1
Inleiding
5
2
T entoonstellingen
7
Wisselexpositieruimte
7
NIOD-lezingen
27
7
Geuzenpenningbijeenkomst
27
Seizoen ‘40 - ‘45. Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog
Entreehal
Lezingen, discussies en filmvertoningen
27 27
7
Sobiborbijeenkomst
29
9
Collectieve elementen
29
8
Publiek, marketing & PR
Drie meiden in verzet
9
Fritz Behrendt. Getekend door de oorlog
9
Bezoekers
31
11
Marketing en PR
33
13
Relaties
35
Reizende tentoonstelling Wereldoorlog in de West 3
Kindermuseumplannen
9
Organisatie
31
37
Verbouwing
13
Inhoudelijke ontwikkeling
13
Bestuur
37
Fondsenwerving
15
Personeel
37
17
Vriendenstichting
39
17
Huisvesting en faciliteiten
39
4
Collectie & bibliotheek
Acquisitie en aanwinsten
Behoud en ontsluiting
17
Financiën
41
Raadpleging en uitlening
19
Bijlagen
44
5
Educatie & inburgering
21
Bestuur
44
Groepsbezoek
21
Nevenfuncties directie en bestuur
44
Bijzondere educatieve programma’s
23
Personeel
44
De Verhalenman
23
Comité van Aanbeveling
44
Stad en Taal
23
Bestuur Stichting Vrienden en Vriendinnen
45
Samenwerking
23
Commissies/klankbordgroepen
45
Nieuwe media
25
Vrijwilligers
45
6
Multimediatours
25
Algemene bijdragen
46
Website
25
Bijdragen voor het kindermuseum
46
Bijdragen voor projecten
46
Colofon
48
3 2 0 0 9
Protesteer!
Evenementen
J a a r v e r s l a g
7
Asielzoekers worden rondgeleid door het museum tijdens de Nacht van de Vervanging, georganiseerd met ASKV Steunpunt Vluchtelingen.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
4
In 2009 ontving het Verzetsmuseum 52.483 bezoekers – een groei van ruim 5% ten opzichte van het voorgaande jaar. Een aanzienlijk deel van de groei was te danken aan het recordaantal van 16.001 scholieren dat het museum in groepsverband bezocht. Het lukte het museum voor het eerst om meer dan 15.000 leerlingen te ontvangen dankzij een aantal organisatorische verbeteringen. Het museum produceerde in 2009 twee nieuwe wisseltentoonstellingen: Seizoen ‘40-’45. Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote tentoonstellingsruimte en Fritz Behrendt. Getekend door de oorlog in de entreehal. Ook organiseerde het museum weer lezingen en debatten, vaak met vaste samenwerkingspartners. Achter de schermen werd in 2009 een belangrijke mijlpaal bereikt. Dankzij een bijdrage in het kader van het VWS-programma Erfgoed van de oorlog, werd de collectieregistratie in een digitale database volledig afgerond. Er werd veel achtergrondinformatie in de database opgenomen en een deel van de collectie werd ook gedigitaliseerd. In het voorjaar van 2010 zal het Verzetsmuseum – als eerste museum over de Tweede Wereldoorlog – zijn collectie toegankelijk en doorzoekbaar maken via het internet. In het museum zelf werden ook verbeteringen doorgevoerd die tien jaar na de opening in gebouw Plancius wenselijk waren. De museumverlichting werd deels vernieuwd en er werd gestart met de invoering van een nieuwe huisstijl, die als eerste werd toegepast in de herinrichting van het entreegebied en de museumwinkel. De multimediatours werden met het oog op de veranderde herkomst van de buitenlandse bezoekers ook in gebruik genomen in het Duits en Spaans.
2 0 0 9
5
J a a r v e r s l a g
Voor alles stond 2009 in het teken van de plannen om het museum uit te breiden met een kindermuseum. In januari vond de overdracht plaats van het aangekochte achterste deel van de Ballering-garage, waar het kindermuseum zal worden gebouwd. Architect Hans Ruijssenaars maakte een voorlopig ontwerp voor de verbouwing. Er werd een inhoudelijke projectgroep gevormd die – met veel enthousiasme – de inhoudelijke plannen ontwikkelde en vastlegde in een definitieplan. Er was voorts intensief contact met het stadsdeel Centrum om de gewenste uitbreiding op te nemen in het nieuwe bestemmingsplan en er werd gewerkt aan de fondsenwerving. Aan het eind van het jaar bleek dat de gewenste planning door een veranderde bestemmingsplanprocedure niet kan worden gehaald. Een niet verwachte tegenvaller, die echter ook weer nieuwe kansen biedt voor een nog betere voorbereiding van de kindermuseumplannen. Het museum moest aan het begin van het jaar afscheid nemen van bestuursvoorzitter Eberhard van der Laan, die eind 2008 minister werd. Oud-NIOD-directeur Hans Blom vond het museum een geschikte opvolger. Omdat Blom pas aan het eind van het jaar beschikbaar was, nam Kees Hulsman in 2009 het voorzitterschap waar.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
6
De tentoonstelling Protesteer! verrassend vormgegeven door leerlingen van het Mediacollege Amsterdam (MBO/VMBO), met de affiches in rekken tussen de kleding van verschillende typen actievoerders.
w i s s e l e x p o s i t i e ru i m t e
‘Bezocht de tentoonstelling speciaal met mijn zoon: ja ook pa heeft
In de wisselexpositieruimte werden twee tentoonstellingen geëxposeerd,
‘Beste jongelui van het Mediacollege A’dam. Ben een oma van
destijds gedemonstreerd! Het bracht een leuk gesprek op gang.’ die het museum produceerde met als doel door het originele thema
64 jaar en vond de opstelling, de weergave en duidelijkheid van
en de aantrekkelijke vormgeving (ook) nieuwe groepen bezoekers aan
deze tentoonstelling Protest een leerzame en interessante verademing.
te trekken. Beide tentoonstellingen waren succesvol.
Heb genoten! Bewondering hoor!’ Hoewel in de tentoonstelling de onvergelijkbaarheid van het naoorlogse
geproduceerd in samenwerking met leerlingen van het Mediacollege
reacties op, onder meer in een artikel in de HP/De Tijd – maar ook
Amsterdam (MBO/VMBO), met de affiches in rekken tussen de
de schrijver daarvan raakte door de tentoonstelling in de ban van
kleding van verschillende typen actievoerders.
het tijdperk van de protestacties.
De tentoonstelling, die een kleurrijk en levendig beeld gaf van
Seizoen 1940-1945. Voetbal tijdens
de periode van protest en emancipatie, trok veel bezoekers, onder
de tweede wereldoorlog (vanaf 28 april)
wie veel jongeren en actievoerders van destijds met hun kinderen.
In Seizoen ’40-’45 is het voetbal in beeld gebracht als voorbeeld
De tentoonstelling was ook succesvol voor groepsbezoek van
van het leven dat doorging, terwijl de bezettingsomstandigheden
scholieren, en gaf – zoals bedoeld – aanleiding tot discussies over
hun weerslag hadden door oorlogsgeweld, schaarste, jodenvervolging,
engagement, de verschillen tussen de generaties en het belang
arbeidsinzet en de hongerwinter. Seizoen ’40-’45 is gemaakt als
van buitenparlementaire acties.
een tentoonstelling voor het hele gezin, waar de bezoekers aan de hand van een herkenbaar en aantrekkelijk onderwerp kennis opdoen
In het reactieboek werden veel lovende opmerkingen genoteerd,
over Nederland in bezettingstijd.
zoals: ‘...wisseltentoonstelling Protesteer is echt he-le-maal
De elf thema’s van de tentoonstelling werden elk geïntroduceerd
de bom! Ik heb nog nooit zo een goede tentoonstelling gezien.
door een hedendaagse voetbalcoryfee, die vanuit zijn eigen
Groetjes en de mazzel, Linda, Ruby & Albert’
ervaringen de belangstelling wekt voor het behandelde onderwerp:
7 2 0 0 9
protest en het verzet tijdens de oorlogsjaren werd benadrukt, riep de behandeling van dit thema in juist dit museum ook enkele kritische
J a a r v e r s l a g
Verzamelplaatje van de quiz in Seizoen ‘40-’45.
Protesteer! Actieaffiches vanaf 1965 (t/m 29 maart) Tentoonstelling over actieaffiches, verrassend vormgegeven en
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
8
Seizoen ’40-’45. Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog was de grote nieuwe wisseltentoonstelling van 2009. De elf thema’s gaven een beeld van het leven dat doorging, terwijl de bezettingsomstandigheden hun weerslag hadden door oorlogsgeweld, schaarste, jodenvervolging, arbeidsinzet en de hongerwinter.
Willem van Hanegem vertelt dat zijn vader en broertje omkwamen bij
Entreehal
een bombardement in 1944, Foppe de Haan dat zijn club Heerenveen tijdens de hongerwinter Amsterdamse spelertjes uitnodigde om
In de entreehal werden twee tentoonstellingen geëxposeerd,
ze te laten aansterken en Miralem Sulejmani dat hij tijdens zijn jeugd
beide eigen producties van het Verzetsmuseum.
in Joegoslavië ook door bleef voetballen, ondanks alle oorlogsellende om hem heen.
Drie meiden in verzet. Hannie Schaft en de zusjes Oversteegen (t/m 8 februari)
Topvoetballer Sulejmani speelde ook een rol bij de feestelijke opening op 28 april, waarbij hij als openingshandeling staatssecretaris
aan de hand van de dilemma’s van Nederlands bekendste verzetsheldin
Jet Bussemaker een bal toespeelde. De opening kreeg veel publiciteit
en de onbekend gebleven zusjes waarmee zij in het verzet samenwerkte.
en was de aanleiding voor grote artikelen in de landelijke kranten, items
De al in 2007 door het Verzetsmuseum gemaakte tentoonstelling werd
in de televisiejournaals, actualiteitenrubrieken en veel radioprogramma’s.
wegens succes verlengd tot begin 2009.
De tentoonstelling werd door het Verzetsmuseum gemaakt met het
Fritz Behrendt. Getekend door de oorlog
bedrijf Hypsos als vormgever, met studenten van de Hogeschool van
(vanaf 24 februari)
Amsterdam en het bedrijf Kiss the Frog voor de ontwikkeling van de
De politieke tekenaar Fritz Behrendt (1925-2008) werd geboren in
interactieve onderdelen. Opvallendste interactieve onderdelen zijn
Berlijn en vluchtte in 1937 met zijn ouders om politieke redenen
de digitale kennisquiz, waarmee bezoekers een compleet elftal van
naar Nederland. Op de Kunstnijverheidsschool besloot hij zijn talent
stickerplaatjes kunnen winnen van de coryfeeën die de tentoonstelling-
in te zetten voor de strijd tegen onrecht en terreur en maakte hij tekeningen
thema’s introduceren en een virtueel voetbalveldje waarop met een
van oorlog en bezetting, die op Behrendts eigen verzoek – samen
digitale bal filmpjes kunnen worden geactiveerd. Bij de tentoonstelling
met naoorlogse tekeningen over de oorlog – in een tentoonstelling
verscheen een rijk geïllustreerd boek van 80 pagina’s en een aantrekkelijk
zijn verwerkt. Bij de samenstelling werd voormalige stagiaire
speurboekje voor zowel scholieren als voor individuele jonge bezoekers.
Denise Frank betrokken. Behrendt overleed onverwachts tijdens
De tentoonstelling werd onder de aandacht gebracht door affiches
door zijn weduwe Renate, met historicus Jan Bank en journalist
en advertenties. Om via amateurvoetbalclubs nieuwe bezoekers-
Harry van Wijnen als sprekers. Opening en tentoonstelling trokken
groepen te trekken, werden er ook affiches, webteksten en digitale
matige publiciteit en matig bezoek, maar de tentoonstelling werd
prijsvragen verzonden aan de regionale clubbladen en clubsites.
wel goed bekeken en gewaardeerd.
de voorbereidingen van de tentoonstelling. De opening werd verricht
Het effect viel wat tegen, al waren er vooral in de kerstvakantieperiode wel opvallend veel vaders met zonen in het museum. Zij lijken zich door de tentoonstelling vooral bewust te zijn geworden van hun eigen verworvenheden, getuige opmerkingen in het reactieboek als: ‘Dit is een erg leuk museum, heel leerzaam maar ook met spelletjes. Zo denken wij goed aan de dingen, die we nu allemaal hebben. Sinni’.
2 0 0 9
9
J a a r v e r s l a g
Hannie Schaft, een van de hoofdpersonen in de tentoonstelling Drie Meiden in verzet.
Een tentoonstelling over de problemen van het gewapend verzet
Uit de reizende tentoonstelling Wereldoorlog in de West. Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba 1940-1945: schutters bedienen afweergeschut op Curaçao.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
10
Wereldoorlog in de West werd in 2009 rond 4 en 5 mei geëxposeerd op vier locaties in Amsterdam Zuidoost en door alle basisscholen in dat stadsdeel bezocht.
Reizende tentoonstelling Wereldoorlog in de West Sinds 2006 gaat het Verzetsmuseum de wijken in met de reizende tentoonstelling Wereldoorlog in de West. De organisatie wordt grotendeels verzorgd door het Surinaams Inspraak Orgaan (SIO) in Utrecht. In 2009 werd de expositie op vijf locaties geëxposeerd: in januari in het trainingscentrum van de Politie Amsterdam-Amstel in Amsterdam Overamstel, in maart in het Anti-discriminatiebureau in Zaandam en in mei achtereenvolgens in het pand van de Stichting Vikaash (Hindoestaans-Surinaamse vrouwen), de Thaiba Moskee
Vooral de expositie in de Thaiba Moskee kreeg veel publicitaire belangstelling. De expositie kreeg weer veel waardering als een eye-opener voor velen over de relatief onbekende grote betrokkenheid van Suriname en de Nederlandse Antillen bij de geallieerde strijd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
2 0 0 9
Alle basisscholen in Amsterdam Zuidoost bezochten de tentoonstelling.
11
J a a r v e r s l a g
en Bejaardencentrum De Drecht, allen in Amsterdam Zuidoost.
Vogelvluchttekening van de voorgenomen uitbreiding met een kindermuseum in een nieuw verworven pand achter het huidige museum.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
12
Verbouwing
De veranderde procedure heeft gevolgen voor de bouwplanning. Aan het eind van het jaar was er nog veel onzeker, maar moet rekening
De bouwcommissie kwam in 2009 vijf keer bijeen en werd uitgebreid
worden gehouden met vertraging van een jaar ten opzichte van de
met de nieuw aangetreden penningmeester van het bestuur, Hans
planning uitgaande van een opening in april 2012.
Hoek. In samenspraak met de bouwcommissie en het inhoudelijke projectteam, werkte architect Hans Ruijssenaars de bouwplannen uit
I n h o ud e l ij k e o n t w i k k e l i n g
tot een voorlopig ontwerp. In dit ontwerp sluit de vorm van de verdieping aan op de overkapping van de eerste uitbouw van gebouw Plancius
In 2009 werd met veel enthousiasme gestart met de inhoudelijke
uit 1915. Het plan voorziet in de mogelijkheid tot verdere uitbreiding
ontwikkeling van de kindermuseumplannen en hiermee werden
van het museum op langere termijn, door ook het tussengelegen lage
goede resultaten geboekt.
deel van het achterdak van gebouw Plancius te verhogen. De Verzetsbende – een testgroep van kinderen die in 2008 museale Het museum onderzocht de mogelijkheden voor innovatieve, duurzame
kinderopstellingen onderzocht – rondde werkzaamheden af met een
bouwtechnieken. Het resulteerde in een veelbelovende samenwerking
presentatie op 15 maart. In juni werd met alle medewerkers en
met de tegenover het museum gelegen dierentuin Artis, waardoor
museumdocenten gebrainstormd over de voorlopige uitgangspunten.
de toepassing van Warmte Koude Opslag (WKO), wellicht mogelijk wordt.
Na oriënterende gesprekken met een aantal kandidaten, werd Rian Verhoeven per 1 augustus aangesteld als projectleider van de inhoudelijke projectgroep, waarvan ook de conservator, de educatief
werden er verschillende voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd.
medewerker en de PR-medewerker deel uitmaken.
2 0 0 9
politiek niveau – werd het ontwerp van Ruijssenaars opgenomen in
De projectgroep werkte de basisideeën uit, die op 10 september
het concept ontwerpbestemmingsplan. Naar aanleiding van onverwachte
werden besproken in een klankbordgroep van externe deskundigen.
bezwaren van een aantal omwonenden tijdens een inspraakbijeenkomst
De reacties waren zeer positief. Vervolgens kwam het projectteam
in november, besloot het Dagelijks Bestuur van het stadsdeel dat
bijeen voor een serie brainstormsessies over de nadere invulling en
voor de uitbreiding van het museum een aparte procedure zal worden
uitwerking. Ook bezocht het projectteam een aantal kindertentoon-
gevolgd, na de vaststelling van het bestemmingsplan.
stellingen en sprak met de makers.
J a a r v e r s l a g
13
Om de omwonenden te informeren over de verbouwingsplannen Na overleg met het stadsdeel Centrum – op ambtelijk, bestuurlijk en
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
14
Rondleiding tijdens de Kunstschooldag.
Naar aanleiding van de museumbezoeken werd een onderzoek
Het museum investeerde in 2009 vooral tijd in de kansrijk geachte aan-
gedaan naar de mogelijkheid om te werken met een digitaal inlogsysteem,
vragen voor grote subsidiebedragen en nam relatief weinig initiatieven
waardoor een bezoeker individueel onderdelen kan activeren.
voor de fondsenwerving voor lagere bijdragen. Alle initiatieven op
Er werd voorts een marketingplan opgesteld en een inventarisatie
dit gebied waren succesvol. Een benefietconcert georganiseerd
gemaakt van mogelijke vormgevers. De nader uitgewerkte uitgangs-
door de Kiwanis Club Amsterdam ten bate van het kindermuseum
punten voor het kindermuseum werden aan het eind van het jaar
in de kleine zaal van het Concertgebouw was uitverkocht en leverde
vastgelegd in een definitieplan.
10.000 euro op. Het Bouwfonds Cultuurfonds en het Solidariteitsfonds deden ruime toezeggingen en een actie via burgemeestersoverleg
F o n d s e n w e rv i n g
van vijf omliggende gemeenten leverde in korte tijd bijdragen op van drie gemeenten.
De fondsenwerving voor het kindermuseum was in 2008 zeer voorspoedig verlopen. Begin 2009 onderzocht het museum een
Uitstel van de verbouwing, door de veranderde bestemmingsplan-
veelbelovende mogelijkheid om door een grote subsidie van het
procedure, biedt het museum extra ruimte om de fondsenwerving
Europees Fonds voor Ruimtelijke Ontwikkeling (EFRO) de financiering
voor het kindermuseum in 2010 voort te zetten. Een overzicht van
van het project compleet te dekken. Nadat een voorlopige aanvraag
alle subsidiegevers is opgenomen in de bijlagen.
als kansrijk werd beoordeeld, werd een definitieve aanvraag voorbereid. In dit kader werd het bedrijf Arcadis aangetrokken om een rapport te maken over de economische effecten van de uitbreiding. Na de zomer stagneerden de voorspoedige ontwikkelingen. Een nieuwe contactpersoon op het EFRO-programmabureau oordeelde negatief over de economische relevantie van het project. Om tot een (procentueel) hoger economisch effect te komen, werd het aangevraagde bedrag verlaagd. Het was teleurstellend dat de aanvraag desondanks aan het eind van het jaar werd afgewezen, met de uitnodiging de aanvraag
nog niet direct een gunstig resultaat. Een aanvraag bij de Provincie NoordHolland kon nog niet definitief worden gemaakt vanwege de voorwaarde dat de vergunningen rond moesten zijn. Een aanvraag voor een eenmalige bijdrage bij de BankGiro Loterij werd dit jaar niet gehonoreerd vanwege toezeggingen voor andere projecten in Amsterdam. Een besluit van de vakcentrale FNV over een mogelijke bijdrage werd opgeschort.
2 0 0 9
Ook andere aanvragen voor grote subsidiebedragen hadden in 2009
15
J a a r v e r s l a g
opnieuw in te dienen voor een nog lager bedrag.
De collectie van het museum in het depot. Dankzij een bijdrage in het kader van het VWS-programma Erfgoed van de oorlog werd de collectie registratie in 2009 volledig afgerond en een aanzienlijk deel van de collectie gedigitaliseerd.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
16
Ac q u i s i t i e e n a a n w i n s t e n
B e h o ud e n o n t s lu i t in g
Het Verzetsmuseum ontving in het verslagjaar 85 nieuwe schenkingen
Wat betreft het behoud en de ontsluiting van de collectie werd in
van collectie. Opmerkelijk, want vele jaren lag het aantal rond de
2009 een belangrijke mijlpaal bereikt. Jarenlang kon het museum
100 schenkingen. Mogelijk is de al veel eerder verwachte afname
met moeite de summiere basisregistratie van alle schenkingen bijhouden.
van het aantal schenkingen (het aantal collectiestukken uit de jaren
Dankzij een grote tweejaarlijkse subsidie in het kader van het programma
1940-45 is immers eindig) nu toch ingetreden. Het aantal opmerkelijke
Erfgoed van de Oorlog van het ministerie van VWS konden twee
schenkingen lijkt ook af te nemen. Bijzondere aanwinsten in 2009
deskundige collectieregistratoren worden aangesteld. Eind 2009
waren een dagboek en handwerkje uit een Indisch interneringskamp,
rondden zij hun werkzaamheden af. Het resultaat is dat het museum
een kinderjurkje van parachutezijde, een fotoalbum over Amsterdam
beschikt over een database waarin de gehele museumcollectie,
Zuid en een archief met dramatische brieven van een Haagse communist
voorzien van achtergrondinformatie, is ontsloten.
die de kampen niet overleefde. De tentoonstelling Seizoen ‘40-’45 leverde vier nieuwe schenkingen op. Voor de bibliotheek werden
Het museum kon dankzij een vervolgsubsidie ook een belangrijk
26 nieuwe titels verworven.
begin maken met de digitalisering van de collectie. Op basis van criteria als kwetsbaarheid, uniciteit en representativiteit is een
het museum. Met het oog op de veroudering van de ‘eerste generatie’,
pagina’s) gedigitaliseerd. Met deze digitalisering werd in december
werd hier in 2009 extra aandacht aan besteed. Dankzij een subsi-
gestart. De dagboeken uit de Verzetsmuseumcollectie konden in
die van het VSBfonds werden negen interviews opgenomen door
dezelfde periode worden gedigitaliseerd in het kader van een project
freelancer Alex Bakker met professionele cameraman. Daarnaast
van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. De verkregen digitale
maakte de afdeling collectiebeheer zelf filmopnamen, bijvoorbeeld
scans zullen worden gekoppeld aan de database. Aan het eind van
van een onderduikverhaal verteld bij de onderduikplek in Amsterdam
het jaar was de database intern online toegankelijk om het gebruik
en van een verhaal van een 88-jarige, verteld bij een destijds opgeblazen
te testen en de kinderziektes op te lossen. Deze database zal begin
zendmast in Naarden.
2010 via de website van het museum toegankelijk worden voor publiek. Naast de verzetscollecties en de dagboeken werden in 2009 ook
17 2 0 0 9
selectie van de 100 belangrijkste particuliere collecties (circa 15.000
J a a r v e r s l a g
Ook interviews met direct betrokkenen behoren tot de collectie van
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
18
Dagboek van verzetsvrouw Antje Halekor uit kamp Ravenbrück, één van de in 2009 gedigitaliseerde dagboeken uit de collectie van het Verzetsmuseum.
ruim 200 interviews uit de collectie van het museum gedigitaliseerd. De opnamen, vanaf de oprichting van het museum in 1985 gemaakt op allerhande verouderde geluidsdragers en videobanden, zijn omgezet naar digitale bestanden om ze te behoeden voor verval.
R a adpleging en uitlening De collectie werd in 2009 – zoals ook de voorgaande jaren – voor uiteenlopende doelen geraadpleegd en uitgeleend: een film over Erik Hazelhoff Roelfzema, een tentoonstelling van het Openluchtmuseum in Arnhem, de NPS-televisieseries De Oorlog en 13 in de Oorlog, een historisch onderzoek naar studentenverzet, een expositie over de spionagegroep Packard in het Haags Historisch Museum, een onderzoek van de Universiteit van Leiden naar meningen over de jodenvervolging in dagboeken en een biografie over Rosa Boekdrukker. Via de door het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) beheerde BeeldbankWO2, waarop sinds mei 2008 de foto’s van een groot aantal collectiebeherende instellingen over de Tweede Wereldoorlog toegankelijk zijn, werden in 2009 64 foto’s uit de collectie van het Verzetsmuseum gepubliceerd. Naast de collectie werd ook de kleine bibliotheek van het museum – voorzien van een gespecialiseerd knipselarchief – geraadpleegd. De bibliotheekmedewerker en -vrijwilligers ontvingen tien bezoekers, 19
180 verzoeken per e-mail.
2 0 0 9
behandelden ongeveer 300 telefonische informatieverzoeken en
Ter voorbereiding van de toegankelijkheid van de collectie via het
J a a r v e r s l a g
Aanwinst uit 2009: mini-speelgoed uit kamp Tjimahi in Nederlandsch-Indië.
internet in 2010, werden de procedures voor de serviceverlening (raadpleging en publicatie) afgebakend en gestandaardiseerd.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
20
De wisselexpositie Protesteer! werd in 2009 in drie maanden tijd bezocht door 485 scholieren.
G r o e p s b e zo e k
Het lukte in 2009 voor het eerst om meer dan 15.000 scholieren te ontvangen, dankzij verbeteringen op het gebied van de boekingen
2009 was een topjaar wat betreft het groepsbezoek van scholieren.
en logistiek en succesvolle stimulering van bezoek in het laagseizoen.
Het museum ontving 16.001 leerlingen – ruim duizend meer dan in
Door het wegvallen van gesubsidieerde medewerkers was de boeking
de voorgaande jaren. De verdeling over het basisonderwijs en het
van het groepsbezoek in 2008 weggehaald bij het baliepersoneel.
voortgezet onderwijs was, zoals in de voorgaande jaren, ongeveer
Het systeem van de boekingen werd in 2009 verbeterd door onder
eenderde/tweederde (5.743 leerlingen uit het basisonderwijs en
meer een overzicht voor docenten van de al geboekte en nog
10.258 uit het voortgezet onderwijs). De wisselexpositie Protesteer!
beschikbare bezoektijden op de website. Het directe contact met
trok in 2009 nog 485 scholieren; de tentoonstelling Seizoen ‘40-’45
de docenten werd verbeterd door de coördinatie van de medewerkster
trok 842 scholieren.
voor educatief groepsbezoek en de inzet van gekwalificeerde vrijwilligers.
Zoals in voorgaande jaren waren de scholieren afkomstig uit het De werving van nieuwe vrijwillige museumdocenten – onder meer via de website – verliep in 2009 weer uitstekend. Binnen de
van Nederland. Basisscholen komen veel vaker uit de nabije omgeving
opleidingsgroepen bleken relatief veel nieuwe docenten geschikt
van het museum dan scholen van het voortgezet onderwijs.
en enthousiast. Zoals altijd werden er verschillende scholings- en
Van de basisschoolleerlingen kwam 32% uit Amsterdam, 58%
instructiebijeenkomsten georganiseerd. Bijscholing en teamvorming
uit de rest van Noord-Holland en 10% uit de rest van Nederland.
van de museumdocenten werd verder verbeterd door uitgave van
Van het voortgezet onderwijs kwam 21% uit Amsterdam, 31% uit
vijf nieuwsbrieven voor de museumdocenten en door een weblog
de rest van Noord-Holland en 48% vanuit de rest van Nederland.
voor de uitwisseling van informatie.
21 2 0 0 9
hele land. Van het schoolbezoek was in 2009 24% afkomstig uit Amsterdam, 39% uit de rest van Noord-Holland en 37% uit de rest
J a a r v e r s l a g
Het Verzetsmuseum ontving 160 inburgeraars.
Docenten Nederlands als Tweede Taal aan het werk met het lesmateriaal voor inburgeraars in de gehoorzaal van het museum.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
22
B ij zo n d e r e e d u c at i e v e p r o g r a m m a’ s
Samenwerking Zoals in de voorgaande jaren nam het Verzetsmuseum in 2009 deel
De Verhalenman
aan diverse collectieve initiatieven ter stimulering van cultuureducatie.
De voorstelling ‘Waarom lijn 8 niet meer rijdt...’, gespeeld en verteld door
Zo ontving het museum weer groepen via de Stichting Kennis voor
De Verhalenman/Karel Baracs, gaat over zijn ondergedoken joodse
Sociale Cohesie (SKC) voor buitenschoolse educatieve activiteiten
vader en niet-joodse moeder, die in de oorlog clandestien trouwen
voor kinderen uit achterstandsgroepen. De Stichting Herstelling – gericht
en met een vriendin joodse kinderen redden uit de handen van de
op probleemjongeren – organiseerde in 2009 wegens heroriëntatie
Duitsers. Het programma, door Baracs in samenwerking
geen museumbezoeken, maar de samenwerking wordt wel voortgezet.
met het Verzetsmuseum ontwikkeld, werd ook in 2009 weer gratis
Het museum nam voorts deel aan onder meer de Mocca Cultuureducatie
aangeboden aan ‘zwarte’ scholen, dit jaar dankzij een bijdrage van
Dag (over het culturele aanbod voor de scholen in Amsterdam) en
het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Alle groepen 8 van de islamitische
ontving op 9 september de Cultuur Coördinatoren Basisonderwijs
basisscholen uit Amsterdam hebben het programma geboekt.
(ICC’ers). De Kunstschooldag was zoals elk jaar succesvol, met in
Van half mei tot half juni werden tien schoolvoorstellingen gegeven
2009 bezoek van 135 leerlingen uit groep 8.
aan 963 leerlingen. Zoals de voorgaande jaren leefden de leerlingen erg mee met het lot van de joodse kinderen in het verhaal. Chaimae (12 jaar): ‘Alles wat hij vertelde bleek echt te zijn. Het verhaal ging over hem en zijn ouders. (...) ik schrok wel toen hij zei dat het een waargebeurd verhaal was.’ In de evaluatie waardeerden de leerlingen de voorstelling met gemiddeld een 9,3. Stad en Taal In het kader van het samenwerkingsverband voor museale inburgeringprogramma’s in Amsterdam Stad en Taal, organiseerde het Verzetsmuseum een goed bezochte voorlichtingsbijeenkomst
over Stad en Taal gepresenteerd. Ondanks de positieve waardering van cursisten en docenten, ontving het Verzetsmuseum slechts 16 groepen van circa 10 inburgeraars. Alle Stad en Taal-musea hadden te maken met terugloop, doordat er in het inburgeringtraject steeds minder ruimte is voor het maken van excursies.
2 0 0 9
werd een themanummer van het tijdschrift Cultuur en Educatie
23
J a a r v e r s l a g
voor docenten. Tijdens het landelijke congres van de Museumvereniging
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
24
De interactieve multimediatour Keuzes maken werd vooral tijdens de schoolvakanties door kinderen gebruikt. De tour voor volwassenen werd ook in gebruik genomen in een Duitsen Spaanstalige versie.
M u lt i m e d i at o u rs
Website
De in 2008 in gebruik genomen multimediatours bleven nog
De website www.verzetsmuseum.org werd in 2009 verder verbeterd
technische problemen geven, maar functioneerden in de loop van
door de reparatie van enkele ‘bugs’, de toevoeging van flashfunctionaliteit
het jaar redelijk stabiel. Er is gestaag gewerkt aan verfraaiingen en
en de plaatsing van filmpjes, die ook via YouTube kunnen worden
verbeteringen in de routing. De tour voor volwassenen werd in 2009
bekeken. De site, die eind 2008 was genomineerd voor de verkiezing
in vier talen aangeboden: Nederlands, Engels, Duits en Spaans.
tot beste Historische website, viel bij de uitreiking op 23 januari helaas net buiten de prijzen. Het museum kreeg regelmatig complimenten
Minimaal 3.648 bezoekers (niet álle gebruikers werden geregistreerd)
over de kwaliteit van de website. Ook ontvangt het museum regelmatig
bekeken het museum in 2009 aan de hand van een multimediatour.
via YouTube complimenten over de filmpjes. Vooral de flash-animatie
De Engelstalige tour werd het meest gebruikt, door 1890 bezoekers.
voor de tentoonstelling Seizoen ‘40 -’45 blijkt populair. De website kreeg
De Spaanstalige tour werd door 424 bezoekers gebruikt, de
in 2009 158.441 unieke bezoekers, die de site 284.520 keer bezochten.
Nederlandstalige door 380 en de Duitstalige door 343 bezoekers. De uitbreiding van de tot dan toe tweetalige website met onderdelen in het Duits en Spaans, in aansluiting op de multimediatours in deze
Esther Schaminée liet het museum spontaan per e-mail weten:
talen, had wat meer voeten in de aarde dan verwacht. Aan het eind
‘Ik heb van Keuzes maken geleerd dat het niet makkelijk is om te kiezen waar je het mee eens bent of wat je moet doen. In het verhaal over de NSB-er vond ik het mooi hoe de aanklager en de verdediger tegenover elkaar staan. Ondanks dat ik er al veel van wist heb ik weer nieuwe dingen geleerd! Het is een leerzame en moderne manier om in aanraking te komen met de WOII.’
van het jaar waren deze nieuwe onderdelen vrijwel gereed.
25 2 0 0 9
603 kinderen gebruikt, vooral tijdens de schoolvakanties. De 13-jarige
J a a r v e r s l a g
De aantrekkelijke interactieve kindertour Keuzes maken werd door
Jeff Handmaker leidde de jaarlijkse bijeenkomst rondom de laureaat van de Geuzenpenning, die in 2009 werd uitgereikt aan de Palestijnse mensenrechten organisatie Al Haq en de Israëlische mensenrechten organisatie B’Tselem.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
26
L e z i n g e n , d i s c us s i e s en filmvertoningen NIOD-lezingen De lezingenserie die het Verzetsmuseum jaarlijks organiseert met het NIOD, had dit jaar het overkoepelende thema Wereldoorlog is Wereldgeschiedenis. Ismee Tames sprak over verzetsvrouwen en Dick van Galen Last over de inzet van zwarte soldaten in Europa. Wichert ten Have en Johannes Houwink ten Cate spraken over de globalisering van het Holocaustdebat en Ben Wubs over de multinational Unilever. Een extra lezing buiten het thema werd gegeven door Ad van Liempt over de totstandkoming van de NPS-televisieserie De Oorlog, die later in het jaar werd uitgezonden. Geuzenpenningbijeenkomst De jaarlijkse bijeenkomst rondom de laureaat van de Geuzenpenning, had in 2009 een bijzonder karakter. Er waren namelijk twee laureaten, de Palestijnse mensenrechtenorganisatie Al Haq en de Israëlische Mensenrechtenorganisatie B’tselem. De directeur van Al Haq, Shawan Jabarin, kreeg geen visum om naar Nederland te komen en de onderscheiding in ontvangst te nemen. Hij nam – met de wel in levende lijve aanwezige medelaureaat Jessica Montell – toch deel aan de bijeenkomst in het Verzetsmuseum via een webcam. De bijeenkomst werd geleid door Jeff Handmaker van International
27 2 0 0 9
georganiseerd in samenwerking met de stichting Geuzenverzet,
J a a r v e r s l a g
Meisjes van multinational Unilever, onderwerp van de NIOD-lezing door Ben Wubs.
De Museumnacht stond in het teken van de expositie Seizoen ‘40-’45, met onder meer tafelvoetbal tegen de Nederlandse kampioenen en de voetbalquiz ‘Rode kaart/Gele kaart’ onder leiding van Frits Barend.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
28
Institute of Social Studies. Het Steuncomité Israëlische Mensenrechten
Collec tieve evenementen
en Vredes-organisaties was aanwezig met informatiemateriaal. In het aansluitende weekend werd de veelbekroonde Palestijnse
Het museum nam weer deel aan een aantal jaarlijks terugkerende
documentaire Memory of the cactus vertoond.
evenementen en organiseerde activiteiten rondom herdenkingen: 22 januari Holocaust Memorial Day: bijeenkomst over de vrouwen
Sobiborbijeenkomst
van Srebrenica georganiseerd met IKV/Pax Christi en de Vrije
De bijeenkomst die het museum jaarlijks organiseert met de Stichting
Universiteit, met een korte historische inleiding door Dion van
Sobibor ter herdenking van de opstand in het vernietigingskamp
den Berg, een lezing door Selma Leydesdorff en een aangrijpend
Sobibor, had in 2009 een boeiend en drukbezocht programma
interview met een directbetrokkene door journaliste Admira
over het proces tegen Iwan Demjanjuk en oral history. Sprekers
Fazlic. In het aansluitende weekend werd de documentaire
waren de jurist Manuel Bloch en de historica Selma Leydesdorff. In het voorafgaande weekend werd een documentaire van Lily van den Bergh vertoond over de opstand in Sobibor.
Land der vermisten vertoond. 4 en 5 april 2009 Museumweekend: gratis openstelling en gratis rondleidingen. 4 /5 mei herdenking en viering: op 4 mei een gratis avond
Naast deze bijeenkomsten, die het museum jaarlijks organiseert
openstelling ter gelegenheid van Nationale Dodenherdenking
met een vaste samenwerkingspartner, vonden er diverse eenmalige
en op 5 mei een openbare voorstelling van De Verhalenman.
de joodse Engelandvaardster Eleonore Hertzberger in het bijzijn van de hoofdpersoon. Op 4 juli sprak de historicus Cees Fasseur over Prins Bernhard
18 augustus Grachtenfestival: het Verzetsmuseum nam deel in het kader van Plantage aan het Water, het samenwerkingsverband van culturele instellingen in de oostelijke binnenstad, met een serie gitaarconcerten door Johannes Möller in het museumbioscoopje. 14 t/m 21 oktober Week van de Geschiedenis: met als thema
en zijn relatie met koningin Wilhelmina tijdens de Tweede
‘Oorlog en vrede’. Het Verzetsmuseum nam deel met een workshop
Wereldoorlog, voor relaties van cultureel organisatiebureau Artifex.
collectiebehoud voor verzamelaars en droeg bij aan de afsluitende
Op 25 augustus vond er een voorvertoning plaats van een documentaire over Erik Hazelhoff Roelfzema, getiteld Soldaat van Ambon. Op 8 en 9 september gaf het Verzetsmuseum onderdak aan
Nacht van de Geschiedenis door een interview over Suriname en de Nederlandse Antillen tijdens de Tweede Wereldoorlog. 7 november Museumnacht: dit jaar in het teken van de expositie Seizoen ‘40-’45, met tafelvoetbal tegen de Nederlandse kampioenen,
de Nacht van de Vervanging, georganiseerd door de Stichting
de voetbalquiz ‘Rode kaart/Gele kaart’ onder leiding van Frits
Vluchteling.
Barend, de mogelijkheid je te laten fotograferen als voetballer
Op 14 september was in de gehoorzaal de persvoorstelling van
in oorlogstijd en in de late uurtjes een optreden van de Deejays
de NPS-documentaireserie De Oorlog van Ad van Liempt.
Meester Moeilijk en Sjonnie Disco. Het was een zeer geanimeerde
In november en december werden er in het Verzetsmuseum vijf lezingen gehouden over Joods Amsterdam, georganiseerd door Bureau Beliën en Van Tol.
nacht, met een middelmatig aantal van 2.280 bezoekers.
29 2 0 0 9
Op 2 mei voorvertoning van een televisiedocumentaire over
J a a r v e r s l a g
bijeenkomsten plaats:
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
30
Publiek tijdens een lezing over de globalisering van het holocaustdebat, één van zes lezingen die het Verzetsmuseum organiseerde met het NIOD onder de overkoepelende titel Wereldoorlog is Wereldgeschiedenis.
B e zo e k e rs
Tegen de algemene trend in geven de cijfers van het Verzetsmuseum
Met 52.483 bezoekers behaalde het museum in 2009 een goed
Engelstalige bezoekers. Dit laatste is opvallend omdat het aantal
in 2009, vanaf de maand juni, een herstel te zien van het aantal resultaat, vooral tegen de achtergrond van de afname van het aantal
bezoekers met de Amsterdam Pass, een duidelijk op buitenlandse
Amerikaanse toeristen in de stad en het feit dat de tentoonstellingen
toeristen gericht product, in het museum juist licht daalde.
in 2009 geen grote publiekstrekkers waren.
Het aantal bezoekers uit Spanje, Italië en Frankrijk (bijna 7% van de buitenlanders) daalde licht; dat uit Duitsland en België bleef
Uit de maandelijks gehouden publieksenquête onder alle individuele
stabiel laag. Ook het percentage nieuwe bezoekers veranderde
bezoekers zijn een aantal opvallende ontwikkelingen af te leiden.
niet ten opzichte van de voorgaande jaren: 87% van de bezoekers
Zo was er in de zomermaanden – waarschijnlijk door de familie
bezocht het Verzetsmuseum voor het eerst.
tentoonstelling Seizoen ’40-’45 – een aardige stijging van het Bezoekersaantallen 2009 Individuele bezoekers Groepsbezoek volwassenen en bezoekers evenementen
34.493 1.989
ook het percentage 50-65-jarigen dit jaar voor het eerst in lange tijd
Groepsbezoek basisonderwijs
weer wat steeg, naar 24,9%. Grootvaders en vaders die de voetbal
Groepsbezoek voortgezet onderwijs
10.258
tentoonstelling met hun (klein)zoon(s) bezochten?
Totaal
52.483
De trend van een stijgend aantal Nederlandse bezoekers – zichtbaar in alle Amsterdamse musea – was ook in het Verzetsmuseum te zien. Het aantal Nederlanders onder de individuele bezoekers steeg van 33% in 2008 tot 38% in 2009. Binnen deze groep viel een toename op van het aantal mensen van buiten de regio Amsterdam: van 40% in 2008 tot 60% in 2009.
5.743 31 2 0 0 9
dit jaar ruim 25% procent meer museumkaarthouders dan vorig jaar, van wie bijna een vijfde deel junioren! Opmerkelijk was dat daarnaast
J a a r v e r s l a g
aantal bezoekers van onder de 18 jaar. Voorts ontving het museum
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
32
Ajax-voetballer Miralem Sulejmani in de tentoonstelling Seizoen ‘40-’45. Door de inzet van hedendaagse voetbalidolen bracht het museum de tentoonstelling onder de aandacht van een breed nieuw publiek.
Marketing & PR
promotiefolder ‘WOII om de hoek’ en nam deel aan een bijbehorende kortingsactie voor alle spelers van de BankGiro Loterij. Verder adverteerde het museum een aantal keren, ook internationaal,
museum om in 2009 een start te maken met de al eerder voorgenomen
en distribueerde het folders en minicards in Amsterdamse
herziening van de huisstijl, aansluitend bij de stijl van de in 2007
hotels en op belangrijke culturele locaties in de Randstad.
vernieuwde website. Na diverse presentaties, werd grafisch
Het museum produceerde en verspreidde voorts drie exemplaren
vormgever Jarno Aafjes aangetrokken om de nieuwe huisstijl te
van de eigen Nieuwsbrief. Zoals in de voorgaande jaren was het
ontwikkelen. Hij vervaardigde uiteenlopende huisstijl-producten
museum met een stand vertegenwoordigd op de Amsterdamse
in 2009, waaronder eigen tickets, die begin 2010 in gebruik
Uitmarkt op 29/30 augustus – dit jaar op een pontoneiland voor
worden genomen. De nieuwe huisstijl zal in de volgende jaren
de musea aan de Kloveniersburgwal – en op de Amsterdamse
volledig worden doorgevoerd.
Gemeentedag op 3 oktober.
Promotie van de tentoonstelling Seizoen ‘40-’45 kreeg veel aandacht
Het onderwijs werd geïnformeerd over het specifieke educatieve
in 2009 met het doel om met dit relatief luchtige en herkenbare
aanbod via twee mailingen aan alle scholen in Amsterdam en aan
onderwerp een breed nieuw publiek te trekken. Pogingen om
de voortgezet onderwijsscholen in Noord-Holland. In januari stond
hedendaagse voetbalidolen te betrekken bij publiciteitsacties
daarin de tentoonstelling Protesteer! centraal en in september
strandden op de zeer commerciële opstelling in de voetbalwereld.
Seizoen ‘40- ‘45. Verder zijn er affiches verspreid via de Cultuurkoker,
Dankzij de royale medewerking van een aantal oud-voetballers
is er geadverteerd in de CKV-gids en verschenen er artikelen over
konden in media als De Telegraaf, sportkrant AD, Het Parool en
het aanbod van het Verzetsmuseum in de brochure Kunst & Cultuur
diverse Ajaxbladen toch veel mooie en wervende artikelen verschijnen.
en de brochure van de Kunstschooldag.
Aansluitend kon het museum – dankzij de projectsubsidies – Het aantal individuele museumbezoekers dat zijn bezoek online voorbereidde, groeide ook in 2009 weer, naar 17%. Online zichtbaarheid
met onder meer de KNVB, Bureau Stadspas en Anno.
bleef dan ook een belangrijk speerpunt. Het was de aanleiding voor de
Amateur-voetbalclubs werden ook rechtstreeks benaderd met
voorbereiding van een Duitse en Spaanstalige website en voor een
onder meer een prijsvraag die op de clubsites kon worden geplaatst.
inventarisatie van het groeiend aantal toeristische websites, waarvoor
De respons hierop viel tegen.
de informatie door de culturele instellingen zelf moet worden ingevuld.
2 0 0 9
affiches en folders verspreiden en advertenties plaatsen. Er werden verder kortingsacties en prijsvragen georganiseerd in samenwerking
Om de vaste opstelling onder de aandacht te brengen, is voor
Voor promotie op de Engelstalige markt werd via het Amsterdam
het museum vooral free publicity van belang. Die werd ondermeer
Toerisme en Congres Bureau de zichtbaarheid van het Verzetsmuseum
J a a r v e r s l a g
Iconen van de website vormden in 2009 een inspiratiebron voor de nieuwe huisstijl.
De herinrichting van het entreegebied was de aanleiding voor het
verkregen via de Geschiedenis Scheurkalender, de Spits, National
in diverse toeristische media verbeterd. Er was voorts contact met
Geographic Junior, Museummagazine en het jongerenboek Van alles
de vertegenwoordigers van het Nederlands Bureau voor Toerisme in
over verzamelen. Het Verzetsmuseum werd opgenomen in de door
Spanje en Engeland. Dit had – door gebrek aan budget – in 2009 nog
het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg geproduceerde
geen concreet resultaat.
33
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
34
De bekende politiek tekenaar Fritz Behrendt (1925-2008) besloot in zijn schooltijd tijdens de oorlog zijn talent in te zetten voor de strijd tegen onrecht en terreur. Zijn vroege, niet eerder gepubliceerde tekenwerk uit die jaren werd getoond in de tentoonstelling Fritz Behrendt. Getekend door de oorlog.
R e l at i e s Er vonden weer diverse ontvangsten plaats in het kader van de draagvlakverbreding, fondsenwerving en het onderhoud van de relaties. Op 7 januari werd tijdens een nieuwjaarsbijeenkomst in het museum de aankoop van het perceel voor het kindermuseum gevierd en afscheid genomen van voorzitter Eberhard van der Laan. Op 2 mei werden de leden van de Vriendenstichting ontvangen met een programma over de tentoonstelling Seizoen ’40-’45. De leden van de Amsterdamsche Kring bezochten het Verzetsmuseum op 14 mei. De directeur van het museum en Folkert Kuijken van de Universiteit van Amsterdam gaven korte lezingen over de museale inburgeringsprogramma’s. Voorts werd – zoals voorgaande jaren – met het oog op draagvlak verbreding de zaal af en toe verhuurd of beschikbaar gesteld voor
Stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch en sportjournalist Frits Barend tijdens de Museumnacht. Marchouch bezocht de Museumnacht met een groep jongeren uit Slotervaart.
bijeenkomsten in combinatie met een bezoek aan het museum, onder meer aan Jonag, het CDA en Artis.
in de Oostelijke binnenstad Plantage aan het Water aan de fusie met Groot Waterloo tot een groter samenwerkingsverband, dat kortweg
Het museum ontving ook weer gasten uit het buitenland: een delegatie
De Plantage heet. Zij woonde ook vergaderingen bij van het Amsterdams
van zes museummedewerkers uit Indonesië ter voorbereiding van
4 en 5 mei Comité. Op verzoek van de gemeente verzorgde zij op
de inrichting van een museum in eigen land, de Britse historicus
9 november een voordracht in het Concertgebouw voor de Amsterdamse
Barry Turner en de Nederlandse ambassadeur in Zuid-Afrika.
culturele instellingen over de totstandkoming van het Meerjaren Onderhoudsplan.
In het kader van de voorbereiding van het kindermuseum werden ontvangen, de directeur van het Bouwfonds Cultuurfonds, een
Musea (DOM), het collectieoverleg en het educatief overleg.
vertegenwoordiger van de BankGiro Loterij en de burgemeester
Voortvloeiend uit het educatief overleg gaf de educatief medewerker
van Diemen.
een workshop voor de rondleiders van Nationaal Monument Kamp Vught en nam hij zitting in een jury voor de landelijke wedstrijd
Het museum was actief in verschillende samenwerkingsverbanden.
voor eindexamenleerlingen die een werkstuk schreven over Kamp
In Amsterdam werd deelgenomen aan het directeurenoverleg,
Vught. Tijdens het jaarlijkse congres van de Nederlandse
marketingoverleg, educatief overleg en beveiligingsoverleg van
Museumvereniging – dit jaar in Middelburg – gaf de directeur
het Overleg Amsterdamse Musea (OAM). De directeur werkte als
tijdens een workshop een voordracht over het inburgeringsprogramma
voorzitter van het samenwerkingsverband van culturele instellingen
van het Verzetsmuseum.
35 2 0 0 9
Landelijk werd deelgenomen aan Directeurenoverleg Oorlogs
J a a r v e r s l a g
onder meer diverse vertegenwoordigers van stadsdeel Centrum
Als personeelsuitje gingen alle medewerkers en vrijwilligers op een zonnige 6 juli met de bus naar het Zuiderzeemuseum.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
36
Bestuur
P e rs o n e e l
Er vonden vijf reguliere bestuursvergaderingen plaats en twee
Op personeel gebied kreeg het museum in 2009 opnieuw te kampen
extra vergaderingen in verband met de vernieuwing van het bestuur
met ziekte. De administrateur moest vanwege de toenemende werkdruk
en de uitbreidingsplannen van het museum. Vanwege de invoering
en fysieke klachten gas terugnemen. Er werden enkele taken
van de Code Good Cultural Governance werden aan het begin
overgenomen door collega’s en een vrijwilliger. De baliemedewerkster
van het jaar de statuten gewijzigd. Het museum heeft de bepalingen
met een spierziekte werd weer volledig goedgekeurd voor werk,
van de Code Good Cultural Governance nageleefd.
maar was in het najaar enkele maanden afwezig nadat ze door een val haar voet brak. Ook de technische medewerker viel regelmatig
Het bestuur werd in 2009 gedeeltelijk vernieuwd. Kees Hulsman
uit door structurele problemen met zijn fysieke gezondheid.
verving tijdelijk de vertrokken bestuursvoorzitter Eberhard van Er vonden enkele wisselingen van personeel plaats. De functie van
het bestuursvoorzitterschap op zich te nemen, maar moest dit
de coördinator uitvoerende zaken werd – zoals in 2008 was besloten
wegens drukke werkzaamheden uitstellen tot het eind van het jaar.
– gesplitst. Per 1 april werd Bert van der Heijden aangetrokken als
In verband daarmee werd een vervanger voor Kees Hulsman gezocht
technisch coördinator en per 1 mei Hilda Zandstra als baliecoördinator.
in zijn hoedanigheid als voorzitter van de Vriendenstichting. Die werd
Tot juni nam voormalig museumdocent Elchien Holl deze functies waar.
Eberhard van der Laan bij zijn afscheid als bestuursvoorzitter.
Het balieteam werd versterkt met enkele nieuwe vrijwilligers en een nieuwe Vanwege de afloop van hun zittingstermijn moesten – conform
medewerker in de participatieregeling. In het kader van het gemeentelijke
de Code Good Cultural Governance – bestuurslid Annemarie
beleid inzake de verschillende regelingen voor gesubsidieerde arbeidsplaatsen,
de Wildt en penningmeester Huub van Haare Heijmeijer aftreden.
werd er met diverse gesubsidieerde medewerkers gesproken over door-
Hans Hoek werd benoemd als opvolger van Huub van Haare
stroom naar ander werk, maar dit had in 2009 geen directe consequenties.
Heijmeijer in de novembervergadering. Dineke Stam werd tijdens die vergadering benoemd als de opvolger van Annemarie de Wildt
Er werkten in 2009 relatief veel medewerkers in tijdelijke dienst
per 1 januari 2010.
in het museum, in het kader van extern gesubsidieerde projecten.
2 0 0 9
37
gevonden in stadsdeelvoorzitter van Zuideramstel Duco Adema.
J a a r v e r s l a g
der Laan. Oud-NIOD-directeur Hans Blom werd bereid gevonden
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
38
Voetballers uit de oorlogsjaren vertelden hun verhaal in het museum, onder andere tijdens de jaarlijkse Vriendenontvangst.
De twee collectieregistratoren, Filip Bloem en Karen Kleijn, rondden
Anne Frank Huis en het Amsterdams Historisch Museum.
hun werk aan het eind van het jaar af. Dankzij het aanvullende digi-
Als personeelsuitje gingen alle medewerkers en vrijwilligers op
taliseringproject konden ze een nieuw contract krijgen voor begin
een zonnige 6 juli met de bus naar het Zuiderzeemuseum.
2010. Rian Verhoeven werd aangesteld als projectleider voor het kindermuseum. Vanwege de intensieve voorbereidingen voor het
Vriendenstichting
kindermuseum en de tijdelijk verminderde inzet van de conservator door adoptie, werden Pavel van Deutekom en Denise Frank ingehuurd
De Vriendenstichting biedt jaarlijks een substantiële bijdrage
ter voorbereiding van de wisseltentoonstellingen.
die noodzakelijk is voor de exploitatie van het museum en de Vriendenstichting is ook een belangrijke morele steun. Door het
Twee stagiaires van de Reinwardt Academie boden belangrijke
wegvallen van de generatie van de directbetrokkenen bij de oorlog
ondersteuning in 2009. Sanne Dijkstra verrichtte diverse werkzaamheden
daalde het aantal donateurs tot 1458 aan het eind van het jaar.
voor de educatieve dienst en Saskia Oldenhof was onmisbaar bij de
Met deskundige Kasper van Noppen (BBK/Door Vriendschap Sterker)
afronding van de tentoonstelling Seizoen ’40-’45. Een stagiaire van
werd gebrainstormd over de mogelijkheden tot uitbreiding en
de Universiteit van Amsterdam, Emmie Snijders, verzamelde verhalen
verjonging van het vriendenbestand. Duco Adema trad aan als
voor het kindermuseum. Voor allerhande werkzaamheden kon
nieuwe voorzitter, ter vervanging van Kees Hulsman die het
het museum ook weer een beroep doen op twee Duitse stagiaires via
voorzitterschap van museumbestuur waarnam.
Aktion Sühnezeigen Friedensdienste, gesubsidieerd in het kader van
De leden van het Vriendenbestuur organiseerden met de
het Europese programma Youth in Action. De voor twee dagen per
PR-medewerkster de geslaagde Nieuwjaarsbijeenkomst voor
week bij het museum gedetacheerde Liz Ellermeijer, van de Pensioen
de medewerkers, vrijwilligers en relaties op 7 januari, de
en Uitkeringsraad (PUR), bood organisatorische ondersteuning.
Vriendenontvangst met interview met voetballers uit de oorlogsjaren op 2 mei en het personeelsuitje op 6 juli.
Aan het eind van het jaar waren er 14 mensen in vaste functies werkzaam bij het Verzetsmuseum in 10,8 fte: tien mensen met een
H u i s v e s t i n g e n fac i l i t e i t e n
regulier, parttime dienstverband en vier in een gesubsidieerde functie. als baliemedewerker en in enkele andere functies. Het beleid voor
meer ten behoeve van een aanvraag bij de gemeente Amsterdam
de stage- en vrijwilligersvergoedingen werd in 2009 aangepast.
voor een structurele vastgoedbijdrage. In het kader daarvan werd door het bedrijf ABT een inspectie uitgevoerd, waarin de staat van
Ter scholing en bijscholing werden er diverse studiedagen en
onderhoud van het gebouw positief werd beoordeeld. Voortvloeiend
congressen bijgewoond, cursussen gevolgd en interne scholings-
uit het onderhoudsplan zijn de boeiborden van de achterbouw
bijeenkomsten georganiseerd. Een groot aantal medewerkers
geschilderd. Voorts zijn er allerlei onderhoudswerkzaamheden
en vrijwilligers volgde wederom de BHV-herhalingscursus.
verricht zoals reparatie van de nooddeuren, vervanging tapijt
De maandelijkse personeelsborrel in Plancius werd in 2009
in het museumbioscoopje, vervanging versleten telefoontoestellen
weer goed bezocht. En er waren collegiale ontvangsten in het
en vernieuwing van de tegels in de publiekstoiletten.
39 2 0 0 9
In 2009 is het Meerjaren Onderhouds Plan (MOP) herzien, onder
J a a r v e r s l a g
Daarnaast werkten er 81 vrijwilligers in het museum als museumdocent,
In 2009 werd het entreegebied van het museum opnieuw ingericht waarbij een nieuwe huisstijl werd ingevoerd, aansluitend bij de stijl van de website.
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
40
Het klimaatbeheersingssysteem was in 2009 wederom stabiel.
Over een aanvraag bij de gemeente om de zwakke structurele positie
Wel kreeg het museum weer te maken met lekkages: in de gehoorzaal
van het museum te versterken door een vastgoedbijdrage, werd in
door overstroming bad bovenburen, in de klimaatruimte door verstopping
2009 helaas nog geen beslissing genomen. Het betekende dat een
van de condensafvoer en in de vaste opstelling door loslatend
lager bedrag voor groot onderhoud kon worden gereserveerd dan
isolatiemateriaal om een van de luchtkanalen.
voor uitvoering van het Meerjaren Onderhoudsplan noodzakelijk is.
Als laatste onderdelen van het project ‘Zestig jaar bevrijding’ kon
voor 2010 te verhogen. Er is een start gemaakt met verbetering van
het museum diverse verbeteringen doorvoeren op het gebied van
de winkelinrichting en verbreding van het assortiment. De inkomsten
verlichting en akoestiek in de vaste opstelling en wisselexpositieruimte.
uit de winkel bleven in 2009 echter nog bescheiden.
Om structurele inkomsten iets te versterken is besloten de tarieven
In dit kader werd ook de inrichting van het entreegebied verbeterd, vooral door verlichting van de winkel, verlaging van de balie en herziening
Begin 2009 kocht de Stichting Verzetsmuseum Amsterdam het
van de decoratie en bebording in de nieuwe huisstijl. Aan het
achter het museum gelegen aanpalende perceel (eerder in gebruik
begin van het jaar is tot ieders genoegen een pinautomaat in gebruik
als garage) voor de inrichting van het geplande kindermuseum.
genomen en aan het eind van het jaar een tweede kassa.
Er waren op dat moment voldoende fondsen toegezegd om de realisering van het kindermuseum te garanderen, ondanks
Financiën
onzekerheid over de realiseerbaarheid van de verdieping. Pas na voltooiing van het project zullen de projectsubsidies
Het museum voerde in 2009 weer een degelijk financieel beleid.
definitief worden vastgesteld. De aankoop voor een bedrag van
Het jaar werd wederom afgesloten met een nagenoeg sluitende
€ 609.500 werd noodzakelijkerwijs uit de lopende middelen
exploitatie. Het totale bedrag van de exploitatie viel relatief laag
voorgefinancierd en als zodanig verantwoord op de balans.
uit doordat er weinig extern gefinancierde projecten in 2009 financieel De fondsenwerving voor projecten was in 2009 vooral gericht op
archieven wordt begin 2010 financieel afgerekend. Afrekening
de uitbreidingsplannen met een kindermuseum (zie hoofdstuk 3).
van de tentoonstelling Seizoen ‘40-‘45 is, wegens de verlenging
Verder werden er aanvragen ingediend bij en toegekend door:
van de tentoonstelling, uitgesteld tot in 2010. De verwachte
het VSB fonds voor professioneel afnemen van 15 interviews;
overschrijding van de salariskosten vanwege de splitsing van
het Kollewijnfonds, SNS Reaalfonds en VSBfonds voor een tentoon-
de coördinatorfunctie bleef uit doordat de conservator en de
stelling en educatieve website over Walraven van Hall (realisering
administrateur door verlof tijdelijk korter werkten.
in 2010) en het ministerie van VWS voor de digitalisering van de particuliere archieven. De projecten Protesteer! en De Verhalenman werden
Het museum ontving in 2009 structurele inkomsten uit een
afgesloten met een evaluerend eindverslag en een eindafrekening.
exploitatiesubsidie van de gemeente Amsterdam, uit entreegelden, verhuur van ruimte aan restaurant Plancius en donaties van de
Overzichten van alle instellingen, bedrijven, fondsen en overheden die
Vriendenstichting en bedrijfsdonateurs. Er werd slechts één bescheiden
in 2009 het museum steunden zijn achter in dit verslag opgenomen.
legaat ontvangen.
Het museum is al deze gulle gevers veel dank verschuldigd.
41 2 0 0 9
zijn afgerond. Het eind 2009 voltooide project Registratie particuliere
J a a r v e r s l a g
Overdracht bij de notaris van het achter het museum gelegen perceel voor de inrichting van het geplande kindermuseum.
S ta at va n b at e n e n lasten ov e r 2 0 0 9 (in euro’s)
Baten
Realisatie 2009 Begroting 2009 Realisatie 2008
Opbrengsten Entreegelden 2 Verhuur/pacht Plancius Intrest 3
186.071
154.000
176.972
33.750
34.000
33.108
8.438
20.000
48.948
Overige baten, per saldo 4
18.927
17.000
21.621
Totaal opbrengsten
247.186
225.000
280.649
351.760
353.880
345.280
Bijdrage Stichting Vrienden van het Verzetsmuseum
36.000
35.000
29.000
Niet geoormerkte giften, legaten, overige subsidies 5
3.270
14.600
5.923
Bijdragen Subsidie Gemeente Amsterdam
Externe financiering tentoonstellingen/projecten
100.000
447.145
566.726
Totaal bijdragen
491.030
850.625
946.929
Totaal baten
738.216
1.075.625
1.227.578
1
Lasten Personeelskosten Huisvestingskosten Organisatie en overige kosten 6
Afschrijvingen 7 Kosten publiciteit Kosten educatie algemeen
415.735
415.250
435.075
145.887
150.300
145.603
50.628
42.400
48.756
249
1.000
249
11.209
12.800
6.465
5.567
7.900
3.091
Vaste presentatie en collectie
11.224
7.250
8.459
Kleine activiteiten
13.313
12.680
14.957
8
81.316
439.645
573.669
2 0 0 9
Tentoonstellingen en projecten 1 Totaal lasten
735.128
1.089.225
1.236.324
J a a r v e r s l a g
42
Exploitatiesaldo inclusief bijzondere baten en lasten
3.088
13.600-
8.746-
Toevoeging reserve exploitatietekorten komende jaren
3.088
13.600-
8.746-
–
–
–
Niet verdeeld exploitatiesaldo
Toelichting 1 De exploitatie is lager dan begroot doordat de tentoonstelling ‘Seizoen 40-45’ (Voetbal) wordt verlengd tot mei 2010 en daardoor pas in dat jaar wordt afgerond en verantwoord. 2 Door toename van de volbetalende bezoekers namen de entreegelden toe ten opzichte van de begroting. 3 De rente is lager door de voorfinanciering van de aankoop van het perceel ten behoeve van het kindermuseum. 4 Onder overige baten is verantwoord de opbrengst van de museumwinkel en de zaalverhuur en een aantal correcties op voorgaande jaren. 5 Giften en bijdragen worden steeds vaker geoormerkt. Algemene giften nemen af. 6 De organisatiekosten zijn hoger door kosten voor een updateaktie van het adressenbestand en meerkosten voor het jaarverslag. 7 De afschrijvingskosten zijn lager dan begroot door uitstel van investeringen. 8 De kosten voor de collectie zijn hoger dan begroot door omzetting van het in de collectie aanwezige audiomateriaal naar digitale bestanden.
Balans per 31 december 2009
Activa
(in euro’s)
Museale inventaris
31 december 2009
31 december 2008
Materiële vaste activa Gebouwen en terreinen Inventaris en inrichting Totaal vaste activa
609.500
–
–
–
498
747
609.998
747
Vlottende activa Voorraden
3.332
2.000
33.748
36.797
Vooruitbetaalde kosten
–
3.920
Toegezegde subsidies
–
17.500
37.080
60.217
6.767
4.791
Vorderingen
Liquide middelen
Kas
Postbank/ING Bank
385.318
ING Bank, kapitaalrekeningen
455.282
847.367
1.490.607
Totaal vlottende activa
884.447
1.550.824
1.494.445
1.551.571
1.232.067 253.749
Passiva Vermogen 253.445
253.445
Bestemmingsreserve
295.332
295.332
Reserve exploitatietekorten komende jaren
224.833
221.745
773.610
770.522
187.500
169.500
Voorziening groot onderhoud
J a a r v e r s l a g
Voorzieningen
Kortlopende schulden Crediteuren
51.779
71.174
Belastingen en sociale lasten
21.762
20.659
Vooruitontvangen subsidies e.d.
236.490
298.736
Overige schulden en overlopende passiva
223.304
220.980
43 2 0 0 9
Algemeen reservefonds
533.335
611.549
1.494.445
1.551.571
B ij l ag e n
diverse vennootschappen
Personeel
Werkzaam via
Comité van Aanbeveling
B.J. Mulder Gemmeke R.M.W.O.
Liesbeth van der Horst: voorzitter
Directie
detachering,
Prof. dr. I.B.H. Abram
drs. W. van Norden
Stichting Plantage aan het
Liesbeth van der Horst
participatiebaan, e.d.
Hedy d’Ancona
drs. R. Schoonveld
Kees Hulsman
Water; bestuurslid Amsterdams
Collectie, presentatie
Balie
Prof.dr. J.C.H. Blom
A.A. Verheij
(waarnemend voorzitter)
4 en 5 mei-comité; bestuurslid
en documentatie
Rob Hofhuis
Prof.dr. Th.C. van Boven
E. Vogelaar
Meino Schraal (secretaris)
vriendenkring NIOD
Martha Bakker
Dasha Kubova
Prof.mr. L.J. Brinkhorst
H.A. van Wijnen
Huub van Haare Heijmeijer
Nevin Özutok: lid van de raad van
Frits van Suchtelen
Bibliotheek en documentatie
Prof. mr. C. Fasseur
(penningmeester tot november)
commissarissen Carré Theater;
Educatie
Ruud Lindeman
Prof.dr.mr. B. de Gaay Fortman
Marion Bloem
Hans Hoek (penningmeester
vice-voorzitter Aslan Muziek
Gerard Mensink
Website
M.H.M.F. Gardeniers-Berendsen
Jan Blokker
vanaf november)
(muziekschool) te Amsterdam;
Sandra ter Mijtelen
Jeroen de Nijs
Duco Adema (vanaf november)
lid van de beroepscommissie
PR en randprogrammering
Technische dienst
P.H. Kooijmans
Remco Campert
Victor Frequin
Binnengemeentelijke Decentra-
Marjolein Marreveld
Henk Stadwijk
M. van der Stoel
Rudi van Dantzig
Nevin Özutok
lisatie Gemeente Amsterdam;
Financiële administratie
Secretariële ondersteuning
D. Terpstra
Cox Habbema
Annemarie de Wildt
bestuurslid Interart te Arnhem
Annelies Licht
Liz Ellermeijer (tot oktober)
Ed. van Thijn
Gerda Havertong
Prof. H.J.L. Vonhoff
Judith Herzberg
Tijdelijk personeel in
G.C. Wallis de Vries
Jeroen Krabbé
G.J. Wolffensperger
Anil Ramdas
Bestuur
Meino Schraal: lid provinciale
Coördinatie balie
Nevenfuncties
staten Noord-Holland,
Digna van den Broek (tot april)
Willem Breedveld
directie en bestuur
fractiesecretaris CDA; lid
Elchien Holl (tot juni)
het kader van projecten
Duco Adema: hoofdredacteur
organisatiecommissie
Hilda Zandstra (vanaf mei)
Collectieregistratie
tijdschrift Thema
Willem Arondeuslezing
Receptie
Filip Bloem (tot december)
Victor Frequin: voorzitter
Annemarie de Wildt: voorzitter
Netty Langedijk
Karen Kleijn (tot december)
Mies Bouhuys (†)
tennisvereniging ALTC
Historische Sectie Nederlandse
Trudy Preuter
Kindermuseum
mr. D.E. Claassen
de Aemstelburgh en Stichting
Museumvereniging; bestuurslid
Technische dienst
Rian Verhoeven (vanaf augustus)
C.H. Evenhuis-van Essen
Aemstelburgh
African Skies Foundation for
Charly Braam
Wisseltentoonstellingen
drs. H. Eversdijk
Marte Röling R. Boekholt
Bert van der Heijden (vanaf april)
Pavel van Deutekom (januari
G.L.J. Huyser gen. b.d.
productions on Southern Africa;
Secretariaat en algemene
tot mei)
P.W. Kruseman
44
directeur Trevolte Holding BV
voorzitter Stichting Windy Miller
ondersteuning
Denise Frank (tot maart)
Marjan Dejevij
Enrico BV te Amsterdam,
Frank de Ruijter
2 0 0 9
audio-visual archives and
Investments BV te Amsterdam, te Amsterdam, commissaris
J a a r v e r s l a g
Hans Hoek: directeur Inwincible
directeur Peppadew
Sanne Dijkstra (tot februari )
International BV te Amsterdam,
Pauline Jacob (vanaf september)
Stagiaires
commissaris Dutch Hotel
Cosima Nikpur (tot augustus)
Collection te Monnickendam,
Saskia Oldenhof (februari tot
bestuurslid Stichting
medio juni)
stemming.nu, adviseur
Emmie Snijders (februari tot juni)
Klankbordgroep
Vrienden en Vriendinnen
klankbordgroepen
kindermuseum
van het Verzetsmuseum
Commissie Inhoud
Ido Abram
Vrijwilligers
Ina Janmaat
Ger Taubman
Femke Akerboom
Wilke Jansen
Ferdinand Tillema
Catherine Bakker
Johan de Jong
Iris Trompert
Amsterdam
Martha Bakker
Lies Schippers
Maartje de Beer
Rob Keus
Jerry Tukker
Kees Hulsman (voorzitter
Aspha Bijnaar
Mustapha Khaddari
Elles Bense
Wendy de Keyzer
Louise van Tuyl
tot augustus)
Liesbeth van der Horst
Cees Hagenman
Ingrid Beker
Liesbeth Koning
Dick Verdonckschot
Duco Adema (voorzitter
Marjolein Marreveld
Mila Ernst
Roos Bekkenkamp
Marieke Krabshuis
Laetitia Wanders
vanaf augustus)
Aik Meeuse
Hein Hoffmann
Annemarie Bien
Nadja Krüger
Karel Warmenhoven
Nico Passchier (secretaris)
Gerard Mensink
Petra Katzenstein
Arjan Blom
Dasha Kubova
Bea Weenink
Willem de Kler (penningmeester)
Erik Somers
Marleen Keijlard
Janny Boltjes
Elke Kuiper
Klaas Westra
Aal Noppert
Annemarie de Wildt
Aik Meeuse
Willem Boon
Anke Lankreyer
Hans van der Wilk
Karel Warmenhoven
Bouwcommissie
Pauline Micheels
Jahaga Bosscha
David Lee
Wil Witsel
Victor Frequin (voorzitter)
Muriël Steegstra
Wilma ten Brinke
Nelly Limburg Zwaneveld
Pico Wychgel
Hans Hoek (vanaf november)
Sjan Jansen
Inge Brouwer
Lydia Loevendie
Reneé de Zwart
Liesbeth van der Horst
Mirjam Gulmans
Jan-Cees ter Brugge
Anita de Loos
Piet Kranenburg
Henk Ganpat
Suzanne Compier
Ingrid van der Meer
Annelies Licht
Geerhe Schilder
Sanne Dijkstra
Trees Moons
Hans Ruijssenaars
Erik Somers
Ben Dirkse
Lily Ocasio
Klankbordgroep expositie
Iris Trompert
Daphne Dolstra
Mirjam Ohringer
Voetbal tijdens WOII
Sonja Vetter-Samuels
Mariet Doorten
Sandra van Os
Mohammed Allach
Annemarie de Wildt
Carl Dijkstra
Pieter Overmars
Sanne Allach-Bijlhout
Kinderpanel Verzetsbende
Kees Gerbrands
Nelleke Persoons
Frits Barend
Randall Dollart
Joan van Esveld
Tineke Philips
Carel Berenschot
Nina te Groen
Pim Gillot
Maamke Portengen
Marleen Keylard-Kroes
Johnny van der Horst
Anne Goebertus
Joop Reder
Simon Kuper
Maryam Janah
Leonora Groen
Marja Rinsma-Ypma
Micha Peters
Soufjan Kalmoua
Marc de Hay
Sally Robinson
Ad van Liempt
Hella Schaefers
Tineke Hendriks
Gerard van Rossum
Hette Spoelstra
Jeroen Schreuder
Gwendolyn Hofman
Tjitso Seijnen
Elchien Holl
Kitty Slagt-Weitz
Matty Verkamman
Hilda Hollander
Laurie Slegtenhorst
Reina Jaarsma
Marijke Smit
Fleur Jager
Kirsten Spoolder
Simon Jager
Antoinette Stranger
45 2 0 0 9
Commissies/
J a a r v e r s l a g
Bestuur Stichting
Algemene bijdragen
Bijdragen voor
Bijdragen voor
Aktion Sühnezeichen
het kindermuseum
projecten
Friedensdienste
Bouwfonds Cultuurfonds
Amsterdams Fonds
Boedelbak bv
M.A.O.C Gravin Van Bylandt
voor de Kunst
Christelijk Nationaal Vakverbond
Centrum voor Propaganda voor
Centrum voor Propaganda voor
Gemeente Amsterdam
Eenheid in de Vakbeweging
Eenheid in de Vakbeweging
Stichting Dr. Edward Hardoon
Stichting ter bevordering
Stichting Democratie en Media
M. Koster en Zn
van de Christelijke Pers
Stichting DOEN
KPMG
Stichting Democratie en Media
De Gijselaar Hintzenfonds
KVGO
Kattendijke/Drucker Stichting
K.F. Hein Fonds
Linnaeus apotheek bv
Kiwanis Club Amsterdam
Kattendijke/Drucker Stichting
Meerschap bv
Gemeente Amstelveen
Kollewijn Fonds
Het Parool
Gemeente Amsterdam,
Ministerie van VWS,
Rami Amsterdam B.V.
Kunst en Cultuur
eenheid OHW
Swiss Re Life
Gemeente Amsterdam,
Mondriaan Stichting
VCK Holding B.V.
Economische Zaken
Nationaal Fonds voor
Verbond van Verzekeraars
Gemeente Diemen
Vrijheid en Veteranenzorg
Wegener NV
Gemeente Ouder-Amstel
Prins Bernhard Cultuurfonds
en diverse particulieren
K.F. Hein Fonds
SNS Reaal Fonds
en ca. 1.500 leden van
Ministerie van VWS,
VSBfonds
de Vriendenstichting
eenheid OHW Maatschappij Tot Nut van ’t Algemeen Madurodam Steunfonds Nationaal Fonds voor
2 0 0 9
Vrijheid en Veteranenzorg
J a a r v e r s l a g
Elise Mathilde Fonds 46
Ruusscher Stichting
Prins Bernhard Cultuurfonds Skan-fonds Solidariteitsfonds W.J.O. de Vries Fonds VSBfonds en diverse particulieren
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
47
Colofon Verzetsmuseum Amsterdam, april 2010 Tekst
Liesbeth van der Horst Vormgeving
Jarno Aafjes Concept & Design Fotografie
Roy Ashruf Bas Baltus Mike Bink Erik Borst R. Bramdaw Simon Jager Rob Keus Gerard Mensink Anja Meulenbelt Jeroen de Nijs Cris Toala Olivares Unai Risueno Sandra ter Mijtelen Louis van de Vuurst
J a a r v e r s l a g
2 0 0 9
48
