Vergunningen voor werkzaamheden aan beschermde monumenten

Vergunningen voor werkzaamheden aan beschermde monumenten

VLAAMSE OVERHEID Agentschap R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN 1

Teksten: Veerle De Houwer, Dominique Vieren, Karel Robijns, Piet Geleyns Eindredactie: Dirk Van Oost Tekstcorrectie: Marijke Hoflack Fotografie: Oswald Pauwels, Kris Vandevorst, Karel Robijns Verantwoordelijke uitgever: Luc Tack Vlaamse Overheid Ministerie van Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed Agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed Phoenix-gebouw, 8ste verdieping Koning Albert II-laan 19, bus 3 1210 Brussel Tel: 02 553 16 13 Fax: 02 553 16 05 e-mail: [email protected] website: www.onroerenderfgoed.be Wettelijk Depot: D/2007/3241/244

Bestrijden van leegstand en verwaarlozing van bedrijfsruimten Vergunningen voor werkzaamheden aan beschermde monumenten Als eigenaar van een beschermd monument draagt u mee zorg voor het erfgoed van Vlaanderen. Dat kwetsbare erfgoed vraagt een bijzondere aanpak als het gaat om onderhoud en instandhouding. Bepaalde onderhouds- en instandhoudingswerkzaamheden zijn verplicht bij beschermde monumenten, omdat ze helpen om ingrijpende restauratiewerkzaamheden te voorkomen. Deze verplichtingen staan opgesomd in het Besluit van de Vlaamse regering van 17 november 1993 tot bepaling van de algemene voorschriften inzake instandhouding en onderhoud van monumenten, stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluit van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006.

Een bescherming sluit een verbouwing, verbetering of aanpassing aan nieuwe comforteisen niet uit. Er moet echter steeds voor gezorgd worden dat de historisch belangrijke elementen niet verloren gaan. Daarom zijn binnen beschermde monumenten werkzaamheden vaak vergunningsplichtig. Deze brochure zet voor u de belangrijkste, die van toepassing zijn bij de meeste beschermde monumenten, op een rijtje.

Voor bijzonder kwetsbare monumenten, zoals orgels, beiaarden, klokken en torenuurwerken, molens, industrieel en funerair erfgoed, gelden bijkomende voorschriften. Voor informatie over instandhouding en onderhoud van dit soort monumenten staat het agentschap R-O Vlaanderen1, Onroerend Erfgoed u graag met raad en daad bij.

1.

“agentschap RO-Vlaanderen” staat voor “agentschap Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed Vlaanderen”

VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN 3

Waar bent u toe verplicht? Als eigenaar of vruchtgebruiker van een beschermd monument of van een onroerend goed dat op een ontwerp van lijst van voor bescherming vatbare monumenten voorkomt2, bent u verplicht zorg te dragen voor de instandhouding en het onderhoud ervan.

meer inlichtingen neemt u best contact op met de cel Onroerend Erfgoed in uw provincie. U bent onder meer gehouden om te zorgen voor: 1.

het onderhouden van de voorzieningen, ondermeer elektrische installatie, verwarming, klimaatregeling, beveiliging en andere technische voorzieningen;

2.

het tijdig bestrijden van houtworm-, schimmel-, zwam- en vochtaantasting;

3.

het regelen en onder controle houden van de lichtkwaliteit en van de klimatologische omstandigheden, voornamelijk de warmte en de vochtigheid in het gebouw, zodanig dat geen nadelige omstandigheden voor de goede bewaring van de inboedel kunnen ontstaan;

4.

het onmiddellijk nemen van consolidatie- en beveiligingsmaatregelen in geval van nood.

Dit kan onder meer door: 1.

het onmiddellijk herstellen van dakschade, het dichten of afdekken van lekken;

2.

het tijdig reinigen van dakgoten, afvoerleidingen en zolderingen;

3.

het treffen van maatregelen tegen ongunstige weersomstandigheden en tegen dierlijke vervuiling, het onmiddellijk vervangen van gebroken of gebarsten ruiten en het tijdig sluiten van ramen en dakvensters;

4.

het leegpompen van ondergelopen kelders;

5.

het treffen van de nodige veiligheidsmaatregelen, inzonderheid tegen brand, blikseminslag, waterschade, diefstal en tegen moedwillige of toevallige beschadiging;

6.

het onmiddellijk nemen van consolidatie- en beveiligingsmaatregelen in geval van nood.

U dient elk schadegeval en elke noodmaatregel die u eventueel heeft genomen te melden aan de cel Onroerend Erfgoed van het agentschap R-O Vlaanderen in uw provincie en aan de gemeente waar uw eigendom gelegen is. Bovendien gelden specifieke verplichtingen inzake instandhouding en onderhoud voor het interieur van beschermde monumenten of voor bescherming vatbare onroerende goederen. De wetgeving geeft voor beschermde interieurs een aantal voorbeelden van instandhoudings- en onderhoudswerkzaamheden waartoe u verplicht bent. Deze lijst is echter niet volledig. Voor

Voor orgels, beiaarden, klokken en torenuurwerken, voor molens, voor industrieel erfgoed en voor graftekens en grafmonumenten, die beschermd zijn of op een ontwerp van lijst voorkomen, gelden heel specifieke voorschriften betreffende instandhouding en onderhoud. Indien u werkzaamheden wenst uit te voeren aan dit soort onroerende goederen neemt u best rechtstreeks contact op met de cel Onroerend Erfgoed in uw provincie of met de specifieke vakspecialisten bevoegd voor dit erfgoed. U vindt de adressen achteraan in deze brochure.

2.

Meer informatie over de procedure van bescherming vindt u in de brochure “Beschermen van monumenten, stads- en dorpsgezichten”.

VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN 5

Waar heeft u een vergunning voor nodig? INDIEN EEN STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING VEREIST IS: Wanneer u werkzaamheden wenst uit te voeren aan uw pand, dan vraagt u best in eerste instantie bij de stedenbouwkundige dienst van uw gemeente na of u voor die werkzaamheden een stedenbouwkundige vergunning nodig heeft. Als u een stedenbouwkundige vergunning nodig heeft, dan dient u uw aanvraag in bij de gemeentelijke dienst. Alle werkzaamheden aan een beschermd monument die vergunningsplichtig zijn volgens de wetgeving inzake ruimtelijke ordening worden als een vast onderdeel van de procedure voor bindend advies voorgelegd aan de betrokken cel Onroerend Erfgoed. Dat gebeurt door de overheid die de vergunning verleent, doorgaans het gemeentebestuur. Als aanvrager hoeft u hiervoor dus geen stappen te ondernemen. U kunt voorafgaand aan de aanvraag uw dossier mondeling of schriftelijk voorleggen aan de cel Onroerend Erfgoed in uw provincie. Op die manier bent u al op de hoogte van het standpunt van de cel Onroerend Erfgoed en kan één en ander bijgestuurd worden, zodat vertragingen bij het afleveren van de vergunning vermeden kunnen worden.

is onder meer het geval voor volgende werkzaamheden: 1.

de vervanging van dakbedekking, geheel of gedeeltelijk, door andere materialen of met een ander uitzicht dan de aanwezige;

2.

het beschilderen van ongeschilderde elementen, of schilderen in andere kleuren of kleurschakeringen of met een andere verfsoort dan de aanwezige;

3.

het bepleisteren van niet bepleisterde elementen of bepleisteren met een andere samenstelling of textuur, alsook het ontpleisteren van bepleisterde elementen;

4.

het verwijderen van voegen, alsook voegen of hervoegen op een andere wijze of met een voegspecie van een andere samenstelling of kleur dan de aanwezige;

5.

het reinigen anders dan met zuiver water onder gecontroleerde lage druk, inzonderheid schoonmaken door hydropneumatische zandstraling, door chemische reiniging met afbijtmiddelen of reiniging met pasta's, alsook het gebruiken van hydrofoberingsmiddelen en van scheikundige verstevigings- of reinigingsmiddelen;

6.

het aanbrengen, vervangen of wijzigen van decoratieve gevelelementen, smeedijzer en beeldhouwwerk;

7.

het verstevigen van constructieve elementen als leem, balken, gietijzeren zuilen, muurdelen, metselwerk en zo meer door toegevoegde structuren of ze vervangen door een ander materiaal of met een ander uitzicht dan het aanwezige;

INDIEN GEEN STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING VEREIST IS: Met uitzondering van tijdelijke maatregelen in geval van nood (zie hoger) heeft u voor instandhoudings- en onderhoudswerkzaamheden veelal een schriftelijke vergunning nodig van het agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed. Dit

6 VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN

Daarnaast heeft u ook een schriftelijke vergunning nodig voor volgende ingrepen aan de bodem of de vegetatie in de omgeving van het monument:

8.

9.

het vervangen of wijzigen van buitenschrijnwerk als deuren, ramen, luiken, poorten, gootconstructies en dergelijke, alsmede beslag, hang- en sluitwerk, door een ander materiaal of met een ander uitzicht dan het aanwezige; het aanbrengen, vervangen of wijzigen van beglaasde al dan niet figuratieve elementen door ander materiaal of met een ander uitzicht dan het aanwezige;

10. het aanbrengen, wijzigen of vervangen van publiciteitspanelen, lichtreclames, uithangborden, opschriften en dergelijke; 11. het stapelen van alle stoffen of installeren van alle uitrustingen en toestellen die vallen onder de wetgeving op de hinderlijke, gevaarlijke en ongezonde inrichtingen; 12. het zichtbaar aanbrengen van leidingen of apparaten voor nutsvoorzieningen; 13. het aanbrengen, wijzigen of vervangen van straatmeubilair, zoals bloembakken, banken, lantaarns, verlichtingspalen, pompen, parkeermeters, hekkens, tuinmuren, afsluitingen, wachthuisjes, telefooncellen en andere beeldbepalende elementen; 14. het wijzigen of vervangen door een ander materiaal dan het aanwezige van bestrating, trottoirs en stoepen; 15. het uitvoeren van graafwerkzaamheden die de stabiliteit van gebouwen en constructies in gevaar kunnen brengen; 16. het ondernemen van opgravingen met het doel archeologische monumenten te ontdekken en te onderzoeken.

1.

het uitvoeren van om het even welke ingreep op bomen en vegetatiecomplexen evenals op de betrokken wortelzones, zoals onder meer snoeien, ontwateren of grondverdichten;

2.

het uitvoeren van elke ingreep op de geologische of geomorfologische merkwaardigheden die het uitzicht ervan kan veranderen of het voortbestaan van deze elementen in gevaar kan brengen.

Ook in het interieur van monumenten zijn bepaalde werkzaamheden vergunningsplichtig. In principe moeten losse interieurelementen die bij het monument horen (de roerende goederen die onroerend zijn ‘door bestemming') steeds in het monument bewaard worden. Wanneer verplaatsing buiten het monument noodzakelijk is voor tentoonstellingsdoeleinden, voor conserverings- of restauratiewerkzaamheden of om veiligheidsredenen, bent u als eigenaar, vruchtgebruiker of uitvoerder der werkzaamheden verplicht hierover een overeenkomst te sluiten met het agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed.

Voor het interieur zijn volgende werkzaamheden vergunningsplichtig: 1.

het uitvoeren van werkzaamheden die het uitzicht of de indeling van het interieur wijzigen;

2.

het uitvoeren van werkzaamheden aan de interieurdecoratie, in het bijzonder aan wand-, plafondbeschilderingen, lambrizering, aan historische beschilderingen op andere elementen, aan bepleistering, stucwerk, verflagen of andere afwerkingslagen,

VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN 7

Hoe kunt u een vergunning verkrijgen? aan zijde-, leder-, doek- en papierbehang en lambrizering; 3.

het uitvoeren van schilderwerkzaamheden;

4.

het verhogen, verlagen, wegnemen en/of vernieuwen van de bevloering en trappen;

5.

het uitbreken, vernieuwen, aanpassen, verhogen of verlagen van plafonds en gewelven;

6.

het uitvoeren van werkzaamheden aan en het verplaatsen of verwijderen - zelfs tijdelijk - van kunstwerken, voorwerpen en meubilair, die onroerend zijn door bestemming; (uitzondering: consolidatie en beveiliging in geval van nood)

7.

het plaatsen of vernieuwen van technische voorzieningen, zoals verwarming, klimaatregeling, elektrische installatie, geluidsinstallatie, sanitair, liften en beveiligingsinstallaties.

U dient uw vergunningsaanvraag in bij de cel Onroerend Erfgoed in de provincie waar het beschermd goed gelegen is. In de aanvraag omschrijft u zo nauwkeurig mogelijk de aard van de werkzaamheden, de plaats waar de werkzaamheden zullen worden uitgevoerd en de begin- en einddatum van de werkzaamheden. Het is best de aanvraag met foto's en tekeningen aan te vullen. Binnen de twintig dagen nadat zij de aanvraag ontvangen heeft, deelt de cel Onroerend Erfgoed u schriftelijk mee of uw aanvraag volledig is of niet. In het laatste geval is in dit schrijven opgenomen welke gegevens u nog dient toe te voegen. Verneemt u na twintig dagen nog niets, dan gaat u best na of uw aanvraag goed is aangekomen. Binnen de dertig dagen nadat zij een volledige of vervolledigde aanvraag ontvangen heeft, levert de cel Onroerend Erfgoed u de vergunning af of deelt zij u mee dat de vergunning geweigerd is. U mag pas met de werkzaamheden starten, nadat de schriftelijke vergunning afgeleverd werd en u bent verplicht de werkzaamheden uit te voeren volgens de voorwaarden die in de vergunning aangegeven worden. Als de cel Onroerend Erfgoed de vergunning niet aflevert binnen de dertig dagen, wordt deze geacht gunstig te zijn. Neem bij vragen bij voorkeur vooraf contact op met de cel Onroerend Erfgoed in uw provincie.

8 VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN

Financiële tegemoetkoming Als tegemoetkoming voor de bijzondere verplichtingen die de zorg voor een beschermd eigendom met zich meebrengt geeft de Vlaamse Overheid premies voor onderhouds- en restauratiewerkzaamheden. Meer informatie hierover vindt u in de brochures 'Onderhoudspremie' en 'Restauratiepremie'.

U kunt in bepaalde gevallen de kosten voor werkzaamheden ook voor een deel in rekening brengen bij uw belastingsaangifte. Informatie hierover vindt u terug in de brochure ‘Fiscale aftrek bij beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten en landschappen’.

VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN 9

Nuttige adressen en telefoonnummers

Afdeling R-O Oost-Vlaanderen Onroerend Erfgoed Geboeders Van Eyckstraat 4 – 6 9000 Gent Tel: 09 265 46 18 Fax: 09 265 46 00

Voor meer informatie neemt u contact op met: Agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed Phoenix-gebouw, 8ste verdieping Koning Albert II-laan 19, bus 3 1210 Brussel Tel: 02 553 16 13 Fax: 02 553 16 05

Afdeling R-O Vlaams-Brabant Onroerend Erfgoed Waaistraat 1 3000 Leuven Tel: 016 21 12 00 Fax: 016 20 55 26

e-mail: [email protected] website: www.onroerenderfgoed.be Voor alle praktische, technische en inhoudelijke vragen kunt u een beroep doen op de erfgoedconsulenten van het agentschap R-O Vlaanderen. Zo nodig gaan de consulenten ter plaatse de situatie opnemen. In elke provincie is een provinciale cel Onroerend Erfgoed van het agentschap R-O Vlaanderen gevestigd:

Afdeling R-O West-Vlaanderen Onroerend Erfgoed Werkhuisstraat 9 8000 Brugge Tel: 050 44 29 55 Fax: 050 44 28 13

Afdeling R-O Antwerpen Onroerend Erfgoed Anna Bijnsgebouw Lange Kievitstraat 111 – 113, bus 53 2018 Antwerpen Tel: 03 224 62 10 Fax: 03 224 62 23 Afdeling R-O Limburg Onroerend Erfgoed Hendrik Van Veldekegebouw Koningin Astridlaan 50, bus 1 3500 Hasselt Tel: 011 74 22 20 Fax: 011 74 22 39

Daarnaast heeft het agentschap vakafdelingen, gericht op specifieke aspecten van de erfgoedzorg, met de volgende contactpersonen: Beveiliging Rob Buelens Tel: 016 21 12 01 Funerair erfgoed Marcel Celis Tel: 02 553 16 41 Industrieel erfgoed Jo De Schepper Tel: 09 265 46 18 Orgels, klokken en torenuurwerken Michel Lemmens Tel: 02 553 16 37 VERGUNNINGEN VOOR WERKZAAMHEDEN AAN BESCHERMDE MONUMENTEN 11

VLAAMSE OVERHEID Agentschap R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed

12 FISCALE AFTREK BIJ BESCHERMDE MONUMENTEN, STADS- EN DORPSGEZICHTEN EN LANDSCHAPPEN