Verbinden vanuit diversiteit Krachtgericht sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit Studievoormiddag 6 juni 2014
Het verhaal van Ahmed
2-6-2014
Een zoektocht met vele partners
2-6-2014
Partners • De Sloep vzw • De Touter, IVCA Antwerpen, Samenlevingsopbouw Antwerpen, Inloopteam Samik, CAW De Mare, Vluchtelingenwerk PSC, OCMW Antwerpen, Mindspring, Netwerk Cultuursensitieve zorg, Straathoekwerk Antwerpen • Vadergroep ‘Arm in Arm’, vrouwengroep van het inloopteam Samik 2-6-2014
Onderzoeksvraag
2-6-2014
Wat is…? • Professioneel handelen in een context van armoede en superdiversiteit? • Sluit ons professioneel referentiekader nog voldoende aan bij de veranderingen in de samenleving en bij onze cliënten? 2-6-2014
Wat is…? • Goede zorg? • “Hulp- en dienstverlening die door de ontvanger van die hulp-en dienstverlening ervaren wordt als weldadig en helpend” (Wilkens, 2012). 2-6-2014
Divers-sensitief handelen • Welk complex geheel van competenties is nodig om effectief en gepast te handelen in de interactie met mensen die verschillend zijn van jezelf?
2-6-2014
Wat al in onze gereedschapskoffer zit
2-6-2014
Professionele kennis • Kennis over hulp- en dienstverlening • Kennis over rechten en voorwaarden • Kennis over sociale en psychologische processen en problemen • Methodische en technische kennis 2-6-2014
Basishouding • Krachtig instrument in een context van diversiteit om tot de opbouw van een vertrouwensrelatie te komen en een open en gelijkwaardige dialoog te kunnen voeren
2-6-2014
Basishouding • Open en respectvolle houding: Het is belangrijk om respectvol naar de mens te gaan, niet veroordelend, en te vragen: ‘Wat speelt er mee voor jou?’ Je mag niet veroordelen. Je weet niet genoeg over de context. (Sociaal werker, focusgroep) 2-6-2014
Basishouding • Je willen (en kunnen) verplaatsen in het perspectief van andere mensen: Veel mensen hebben zo het idee van dat ze profiteren en dat ze naar hier komen voor geld. Ik denk dan altijd bij mezelf: ‘Als je nu zelf twee seconden in die mensen hun plaats zou staan en je zou daar in Syrië zitten, en alles wordt daar afgenomen van u. Wat zou jij doen? Jij zou toch ook hetzelfde doen? Jij zou dat ook willen.’ (Sociaal werker, De Sloep vzw) 2-6-2014
Overwin die handelingsvrees!
2-6-2014
Handelingsvrees • Geconfronteerd met mensen die erg van de sociaal werker verschillen, kennen nog veel professionals een soort van handelingsvrees • Nochtans is vanuit sterke basishouding en met professionele kennis al veel mogelijk 2-6-2014
Handelingsvrees • ‘Ik ken daar niets van’ is een angst die hulpverleners vaak ervaren. Die moet je gewoon van je afschudden. Daar loopt het mis, bij die angst. Wij merken soms dat mensen naar onze organisatie worden gestuurd omdat ze een andere taal of een andere cultuur hebben maar dat zij met vragen zitten die niet bij onze werking horen. Er zijn veel hulpverleners die er niet willen aan beginnen. Waarom kunnen zij wel werken met problematieken van Belgische mensen? (Sociaal werker, focusgroep) 2-6-2014
Handelingsvrees • Nieuwsgierig zijn en bevragen: ‘Durf door te vragen bij dingen die je opvallen of die je altijd al wilde weten’ (Stalenhoef, 2009).
2-6-2014
Nieuw materiaal voor de gereedschapskoffer
2-6-2014
Aandacht voor de specifieke leefwereld
2-6-2014
Aandacht voor de specifieke leefwereld • De impact van migratie: ‘Migratie brengt bijna altijd migratiepijn met zich mee. Zowel bij gedwongen migratie als bij migratie uit vrije keuze laten mensen dierbaren achter en bekende, vanzelfsprekende manieren van leven’.
• Acculturatie: een stressvol aanpassingsproces 2-6-2014
Aandacht voor de specifieke leefwereld • De impact van armoede: Mensen in armoede hebben weinig macht om het eigen leven vorm te geven en krijgen weinig erkenning voor wie ze zijn.
• De impact van discriminatie: Ik mocht niet pauzeren met autochtone mensen. Dat brengt veel frustratie en moeilijkheden. Het brengt je in stress omdat je niet gelijk behandeld wordt zoals de 2-6-2014 ander. (Cliënt, focusgroep)
Inzicht in de werking van verschil
2-6-2014
Inzicht in de werking van verschil • Vertrekken vanuit gelijkenissen is een belangrijk handelingsprincipe • Inzicht in werking van verschillen is daarbij noodzakelijk
2-6-2014
Inzicht in de werking van verschil • 3 vormen van verschil die de hulpen dienstverlening beïnvloeden – De verschillen in mogelijkheden (kapitaal zoals kennis van taal en samenleving) tussen professional en cliënt – De verschillen in maatschappelijke positie – De verschillen in culturele 2-6-2014 referentiekaders
Verschillen in maatschappelijke positie
2-6-2014
Verschillen in maatschappelijke positie • Tussen groepen en gemeenschappen heerst er een reële ongelijkheid (bv. tussen mannen en vrouwen, geschoolden en ongeschoolden) • Lidmaatschap van een bepaalde groep bezorgt individuen een structureel voor- of nadeel 2-6-2014
Verschillen in maatschappelijke positie • Elk individu is verbonden met verschillende groepen • Het is het knooppunt waar verschillen (gender, etniciteit, seksuele voorkeur, klasse) elkaar kruisen en beïnvloeden dat mee de maatschappelijke positie van mensen bepaalt 2-6-2014
Verschillen in maatschappelijke positie • Wie tot een dominante groep behoort, ervaart het eigen gedrag en de eigen betekenissen als objectief, normaal en neutraal • Wie tot een minderheidsgroep behoort, moet opboksen tegen het idee dat zijn of haar gedrag en manier van leven ‘afwijkend’ is 2-6-2014
Verschillen in maatschappelijke positie • De rol erkennen die maatschappelijke verschillen spelen is belangrijk – Opschorten oordeel – Bewust zijn van de sterke werking van verschillen – Reduceer een persoon nooit tot het lidmaatschap van één groep 2-6-2014
Verschillen in culturele referentiekaders
2-6-2014
Verschillen in culturele referentiekaders • Sociale groepen produceren ‘werkelijkheidsdefinities’ of cultuur (Van Dijk, 2010) • Referentiekaders: ‘wij doen dat zus of wij doen dat zo’ • Verworven via socialisatie en via keuze: elk individu komt in aanraking met verschillende culturele referentiekaders 2-6-2014
Verschillen in culturele referentiekaders • Bewust zijn als sociaal werker dat er altijd meerdere modellen en visies bestaan • Denken in meervoud & reflexief zijn • Referentiekader van cliënt exploreren is belangrijk (bepaalt mee hoe problemen worden verwoord en welke oplossingen werkend kunnen zijn). 2-6-2014
Kritische zijn voor de samenleving
2-6-2014
Meervoudig kijken naar complexe thema’s • Culturalisering: De eenzijdige focus op ‘de cultuur’ van cliënten van buitenlandse herkomst houdt een belangrijk gevaar in: de complexe armoedesituatie wordt dan snel gereduceerd tot een cultureel probleem.
2-6-2014
Meervoudig kijken naar complexe thema’s • Integratie: België heeft een rare visie op integratie, een heel specifieke, onrealistische visie: ‘Je mag hier komen als je je volledig aanpast.’ Als je echt wil spreken over integratie, moet je als Belgische groep, om het zo te zeggen, je ook aanpassen aan de nieuwkomers, en dat vind je echt nergens terug(Sociaal werker, focusgroep). 2-6-2014
Meervoudig kijken naar complexe thema’s • Krachtgericht kijken als antwoord op het negatieve maatschappelijke discours ten aanzien van migranten • Ook de dominante groep staat voor de uitdaging te accultureren • Signaleren van noodzaak tot empowerend beleid: de ontvangende samenleving kan het verschil maken als zij kansen biedt aan jongeren in het onderwijs en op de arbeidsmarkt (Crul, 2-6-2014 2013)
Omgaan met diversiteit Handelingsprincipes
2-6-2014
Omgaan met diversiteit: handelingsprincipes • Samenwerking en dialoog als uitgangspunt • Basishouding • Krachtgericht kijken • Kritisch zijn voor de samenleving • Aanscherpen communicatieve vaardigheden (pragmatische benadering) 2-6-2014
Het verhaal van Ahmed
2-6-2014
