Nieuw / de ActiZ-krant op iPad of tablet! Met direct toegang tot films en achtergrond. Ga naar de app-store en download de app ActiZ-krant 2012-13
20 12 / 13 Veranderingen in de versnelling Guus van Montfort voorzitter ActiZ
De politieke actualiteit maakt het meer dan ooit nodig dat ActiZ als vertegenwoordiger van de branche van verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorg, jeugd en geboortezorg zelfbewust en stevig in het publieke debat aanwezig is. Daarom heeft ActiZ in 2012 het Deltaplan Ouderenzorg gepresenteerd. We begrijpen dat de groei van de zorguitgaven niet ongeremd door kan gaan, maar in het plan stellen we ook voorwaarden voor de noodzakelijke veranderingen om die groei te dempen. Leidend voor het Deltaplan zijn de wensen en behoeften van de cliënt. Volgens ActiZ worden cliënten het
Maatschappelijk ondernemen
Over het maatschappelijk rendement van de zorg
best gediend wanneer zij daadwerkelijk bestedingsmacht krijgen, dus zelf kunnen bepalen welke zorg zij willen inkopen en waar. Dat doen zij in dialoog met zorgprofessionals en zorgorganisaties. Hoe dat vorm krijgt, leest u in deze krant. De transitie die al eerder is ingezet, gaat ondertussen door. Zorgorganisaties werken samen met cliëntenorganisaties, gemeenten, welzijnsorganisaties en zorgverzekeraars aan vernieuwing in zorg, die dichtbij de cliënt geregeld wordt. ActiZ ondersteunt haar leden ook bij deze lokale ontwikkelingen. Daarnaast is de vereniging bezig met de positionering van jeugdgezondheidszorg bij de gemeentes en met de positionering van de
Toekomstbestendig werken Zorgbestuurder Pieter Hermsen en onderwijsdirecteur Marjolein de Leeuw:
“We moeten het gezamenlijk doen.”
kraamzorgorganisaties in de keten van geboortezorg.
gen in de ouderenzorg stimuleren. Van ‘Hier is mijn moeder, regelt u
“Een zorgbranche die zelfbewust in de maatschappij staat” De kwaliteitskoers 2.0 wordt concreter: de branche verzamelt kwaliteitsgegevens in de eerste plaats voor interne verbetering en ‘verkoopinformatie’ aan de cliënten. Over de informatievoorziening aan verzekeraars, de IGZ en andere partijen wordt nog druk gesproken. Actualiteit en langetermijnactiviteiten komen bijeen in de debattenreeks in het kader van de campagne Het Nieuwe Ouder Worden. Daarmee willen we het bewustzijn in de maatschappij over de veranderin-
het verder’, het eerste debat, tot ‘Bepaalt u al zelf door wie u wordt gewassen?’, het vierde debat, oftewel de bewustwording dat mensen zelf een verantwoordelijkheid hebben voor hun eigen zorg of voor die van hun ouders. We organiseren de zorg samen: zorgorganisaties, zorgprofessionals, cliënten, mantelzorgers, familie en vrijwilligers. Die samenwerking heeft baat bij een zorgbranche die zelfbewust in de maatschappij staat en die zichzelf kent. Het is daarom mooi
Eigen regie
8-9
dat jaarlijks honderden zorgorganisaties meedoen aan de Benchmark in de zorg. Niet alleen om informatie over de eigen organisatie te verkrijgen, maar ook om te laten zien hoe de branche het doet. En dat beeld is goed. In deze tijd van grote verandering is een ding zeker: ActiZ blijft samen met de leden hard werken om de best mogelijke kwaliteit van zorg te leveren.
Kwaliteit van zorg
Kwaliteitskoers 2.0:
Kwaliteit: uitgesproken mensenwerk
Mantelzorger Nans Heldoorn:
“Samen stemmen we af welke activiteiten bij mijn man passen.” Lees meer op pagina 4
Lees meer op pagina 6
Lees meer op pagina 10
2
ActiZ krant 2012/13
Actueel
Deltaplan Ouderenzorg
ActiZ Krant 2012/13
> Henk Bakker, voorzitter Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN)
als de zorg anders georganiseerd wordt en de bureaucratie vermindert.
“De transitie in de langdurige zorg is niet alleen noodzakelijk om de stijgende kosten te dempen en de druk op de arbeidsmarkt te verminderen, maar ook omdat bij steeds meer betrokkenen de behoefte bestaat de zorg echt anders te organiseren,” zegt ActiZ directeur Aad Koster. “Op een manier die veel meer uitgaat van de individuele situatie van mensen, waarbij meer gekeken moet worden naar wat zij wél in plaats van niet meer kunnen. Ook moet weer meer ruimte voor de zorgprofessional gecreëerd worden die samen met de cliënt aan dat proces vorm en inhoud geeft. Dat is de basis voor het Deltaplan Ouderenzorg.” ActiZ spreekt in het plan een duidelijke voorkeur uit voor een persoonsvolgend financieringssysteem. ActiZ trekt hierin samen op met partijen als cliënten- en ouderenbonden, ook wel de ‘eigen-regie-coalitie’ genoemd. Daarnaast heeft ActiZ samen met dertien andere partijen die actief zijn in de zorg: zorgaanbieders, verzekeraars-, patiënten- en ouderenorganisaties in september 2012 de ‘Agenda voor de Zorg’ opgesteld. Ook in dat document wordt de voorkeur uitgesproken voor het zoveel mogelijk persoonsvolgend maken van het budget. Het regeerakkoord Rutte II volgt de visie van ActiZ ten dele, zo bleek in oktober. Het doel: een andere ouderenzorg, waarin ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen, deelt de regering met ActiZ. Over de manier waarop dat bereikt moet worden, zijn ActiZ en het kabinet het echter niet eens.
“Als ik het regeerakkoord toets aan het Deltaplan, kan het akkoord die toets niet doorstaan,” schreef Koster in een blog op 1 november 2012. “We missen een integrale aanpak van de langdurige zorg die zo essentieel is om zorg van goede kwaliteit aan onze cliënten te kunnen blijven leveren. Zo is de knip tussen verpleging en verzorging voor cliënten en zorgorganisaties een lastige zaak: het maakt niet alleen de administratie ingewikkeld, maar bemoeilijkt ook een naadloze aansluiting in de zorg voor de cliënt.” Zowel in de regeringsplannen als in het plan van ActiZ is een belangrijke rol weggelegd voor mantelzorgers, familie en vrijwilligers. Dit informele netwerk kan echter niet alle zorg overnemen, en dat is volgens Koster ook helemaal niet de bedoeling: “Als mensen geen sociaal netwerk hebben, moet de professionele zorg kunnen inspringen. Daarnaast is het belangrijk dat de betaalde zorg het informele netwerk ondersteunt, zodat mantelzorgers niet overbelast raken.”
Toegankelijk houden “Een aantal van de maatregelen die in het regeerakkoord zijn voorgesteld moet dus van tafel,” vervolgt Koster. “Dat staat buiten kijf. Je kunt niet enerzijds aangeven dat mensen langer thuis moeten blijven wonen en anderzijds de hulp en zorg die daarvoor nodig is bij de mensen weghalen. En dat gaat nu wel gebeuren doordat de overheveling van dagbesteding en persoonlijke verzorging naar de gemeente, gepaard gaat met een korting op het budget. ActiZ blijft dan ook benadrukken dat een aantal voorzieningen toegankelijk moet blijven voor kwetsbare mensen die dat niet zelf kunnen
“Een aantal maatregelen uit het regeerakkoord moet van tafel”
“Dat cliënten en hun omgeving ook in het Deltaplan van ActiZ veel meer aangesproken worden op hun zelfredzaamheid, heeft grote impact op de rol van onze beroepsgroep. Verpleegkundigen en verzorgenden komen veel meer naast de cliënt te staan, in samenwerking met mantelzorgers en nog nadrukkelijker ook in preventieve zorg. Deze andere rol vraagt de inzet van andere competenties, een omslag die de beroepsgroep graag wil maken, ook als dat bijscholing vraagt.
In gesprek
regelen. Daarnaast is de inzet van technologie belangrijk, zoals bijvoorbeeld beeldschermcommunicatie voor ‘zorg op afstand.’ Zorgaanbieders en verzekeraars moeten daarin kunnen blijven investeren.” ActiZ roert zich ook stevig in de discussie over het versneld afschaffen van ZZP 1 tot en met 4. Hoewel veel zorgorganisaties zich al jaren voorbereiden op het verdwijnen van de laagste zorgindicaties (ZZP 1 en 2), valt de versnelde afschaffing van de indicaties ZZP 3 en 4 hen rauw op het dak. Meer hierover in het katern Wonen en zorg op pagina 12-13.
maar biedt ook kansen. De regering en de branche zijn gedwongen om hun aanpak te veranderen, en bij veel leden van ActiZ en in de samenleving zie je nu mooie initiatieven en experimenten ontstaan. Dit is dus wel hét moment voor een grondige hervorming van de langdurige zorg.” PFS
Er zijn nog veel hobbels te nemen op de weg naar een toekomstbestendige ouderenzorg. Op het moment dat dit artikel geschreven is, maart 2013, is er nog veel onduidelijkheid hoe de staatssecretaris verder wil. Koster ziet dat steeds meer mensen en partijen aan de transitie van de zorg willen werken: “Dat de groei van de uitgaven gedempt moet worden, is een belemmering,
De handen ineen > Wilma Schrover, directeur KBO-Brabant, belangenvereniging van 135.000 senioren
“Voorzieningen moeten toegankelijk blijven voor kwetsbare mensen”
handen ineen met zorgcentra, huisartsen en welzijnsinstellingen om te anticiperen op de veranderingen die komen gaan. KBO-Brabant wil dergelijke proeftuinen samen met ActiZ van harte stimuleren en uitdragen, opdat het landschap van de ouderenzorg er echt anders en vooral fraaier uit komt te zien.”
In de afgelopen tijd hebben allerlei experimenten bevestigd wat wij als beroepsvereniging allang wisten: met minder regels leveren verpleegkundigen en verzorgenden betere zorg. Wij delen dan ook met ActiZ de ambitie om de regelgeving in de zorg te verminderen en zorgprofessionals meer regie over hun werk te geven, wat verpleegkundigen en verzorgenden zelf ook het liefst willen.”
> Directeur Liesbeth Hoogendijk van Mezzo “Mezzo ziet in de uitgangspunten van het Deltaplan een mooie lijn. Het is goed om te kijken naar wat mensen zelf willen en kunnen. Belangrijk is dat mantelzorgers, familie, cliënten en zorgprofessionals een gelijkwaardige positie hebben in het onderlinge gesprek: het gaat er om hoe zij met elkaar ‘welbevinden’ kunnen organiseren. Vervolgens is de vraag: welke professionele hulp is nodig om cliënt en zijn
“De ouderenzorg in Nederland gaat ingrijpend veranderen. Het is van belang dat senioren (verenigingen) daarin zelf een actieve rol spelen en mede sturing geven aan het veranderingsproces. Niet over, maar mèt ouderen, is ons devies. Lokaal zien we al prachtige initiatieven ontstaan. Bijvoorbeeld in Best en Rosmalen slaan lokale seniorenverenigingen de
3
Minder regels, meer regie
In haar Deltaplan Ouderenzorg stelt ActiZ dat zorguitgaven minder snel zullen groeien
Integrale aanpak
Actueel
informele netwerk zo goed mogelijk te ondersteunen. Wil het Deltaplan slagen, dan is het belangrijk om de basis goed te regelen, en cliënten en medewerkers mee te nemen in de ontwikkeling. Zij moeten met elkaar in gesprek gaan en open staan voor elkaar en voor de nieuwe rol die zorgprofessionals, cliënten en mantelzorgers gaan spelen.”
Maatschappelijke discussies Naast de landelijke belangenbehartiging en de gesprekken met het ministerie van VWS, stimuleert ActiZ de discussie op regionaal en lokaal niveau. In regionale netwerkbijeenkomsten bespraken zorgaanbieders en ouderenorganisaties welke lokale en regionale acties zij gezamenlijk kunnen ondernemen om de discussie over de noodzakelijke wijzigingen in de zorg gaande te houden. Ook via de campagne Het kan ook anders in de zorg vragen ActiZ en de leden steeds aandacht voor het in stand houden van de kwaliteit van zorg.
Het kan ook anders in de zorg In antwoord op het regeerakkoord, startte ActiZ de campagne ‘Het kan ook anders in de zorg’. Onder deze noemer zocht ActiZ, samen met vakbonden, cliënten- en ouderenorganisaties, de publiciteit om aan te geven waar de manco’s liggen in de voorgestelde maatregelen uit het regeerakkoord. Een ouder echtpaar, Jan en Ada is in beeld gebracht, waarbij de verschillen duidelijk zijn: met de maatregelen van het regeerakkoord kan Ada niet thuis blijven wonen en raakt Jan overstelpt door een papierwinkel. De dagbesteding wordt afgeschaft en hulp moet bij drie verschillende loketten worden ingekocht. Met het ActiZ Deltaplan is er ondersteuning vanuit de thuiszorg en kan Ada thuis blijven wonen omdat zij naar de dagbesteding kan blijven gaan. Waardoor Jan als mantelzorger niet overbelast raakt. Ook veel leden van ActiZ steunen de campagne, door acties in hun eigen regio te organiseren en te verwijzen naar de site hetkanookandersindezorg.nl. De branche voelt zich daarnaast gesteund door lokale initiatieven die zijn georganiseerd door anderen, waaronder debatten en discussieavonden.
4
ActiZ krant 2012/13
Maatschappelijk ondernemen ... en maatschappelijk ondernemen Maatschappelijk ondernemen betekent voor ActiZ antwoord geven op de vragen: waar – tussen markt en overheid en burger – willen we ons als branche positioneren? Wat is onze gezamenlijke ambitie en welke bijbehorende spelregels vragen we als branche? Aanleiding om deze vragen nu te agenderen zijn de al langer lopende discussies over mededinging, aanbesteding en winstbelasting. De
ene keer wordt de branche daarin als markt gezien – organisaties die vennootschapsbelasting en winstbelasting moeten betalen; de andere keer als (onderdeel van de) overheid, waar de overheid de regels stelt. Dit frustreert zorgorganisaties om de juiste dingen te doen voor de cliënt. Een voorbeeld van het spanningsveld tussen mededinging en samenwerking is de 24-uurs bereikbaarheid, die voor sommige
ActiZ Krant 2012/13
Maatschappelijk ondernemen
Marktontmoetingen brengen inkopers, verkopers én cliënten bij elkaar
organisaties alleen moeilijk te organiseren is. Ook bij de decentralisatie van delen van de AWBZ naar de gemeenten zijn deze vragen relevant. Met haar programma Maatschappelijk ondernemen wil ActiZ duidelijkheid scheppen waar de branche voor staat.
Commissie Maatschappelijk Ondernemerschap werkt aan beeldvorming
Integrale zorg dient het algemeen belang”
In de maatschappelijke discussie ontbreekt het aan een helder begrip van wat ‘zorgondernemers’ zijn. Volgens de ActiZ-commissie
De gemeenten krijgen meer verantwoordelijkheden voor de begeleiding van burgers. Gemeenten gaan daarvoor als inkoper van zorg en ondersteuning ‘de markt op’. Wat betekent dit voor zorgaanbieders, gemeenten en zorgkantoren? En wat is de rol van de cliënt? Kan deze de zorg zelf inkopen? Om de betrokken spelers hierover in gesprek te brengen, organiseerde ActiZ samen met PIANOo, zorgverzekeraars, gemeenten en LOC Zeggen-
schap in zorg enkele regionale marktontmoetingen. De deelnemers spraken daar over de veranderende dynamiek tussen inkoper en verkoper. Er komt een strategisch spel op gang, waarin partijen zich opnieuw moeten positioneren. Op 20 juni 2012 was Amersfoort gastheer voor een marktontmoeting over begeleiding van zelfstandig wonende mensen met een beperking. Verbindingen leggen was volgens de aanwezigen het
sleutelbegrip. Dat begint misschien al bij het kiezen voor een andere ‘taal’. Door mensen niet meer te bestempelen als ‘zorgconsument’, zo luidde een suggestie, komt er ook meer ruimte om eventuele ondersteuning buiten het zorgdomein te zoeken. De rol van de wijkverpleegkundige als ‘spin in het nieuwe lokale web’ kwam op 4 februari 2013 ter sprake in Tilburg. Het werk van de wijkverpleegkundige is niet in losse
‘producten’ uit te drukken. Mogelijke oplossing: outcome-financiering op basis van prestatieafspraken. De opbrengst volgens de aanwezigen: effectievere hulpverlening en minder administratieve lasten. MvB
“Dit is een kans om echt te gaan ondernemen” Per 1 januari 2013 is de Geriatrische Revalidatiezorg (GRZ) geheel overgeheveld
Maatschappelijk Ondernemerschap (MO) is
van de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet (Zvw). Wat betekent dat voor het
het aan de branche om haar maatschappelijk
ondernemerschap van zorgaanbieders? Directeur Marco Wisse van verpleeghuis
rendement duidelijk te maken. Vertrekpunt:
Naarderheem, Vivium Zorggroep ziet vooral veel kansen.
de zorginhoud. Zorginhoud centraal
Ton van Overbeek, bestuurder van Careyn en voorzitter van de commissie MO, maakt het graag concreet als hij vertelt over maatschappelijk zorgondernemerschap. “Careyn ondersteunt een ouder echtpaar. Die hebben onlangs een jongere vrouw met psychiatrische problemen onder de hoede genomen. Het is een real life businesscase die veel zegt over wat we bedoelen. Voor dat oudere paar is het een zingevende bezigheid om begeleiding te bieden. En de vrouw in kwestie kan door hun steun zelfstandig blijven wonen.” Tel uit je winst, wil Van Overbeek maar zeggen, letterlijk en figuurlijk.
Via de commissie MO brengt ActiZ dit soort verhalen over het voetlicht in de discussie over de toekomstige organisatie van de zorg. Vertrekken vanuit de zorginhoud, heet het in de notitie van de commissie, die hard werkt aan instrumenten waarmee leden hun positie als maatschappelijk zorgondernemer kunnen verhelderen. Van Overbeek: “Vanuit Den Haag horen we te veel een bezuinigingsverhaal. Terwijl het vooral over visie zou moeten gaan.” Volgens de commissievoorzitter dreigen de hervormingen in het stelsel nu vooral neer te komen op ‘meer voor minder’. Daardoor gaan organisaties vooral hun eigen positie be-
“Het zou vooral over de visie moeten gaan”
Wat doet een maatschappelijk zorgondernemer? Maatschappelijke zorgondernemers versterken wat mensen zelf nog kunnen en leggen verbindingen met hun sociale omgevingen. Zij ‘voegen zich’ in het leven van – veelal kwetsbare – mensen en versterken zo tevens de samenleving. Maatschappelijke zorgondernemers zijn onderdeel van netwerken en zorgen voor een samenhangende infrastructuur om mensen steeds van dienst te kunnen zijn.
5
Een kortere ligduur en efficiëntere behandeling zijn in het belang van de cliënt en je drukt daarmee ook de kosten voor de verzekeraar en voor de maatschappij. Harde data of we dit doel nu daadwerkelijk bereiken, zijn er nog niet. Gelukkig ontstaat nu een ‘sense of urgency’ om dit soort gegevens in Nederland te hebben.”
Wat is de belangrijkste les van de overheveling van de GRZ? “De belangrijkste les van dit overhevelingsproces is dat je in de Zorgverzekeringswet echt kan ondernemen. Je onderhandelt over prijs en kwaliteit: waarbij je de beste zorg wilt leveren tegen de scherpste prijs. In de AWBZ zijn de regels bepalend, daar zijn zorgorganisaties uitvoerders van die regels. Als ondernemer draag je in de Zvw risico: je zorg moet goed zijn en voor een redelijke prijs. Dat is minder veilig voor de zorgorganisatie – vanuit de AWBZ maakte je veilige productieafspraken. Voor zorgonder-
“Het is de kunst om de maatschappelijke rol zichtbaar te maken voor zorginkopers” vechten, in plaats van gezamenlijk te komen tot een andere aanpak. “Het is een scenario van Verelendung.” Vertrekken vanuit de zorginhoud is een mooi principe, maar uiteindelijk moet óók een maatschappelijk zorgondernemer gewoon zaken doen. Dat realiseert Loubna Boufrach zich terdege. Als coördinator MO en juridisch beleidsadviseur bij ActiZ is zij nauw betrokken bij de activiteiten van de commissie. “We willen de leden ondersteunen om hun rol als ondernemer vorm te geven. We willen zichtbaar maken wat die zorginhoud wat ons betreft betekent. Hoe voegen zorgondernemers zich in het leven van cliënten? Wat doen ze concreet aan het versterken wat mensen zelf nog kunnen, samen met hun sociale
omgeving? Het is de kunst om de maatschappelijke rol zichtbaar te maken voor zorginkopers. Bijvoorbeeld met hulp van modelcontracten voor samenwerking op lokaal niveau.”
Integraal pakket Een cruciaal instrument voor het ‘zaken doen’, is de constructie van de zogeheten diensten van algemeen economisch belang (DAEB). Decentrale overheden hebben een grote beleidsvrijheid om ondernemers vergoeding te verlenen voor ‘marktdiensten die een publiekelijk belang dienen’, zoals het in Europese taal heet. Boufrach: “Het spel wordt regionaal en lokaal gespeeld. We willen duidelijk maken dat lokale overheden speelruimte hebben om DAEB’s in te kopen. Onze leden kunnen bij uitstek zo’n DAEB le-
veren, bijvoorbeeld door te bouwen aan een brede zorginfrastructuur. Daarin zitten ook vormen van zorg die de markt niet uit zichzelf zal aanbieden.” Als Careyn-bestuurder kan Van Overbeek dat volmondig beamen: “Het lukt op lokaal niveau alleen met een integrale wijkaanpak. Bij de zorgondernemers van ActiZ ben je dan aan het juiste adres. Die hebben immers alles in huis: van kraamzorg tot en met ouderenzorg.” MvB
Wat is het grootste verschil voor de zorgaanbieder nu de GRZ uit de Zvw wordt gefinancierd? “Er is een groot verschil in zakendoen met het zorgkantoor of met de verzekeraar. In de onderhandelingen met de verzekeraar is meer ruimte om nieuwe wegen te zoeken om de zorg aan te bieden. We vinden dat de revalidatiezorg sneller en goedkoper kan. In de voorbereiding van de overheveling hebben we hier al goed naar gekeken waardoor we de benodigde ligduur van revalidatiepatiënten met de helft kunnen terugbrengen. Maar ik denk dat daar nog wel een kwart vanaf kan, als we de revalidatiezorg poliklinisch of ambulant kunnen aanbieden en die ook vergoed krijgen. Er loopt nu een klein experiment met de verzekeraar en ik wil dat graag groter maken.”
“We moeten meer rekening houden met de belangen van de verzekeraars” Maakt deze overheveling dat u dit zorgaanbod ook anders positioneert? “We leren veel van hoe verzekeraars omgaan met ziekenhuizen. We moeten meer rekening houden met de belangen van de verzekeraar – die zijn voor een deel gelijk aan het belang van de cliënt, maar de verzekeraar heeft ook een bedrijfsbelang. Verzekeraars spreken een andere taal en hebben andere parameters voor de beoordeling van de kwaliteit van zorg. Ik zou daarnaast graag willen kunnen aantonen dat na afloop van onze revalidatiebehandeling ook de zorgconsumptie in de eerstelijn afneemt.
nemers met lef is dit echter een kans. Als je een goed product hebt, verkoopt het vanzelf. Mijn aanbeveling is dan ook om niet alles dicht te willen regelen met afspraken, maar om juist ruimte te houden voor experimenten en vernieuwing.” PFS
6
ActiZ krant 2012/13
Toekomstbestendig werken
ActiZ Krant 2012/13
Toekomstbestendig werken
Zorgmedewerker 2.0: “We moeten het gezamenlijk doen” Zorgbestuurder Pieter Hermsen en onderwijsdirecteur Marjolein de Leeuw over samenwerking tussen opleidingen en zorgaanbieders. Enige jaren geleden dreigden grote arbeidsmarkttekorten te ontstaan van verzorgenden niveau 3 en verpleegkundigen niveau 4. Toch was er relatief weinig aandacht voor strategisch opleiden binnen de branche. Om dit onderwerp hoger op de agenda te krijgen, heeft ActiZ spiegel conferenties georganiseerd, waar bestuurders van zorgorganisaties en ROC’s bijeen kwamen. Onderwerpen waren het voorkomen van de uitval bij leerlingen en begrip kweken voor zorgbestuurders en onderwijsbestuurders. Pieter Hermsen, bestuurder Stichting Maasduinen en lid van de Raad van Toezicht Calibris is een drijvende kracht hierachter. “Strategisch opleiden is aandacht voor de aantallen op de lange termijn en voor kwaliteit. Daarvoor is ruimte nodig om het opleidingsbeleid aan te passen aan de regionale situatie.” Dat is ook nodig om de aansluiting tussen opleiding en praktijk te optimaliseren zodat uitval van leerlingen drastisch vermindert.
Opleiding op maat “Alleen door een goede samenwerking kunnen zorgorganisaties invloed uitoefenen op het curriculum. Doe je dat goed, dan krijg je een opleiding op maat voor de zorgorganisatie”, stelt Hermsen. “In Friesland zijn daar goede voorbeelden van. In Midden Brabant zijn we nog niet zo ver, maar we zijn wel goed op weg.” Ook de opleidingen hebben baat bij goede samenwerking. Marjolein de Leeuw, directeur school voor gezondheidszorg van het ROC Tilburg: “Het competentieprofiel van de zorgmedewerker is veranderd doordat
de cliënt en de visie op de zorg zijn veranderd. Nu moet het systeem om de cliënt heen een duidelijker rol gaan spelen bijvoorbeeld. Door hierop samen, vanuit onderwijs en zorginstellingen, een visie te maken, kun je gericht werken aan die vernieuwingsslag.”
Medewerker 2.0 Het paradepaardje in Midden Brabant is de Zorgacademie, een netwerkorganisatie die door zorgorganisaties en opleidingen samen is opgezet. Zowel Hermsen als De Leeuw zijn erg enthousiast. “We zijn samen verantwoordelijk voor het opleiden,” zegt De Leeuw. “Samen werken we om de veranderingen in de zorg en de arbeidsmarktproblematiek het hoofd te bieden.” Zo zijn ze aan de slag met wat ze noemen ‘medewerkers 2.0’; “medewerkers die een goede combinatie van zorg en welzijn hebben geleerd en die in staat zijn de cliënten in hun eigen kracht te laten,” omschrijft Hermsen.
“Strategisch opleiden is aandacht voor aantallen en kwaliteit” Een belangrijke succesfactor voor een goede samenwerking is goede communicatie op alle niveaus: van bestuurders tot praktijk. Een gezamenlijke visie op de medewerker 2.0 werd op bestuurlijk niveau ontwikkeld. Maar de academie kwam echt op dreef toen praktijkopleiders en docenten bij elkaar gingen zitten, vinden beiden. De Leeuw: “Niet teveel praten, mooie dingen doen met elkaar en daar ruimte aan geven.” “Als je binnen de wettelijke kaders handen en voeten kunt geven aan een goed opleidingsbeleid, dan zie je dat meteen terug in tevreden medewerkers,” besluit Hermsen. “En daarmee gaat de kwaliteit van zorg omhoog.” PFS
7
Sociale innovatie
Een interculturele basis voor goede zorg Zorgorganisaties krijgen steeds meer te maken met cliënten en werknemers met verschillende culturele achtergronden. Begrip voor deze verschillende achtergronden is belangrijk voor het leveren van kwaliteit van zorg. Om bestuurders, managers en zorgmedewerkers te helpen cultuursensitiviteit te ontwikkelen, heeft ActiZ samen met de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) het programma ‘Een Intercultureel Fundament’ opgezet. Het programma draait vooral om bewustwording van zorgondernemers en deskundigheidsbevordering. Onder andere zijn leernetwerken, werkbezoeken en een e-learing module Interculturalisatie georganiseerd. Een belangrijke nieuwe doelgroep is die van medewerkers P&O, als belangrijke schakel in het cultuursensitiever maken van organisaties. Veronique Tubee, beleidsmedewerker Diversiteitsbeleid bij ActiZ: “Nietwesterse sollicitanten vinden het tijdens een sollicitatiegesprek onbeleefd om over hun kwaliteiten op te geven en slaan vaak hun ogen neer uit respect. P&O’ers die dat niet weten, lezen die signalen vaak verkeerd en sturen mogelijk de beste kandidaten naar huis. Jammer, want uiteindelijk draait het in de zorg allemaal om kwaliteit. Kwaliteit van leven geldt voor
iedereen, cliënt en medewerker – waar je roots ook liggen.” Een andere belangrijke ontwikkeling is volgens Tubee de cursus voor kraamverzorgenden, waarin zij leren bepaalde niet-westerse gebruiken te herkennen en hoe daarmee om te gaan. “In sommige culturen wordt een schaar in de wieg gelegd om boze geesten weg te jagen. Die schaar hoeft niet meteen weg, maar kan ook onder het matrasje gelegd worden. Deze oplossing biedt een veiliger kraamomgeving en combineert dit met een respectvolle benadering van de cliënt.” Meer informatie op: www.actizkleurrijkezorg.nl. CH
ActiZ en haar leden werken aan vernieuwing van de manier waarop er in de zorg gewerkt wordt, om de kwaliteit van het werken en van de zorg te verhogen. Onder de noemer sociale innovatie voeren veel zorgorganisaties experimenten uit waarbij de mensen op de werkvloer bepalen hoe er gewerkt gaat worden. Een goed voorbeeld is het experiment bij BrabantZorg, waar sociale innovatie samen ging met andere vernieuwingen in de zorg. Zorgmedewerkers, cliënten en hun familie ontwierpen samen een nieuwe aanpak. Zowel cliënten als medewerkers zijn heel positief over de uitkomst, zo blijkt uit de voorlopige resultaten na het eerste jaar. Daarnaast heeft deze aanpak een positief effect op de bedrijfsvoering. Medio 2013 worden de definitieve resultaten gepresenteerd. Het experiment is een gezamenlijk initiatief van BrabantZorg, Hogeschool Utrecht en ActiZ. Ook bij andere organisaties krijgt sociale innovatie steeds meer concrete invulling. Zo wordt er gewerkt met zelfsturende teams, veranderend leiderschap en het zelfroosteren. Lees meer op www.actiz.nl/sociale-innovatie
Werk aan de winkel Het verslag van het ActiZ congres en informatie over de benchmark in de zorg staan op www.actiz.nl/benchmark-in-de-zorg
Een belangrijke nieuwe doelgroep is die van P&O medewerkers In het programma werken ActiZ en VGN samen met de ministeries van VWS, Onderwijs en Sociale Zaken. Een Intercultureel Fundament wordt mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie.
Branche werkt hard aan terugdringen arbeidsmarkttekort
Jongeren staan centraal
CAO VVT en kraamzorg
De ontgroening van de arbeidsmarkt maakt jongeren tot een ‘schaars product’. Hoe interesseer je deze groep voor het werk in de zorg?
De succesvolle arbeidsmarktcampagne Open Armen, waaraan ActiZ bijdraagt, richtte zich in 2012 speciaal op jongeren. En er zijn meer producten en activiteiten: van een dilemma-spel voor scholieren tot bijbaantjes in de ouderenzorg. De beroepsbevolking blijft de komende decennia verder krimpen, terwijl de zorgvraag juist toeneemt. De zorgbranche spant zich voortdurend in om voldoende nieuwe medewerkers aan zich te binden. Voor ActiZ en VGN hebben YoungWorks en Motivaction een model ontwikkeld om verschillende groepen jongeren te bereiken. Het model geeft inzicht in hun belevingswereld en motivaties, en biedt aanknopingspunten hoe
daarbij aan te sluiten. Dat heeft onder meer geleid tot een ‘beroepenwaaier’ met ervaringsverhalen van jonge werknemers. En tot een ‘dilemma-spel’ dat scholieren een beeld geeft van het werk in de branche. In 2013 zijn de voorbereidingen gestart voor Malaika, een tv-soap van RTL5 over drie jonge mensen die stage lopen in zorgcentrum Malaika. De soap, die vanaf eind maart 2013 wordt uitgezonden, is een initiatief van de coöperatie ‘Jongeren werken in de Zorg’. Daarin hebben tientallen zorgorganisaties zich met ActiZ verenigd. De coöperatie wil een positief en realistisch beeld neerzetten van het werk én zorgen voor trots onder de huidige medewerkers.
Open Armen blijft succesvol Het bestuur van het A+Ofonds VVT heeft besloten Open Armen in ieder geval tot 1 januari 2014 te financieren. Dit besluit is genomen omdat sociale partners een goed werkgeversimago van de VVT belangrijk vinden en omdat de campagne een groot succes is.
Open Armen is verlengd, in ieder geval tot 1 januari 2014. Dit besluit is onder meer genomen omdat de campagne een groot succes is. Zo vonden in de eerste zes maanden van 2012 maar liefst 135 duizend unieke bezoekers de weg naar www.openarmen.nl. De campagne heeft vorig jaar bijna 60 procent van de vmbo’ers bereikt en 40 procent van de zij-instromers. In 2012 is ervoor gekozen de doelgroep te verbreden naar scholieren op havo en vwo. Open Armen werd vorig jaar voor de tweede maal genomineerd door een internationale jury voor de prestigieuze CIPD/Recruitment Marketing Award in de categorie Best Recruitment Campaign of the Year. De campagne is inmiddels verrijkt met de mascottes Ome Bert, Tante Lenie en Kleine Brian die zorgorganisaties en carrièrebeurzen bezoeken.
Bijbaantjes in de zorg Mede onder invloed van de ‘kwaliteitsimpuls in de langdurige zorg’, waarmee geld beschikbaar kwam voor 8500 extra fte’s in de ouderenzorg, hebben zorg-
organisaties zich afgelopen jaar ingezet om nieuwe medewerkers te werven. Zo richtte Zorggroep Apeldoorn zich met Zorg after School op scholieren van 16 en 17 die op zoek zijn naar een leuke bijbaan. In vier weken tijd wist de organisatie tweehonderd scholieren te werven, waaronder opvallend veel jongens. Zorggroep Apeldoorn is enthousiast over de resultaten. De sfeer op de afdelingen is verbeterd en de cliënten kijken echt naar de jongeren uit. En de scholieren zijn blij verrast dat ze zo welkom zijn. MvB
De onderhandelingen over de CAO VVT 2012-2013 gingen niet van een leien dakje. Uiteindelijk is de cao in juli 2012 afgesloten tussen werkgeversorganisaties ActiZ en BTN en drie vakbonden CNV Publieke Zaak, Nu’91 en FBZ. De grootste vakbond, Abvakabo FNV stemde niet in met het cao-akkoord. In de cao zijn afspraken gemaakt over onder meer de loonontwikkeling, het harmoniseren van de toeslagen en het gefaseerd afbouwen van de jeugdschalen. Verder is een actieprogramma duurzame inzetbaarheid overeengekomen waarbij ook aandacht is voor vermindering van de werkdruk in de branche.
Vernieuwing arbeidsvoorwaarden Op de lange termijn willen werkgevers de arbeidsvoorwaarden op vernieuwende wijze vormgeven. Het doel is om de arbeidsvoorwaarden meer op maat voor de individuele werknemers te maken, om zoveel mogelijk aan te sluiten bij hun persoonlijke situatie. ActiZ en haar leden hebben hun visie op de arbeidsvoorwaarden vastgelegd in een visiedocument. Na bespreking in de regiobijeenkomsten is de visie door alle leden vastgesteld aan het eind van 2012.
8
ActiZ krant 2012/13
Eigen regie
Eigen regie door de cliënt is een speerpunt in de visie van ActiZ: zorg
Pijler 1 Cliënt: de zelfredzaamheid van de cliënt wordt op zoveel mogelijk manieren versterkt. Pijler 2 Systeem: de cliënt kiest zijn zorg zelf uit een transparant zorgaanbod. Pijler 3 Relatie: in de relatie tussen de cliënt en de zorgprofessional wordt de zorgvraag en het aanbod optimaal en voortdurend afgestemd. Pijler 4 Geld: het geld-volgt-cliënt principe. Pijler 5 Verantwoording: rechtstreekse verantwoording van zorgleverancier aan de cliënt.
moet cliënt-gestuurd zijn. Bij zorgorganisatie Archipel wordt daarmee volop geëxperimenteerd, bijvoorbeeld met het geld-volgt-cliënt principe. Wie cliënten zelf hun zorg laat inkopen, gaat de zorg vanzelf ook anders organiseren.
Eigen regie:
In de pijler Systeem heeft de cliënt een vrije keuze voor zorgaanbieder én zorgaanbod. Keuze-informatie is transparant en geeft inzicht in tevredenheid, kwaliteitseisen en in on/veiligheid. De Kwaliteitsmeter van Sensire is een digitaal instrument voor kwaliteits-metingen. De resultaten zijn continu op elk niveau inzichtelijk: voor teams, management en bestuurder. Als dingen niet goed lopen, kunnen verbeteracties vastgelegd worden. Het instrument meet of deze acties effect hebben. De winst is groot: medewerkers kunnen de kwaliteit voortdurend monitoren en verbeteren. En cliënten krijgen transparante informatie over kwaliteit en risico’s, verbeteracties en de effecten daarvan.
Geld
Verantwoording
> De Kwaliteitsmeter van Sensire
Relatie
Cliënt
> Virtueel dienstencentrum Hilverzorg
Systeem
Zelf sturing geven, verantwoordelijkheid nemen over je eigen leven. Het maakt niet uit waar je woont en of je gezond bent of niet. Eigen regie is voor ieder individu anders.
Systeem
De basis: bestaande en nieuwe projecten
Echte veranderingen in de zorg zijn alleen te realiseren als je het beheer van het geld bij de cliënt legt. Dat is een belangrijk uitgangspunt voor het ActiZ-programma Eigen regie. De cliënt bepaalt – uitgaande van zijn mogelijkheden en omstandigheden – zijn behoefte aan zorg en koopt deze zelf in met het budget waarover hij kan beschikken. “Het is een morele keuze voor eigen regie, maar met een financieel-economische basis”, vertelt Hans Hendriks, manager van het Transitieprogramma bij Archipel. Volgens Archipel kun je alleen een respectvolle relatie opbouwen met cliënten als zij de regie houden. Ook als het om het geld gaat. Hendriks: “Dat geld is feitelijk ook van de cliënt; díe heeft een indicatie en genereert zo het budget.”
Inzicht in kosten
Relatie
> Menslievende, presente zorg van Zinzia De pijler Relatie heeft betrekking op een nieuwe, stevige relatie tussen cliënt en professional. In de dialoog tussen beiden geeft de cliënt aan wat hij wil en kan de professional – met voldoende regelruimte – daarop handelen. Een belangrijk concept in het denken over deze relatie is ‘presentie’: het met liefde bieden van goede, nabije, afgestemde zorg. Samen met de Stichting Presentie leidt Zinzia medewerkers op om presentie professioneel te kunnen inzetten. Sleutelwoorden zijn kijken, aansluiten, afstemmen, medeleven, aandacht, trouw en weldaad. Medewerkers werken vanuit hun kracht en passie voor het vak en kunnen zo de kwaliteit van zorg verbeteren.
9
Eigen budget = eigen regie
Cliënt
De pijler Cliëntgerichtheid betekent concreet: de zelfredzaamheid van de cliënt wordt op alle mogelijke manieren versterkt. Bijvoorbeeld door het inschakelen van het sociale netwerk, mantelzorg en technologie. Een voorbeeld is het initiatief van Hilverzorg in de Hilversumse wijk Kerkelanden. Samen met Versa Welzijn, SeniorWeb, de Wmo-raad Hilversum en de gemeente mobiliseert deze organisatie met een virtueel dienstencentrum de kracht van burgers in de wijk. Het doel: mensen zo lang mogelijk zelfstandig laten leven op een manier die aansluit bij hun wensen. Mensen blijven langer thuis wonen, zorgmedewerkers krijgen ruimte om zelf oplossingen te bedenken en de zorgorganisatie kan passende dienstverlening ontwikkelen.
Eigen regie Persoonsvolgende bekostiging in de praktijk
... en eigen regie ActiZ vindt dat de zorg zoveel mogelijk door de cliënt gestuurd moet worden en heeft het programma Eigen regie ontwikkeld. Eigen regie staat voor zelf sturing geven aan en verantwoordelijkheid nemen voor het eigen leven. ActiZ meent dat eigen regie van de cliënt de kwaliteit van zorg verbetert, de autonomie en het werkplezier van de professionals vergroot en de kosten reduceert. Dat programma wordt gevisualiseerd als een gebouw dat rust op vijf pijlers.
ActiZ Krant 2012/13
Verantwoording
> In redelijkheid bijkopen van Laurens Bij Verantwoording gaat het om rechtstreekse verantwoording door de organisatie aan de cliënt. Het project ‘In redelijkheid bijkopen’ van Laurens valt deels onder deze pijler. Cliënten kunnen zelf producten op het gebied van wonen, welzijn, zorg en services bijkopen. Belangrijke aspecten hierbij zijn voorlichting, onderzoek naar klantwensen, kostprijsberekening, vastleggen van afspraken en evaluatie. Essentieel in het project is het afleggen van verantwoording aan de cliënt over wat hij met eigen middelen heeft gekocht. Verantwoording vergroot de cliënttevredenheid, omdat de feedback van de cliënt suggesties oplevert voor een betere dienstverlening. En de onderlinge uitwisseling zorgt ervoor dat afspraken goed worden nagekomen.
Archipel heeft twee projecten opgezet om het concreet te maken: Dagbesteding op maat en Volledig pakket thuis. In het eerste kiest de cliënt zelf voor activiteiten, die hij of zij wil en betaalt uit het toegekende budget. Waar dat niet toereikend is, betaalt de cliënt zelf bij. Nans Heldoorn, mantelzorger van haar dementerende echtgenoot, is heel enthousiast. “Samen met de dagbestedingscoach hebben we afgestemd welke activiteiten bij mijn man passen. Klassieke muziek is heel belangrijk in zijn leven. Ook is hij sportief. Eigen regie gaat ook daar voor hem op: hij kiest zijn eigen fitnessprogramma. Daarnaast vindt hij aromatherapie erg prettig.” Zijn welbevinden heeft een positieve invloed op het ziektebeeld, daarvan is Heldoorn overtuigd.
Bij het Volledig pakket thuis krijgen de cliënten op basis van hun ZZP een virtueel budget, waaruit ze alle zorg en dienstverlening kunnen betalen. Samen met een klantondersteuner stelt de cliënt vast
zeggen: ik wil dit, dan moeten ze immers direct weten hoeveel dat kost en wat dat betekent voor hun budget. Mensen worden daar ook kritischer door. Ze gaan bellen en zeggen: waarom kost dat zo veel
“De praktijk wijst uit dat de cliënt in regie meer zaken zelf regelt” welke zorg hij inkoopt: de verzorging, de maaltijden, de was, de schoonmaak. Hendriks: “Dit sluit heel goed aan bij het normale leven dat mensen voorheen ook gewend waren. De praktijk wijst uit dat de cliënt in regie meer zaken zelf regelt.” Het lijkt er volgens Hendriks op dat mensen vaak meer behoefte hebben aan welzijn dan aan AWBZ-zorg. Ook is contacttijd met medewerkers voor cliënten heel belangrijk.
Niet moeilijk Op de vraag of de cliënten het niet moeilijk vinden, zegt Hendriks: “Het is absoluut niet zo dat mensen hun zorg niet zelf zouden willen regelen. Mensen worden steeds geëmancipeerder. Je moet er wel een klantondersteuner aan koppelen, die mensen helpt bij het inkopen van de gewenste ondersteuning en het bewaken van het virtuele budget. Daarvoor hebben we ook een klantvriendelijk instrument ontwikkeld. Als cliënten
“Het zet de cultuur van verzorging op zijn kop”
geld, leg dat maar eens uit! Het is goed dat dat gebeurt.” Een ander effect is dat de zorgaanbieders zich volledig op de klant gaan richten, vervolgt Hendriks. “Het zet de cultuur van verzorging op z’n kop. De cliënt bepaalt wat er gebeurt, want daar betaalt hij voor. En de cliënt bepaalt ook wat er níet hoeft te gebeuren. Dat heeft best wel veel voeten in de aarde en het geeft een omslag in de manier van werken voor het personeel. Wat het oplevert? Tevreden en zelfstandige cliënten die in een intramurale setting leven op een manier die goed aansluit op hun leven daarvoor. Minder bureaucratie en een goed inzicht in zowel zorgvraag als zorgkosten. En vooral: de cliënt staat nu echt centraal.” CH
ActiZ krant 2012/13
10 Kwaliteitskoers 2.0
Kwaliteit: uitgesproken mensenwerk Omdat het kwaliteitskader Verantwoorde Zorg te veel doelen in één systeem probeerde te verenigen, is ActiZ eind 2011 gestart met de Kwaliteitskoers 2.0.
ActiZ Krant 2012/13
Kwaliteitskoers 2.0
11
Kennis delen ActiZ is betrokken bij initiatieven om kennis te ontwikkelen en te delen. ActiZ is partner geworden van het Zorg voor Beter Kennisplein VVT (www.zorgvoorbeter.nl) en van het Kenniscentrum Kraamzorg (www.kenniscentrumkraamzorg.nl)
Weet- en Verbeterdag Kijk op www.actiz.nl (zoek op verbeterdag)
Daarin pakt ActiZ weer de regie op interne verbetering en verkoopinformatie. Belangrijk uitgangspunt van de nieuwe koers is dat kwaliteit niet alleen te vatten is in feiten & cijfers, ofwel kwantitatieve gegevens. Kwaliteit ontstaat tussen cliënt en professional. In die relatie wordt kwaliteit veelal uitgedrukt in woorden & beelden. Het verbeteren van kwaliteit is bovendien het beste te stimuleren via kennis & delen, dus door samen kennis te ontwikkelen en van elkaar te leren. Op al deze terreinen ontwikkelt ActiZ instrumenten die de leden kunnen ondersteunen bij het werken aan kwaliteitsverbetering.
ActiZ en Kwaliteit 2.0 Kern van de kwaliteitskoers 2.0 is dat kwaliteitsinformatie in de eerste plaats ten dienste staat van interne verbetering en verkoopinformatie. Daarnaast richt ActiZ zich op belangenbehartiging en advies rond informatie voor inkoop, toezicht en keuze-informatie voor cliënten. De toezicht en keuze-informatie wordt uitgevraagd door andere partijen: Zorgverzekeraars Nederland, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en LOC Zeggenschap in zorg. ActiZ vindt dat het primair hun verantwoordelijkheid is deze informatie te verzamelen. ActiZ hecht grote waarde aan transpa-
rantie. Het is een maatschappelijke plicht, alleen al omdat zorgorganisaties producten en diensten leveren die met collectieve middelen worden gefinancierd. De Kwaliteitskoers 2.0 geldt voor de VVT, kraamzorg en geriatrische revalidatiezorg. Op deze pagina’s is de kwaliteitsverbetering volgens de Kwaliteitskoers 2.0 weergegeven als een cyclisch proces: de plan-do-check-act-cyclus. Centraal hierin staat de relatie tussen de cliënt en de professional, waar kwaliteit tot stand komt. De boodschap: kwaliteit is uitgesproken mensenwerk.
Veiligheid kernbegrip in kwaliteit van zorg Veiligheid is een hot item in onze samenleving, ook in de zorg. Terecht, want cliënten mogen er blind op vertrouwen dat de zorg die zij krijgen veilig is. Het onderwerp wordt echter beheerst door regeldichtheid en toezicht. Daardoor ontstaat het risico dat veiligheidsmaatregelen in de hoek belanden van (administratieve) eisen waaraan ‘nu eenmaal voldaan moet worden’. Terwijl veiligheid nadrukkelijk onderdeel is van het kwaliteitsbeleid van zorgondernemers. De leden van ActiZ doen daarom
niet alleen aan risicomanagement, maar bouwen vooral aan een gezamenlijk risicobewustzijn bij alle betrokkenen: management, medewerkers en cliënten. Geïntegreerd veiligheidsmanagement – een breder begrip dan veiligheid van zorg – bestrijkt vier gebieden: zorg, werk, gebouwen en bedrijfsvoering. De aandacht voor veiligheid moet echt tussen ieders oren terecht komen. Het komt in wezen neer op goed geregeld mensenwerk. MvB
Spiegelrapportage:
Meer dan een mooi cijfer “Kwaliteit is niet alleen iets van het hoofd, maar ook van het hart. Het gaat dus niet alleen om cijfers, maar ook om verhalen van wat cliënten belangrijk vinden in zorg. De kwaliteitskoers van ActiZ sluit daar goed bij aan.” Diana Delnoij, inhoudelijk kwartiermaker van het Kwaliteitsinstituut
Een rapportcijfer zegt te weinig over de kwaliteit van zorg. Je moet als organisatie ook met cliënten in gesprek over hun ervaringen. De spiegelrapportage van ActiZ is daarvoor een bruikbaar instrument. “Als mensen zeggen: hier ben ik thuis. Dán heb je kwaliteit.” Voor Pieter Scheepbouwer, voorzitter van de cliëntenraad van De Koperhorst in Amersfoort, is aandacht het sleutelwoord. Dat zit ‘m in een alerte reactie van het personeel als er iets is. Maar ook in het feit dat je altijd bij bestuurder Irene Vriens kunt binnenlopen. “En dat geldt niet alleen voor mij, als voorzitter. Alle bewoners zijn welkom als de deur open staat.” Voor Vriens is het gesprek met cliënten belangrijk om te weten hoe het
met de kwaliteit van zorg staat, bevestigt ze. “We scoren hoge rapportcijfers in kwaliteitsonderzoek, maar zo’n cijfer zegt op zichzelf nog weinig. Als je goede zorg levert op een kille manier, ervaart de cliënt geen welbevinden. En dat is minstens zo belangrijk als goed verzorgd worden.” Vriens en Scheepbouwer zijn positief over de spiegelrapportage, een instrument voor de dialoog tussen cliënt en bestuurder. Drie open vragen vormen de kern: zou u deze organisatie aan vrienden of familie aanbevelen, wat kan er beter in de zorg en waar zijn cliënten (zeer) tevreden over? De spiegelrapportage combineert kwantitatieve gegevens uit de CQ-index met kwalitatieve informatie. Zo komen concrete suggesties
van cliënten beter in beeld. En het geeft inzicht in de ‘zachte’ kant van de zorg; de onderwerpen die moeilijk in cijfers te vatten zijn. Scheepbouwer: “Uiteraard is het belangrijk dat een organisatie voldoet aan de vereisten. Maar je moet het als het ware verpakken in échte zorg.” Daarvoor zijn volgens Vriens gegevens op beschrijvend niveau onmisbaar. “In een cliëntenraadpleging zei een mevrouw: “ze komen hier soms zomaar binnenvallen”. Dergelijke belangrijke signalen krijg je alleen als je er mensen gewoon om vraagt.” MvB Ook voor de kraamzorg wordt een spiegelrapportage ontwikkeld. Leden van ActiZ lezen meer op www.actiz.nl/ kwaliteit-2.0/homepage
MAiPlus
Een uitgebreide versie van het Meetinstrument arbeidsinnovatie (MAI) uit het innovatieprogramma Zorg voor Beter'.
Spiegelrapportage
“We zetten Mijn Verbetermeter nu als pilot in. Het mooie is dat je het instrument ook op afdelingsniveau kunt gebruiken. Voor een klein onderzoek hoef je dan geen eindeloze lijst vragen te stellen. Je maakt gewoon steeds zelf het best passende meetinstrument.”
Werkprogramma Vernieuwd Kwaliteits Bewustzijn
Wendy van der Veen, beleidsmedewerker kwaliteit
Mijn Verbetermeter
Kwaliteit in woord en beeld Voor intern verbeteren is andere informatie nodig dan voor externe verantwoording aan cliënten, financiers en bijvoorbeeld de inspectie. Met concrete hulpmiddelen wil ActiZ haar leden ondersteunen bij het verzamelen van uiteenlopende kwaliteitsinformatie. In 2012 is onder andere een werkprogramma opgezet rond vernieuwd kwaliteitsbewustzijn. Dit programma onderzoekt hoe de leden de zogeheten ‘zachte’ kant van de zorg inzichtelijk kunnen maken, in woorden en beelden. Ook wordt bekeken of en hoe woorden en beelden voor verantwoording te gebruiken zijn.
‘Je meet wat jij wilt, op de manier die je zelf wilt en alleen als jij en je collega's het zinvol vinden.’ Dat is het motto van Mijn Verbetermeter. Dit webbased instrument is bedoeld voor het intern verbeteren van de zorg. Het ondersteunt de kwaliteitscyclus van
Insula Dei Huize Kohlmann
een zorgorganisatie. Medewerkers kunnen zelf metingen (‘Meetapps’) bedenken en maken. Ook kunnen ze inspiratie halen uit de Meet-app store. Via een LinkedIn-groep wisselen ze ervaringen en ideeën uit. Kijk ook op www.mijnverbetermeter.nl
“De medewerkers zijn de ‘instrumenten’ waarmee wij goede zorg kunnen leveren. Daarom is het belangrijk om met hen te kijken wat kwaliteit is. Mijn Verbetermeter is heel toegankelijk en makkelijk uit te voeren. Zo kun je samen echt snelheid maken.” Theo Kuipers, afdelingshoofd Insula Dei Huize Kohlmann
ActiZ krant 2012/13
12 Wonen en Zorg
ActiZ Krant 2012/13
“Verzorgingshuis weg, hele dorp gedupeerd”
Lokale kracht
Bestuurder Gerard Schoep over de gevolgen van het regeerakkoord voor zorgorganisaties in kleine gemeenten. Gerard Schoep, directeur-bestuurder van Zorgcentra Zuidwest Drenthe (ZZWD), vertelt tijdens een rondleiding in de Weyert dat de aangekondigde bezuinigingen op de ouderenzorg weleens heel verkeerd kunnen uitpakken in krimpgebieden zoals Dwingeloo. “Ik denk dat zorgaanbieders in krimpgebieden op termijn gedwongen worden huizen te sluiten”, zegt Schoep. “Verzorgingshuizen zullen met leegstand te maken krijgen, terwijl er tegelijkertijd een tekort dreigt aan geschikte huisvesting voor zelfstandig wonende ouderen.” In het regeerakkoord is afgesproken dat vanaf 2013 ouderen met een relatief beperkte zorgbehoefte (zorgzwaartepakket 1 tot en met 4) langer thuis moeten blijven wonen. Zij mogen nog wel naar een woonzorgcentrum verhuizen, maar moeten dan zelf gaan betalen voor hun huisvesting, gas, licht, water en voorzieningen. Alleen een deel van de zorg zal nog worden vergoed. Op de vrijgekomen plaatsen kunnen ‘gewone’ huurders komen, maar als zij niet meebetalen aan de algemene voorzieningen in het woonzorgcomplex, komen deze onder druk te staan. En dan leiden de regeringsvoornemens tot uitkleding of zelfs sluiting van verzorgingshuizen op het platteland, waardoor ontmoetingsplekken en algemene voorzieningen verdwijnen voor hele dorpen. Dat zou een averechts effect hebben op wat de overheid beoogt: dat ouderen langer in hun eigen omgeving blijven wonen, ondersteund door
hun persoonlijke netwerk. De Weyert biedt volgens Schoep allerlei algemene voorzieningen die voor de hele dorpsgemeenschap een functie hebben: het restaurant, dagactiviteiten zoals geheugentrainingen, een kapsalon en een winkeltje. “De tafeltje-dekjeservice die wij vanuit onze locaties in Dwingeloo, Ruinen en Havelte organiseren, komt onder druk te staan”, zegt Schoep. “Misschien is het straks niet meer mogelijk mensen warme maaltijden thuis te brengen. Wellicht verdwijnt ook de kapsalon uit het woonzorgcentrum. De eigenaar hoeft bij ons nu nog niet de volledige huur te betalen.”
Voor welke van uw locaties dreigt nu sluiting? “De Weyert hier in Dwingeloo is nu toekomstbestendig en in Ruinen is de nieuwbouw net begonnen, maar voor de Molenhof in Havelte voorzie ik problemen. Dat is nog een klassiek verzorgingshuis, van 40 jaar oud. Het heeft relatief kleine appartementen en is aan renovatie toe. De woningcorporatie heeft zijn bouwprojecten nu echter voor een half jaar stilgelegd.”
Betreffen uw zorgen niet vooral eigen lijfsbehoud? Is het realistisch drie grote keukens te hebben in drie nabijgelegen dorpen? “Ik spreek natuurlijk als directeur van een zorgorganisatie, maar vind dat de gemeenschap net zo zou moeten denken. Havelte kan toch eigenlijk niet zonder een woonzorgcentrum. Het is voor mensen heel be-
“Havelte kan toch eigenlijk niet zonder een woonzorgcentrum”
langrijk om in hun eigen dorp te kunnen blijven wonen.” Het woonzorgcentrum stimuleert ook de zelfredzaamheid, die de overheid zo belangrijk vindt.
Waar moeten mensen heen als het zorgcentrum in Havelte dicht zou gaan? “Wij vragen ons af of er dan wel voldoende geschikte huisvesting voor ouderen is. Er komen wel particuliere initiatieven bij. In Havelte is een klein particulier verzorgingshuis gekomen en een particulier initiatief voor groepswoningen voor dementerenden. De initiatiefnemers veronderstellen dat er bij ons iets ontbreekt. Dat heeft te maken met het beeld van het klassieke bejaardenhuis: mensen denken dat je er alleen maar zou kunnen sjoelen en bingoën.” Schoep wil de concurrentie wel aangaan. Bovendien biedt hij sociale activiteiten: “Wij moeten meer aantrekkelijke activiteiten naar onze woonzorgcentra halen. De oplossing vraagt inspanningen van alle partijen, van gemeenten tot welzijnsorganisaties. Nu hebben we hier in Dwingeloo een zorgcentrum en even verderop een welzijnsgebouw, beide met allerlei activiteiten. We onderzoeken of we dingen samen kunnen doen. Gemeentelijke voorzieningen staan ook onder druk. Ook daarom kijken we wat er in een dorp te combineren valt. Het idee in Dwingeloo is nu een deel van de bibliotheekcollectie naar De Weyert te verplaatsen en de jongerencollectie naar een school. En we kunnen sommige ruimten
Wonen en zorg 13
onderverhuren aan een welzijnsclub. Daar wordt iedereen beter van, maar je moet wel bereid zijn concessies te doen.”
Kunt u overzien wat u de komende tijd allemaal te wachten staat? Het is deels koffiedik kijken. Ons zorgkantoor heeft te kennen gegeven 12 procent minder zorg in te kopen in 2013 en dus niet meer voor alle plaatsen te betalen. Momenteel heeft de helft van onze bewoners een zorgzwaartepakket 1 tot en met 4. Als die mensen hier straks niet meer wonen en we mogen hun plaatsen niet opvullen met cliënten met hogere ZZP’s dan hebben we over een paar jaar flinke leegstand.”
Kunt u de vrijgekomen plekken niet verhuren als zelfstandige appartementen aan mensen met een indicatie voor extramurale zorg? “Dat kan, als je verzorgingshuisplaatsen hebt die ook als volwaardige seniorenwoning of aanleunwoning verhuurd kunnen worden. Daar werken we in Ruinen nu aan. Daar zouden de wetten van de huurmarkt moeten gaan gelden. Nu brengen verzorgingshuisappartementen 700 à 800 euro per maand op omdat de bewoners een automatische vergoeding meebrengen voor de algemene ruimtes en technische voorzieningen, maar zo’n bedrag kan je nooit aan kale huur voor een aanleunwoning vragen. De vraag blijft dus: hoe financieren we de algemene voorzieningen en de bijzondere aanpassingen? En: hoe gaan de gemeenten straks de ver-
antwoordelijkheid voor zorgcentra invullen? Een antwoord op deze vraag zie ik nu in Ruinen. Daar zetten we een nieuw gebouw neer, waar ook ruimte zal zijn voor welzijnsactiviteiten van mensen binnen en buiten het woonzorgcentrum. Dat is een heel goed voorbeeld van samenwerking met gemeente, woningcorporatie en welzijnspartners.” AR
Dit interview is een ingekorte versie van de reportage ‘Verzorgingshuis weg, hele dorp gedupeerd’, een artikel uit de serie ‘Het gezicht van extramuralisering’, over de gevolgen van de versnelde scheiding van wonen en zorg. Alle artikelen uit deze serie zijn te lezen op www.kcwz.nl
Burgers nemen steeds meer zelf het initiatief om wonen, welzijn en zorg voor zichzelf te organiseren. Dat doen zij onderling, maar ook samen met de lokale overheid en organisaties in wonen, welzijn en zorg. Waar de partijen elkaar vinden, ontstaat lokale kracht. Het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg doet mee en stimuleert nieuwe netwerken. Het Kenniscentrum organiseerde in 2012 en 2013 ‘Lokale Kracht’ congressen. Het congres in september 2012 toonde volop voorbeelden van samenwerking tussen burgers en professionele organisaties, bijvoorbeeld: samen optrekken in coöperaties, lessen uit wijk- en buurtgericht werken, ruildiensten, buur(t)projecten en buurtbeleid. Voorbeelden zijn te vinden op www.kcwz.nl. Daar staat ook informatie over het Lokale Kracht congres in 2013 van 3 april.
Healing environment De woon- en leefomgeving draagt bij aan het welzijn. Dat gaat niet alleen om veiligheid, maar ook om geur en kleur, indeling van de ruimte, en het ‘gevoel’ dat een ruimte uitstraalt: ook wel een ‘healing environment’. De principes van healing environment zijn essentieel bij het bouwen voor kwetsbare groepen, bijvoorbeeld voor mensen met dementie. In samenwerking met auteurs Iris Bakker, onderzoeker aan de TU Delft, en Jan de Boon, architect, kleurgever en kunstschilder, bracht het Aedes-Actiz Kenniscentrum WonenZorg de publicatie ‘Zorg voor mens en omgeving: het zintuig als maatstaf’ uit. Dit boek geeft een methode, op basis van onderzoek bij leden van ActiZ, om een healing environment te creëren. Lees meer op www.kcwz.nl
Active Ageing Het Europees jaar 2012 voor Actief ouder worden en solidariteit tussen generaties is in februari 2013 afgesloten. Voor ActiZ was dit thema aanleiding voor de campagne Het nieuwe ouder worden en aanwezigheid op de 50plus beurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Ook droeg ActiZ bij aan het wereldcongres over Active Ageing in Glasgow in oktober 2012. In 2013 steunt ActiZ een aantal filmfestivals over ouder worden. Meer hierover is te lezen in de bijlage bij deze krant. Het Aedes-Actiz Kenniscentrum organiseerde een aantal activiteiten. Iin het kader van het Europese jaarpresenteerde het Kenniscentrum het boek ‘De juiste snaar’ van Yvonne Witter. Daarnaast was het Kenniscentrum medeoprichter van een informeel platform Festival der Generaties voor activiteiten in het kader van het EU jaar. In 2013 gaat dit platform door. Meer informatie: www.festivaldergeneraties.nl
Aangepaste huurcontracten Het nieuwe systeem voor financiële vergoeding voor zorghuisvesting, de normatieve huisvestingscomponent (NHC), heeft gevolgen voor zorgorganisaties die huren van woningbouwcorporaties. Met de NHC krijgt een zorgorganisatie een bedrag per cliënt, waaruit zij het wonen moeten betalen. Zorgorganisaties die gebouwen huren van wooncorporaties, lopen daardoor een financieel risico wanneer zij geen cliënten hebben voor gehuurde woonruimte. Voorheen werden huurcontracten afgesloten voor lange periodes, van 30 of 40 jaar. De overheid stond toen garant. Het Kenniscentrum heeft nu voor zorgorganisaties een nieuw, flexibel voorbeeld-huurcontract opgesteld. De verandering hangt samen met het scheiden van wonen en zorg. Omdat mensen met een lage zorgzwaarte geen verblijfsindicatie in een verpleeg- of verzorgingshuis meer krijgen, neemt het risico op leegstand toe. Woningen kunnen onder bepaalde omstandigheden wel verhuurd worden, maar daar zitten nog veel haken en ogen aan. Lees meer hierover op www.kcwz.nl in het dossier ‘scheiden van wonen en zorg’ en op www.actiz.nl/scheiden-wonen-en-zorg
ActiZ krant 2012/13
14 Jeugd en geboortezorg CJG4Kracht brengt generalisten en specialisten samen
“Hulpverleners staan nu echt naast het gezin”
ActiZ Krant 2012/13
Jeugd en geboortezorg 15
Kraamzorg: Meerwaarde geboortecentra Een geboortecentrum is een huiselijke plek bijvoorbeeld in een ziekenhuis voor
Het beoogde nieuwe jeugdstelsel, waarin de zorg voor jeugd naar de gemeenten gaat, moet straks
normale bevallingen maar ook voor bevallingen die op den duur medisch worden.
snel, goed en op maat functioneren. In Apeldoorn is er de nodige ervaring mee opgedaan, onder
Frans Annot over de voordelen van het geboortecentrum.
meer met het project CJG4Kracht. Generalisten en specialisten werken daarin intensief samen. Ambulante gezinsbegeleiding zonder indicatie, dichtbij en voordat eventuele problemen escaleren. Dat is de opzet van het Apeldoornse project CJG4Kracht. En die opzet
Aan de voorkant De aanpak van CJG4Kracht sluit goed aan bij het beleid van de gemeente Apeldoorn. Wethouder Paul Blokhuis: “Het project past
“Als team kun je specialistische hulp nu geïntegreerd inzetten” lijkt te slagen, zegt Marleen Ratelband. Zij is divisiemanager Jeugd & Maatschappelijke Zorg bij Vérian, dat onder meer jeugdgezondheidszorg aanbiedt. “Er zijn geen schotten, veel minder overdrachtsmomenten en er is binnen zeven tot tien dagen iemand beschikbaar om samen met een gezin de problemen aan te pakken. Gemiddeld duurt een traject ongeveer vier maanden. Bij de jeugdzorg ‘oude stijl’ zou je als gezin dan nog altijd op de wachtlijst staan.” Volgens Ratelband komt een deel van het succes doordat de verschillende organisaties rond jeugd en gezin al sinds 2008 letterlijk bij elkaar zitten. “We hebben in Apeldoorn al vroeg besloten om ook fysiek samen te komen in het Centrum voor Jeugd en Gezin. Dat maakt het ook veel makkelijker om gezamenlijk een ambulant team op te zetten.”
JGZ: laagdrempelig, vertrouwd en dichtbij Onder de titel ‘Laagdrempelig, vertrouwd en dichtbij’ publiceerde ActiZ in december 2012 haar visie op de jeugdgezondheidszorg (JGZ) in het nieuwe jeugdstelsel. ActiZ ziet winst in de transitie van de zorg voor de jeugd naar de gemeenten. Deze beweging maakt het mogelijk om gezinnen sneller, lichter en dichterbij te ondersteunen, waardoor het beroep op de zwaardere hulpvormen kan worden teruggebracht. De JGZ is in het nieuwe jeugdstelsel een belangrijke basisvoorziening, die door haar hoge bereik en haar kennis van het normale en gezonde opgroeien een goede rol kan spelen. ActiZ constateert dat er in veel gemeenten nog wel een gat zit tussen preventie en zware hulp. Dit gat is op te vullen door vanuit een hecht
team passende ondersteuning en hulp te bieden aan kinderen en gezinnen die dat nodig hebben. Om te komen tot een dergelijk wijk- of buurtteam, beschrijft ActiZ in haar visiestuk verschillende scenario’s voor het lokale beleid. Kijk op www. actiz.nl/jgz voor het visiestuk. MvB
uitstekend bij de aanstaande transitie van de jeugdzorg naar de gemeenten. Voor ons is preventie daarin een belangrijk speerpunt. Met de outreachende aanpak van dit project kunnen we meer dan
gebruikelijk was aan de voorkant van de problemen gaan zitten.” Ratelband kan bevestigen dat het inderdaad zo werkt. “Alle CJG-organisaties die in Apeldoorn ambulante zorg leveren, hebben een medewerker afgevaardigd naar CJG4Kracht. Intussen behouden zij de link met hun organisatie. Zo kun je optimaal gebruik maken van de aanwezige expertise. De specialistische hulp, bijvoorbeeld van de verslavingszorg, komt vanuit een generalistische en preventieve aanpak veel beter tot haar recht. Als team kun je specialistische hulp nu geïntegreerd inzetten, en alleen als het echt nodig is.”
Bij de kapstok Voor Blokhuis is het belangrijk hoe de klant de ondersteuning ervaart. “Uit een evaluatie kwamen rapportcijfers van rond de 8,5. Mensen hebben echt het gevoel dat de professional naast ze staat. Vroeger kwam een hulpverlener aan huis, deed zijn aktetas open en begon formulieren in te vullen. Nu laat hij die tas bij de kapstok staan, komt mee naar binnen en gaat met het gezin in gesprek. Een wezenlijk verschil.” MvB
“Geboortecentra combineren meerdere voordelen,” zegt Frans Annot, directeur van Stichting STBN. “Zij bieden een huiselijke, niet-klinische omgeving in een ziekenhuis, waar je vroeger kunt komen en langer kunt blijven dan bij een poliklinische bevalling. En als het nodig is, ben je razendsnel bij de
gynaecoloog.” STBN heeft het afgelopen jaar zeven geboortecentra opgezet. “We huren ruimte in het ziekenhuis en richten een paar huiselijke verloskamers in, samen met de verloskundigen en kraamzorg. Het centrum organiseren we en sturen we helemaal naar eigen inzicht aan binnen het ziekenhuis, zodat de cliënt de beste zorg kan krijgen. Bij een poliklinische bevalling op de verloskamer van het ziekenhuis met de verpleegkundige van de gynaecoloog is jouw verloskundige toch een beetje te gast. Het geboortecentrum lijkt meer op thuis, waar je bevalt met je verloskundige en de kraamverzorgende. De rust en aandacht die je
krijgt is ook echt bevorderlijk voor een goede bevalling; dat is wetenschappelijk aangetoond. Tegelijkertijd zijn de lijnen naar de gynaecoloog heel kort en kunnen verloskundige en gynaecoloog heel snel en gemakkelijk overleggen en samenwerken. Als het een zwaardere bevalling wordt, kan de verantwoordelijkheid ook snel worden overdragen, zodat de cliënt op het juiste moment de beste zorg ontvangt. Verloskundige, kraamverzorgende en gynaecoloog werken zo goed samen dat cliënten het verschil nauwelijks merken.” Voor de kraamzorg is de opkomst van de geboortecentra een mooie kans, vindt ActiZ. De kraamverzorgende begeleidt de barende
vanaf de start en assisteert de verloskundige bij de bevalling. De kraamverzorgende wordt hiervoor speciaal geschoold, waardoor haar deskundigheid toeneemt. CH
Toegevoegde waarde van kraamzorg steeds meer erkend De opdracht aan het College Perinatale Zorg was babysterfte in Nederland te verminderen, door betere communicatie en hechtere samenwerking in de keten. In het tweede jaar van haar bestaan heeft het CPZ flinke stappen gezet op het gebied van kraamzorg. Marja Huizer, directeur van Stichting Beheer Geboortezorg Nederland en lid van het college, zegt: “Kraamzorg is steeds actiever betrokken bij het ontwikkelen van zorgpaden en afspraken over de rol- en taakverdeling in de ke-
JGZ levert elke Nederlander jaar gezondheidswinst De inwoners van Nederland hebben één jaar van hun gezonde levensverwachting te danken aan de jeugdgezondheidszorg (JGZ). Ook de economische winst is aanzienlijk. De € 433 miljoen die de JGZ jaarlijks kost, leidt tot een rendement van maar liefst € 5,6 miljard. Iedere euro die in de JGZ wordt geïnvesteerd, levert dus € 11 op. Vaccinaties leveren de grootste bijdrage, zowel in gezondheidswinst als economische opbrengsten. Maar ook bijvoorbeeld het opsporen van een lui oog en andere oogafwijkingen, waarvoor per jaar zo’n drieduizend kinderen worden behandeld, scheelt de maatschappij € 103 miljoen. De cijfers komen uit een onderzoek dat bureau Verdonck, Kloos-
ter & Associates in april 2012 publiceerde in opdracht van ActiZ. Aanleiding voor het onderzoek was de vraag van enkele Kamerleden aan ActiZ over de effectiviteit van de jeugdgezondheidszorg. De JGZ doet haar werk niet alleen goed, maar ook goedkoop, stelt ActiZ vast. Uit het onderzoek blijkt dat vrijwel ieder kind regelmatig door de JGZ wordt gezien: eerst via het consultatiebureau en daarna op school. Doordat het consultatiebureau medische en psychosociale zorg combineert met opvoedingsondersteuning, is het potentieel van dit instituut voor andere vormen van zorg enorm. Het onderzoek biedt niet alleen inzicht in de effecten van JGZ, maar geeft ook
aanbevelingen over de inrichting van de jeugdketen. Zo is het volgens de onderzoekers van belang om preventieve activiteiten in te zetten om zware en langdurige zorg te voorkomen. MvB
ten van geboortezorg. En wordt gewaardeerd om z'n zorginhoudelijke kwaliteiten en toegevoegde waarde. Het college stimuleert alle regio's om met elkaar aan de slag te gaan en benadrukt dat de kraamzorg hierbij een partner moet zijn. Een belangrijke nieuwe ontwikkeling in 2012 is geweest dat kraamzorgaanbieders in de regio elkaar gaan opzoeken. Kraamzorgorganisaties zien het overstijgende belang om gezamenlijk gesprekspartner te zijn. We hebben allemaal belang bij
Vroegtijdige inzet kraamverzorgende Kraamvrouwen en hun babies hebben baat bij een continue begeleiding tijdens de bevalling. ActiZ en KNOV, de vereniging van verloskundigen, werken nauw samen om dit vorm te geven. Vroegtijdige inzet van de kraamverzorgende bij die continue begeleiding is een essentieel onderdeel. In de afgelopen jaren is de meerwaarde van de vroege inzet duidelijk aangetoond in diverse pilot projecten, waarbij verloskundigen al in een
vroeg stadium tijdens de bevalling een spciaal geschoolde kraamverzorgende inriepen. Bij bijna alle leden van ActiZ zijn inmiddels de kraamverzorgenden hiervoor speciaal geschoold.
een sterke kraamzorg in Nederland. Dit is een tweede slag die geslagen is, naast een grotere erkenning van de toegevoegde waarde van de kraamzorg.” CH
ActiZ krant 2012/13
16 Reportage
ActiZ Krant 2012/13
Reportage 17
Eerstelijnszorg vanuit het verpleeghuis
Samenwerken in de eerstelijn voor meer zelfredzaamheid
Doordat mensen met een zorgvraag langer thuis blijven wonen, komen zorgorganisaties vaker achter de deur van het eigen huis van de cliënten. Tweedelijnszorg in het verpleeg- of verzorgingshuis wordt steeds meer
ActiZ en de eerstelijn
aangevuld door eerstelijnszorg. Zorgondernemers spelen daarop in door hun aanbod in de eerstelijn te ontwikkelen of uit te breiden.
Ergotherapeut Caroline Meinert loopt al coachend door de gang van Maartenshof achter mevrouw Tijdeman aan, die oefent met de elektrische rolstoel. “Ze wil dit graag, omdat ze met een elektrische rolstoel zelf van haar kamer op de tweede verdieping naar beneden kan om te eten of mee te doen aan een activiteit. Dan is ze niet meer afhankelijk van de verzorgenden en kan ze op het tijdstip dat het haar uitkomt naar de brasserie.” Zo werken de cliënten samen met de behandelaars aan hun zelfredzaamheid. Cliënten ondersteunen om zo lang en zo veel mogelijk zelfstandig te blijven, is het doel van Zorggroep
Groningen, waarvan Maartenshof een van de vijf locaties is. Bestuurder Margriet Hommes wil daarbij heel expliciet de expertise van de behandelaars zoals ergotherapeuten en fysiotherapeuten inzetten in de eerstelijn.
Eerstelijns expertise Hoe belangrijk is die eerstelijnszorg voor cliënten en zorgorganisaties? De trend is dat mensen langer thuis blijven wonen. Enerzijds uit eigen behoefte, anderzijds krijgen mensen met een lage zorgvraag geen indicatie voor intramurale zorg; dus voor verblijf in een verpleeg- of verzorgingshuis. Zij gaan waarschijnlijk een groter beroep doen op de
huisarts en andere eerstelijns zorgaanbieders. Zorgorganisaties zijn vaak al een aantal jaren bezig met deze trend. Zo is de wijkverpleegkundige weer belangrijker geworden in het aanbod van zorg thuis. Maar ook vanuit het verpleeg- of verzorgingshuis zelf kan dat eerstelijns aanbod heel goed georganiseerd worden, want daar is de expertise over deze doelgroep, vindt Hommes. Zorggroep Groningen biedt behandelzorg zoals fysiotherapie, ergotherapie, diëtetiek vanuit het Expertise Behandelcentrum (EBC). Deze constructie is op natuurlijke wijze gegroeid, vertelt Hommes. “We hebben in 2005 de bestaande
Jan Willem Seubers en Margriet Hommes
fysiotherapiepraktijk in Maartenshof overgenomen. Hier had weer een fysiotherapeut van buiten kunnen komen, maar we hebben zoveel kennis en expertise in huis op specifiek behandelzorg voor ouderen, dat ik vond dat we deze kans moesten grijpen om de praktijk zelf te gaan beheren.” Het begon met één praktijk, waarvoor de zorgorganisatie een eigen BV oprichtte, een dochter van de Zorggroep. In de loop van vijf jaren groeide dat uit tot het EBC en praktijken op vier van de vijf locaties voor bijna alle eerstelijns disciplines. Inmiddels werken alle behandelaars vanuit het EBC, zowel in de eerstelijn als in de tweedelijn. Naast de mogelijkheid van de
overname, lag er een vraag vanuit de dagbehandeling. De manager van het EBC, Jan Willem Seubers licht toe: “Soms kwamen mensen naar de dagbehandeling die eigenlijk alleen somatische behandeling nodig hadden. Wij wilden hen zelf kunnen bedienen, vanuit onze expertise, zonder dat ze de hele dag hier moesten zijn om deel te nemen aan de dagbehandeling.” De verbinding met de buitenwereld werd op deze manier steeds makkelijker.
Samenwerking Niet alleen particuliere cliënten uit de wijk kloppen aan bij het EBC van Zorggroep Groningen, ook derde partijen maken graag
Eerstelijnszorg wordt steeds belangrijker voor de branche van verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg. Deels is dat doordat mensen langer thuis blijven wonen en daar ondersteund worden en deels uit noodzaak om de zorg doelmatiger te maken.
gebruik van haar expertise. “Nog voordat we de hele organisatie en administratie rond de behandelzorg rond hadden, stonden onze buren, Zorggroep Drenthe al op de stoep.” zegt Hommes. “Zij hebben de specifieke kennis van met name geriatrische revalidatiezorg niet in huis, en wilden die graag bij ons inkopen.” Ook met Buurtzorg werkt Zorggroep Groningen goed samen. Seubers: “Buurtzorg heeft het buurtzorg plus concept opgezet, waarbij wij
ActiZ onderstreept dat belang. Zij is lid van VELO, waar eerstelijns partijen gezamenlijk samenwerkingsmogelijkheden en gedeelde knelpunten bespreken. Daarnaast heeft ActiZ de commissie Zorg Thuis opgericht, die zich bezig houdt met de plek van de wijkverpleging in de eerste lijn en in het financieringsstelsel.
zorgen voor fysio- en ergotherapie. Wanneer de wijkverpleegkundige en de cliënt constateren dat deze zorg nodig is, kunnen ze ons altijd bellen.” Niet alleen de bestuurder en de manager zijn enthousiast over de samenwerking met andere partijen in de eerstelijn. Ook de behandelaars zelf zien vooral de voordelen. “Het is een leuke uitdaging,” zegt fysiotherapeut Elsa van der Weerd, die praktijk houdt in Bloemhof in Ten Boer. “We ko-
men nu ook bij mensen thuis en zien hoe zij thuis omgaan met beperkingen.” Het multidisciplinair overleg (MDO) buiten het woonzorgcentrum, met wijkverpleegkundige en de huisarts of, zoals in Ten Boer, met de specialistisch verpleegkundige uit de huisartspraktijk is net zo belangrijk als het MDO binnen het woonzorgcentrum: “De lijnen zijn kort en we weten elkaar snel te vinden.”
Goed communiceren Over de factor voor succes zijn alle betrokkenen het eens: goed communiceren met en tussen alle partijen binnen- en buitenshuis en een basis van vertrouwen in elkaar. Dat geldt zowel tussen de zorgprofessionals: de behandelaars, de specialist ouderengeneeskunde, de huisartsenpraktijk en de wijkverpleegkundige, als op niveau van de zorgorganisaties. Dit is een van de manieren waarop Zorggroep Groningen haar werk-
gebied kan uitbreiden, zonder een thuiszorg-poot op te zetten. “Goed samenwerken met de thuiszorg en aansluiten bij de wensen en behoeften van de cliënt. Dat maakt dat de kansen voor het
oprapen liggen,” vindt Hommes over de eerstelijnszorg. PFS
De wijkverpleegkundige: goud in handen Veel zorgorganisaties die (ook) thuiszorg bieden, investeren in de wijkverpleegkundige als belangrijke speler in de eerstelijn. Zo nam ZZG Zorggroep in Nijmegen acht jaar geleden een technisch failliete thuiszorgorganisatie over. Uit onderzoek bleek dat de wijkverpleging en de herstelzorg voor ziekenhuispatiënten het meest levensvatbaar waren, en daar zet de organisatie nu op in. Deze zorg vereist hoogwaardig personeel en een aanpak waarbij de wijkverpleegkundigen in zelfsturende teams werken. Volgens bestuurder Jelle de Visser van
ZZG moet de wijkverpleegkundige ook een volwaardig partner voor de huisarts en de specialist ouderengeneeskunde zijn. Zij komt achter de voordeur: daar zit voor de artsen de meerwaarde. Voor de zorgorganisatie is de meerwaarde dat wijkverpleegkundigen goede zorg leveren die maximaal aansluit bij de wensen en behoeften van cliënten. “We hebben met de verpleegkundige deskundigheid in de eerstelijn goud in handen,” vindt De Visser. En dat goud moet gekoesterd worden.
ActiZ krant 2012/13
18 Vereniging
ActiZ Krant 2012/13
Opinie 19 Colofon
De branche in cijfers
Bij ActiZ waren op 31 december 2012, 418 zorgondernemers aangesloten. Jaarlijks leveren zij diensten aan ongeveer 2 miljoen cliënten in verpleegen verzorgingshuizen, thuis, in het kraambed en op consultatiebureaus. ActiZ is één van de grootste werkgeversorganisaties in Nederland. Er werken circa 420.000 mensen in de aangesloten organisaties. De omzet van de aangesloten organisaties ligt rond de 13,5 miljard euro. Meer cijfers staan op actiz.nl
Pauline Fuhri Snethlage (hoofdredacteur) Marc van Bijsterveldt,
Algemeen/Corporate • Werk aan de winkel, inzichten vanuit de Benchmark in de zorg 2012 • Overdrachtsdossier van zorgondernemers 2012 • Deltaplan Ouderenzorg • Strategisch beleidsplan 2013 – 2015 Van Visie naar Actie
Charlotte Harkema, Antoinette Reerink Met dank aan alle medewerkers van ActiZ Fotografie Michel Boulogne (p. 1, 7, 16, 17) Willem Jan Ritman (p. 5) Stichting STBN (p. 15) Stichting Zorgcentra Zuidwest-Drenthe (p. 12-13)
Afgelopen jaar zijn de ActiZ medewerkers langs geweest bij 40 zorgorganisaties om daar als vrijwilliger een dagje te helpen. Het thema was ‘samen’. Er zijn veel poffertjes gebakken, er is veel gewandeld en andere leuke dingen gedaan. ActiZ medewerkers konden een beetje extra aandacht geven en dat was fijn voor bewoners en zorgmedewerkers, maar ook voor de ActiZ medewerkers zelf.
Belangenbehartiging
ActiZ heeft in 2012 actieve inbreng geleverd op een heel aantal wetsvoorstellen van het kabinet en daar ook concrete lobbysuccessen op geboekt. Zo is de Wet cliëntenrechten zorg (Wcz) op het gebied van medezeggenschap aangepast naar onze wensen, de Beginselenwet is beperkt gebleven tot symboolwetgeving en we hebben de staatssecretaris ervan overtuigd dat voor zorgvuldige implementatie van extramuralisering van ZZP 3 een jaar uitstel nodig was.
Teksten
Extramurale begeleiding • Kleinschaligheid: kansen maar geen tovermiddel • Wegwijzer wijk- en buurtgericht werken 2011 • Informatisering in de Ouderenzorg 2.0
Ledentournee
Voor een optimale belangenbehartiging onderhoudt ActiZ contact met vele externe stakeholders, waaronder Kamerleden, het ministerie van VWS, andere brancheorganisaties en de pers. De vorm is divers: via public affairs management, via public relations of via mediacontacten (meer dan 300 perscontacten in 2012). Daarnaast startte ActiZ de campagne ‘Het kan ook anders in de zorg’ in reactie op de maatregelen in het regeerakkoord (zie pagina 3).
Publicaties 2012
Jeugdgezondheidszorg • Organisatie nieuwe stijl • Thuisbegeleiding helpt kwetsbare burgers structuur • Thuisbegeleiding positieve effecten bij psychiatrische patiënten
Verian (p. 14) Archief ActiZ (p. 6, 7, 18, 20) Illustratie Marco Magielse (p. 19)
Kwaliteit • Kwaliteitskoers 2.0 • Mentaal welbevinden in de zorg thuis • Handle with care Tool • Veilige principes in de medicatieketen
hollandse meesters (p. 8, 11)
Ondernemerschap • Handleiding voorbehouden handelingen bij verpleging, verzorging en thuiszorg • Handreiking vergroten van zorgverkoopkracht • Proeftuinen van vernieuwend zorgaanbod 3 & 4 • Handreiking zorgverzekeringswet contracteerjaar 2013
Drukwerk
Colombo (p. 3, 4) Ontwerp en opmaak hollandse meesters
AltijdDrukWerk Publicatienummer 13.003 Uitgave
Door de val van het kabinet begin mei kwamen alle lopende dossiers stil te liggen. De belangenbehartigingsactiviteiten van ActiZ zijn vervolgens verlegd naar de verkiezingen en het beïnvloeden van het regeerakkoord. Met 23 organisaties in de zorg is op 29 augustus een grootschalig verkiezingsdebat georganiseerd. De Agenda voor de Zorg, opgesteld met een grote groep zorgstakeholders en het vormden de basis voor onderhandelingen met de nieuwe staatssecretaris van VWS vanaf november.
Werkgeverszaken • Leergang sociale innovatie 2013 • Doorwerken na de AOW-gerechtigde leeftijd • Jongeren en de Zorg
Postbus 8258 3503 RG Utrecht (030) 2739393
[email protected] www.actiz.nl
Bijeenkomsten In 2012 bezochten ongeveer 360 leden de 10 regiobijeenkomsten van ActiZ. In de voorjaarsbijeenkomsten stonden de brancheontwikkelingen en de samenwerking tussen bureau en leden centraal. Dit naar aanleiding van een onderzoek naar de verwachtingen voor de branche en ten aanzien van ActiZ. In de najaarsbijeenkomsten was het hoofdthema vernieuwing van de CAO. Zowel met bestuurders als in een verdiepingsessie met HR of P&O managers zijn de vernieuwingen in de CAO voor de toekomst besproken. Het tweede onderwerp was politieke actualiteiten en het Strategisch Beleidsplan.
Een belangrijk aandachtspunt is te komen tot meer co-creatie van beleid met leden. In de 12 (tijdelijke) commissies en circa 20 klankbordgroepen wordt hieraan aandacht besteed. Tijdelijke commissies zijn er onder andere voor maatschappelijk ondernemerschap en de commissie Zorg thuis; vaste commissies zijn onder meer de commissie jeugdgezondheidszorg, de commissie kraamzorg en het college arbeidszaken. Klankbordgroepen zijn er op uiteenlopende thema's, zoals Het digitale inspiratie magazine E-Zin & Zorg verscheen in 2012 vijf maal, indicatiestelling, geriatrische revalimet thema’s aandacht, het nieuwe ouder worden, het nieuwe werken in datiezorg, benchmark, brandveiligheid, de zorg, actieve ouderen, samen. E-Zin & Zorg laat innovaties en mooie kwaliteit kraamzorg, het digitaal maprojecten zien in woord en beeld en laat zorgmedewerkers aan het woord gazine E-Zin&Zorg, uitvoering AWBZ met hun visie op de thema’s. door zorgverzekeraars, geestelijke In 2013 is het magazine vernieuwd en interactiever gemaakt. Thema’s voor verzorging etcetera. dit jaar zijn onder andere: vernieuwing, jong en oud, gastvrijheid, dementie. Op www.actiz.nl/ezin-archief zijn alle edities te bekijken.
E-Zin & Zorg
ActiZ, organisatie van zorgondernemers
@ActiZbrancheorg
Column Theo Poiesz
Verkrijgbaar
Slaapmiddel tevredenheid
Toegezonden aan leden en relaties van ActiZ. De ActiZ krant 2012-2013 is gratis te downloaden via www.actiz.nl. Op beperkte schaal is de jaarkrant na te bestellen onder vermelding van publi-
In een scherpe analyse roept professor Theo Poiesz op tot waakzaamheid bij tevredenheidsmetingen. Hij roept op tot een nieuwe aanpak. In de sterk op de cliënt/patiënt gerichte zorgsector wordt veel aandacht besteed aan klanttevredenheid. Op het eerste gezicht is dit een vanzelfsprekend begrip dat zich gemakkelijk laat meten, interpreteren en vertalen in concrete maatregelen. Aan de oppervlakte lijkt het een stabiele basis voor klantgericht beleid, maar daaronder is het verraderlijk. Tevredenheid is net drijfzand. Laten we daarom de ondergrond van tevredenheid eens aan een korte analyse onderwerpen. Tevredenheid is het oordeel dat klanten geven over datgene wat de aanbieder belangrijk vindt. Hier zit gelijk het eerste probleem: de aanbieder bedenkt voor de klant wat de klant belangrijk zou moeten vinden. De aanbieder focust daarbij natuurlijk op wat in het beleidsplan al stond genoteerd. Klanten krijgen eerst de mind-set van de aanbieder aangemeten en mogen vervolgens reageren. Tevredenheid wordt gewoonlijk gemeten via een schaal. Hierop vindt de klant verschillende antwoordopties, variërend van positief tot negatief. In de zorg reageert de klant gewoonlijk positief. In een rapportcijfer uitgedrukt, komen we meestal uit op een equivalent van 7.0 tot 7.5. Op het eerste gezicht: prachtig. Toch valt het resultaat, op het tweede gezicht, tegen. Want de norm is niet minstens een 6 (het ‘rapportcijfer’) maar een 9 of 10. Het bestaansrecht van zorgaanbieders is gelegen in een uitstekende prestatie, niet in een prestatie die min of meer o.k. is. Vanuit dat perspectief is een
7.5 teleurstellend. Dit heeft diverse organisaties inmiddels gebracht tot het hanteren van de Net Promotor Score, die stelt dat de score 7 of 8 betekenisloos is en eigenlijk neerkomt op een motie van wantrouwen. Sterker nog, als we bovenstaande punten samen nemen kan zelfs een 9 of 10 betekenisloos zijn. Een klant kan zeer tevreden zijn met de nieuwe verlichting in de hal als item in de vragenlijst. Maar misschien ziet de klant dit als een triviaal aspect dat op geen enkele wijze bijdraagt aan zijn welzijnsbeleving. En ook daarmee is de meest verraderlijke laag nog niet bereikt: zorgaanbieders lijken zich onvoldoende te realiseren dat tevredenheid betrekking heeft op historisch beleid. Het gaat altijd over datgene wat in het verleden is bedacht, zelfs in een tijd waarin innovatie dringend gewenst is. Tevredenheid nodigt uit tot marginale verbeteringen van het bestaande aanbod en blokkeert een echte oriëntatie op innovatie. Onder de schijnbaar interessante bovenlaag van tevredenheid is het begrip dus een slaapmiddel, een Mädchen für Alles, een middel tot self-fulfilling prophesies en een aai over de eigen bol. Hiermee biedt het een legitimering om vooral op de oude voet door te gaan – de voet die onherroepelijk in drijfzand vast komt te zitten. Theo Poiesz is hoogleraar Economische Psychologie en Healthcare Management (focus Marketing) aan TiasNimbas Busines School, Tilburg In 2012 publiceerde hij met dr. Nardy Welling het boek ‘Help mijn patiënt is tevreden’.
catienummer 13.003 via
[email protected]. © ActiZ 2013 Deze uitgave mag zonder toestemming van ActiZ voor niet-commercieel gebruik worden gedownload en verveelvoudigd. Voorts alle rechten voorbehouden. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid en met gebruikmaking van de meest actuele gegevens tot stand gekomen. Het is evenwel niet geheel uitgesloten dat de informatie in deze uitgave onjuistheden en/of onvolkomenheden bevat. ActiZ aanvaardt geen aansprakelijkheid voor directe of indirecte schade ontstaan door eventuele onjuistheden en/of onvolkomenheden. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
20 Leden van ActiZ
ActiZ krant 2012/13
Aafje Thuiszorg Huizen Zorghotels | Aardema Thuiszorg | Accolade Zorggroep | ActiefZorg | ActiVite | Allévo Zorg- en Dienstverlening | Amaliazorg | Amaris Zorggroep | AMSTA | Ananz wonenwelzijn-zorg | Antroz | Archipel | Argos Zorggroep | AriensZorgpalet | ASB wonen, welzijn en zorg | Atlant Zorggroep | Attent wonen welzijn zorg | AV Zorggroep | Avoord Zorg & Wonen | AxionContinu | AZM Herstelzorg | Azora | Baalderborg Groep, Avondlicht | Bartholomeus Gasthuis | Bartiméus Wonen Ermelo | Beter Thuis Wonen Thuiszorg BV | Beweging 3.0 | BrabantZorg | Breederzorg Thuiszorg | Bruggerbosch | BTO Thuiszorg BV | Burgemeester van Julsinghatehuis | Buurtzorg Nederland | Cardia, Hart voor zorg | Careaz | Careyn | Carintreggeland | Catharina Stichting | Cedrah, Centraal Bureau | Centrum voor Reuma en Revalidatie Rotterdam | Christelijk zorgcentrum 't Anker | Christelijke Stichting BCM zorg- en dienstverlening | Cicero Zorggroep | Cicogna Kraamzorg | Cordaan | De Baker Kraamverzorging BV | De Gelderhorst, Landelijk Centr. voor Oudere Doven | De Gouden Leeuw Groep | De Lange Wei | De Marke | De Pieter Raat Stichting | De Westerkim | De Woonmensen | De Zevenster, centrum voor senioren | De Zorgboog | De Zorggroep | Den Bouw | Diafaan Wonen, zorg en dienstverlening | Dignis | Lentis Zorg voor Ouderen | DrieGasthuizenGroep | Driezorg - Stichting voor Wonen, Zorg en Welzijn | Elisabeth Otter-Knoll Stichting | Espria | Expl. Stichting Westerholm / Rikkers-Lubbers | Frankeland, centrum voor verzorgd wonen, verpleging en welzijn | Gasthuis Sint Jan de Deo | Geboorte Kliniek Den Haag BV | GGD Hart voor Brabant | GGD Limburg Noord | GGD regio Nijmegen | Goodwillcentra Amsterdam Thuiszorg Leger des Heils | Haagse Wijk- en WoonZorg | Hanzeheerd | Harg-Spaland | Hervormde Stichting Bejaardenzorg ""De Vijverhof"" | Hervormde Stichting Sonneburgh | Het Hooge Heem | Het Kraamkloppertje | Het Retraitehuis | Het Schild, Centrum voor visueel gehandicapte ouderen | HilverZorg | Huis ter Leede | Huize Het Oosten | Huize Sint Franciscus | Inovum | Interkerkelijke Stg Zorgvoorzieningen De Brug | Internos Katholieke Stichting Thuiszorg | Interzorg Noord-Nederland | Jacobs Gasthuis | Joris Zorg | Julia Stichting KVH Agnietenhove | Julia Stichting KVH Mariënburg | Kloosterbejaardenoord Alverna | Kloosterverzorgingshuis Vincent Depaul | Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen | Kraamcentrum SAM | Kraamzorg JoNa B.V. | Kraamzorg Liemerscare | Kraamzorg Mama & Baby B.V. | KraamZus BV | KVH De Keerderberg | KVH Glorieux | Kwadrantgroep | Laurens | Leger des Heils Flevoland | Leger des Heils Midden Nederland | Leger des Heils Zuidwest Nederland, Zorgcentrum De Linde | Lelie Zorggroep | Leveste Care | Libertas Leiden | Liemerije | Livio | MagentaZorg | Malderburch | Marente | Markenheem, centra voor zorg en dienstverlening | MeanderGroep Zuid-Limburg | Meriant Heerenveen | Middin | Mienskipssintrum Leppehiem | Monseigneur Blom Stg Congregatie Zusters van Sint Jozef | Mosae Zorggroep | Mr. L.E. Visserhuis | Multi Maatzorg BV | Naviva Kraamzorg | Nederlandse Provincie Minderbroeders Kapucijnen NieuwLeven Kraamzorg | Noord Nederlandse coöperatie van zorginstellingen | NOVUM-Plus Zorg & Verpleging B.V. | Nursing Care B.V. | Olcea Nieuwe Zorglandschap B.V. | Omring | Orbis Concern | Ouderencentrum Beek en Bos | Ouderenzorg Anders BV | PC Stichting Woon&Zorg Centrum Scheveningen, Duinrust |Proteion Thuis | Protestant-Christelijke Stichting Waardeburgh | Protestantse Zorggroep Crabbehoff | PuurZuid | R.K. Stichting Zorgcentra Meerlanden | R.K. Zorgcentrum Roomburgh | Raphaëlstichting, Rudolf Steiner Zorg Schoorl | Regionale Stichting Zorgcentra de Kempen | Residentie Buitenzorg | Rijnland Zorggroep | Rivas Zorggroep | Riwis Zorg & Welzijn | Rosa Spier Huis | RST Zorgverleners | S.V.B.H. Avondlicht | Saffier De Residentiegroep | SAG Zorgontwikkeling BV | Savant Zorg | Saxenburgh Groep | Schiewaegh | Servicecentrum Het Laar | Sevagram | Sint Jozef Wonen en Zorg | Sint Pieters en Bloklands Gasthuis | STBN | Stg Beukenstein voor Verpleging en Verzorging | Stg Klooster verzorgingshuis, Zusters Onder de Bogen | Stg Ouderenzorg Kapelle, Zorgcentrum Cederhof | Stg Zorg en Verpleging Goeree-Overflakkee/ CuraMare | Stichting Alerimus | Stichting Alkcare | Stichting Beheer Geboortezorg Nederland, Kraamzorg Rotterdam e.o. | Stichting Bej.zorg Zrs Dominicanessen, Oud-Bijdorp | Stichting Berkumstede | Stichting Brentano Amstelveen | Stichting Bronovo-Nebo, Verpleeghuis Nebo | Stichting Carinova Groep | Stichting Christelijk Verpleeghuis Norschoten | Stichting Coloriet | Stichting Curamus | Stichting De Annenborch | Stichting De Bilthuysen | Stichting de Duynsberg | Stichting De Goede Zorg | Stichting De Hoven | Stichting De Opbouw | Stichting Dé Provinciale Kraamzorg Zeeland | Stichting De Riethorst Stromenland | Stichting De Stouwe | Stichting De Waalboog | Stichting De Wever | Stichting De Wielborgh Stichting De Zorgcirkel | Stichting DG. Zorgcentrum Het Mennistenerf | Stichting Dienstencentrum Oud Burgeren Gasthuis | Stichting Do Care Nederland IJsselstein | Stichting DSV | Stichting Eckmunde | Stichting Eilandzorg Schouwen-Duiveland | Stichting Elisabeth | Stichting Eykenburg | Stichting Florence | Stichting GGD Jeugdgezondheidszorg | Stichting GroenekruisDomicura | Stichting Groenhuysen | Stichting Hervormd Centrum Pennemes | Stichting Het Parkhuis | Stichting Het Spectrum | Stichting HOZO | Stichting Huisvesting Ouderen Westerbork, 't Derkshoes | Stichting Humanitas | Stichting Humanitas Woonzorgplus Den Haag | Stichting Innoforte | Stichting Insula Dei Huize Kohlmann | Stichting J.A.B.C. Beth Shalom | Stichting Jan Berchmans | Stichting Jeugdgezondheidszorg Zuid-Holland West | Stichting Joods Maatschappelijk Werk (JMW) | Stichting Kalorama | Stichting Kraamzorg de Waarden Groep | Stichting Kraamzorg Het Groene Kruis | Stichting Land van Horne | Stichting LuciVer | Stichting Maasduinen | Stichting Maatschappelijk Multimaatzorg & Welzijn | Stichting Maria-Oord | Stichting MensEnZorg | Stichting Nusantara | Stichting Osira Amstelring | Stichting Ouderenzorg Kanaalzone | Stichting Ouderenzorg Noord Beveland | Stichting Ouderenzorg Wilgaerden | Stichting P.C. Woonzorg Unie Veluwe | Stichting Pantein | Stichting PCSOH | Stichting Pleyade | Stichting Pro Senectute | Stichting QuaRijn | Stichting Respect Zorggroep Scheveningen | Stichting Rosengaerde | Stichting Samen Zorgen | Stichting Schakelring | Stichting Sensire | Stichting SHDH | Stichting Sint Anna | Stichting Sint Annaklooster | Stichting Sint Elisabeth | Stichting Sint Jacob | Stichting Sint Jozefoord kloosterverzorgingshuis | Stichting Solace Zorg | Stichting Sutfene | Stichting tanteLouise-Vivensis | Stichting Thuiszorg & MaWe Rivierenland | Stichting Thuiszorg Diakonie | Stichting Thuiszorg Diensten Centrale | Stichting Thuiszorg Midden Gelderland | Stichting Thuiszorg Rotterdam | Stichting Thuiszorg Zuidwest Friesland | Stichting Trimenzo | Stichting Vecht en IJssel | Stichting Verpleeghuis Bergweide | Stichting Verpleeg-Verzorging De Leystroom | Stichting Verzorgingshuis De Koperhorst | Stichting Vilente | Stichting VitrasCMD | Stichting Voor Regionale Zorgverlening (SVRZ) | Stichting voor Wonen en Zorg Herfstzon | Stichting Vrijwaard | Stichting Vughterstede | Stichting Warande | Stichting Wassenaarse Zorgverlening SWZ | Stichting Werkt voor Ouderen | Stichting Wonen en Zorg Purmerend | Stichting Woon- en zorgcentra De Rijnhoven | Stichting Woongemeenschap voor Ouderen Verzorgingshuis Heemzicht | Stichting Woon-zorgcentra deBreedonk | Stichting Woonzorgcentra Zuiderhout | Stichting Woonzorgcentrum De Beyart | Stichting Woonzorgcentrum Raffy | Stichting Zorgbeheer De Zellingen | Stichting Zorgboerderij Buitengewoon | Stichting ZorgBreed | Stichting Zorgcentra De Betuwe | Stichting Zorgcentra Rivierenland | Stichting Zorgcentra Zuidwest-Drenthe | Stichting Zorgcentrum De Blanckenbörg | Stichting Zorgcentrum Sint Franciscus | Stichting Zorgcombinatie Interzorg | Stichting Zorgcombinatie Marga Klompé | Stichting Zorgcontact | Stichting Zorgfederatie Oldenzaal | Stichting Zorggroep Amsterdam Oost | Stichting Zorggroep Noordwest-Veluwe | Stichting Zorggroep Oldael | Stichting Zorginstellingen Pieter van Foreest | Stichting Zorgpalet | Stichting Zorgpalet Baarn-Soest | Stichting Zorgrésidence Regina | Stichting Zorgverlening v.d. Ger. Gem. Zeeland | Stichting ZuidZorg | Surplus Zorg | SVOE, Stichting Voorzieningen Ouderen Eemsmond | SVRO | Swinhove Groep | 't Huis op de Waard | Thuishulp Zorgzaam | Thuiszorg Brasamie Amsterdam | Thuiszorg Elele | Topaz | TriviumMeulenbeltZorg | TWB Thuiszorg met Aandacht | Vaartland | Valkenhof, centrum voor verpleging en verzorging | Van Neynselgroep | Van Ommerenpark | Van Zeelandstichting | Vérian | Verpleeghuis Salem | Verpleging Rijnmond | Verzorgingshuis Het Maanderzand | Verzorgingshuis Sint Barbara | Viattence | Vierstroom | Vitaal Thuiszorg BV. | Vitalis WoonZorg Groep | Viva! Zorggroep | Vivantes Zorggroep | Vivent | Vivium Zorggroep | Vivre | Volckaert | Vredenbergh | Vredenoord | Vreedenhoff | Warmande | Wereld Wonder BV | WIJdezorg | Woon- en zorgcentrum De Merwelanden | Woon- en Zorgcentrum de Nieuwpoort | Woon- en Zorgcentrum De Vriezenhof | Woon- en Zorgcentrum De Wulverhorst | Woon- en Zorgcentrum Friso | Woon- en Zorgcentrum Humanitas | Woon- Zorgcentrum Groot Hoogwaak | Woon- Zorg-en Dienstcentr. 't Dijkhuis | Woon-, Zorg- en Dienstencentrum Bethanië | WoondroomZorg BV | Woonzorg Flevoland | WoonZorgcentra Haaglanden | Woonzorgcentrum De Uiterton | Woonzorgcentrum Maria Dommer | Woonzorgcentrum Ruitersbos | Woonzorgconcern IJsselheem | Woonzorggroep Samen | ZINN | Zinzia Zorggroep | Zonnehuisgroep Amstelland | Zonnehuisgroep IJssel-Vecht | Zonnehuisgroep Noord | Zonnehuisgroep Vlaardingen | Zorg- en wooncentrum De Haven | Zorg op Maat BV | ZorgAccent | Zorgbalans | Zorgcentra Betuweland | Zorgcentrum Aelsmeer | Zorgcentrum De Kooimeer | Zorgcentrum De Posten | Zorgcentrum De Schutse | Zorgcentrum De Wijngaerd | Zorgcentrum De Wittenberg | Zorgcentrum Het Bildt | Zorgcentrum Horizon | Zorgcentrum La Providence | Zorgcentrum Nebo | Zorgcentrum Sint Jozef | Zorgcentrum 't Slot | Zorgcentrum Talma Haven | Zorgcentrum Vredewold | Zorgcombinatie Noorderboog | ZorgFamilie | Zorggroep Almere | Zorggroep Apeldoorn en omstreken | Zorggroep Charim | Zorggroep De Vechtstreek | Zorggroep Drenthe | Zorggroep Elde | Zorggroep Ena | Zorggroep Groningen | Zorggroep Hof en Hiem | Zorggroep Liante | Zorggroep Maas & Waal | Zorggroep Manna | Zorggroep Oude en Nieuwe land | Zorggroep Pasana | Zorggroep Plantein | Zorggroep Raalte | Zorggroep Reinalda | Zorggroep Sint Maarten | Zorggroep Solis | Zorggroep Tangenborgh | Zorggroep Tellens | Zorggroep Tellus | Zorggroep Ter Weel | Zorggroep west en midden Brabant | Zorghotel Dr. Prasatya | Zorgorganisatie De Blije Borgh | Zorgorganisatie Het Hoge Veer | Zorgorganisatie Zorg-Vuldig BV | Zorgpartners Friesland | Zorgpartners Midden-Holland | Zorgplein Maaswaarden | ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen | Zorgspectrum | Zorgspectrum Het Zand | Zorgstichting 't Heem | Zorgstroom | Zorgverlening het Baken | Zorgverlening Twente | Zorgwaard | ZuidOostZorg | ZZG zorggroep
ActiZ organisaties: dank voor alle goede zorg
