Verborgen taaldoelen Hoe ze ontdekken en ermee omgaan.
Inspiratiedag 'De parabel van Babel’
24/9/2013
Een mooi beginsel
2
Wat wordt bedoeld met irrigatie? 1.irrigatie = kunstmatige water aanvoeren 2.kunstmatige water aanvullen 3.kunstmatig water toevoegen 4.de kunstmatige water dat word aangelegd 5.op een kunstmatige manier water aanvullen 6.het vullen van water 7.watervervoering naar waar niet water ligt (in een bepaalde periode, dag, week,jaar) bijv.: die watersproeiers Antwoord: kunstmatige aanvoer van water
3
Doelstelling? Leerplandoelstelling: Lln kunnen verklaren hoe via de technologische evolutie het probleem van waterschaarste kan verminderd worden. http://ond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Aardrijkskunde-2012-019.pdf
Lesdoelstelling: De lln. kunnen in eigen woorden uitleggen wat irrigatie is.
4
Wat wordt bedoeld met irrigatie? 1.irrigatie = kunstmatige water aanvoeren 2.kunstmatige water aanvullen 3.kunstmatig water toevoegen 4.de kunstmatige water dat word aangelegd 5.op een kunstmatige manier water aanvullen 6.het vullen van water 7.watervervoering naar waar niet water ligt (in een bepaalde periode, dag, week, jaar) bijv.: die watersproeiers Antwoord: kunstmatige aanvoer van water
5
Is de doelstelling bereikt? 2 leraren = 2 antwoorden Ja • •
de ‘goede’ leraar negeert de fouten want het zijn ‘taalfouten’ ‘Ik geef aardrijkskunde geen Nederlands’
Neen • •
de ‘strenge’ leraar
rekent de fouten aan (‘het staat er niet’) ‘Ze moeten maar Nederlands leren’
Gevolg: verwarring, onduidelijkheid, willekeur, …
6
Vakdoel of taaldoel? Opdracht •Overloop de doelstellingen voor het vak Plastische Opvoeding (SO) Techniek (BO) •Vraag je af of 1. je deze doelstelling kan bereiken zonder taal? 2. je deze doelstelling kan toetsen zonder taal? •Zet een T in de kolom van de doelstelling waarbij taal nodig is.
7
Verborgen taaldoel = Vakdoel dat specifieke taalvaardigheid van de leerlingen vereist. Bv. Doelstelling 5: Evaluatie:
Reclame, drukwerk, uitnodigingen, wenskaarten en affiches bespreken. Bespreek deze affiche.
Waarom is dit een verborgen taaldoel? M.a.w. welke taalvaardigheid (heden) moeten de leerlingen hebben of ontwikkelen om dit doel te kunnen bereiken? 8
Bespreek deze affiches.
9
Hoeveel taal heb je daarvoor nodig? 1. Woorden affiche, lithografie, art-deco, grafisch, lijn, compositie, diagonaal… drukken, transport, scheepvaart, wolkenkrabber, kleurschakering,observeren…
2. Structuren Opsomming: bv. Het eerste wat mij opvalt, daarnaast… Vergelijking: bv. Ze zijn allemaal blauw, behalve één. Mening geven: bv. Volgens mij… ik denk… 10
Vakdoelen bereiken bij àlle leerlingen 1. Welke taal hebben de leerlingen nodig om dit doel te bereiken? 2. Welke talige struikelblokken zitten er in deze (vak)doelen? 3. Voor welke leerlingen zijn dit struikelblokken? 4. Hoe kan je door talige ondersteuning deze struikelblokken wegwerken? 11
A fair selection?
12
Taalsteun Struikelblok 1. Schooltaal Beperkte woordenschat bv. om observaties uit te drukken
2. Vaktaal Beperkte vaktaalwoordenschat
3. Verbanden/structuren Beperkt abstract denken bv. vergelijking maken, mening geven
Taalsteun Woordenlijsten binnen een bepaald betekenisveld bv. kleuren, vormen… Beeldwoordenboeken, vaktaalwoordenlijst, woorddossiers… Denkkader met vragen, schrijfen spreekkaders met signaalwoorden 13
1. Schooltaal ≠ thuistaal Ma, geef even die sleutel, dan zet ik het zadel wat hoger.
Om de zitting van het rijwiel in de hoogte te verstellen, dient met een daartoe passende inbussleutel de moer aan de rechteronderkant van de zadelpin enige slagen naar links te worden gedraaid, waarna de hoogte naar believen gewijzigd kan worden. Irrigatie = kunstmatige aanvoer van water aanvoeren, aanvullen, toevoegen, aanleggen 14
Werken aan schooltaal in alle vakken 1. Heb niet alleen aandacht voor de vaktaal- maar ook voor de schooltaalwoorden 2. Maak gebruik van schooltaalwoordenlijsten http://basistaal.slo.nl/taalbeleid/schoolt/lijst/ http://intranetmbc.nl/Nederlands/Schooltaalwoorden/ http://www.multicultureelopleiden.nl/wpcontent/uploads/2012/03/basislijst_schooltaalwoorden_vmbo_alfa.p df
3. Gebruik alleen gekende woorden in toets- en examenvragen 15
Werken aan schooltaal in alle vakken 4. Oefen in de klas ook op schooltaal •
Werken met schooltaalwoorden 1 (incl. online ICT),
•
Werken met schooltaalwoorden 1 & 2 Handleiding (incl. online ICT), Plantyn,
Plantyn, ISBN: 9789030107170
ISBN: 9789030107569
•
Het Posterproject. Voortgezet onderwijs 1 Rotterdam : Uitgeverij Partners, 2005
•
Nederlands voor (n)u. Voor het eerste jaar: Werken met schooltaalwoorden 1 en 2 / Boutens, Fred; D'Heldt, François; D'Heldt, Koen... [et al.]. - Mechelen: Wolters Plantyn, 2007
•
http://www.provant.be/leren/documentatiecentra/docatlas/
16
4 fasen om woorden aan te leren voorbewerken
semantiseren
consolideren
controleren
• activeren van voorkennis, vooral met het oog op het activeren van al aanwezige gerelateerde begrippen • uitleggen van de woordbetekenis. Om betekenis te kunnen geven aan vakbegrippen is het van belang een betekenisvolle context aan te brengen • inoefenen van woord en betekenis In het algemeen geldt dat woorden pas worden verankerd in het woordnetwerk als ze ten minste zeven keer zijn aangeboden of gebruikt • nagaan of de woorden zijn onthouden. Het is belangrijk dit enkele weken na het woordenschataanbod te doen
17
2. Het woorddossier van vaktermen Woord
Winst
Betekenis
Wat je verdient door iets te ondernemen
Voorbeeldzin
De zaak draaide goed: elk jaar was er veel winst
Synoniem
Opbrengst …
Tegenovergestelde
Verlies…
Drie woorden binnen hetzelfde betekenisveld
Onderneming, verdienen, rijk, geld, …
Afbeelding
18
3. Schrijf- en spreekkaders
Voorgestructureerde tekst
Bevat standaardzinnen die de verbanden in de tekst aangeven
Talig kader waarin de leerling de inhoud giet
Schrijfkaders voor: een verslag - een beschrijving een werkwijze - een uitleg een mening - een discussie
19
Beschrijven van verschillen Affiches vergelijken Hoewel … en … allebei … zijn, zijn er ook een heleboel verschillen. De … is …., terwijl de …. Ze zijn ook anders, omdat … Een ander punt waarop ze verschillen is … Ten slotte …
20
Beschrijven van overeenkomsten Hoewel …. en … verschillend zijn, lijken ze op sommige punten heel erg op elkaar. Ze hebben bijvoorbeeld allebei …. Een andere overeenkomst is dat … De … is dezelfde als … Ze lijken ook op elkaar omdat … Ten slotte zijn ze allebei … 21
Beschrijven van een evolutie Vroeger was …./ gebruikte men… om te … Daarna … Vervolgens … Nu gebruikt men … En in de toekomst zal men … gebruiken
22
Mening eenvoudig
moeilijk
Ik vind dat … omdat… bovendien…
Mijn mening over ..... is dat..... Ik heb een aantal argumenten voor mijn mening. Ten eerste ...Ten tweede...Ten derde... Sommige mensen zijn het niet met mij eens. Zij vinden bijvoorbeeld dat.... Hun argument is dat.... Ze hebben volgens mij ongelijk, want… Wat ik vind is dus ….
23
Schrijfkaders gebruiken in alle vakken • Stem het gebruik van schrijfkaders af met de collega’s. bv. in het kader van een taalbeleid
• Gebruik deze kaders in zo veel mogelijk lessen. • Gebruik standaardkaders voor eenvoudige opdrachten of vragen die in alle vakken aan bod komen. bv. een mening, een verklaring, een stappenplan… bv. geef kaders als onderdeel van een examenwijzer
• Gebruik de kaders als een stimulans om genuanceerder te denken. • Voorzie verschillende versies afhankelijk van de nood van de leerlingen. • Bouw het gebruik van de schrijfkaders geleidelijk af. 24
Opwaartse spiraal Vakdoelen bereiken
Taalsteun
Welke leerlingen? Welke struikelblokken?
Vakdoelen evalueren
Welke taal is daar voor nodig? 25
Nog een stapje verder Lesdoelstelling: Evaluatie:
De lln. kunnen in eigen woorden uitleggen wat irrigatie is. Wat wordt bedoeld met irrigatie?
(eigen woord: water - schooltaalwoorden: kunstmatig, aanvoer - vaktaalwoorden: irrigatie)
Wat is eigenlijk de échte doelstelling? Lln. kunnen het begrip irrigatie (in eigen woorden) uitleggen OF Leerlingen begrijpen wat irrigatie is. Mondelinge ondersteuning bij evaluatie Taalproductie in de evaluatie beperken 26
