PESTEN Pesten komt veel voor onder kinderen in de basisschoolleeftijd. Ongeveer één op de vijf kinderen wordt minstens eenmaal per week gepest en maar liefst 60% van alle kinderen krijgt vroeg of laat wel eens met pesten te maken. Jongens zijn vaker slachtoffer van pesten en pesten zelf ook vaker dan meisjes. Pesten kan zich afspelen in het zicht van andere kinderen, maar wordt meestal verborgen gehouden voor volwassenen. Gepest worden kan voor kinderen een heel traumatische ervaring zijn. Het kan het zelfbeeld van een kind en zijn houding tegenover school aantasten. Hier vindt u een aantal suggesties waarmee je je kind kunt leren omgaan met het pestprobleem en wat je als ouder zelf kunt doen als je kind wordt gepest.
WAT IS PESTEN? Pesten betekent het systematisch misbruiken van je persoonlijke macht en/of kracht om anderen die zich niet of moeilijk kunnen verweren pijn te doen, te intimideren of bang te maken met de bedoeling er zelf beter van te worden. Pesten kan variëren van steeds terugkerende kleine pesterijen tot echte bedreigingen en lichamelijk geweld. Het kent vele vormen zoals: ·
Verbaal - voortdurend plagen, kleineren, uitschelden, uitlachen, roddelen.
·
Lichamelijk - knijpen, laten struikelen, duwen, vechten.
·
Gebaren - dreigende gezichtsuitdrukkingen of gebaren.
·
Afpersing - eisen dat geld, de middagboterham of schoolwerk wordt afgegeven.
·
Buitensluiten - niet mee mogen doen, bij activiteiten steeds worden buitengesloten.
·
Geniepigheden - tas afpakken en dingen laten verdwijnen.
·
Telefonisch of mailen - pesterijen via de telefoon of internet (e-mail, chatten).
De ergste vorm van pesten is wanneer een aantal kinderen besluit om één kind te intimideren.
ACHTERGRONDEN VAN PESTEN Pesten komt het meeste voor in de hoogste groepen van de basisschool en in de laagste klassen van de middelbare school. Het is het begin van de puberteit, een periode waarin kinderen grote veranderingen ondergaan op lichamelijk, sociaal en emotioneel gebied. Er zijn kinderen die dan experimenteren met intimidatie en machtsuitoefening, meestal onder invloed van een groep. Andere kinderen zijn in deze periode juist extra kwetsbaar vanwege veranderingen in hun uiterlijk. Sommige kinderen pesten omdat ze geen betere manier kennen om problemen op te lossen en agressie hun normale reactie is als zich conflicten voordoen. Misschien hebben ze gezien dat hun ouders ook op die manier reageren als er problemen zijn. De sfeer in een klas kan ook veel invloed hebben op hoe kinderen met elkaar omgaan. Soms doen kinderen mee met het pesten om populair te worden of om bij een groep te horen. Er zijn kinderen die zo slecht in hun vel zitten dat ze andere kinderen pesten om zichzelf sterker te voelen of die een zondebok zoeken waar ze eigen frustraties op kunnen afreageren. Sommige kinderen lopen meer kans om slachtoffer van pesten te worden dan andere. Vaak zijn ze gevoeliger, omzichtiger en rustiger dan andere kinderen. De kans bestaat dat hun reactie op het pesten onbedoeld de pestkop beloont, bijvoorbeeld doordat ze van streek raken, gaan huilen, toegeven of geen
weerstand bieden en hun geld of boterhammen aan de pestkop afgeven. Hierdoor raken pestkoppen eraan gewend dat ze hun zin krijgen en blijven ze doorgaan met andere kinderen pesten.
GEVOLGEN VAN PESTEN Veel voorkomende reacties op het pesten zijn schaamte, de angst om niet geaccepteerd te worden en een laag gevoel van eigenwaarde. Kinderen die systematisch worden gepest, kunnen angstig en depressief worden en moeite hebben om nog relaties aan te gaan. Ook lichamelijke klachten komen veel voor zoals hoofdpijn, zich misselijk voelen en buikpijn. Ze kunnen gaan bedplassen en slaapproblemen of nachtmerries hebben. Een kind kan zich meer in zichzelf terugtrekken en weigeren om nog naar school te gaan of gaat andere situaties mijden waar het pesten zich kan voordoen. Ouders van een gepest kind zijn meestal erg bezorgd om hun kind. Ze weten dikwijls niet wat ze ertegen kunnen doen, vooral wanneer hun kind niet wil dat zij contact opnemen met de school of met de ouders van de pestkop. Kinderen kunnen bang zijn dat het pesten erger wordt, als bekend wordt dat ze erover geklikt hebben.
WAARAAN MERK JE DAT JE KIND WORDT GEPEST? Veel kinderen vertellen aan niemand dat ze gepest worden. Bepaalde signalen kunnen erop wijzen datje kind gepest wordt (al gaat dat niet altijd op). Let bijvoorbeeld op: Verlegen gedrag naar andere kinderen. Moeite hebben om zichzelf te uiten. Negatief zelfbeeld of zichzelf kleineren. Van streek lijken, angstig of verdrietig zijn. Vermijdingsgedrag, bijvoorbeeld weigeren naar school of de sportclub te gaan. Achteruitgang van leerprestaties. Isolement, zoals niemand hebben om mee te spelen in de pauzes. Meer risico nemen.
WAT KUN JE DOEN ALS JE KIND GEPEST WORDT? Pesten mag nooit worden genegeerd en het aanpakken van de pestkop moet je niet aan kinderen overlaten. Volwassenen moeten zodra het probleem hun bekend is, onmiddellijk optreden. Vertel je kind wat je eraan gaat doen. Praat met de mensen die de leiding hebben op de plek waar het pesten zich voordoet. Bepaalde vormen van pesten houden meteen op zodra de school, de clubleiding of andere ouders weten van het probleem. Volwassenen kunnen de pestkop aanspreken, scherper in de gaten houden en dit kind helpen om op een andere manier zijn problemen op te lossen.
HELP JE KIND OM MET PESTEN OM TE GAAN Luister naar je kind Als je weet of vermoedt, dat je kind gepest wordt, moedig je zoon of dochter dan aan om precies te beschrijven wat er gebeurd is. Probeer te weten te komen of het al eens eerder is gebeurd en zo ja hoe vaak.
Vraag wat je kind vervolgens deed Soms hebben kinderen zelf geprobeerd het probleem op te lossen. Meestal proberen ze iets een paar keer, maar geven het dan op omdat het pesten blijft doorgaan. Vraag wat er gebeurde toen je kind probeerde het pesten te stoppen. - Wat deed je toen ze je een watje noemden? En wat gebeurde er toen? Kinderen geven soms vage antwoorden zoals Niks of Ik probeerde ze gewoon te negeren. Dring aan op precieze details. Je zegt dat je niks deed, maar vertel nou eens precies wat je zei of deed. De situatie naspelen kan ook nuttig zijn. OK, stel ik ben Kim. Ik loop naar je toe en noem je een wat je en duw je uit de rij. Wat doe je dan? Blijf rustig Kinderen die worden gepest moeten het gevoel hebben dat ze te allen tijde met hun ouders over het probleem kunnen praten. Blijf rustig; als je overtrokken reageert en dreigt de ouders van de pestkop of de school te bellen, kan je kind gaan smeken om vooral niets te zeggen. Of je kind besluit om voortaan maar zijn mond te houden over het pesten. Neem niet als vanzelfsprekend aan dat het kind dat pest overal de schuld van is. Misschien heeft je kind de pestkop wel geplaagd of geprovoceerd. Vat het probleem samen Met een samenvatting zet je voor je kind alle feiten op een rijtje en maak je het probleem duidelijk- Dus, vanaf het begin van het schooljaar pesten Kim en Natasja jou op school. Ze schelden je uit, dringen voor wanneer jullie in de rij gaan staan en dreigen je na schooltijd in elkaar te slaan. Daardoor ben je bang om naar school te gaan en voel je je misselijk in de klas. Tot nu toe heb je geprobeerd er niet op te reageren, maar dat lijkt het probleem alleen maar erger te maken. Je hebt dit één keer aan de juf verteld. Klopt dat? Zeg tegen je kind dat het pesten een probleem is en dat jullie samen aan een oplossing gaan werken - Dit kan gewoon niet. We moeten samen een manier vinden om het pesten te laten ophouden. Leg uit wat oorzaken van pesten kunnen zijn Kinderen zijn eerder bereid een nieuwe oplossing te gaan uitproberen als ze begrijpen wat er aan de hand is en waarom het pesten maar doorgaat. De meeste kinderen zoeken de oorzaak in het karakter van de pestkop - Oh, hij is gewoon een pestkop of Zo doet ze altijd, iedereen heeft een hekel aan haar of Hij maakt altijd problemen. Maar deze kennis lost het probleem van je kind niet op. Wat wel helpt is om kinderen te vertellen wat nog meer redenen voor pesten kunnen zijn. Laten we eens nadenken over waarom dit gebeurt. Het lijkt erop dat Kim en Natasja niet veel vriendinnen hebben. Wanneer zij jou pesten, gaan de andere kinderen dan lachen en doen ze mee? Ja, dat dacht ik wel. Misschien pesten ze wel om aan de andere kinderen te laten zien hoe slim en stoer ze zijn. Ze doen het misschien wel om aandacht te krijgen. Of misschien proberen ze jou te pakken omdat het blijkbaar werkt. Ze krijgen hun zin. Weetje nog de vorige keer toen ze voordrongen, dat je zei dat ze het eerst naar binnen mochten? Misschien zijn Kim en Natasja er zo aan gewend dat ze hun zin krijgen als ze je pesten, dat ze er gewoon mee doorgaan. Wat denk jij? Stimuleer je kind om oplossingen te bedenken Aanvankelijk weten de meeste kinderen niet hoe ze dit probleem moeten oplossen. Help ze om op ideeën te komen. Stel je kind eerst een vrij algemene vraag: Nou, hoe wil je dit probleem gaan aanpakken? of Wat kan je nog meer proberen als Kim en Natasja weer beginnen te pesten? Pak een stuk papier en vraag je kind zoveel mogelijk oplossingen voor het probleem te bedenken. Als je kind iets voorstelt, schrijf het dan op, hoe gek het misschien ook lijkt. Laat niet merken wat je van het idee vindt. Zeg liever iets neutraals als - OK dit is één mogelijkheid. Laten we er nog een paar bedenken, voordat we besluiten wat we gaan doen. Breng ook je eigen suggesties naar voren Als je zelf nog andere mogelijkheden kunt bedenken, schrijf ze dan op als je kind klaar is met bedenken. Je kunt bijvoorbeeld de volgende suggesties aan de hand doen: •
Besteed geen aandacht aan het pesten en loop gewoon weg zodra het gebeurt.
•
Zoek andere vriendjes/vriendinnetjes en ga in de pauzes met die kinderen spelen.
• Stel je zelfverzekerd en weerbaar tegenover de pestkoppen op, bijvoorbeeld - Jouw gepest kan mij niks schelen of Ik luister niet naar jou.
Kies samen een oplossing Wanneer je samen een stuk of tien oplossingen hebt bedacht, vraag dan aan je kind wat hij of zij van al die suggesties vindt. Zet een kruisje bij elk idee dat je kind redelijk lijkt en een streep door de oplossingen die volgens jullie weinig kans van slagen hebben. Help je kind de meest kansrijke oplossing te kiezen om die uit te gaan proberen. Oefen de oplossing Speel met je kind precies na wat hij de volgende keer dat het pesten begint, gaat doen. Speel zelf de rol van de pestkop en laat je kind zichzelf spelen. Ik ben nu Kim en kom naar je toe en ik zeg 'Opzouten, watje!' Wat zeg je dan? Laat me zien wat je dan doet. Laat je kind deze situatie oefenen en vertel na afloop wat je er goed aan vond. Eventueel kun je daarna nog voorstellen om bepaalde dingen anders te doen. Blijf oefenen totdat je kind het plan kan uitvoeren. Begin met het uitvoeren van het plan Besluit samen met je kind wanneer het nieuwe plan van start gaat. Vraag in het begin elke dag aan je kind hoe het is gegaan. Prijs je kind voor zijn motivatie en voor de manier waarop hij omgaat met het pesten en de pestkop. Er zijn kinderen bij wie deze aanpak niet werkt. Ze zijn misschien te bang om de confrontatie met de pestkop aan te kunnen en het lukt niet om de vaardigheden daarvoor onder de knie te krijgen. In dat geval kun je beter professionele hulp inschakelen. Belangrijk is bovendien dat ook de pestkop wordt aangepakt evenals de sfeer in de klas of de regels op school. Want pesten stoppen kan het beste van meerdere kanten tegelijk worden aangepakt. Bij pesten op school Als het pesten op school gebeurt en niet ophoudt, vraag dan om een gesprek met de leerkracht van je kind. Bespreek je zorgen en probeer erachter te komen of de school van het probleem op de hoogte is. Vraag wat eraan gedaan kan worden. Veel scholen hebben lesprogramma's over pesten, waarin kinderen leren dat pesten onaanvaardbaar is en binnen de school niet wordt getolereerd. Wat scholen kunnen doen ? Scholen zitten in een goede positie om pesten te onderkennen en op een positieve manier tussenbeide te komen. Een brede aanpak waar de hele school bij betrokken is, is nodig om alle kinderen ervan te doordringen dat pesten ontoelaatbaar is. Kinderen moeten leren dat ze rechten hebben maar ook verantwoordelijkheden, bijvoorbeeld voor de omgang met elkaar en voor een goede sfeer op school. De school kan alle kinderen stimuleren om pestgedrag te melden en er iets aan te doen. Daarbij moet nadrukkelijk worden gesteld dat rapporteren over pesten iets anders is dan klikken. Scholen kunnen programma's uitvoeren die de saamhorigheid in een groep bevorderen en kinderen trainen in bepaalde vaardigheden, zoals je weerbaar opstellen, durven zeggen wat je vindt en leren om problemen samen op te lossen of op een goede manier samen te werken. Belangrijk is om ook ouders daarbij te betrekken bijvoorbeeld door het organiseren van een ouderbijeenkomst. Leerkrachten en ouders kunnen stimuleren dat kinderen deze vaardigheden toepassen in situaties op school zodat ze kunnen ervaren dat het werkt. De beste aanpak voor pesten is een brede samenwerking, waarbij leerkrachten, leerlingen, ouders en de lokale gemeenschap ervan bewust worden gemaakt dat pesten een aandachtspunt is binnen de school en de wijk. Iedereen kan dan zijn steentje bijdragen aan een goed schoolbeleid rond pesten dat gericht is op het voorkomen, rapporteren (desnoods anoniem) en bestrijden van pesten. Programma's die het meest geschikt zijn om pesten te voorkomen bestaan uit: het opstellen van duidelijke gedragsregels; intensiever toezicht op leerlingen; een weerbaarheidstraining voor kinderen die worden gepest en ten slotte de pestkoppen leren hoe zij zonder agressief gedrag problemen kunnen oplossen.
AANDACHTSPUNTEN Wat niet helpt, is kinderen leren of vertellen dat ze moeten terugvechten. Dat leidt vaak alleen maar tot meer pesten. Kinderen die worden gepest zijn misschien niet zo sterk als de pestkop en dan is hun angst om het gevecht te verliezen heel reëel. Er bestaan betere manieren om met het pestprobleem om te gaan. De beste manier om pestgedrag te bestrijden is om je kind te leren hoe hij of zij zich kan opstellen tegenover de pestkoppen en om veranderingen aan te brengen in de situatie waar het pesten zich voordoet. OM TE ONTHOUDEN Grijp meteen in wanneer er gepest wordt. Praat met de personen die verantwoordelijk zijn voor de plek waar het pesten zich voordoet. Luister rustig naar je kind en stel vast wat er precies is gebeurd. Vat het probleem samen. Stimuleer je kind om een aanpak te bedenken. Maak een lijst met oplossingen en kies er een of meer die een redelijke kans van slagen hebben. Speel een gekozen oplossing samen met je kind na, voordat hij die gaat uitproberen. Controleer of de gekozen oplossing werkt. Als het pesten zich op school voordoet, zorg er dan voor dat de leiding van het probleem weet en bepleit dat pesten breed wordt aangepakt.
