geen water meer op het theelepeltje ligt. Dit kan best vijf minuten duren. 10. Blaas het kaarsje uit. Leg het theelepeltje op het schoteltje en laat het even afkoelen. 11. Maak je vinger nat en strijk met je vinger over de bovenkant van het theelepeltje. Steek hierna je vinger in je mond. Wat proef je?
Is de onderkant van het lepeltje zwart geworden? Dit is roet van het vlammetje en is dus niet erg.
10
Lesbrief 2: DE REIS
Vragen Hoe smaakte het water toen je het na het roeren proefde?
Door het roeren verdween het zout. Toch was het zout niet weg. Waar was het zout gebleven?
Je hebt het theelepeltje verwarmd totdat er geen water meer op het lepeltje lag. Wat zag je na het verwarmen op het theelepeltje?
Na het verwarmen heb je geproefd wat er op het theelepeltje achterbleef. Hoe smaakte dit? Wat is er dus na het verwarmen op het theelepeltje achtergebleven?
Door het verwarmen, verdween het water. Waar is dit water gebleven?
We hebben zout opgelost in water en daarna het water laten verdampen. Onder de grond zitten dikke lagen zout. Kun je uitleggen hoe in een zoutfabriek het zout uit de grond wordt gehaald?
Ruim al je spullen weer netjes op! Op de website van de uitvinders www.deuitvinders.com staat een animatie die uitlegt hoe je met blauwe energie stroom kunt opwekken. Lesbrief 2: DE REIS
11
