v e l d g i d s Beheer van water- en oeverplanten in het gebied van Waterschap De Dommel
Planten en beheer
Deze gids is gemaakt voor afdeling Onderhoud van Waterschap De
Standplaatsen van planten
Dommel. Maar ook voor externe organisaties zoals collega water-
Vaak zeggen planten iets over de plek waar ze
schappen, ZLTO, natuurbeheerders en overige geïnteresseerden. In
staan. Sommige soorten zijn aan te treffen op
de gids is een groot aantal water- en oeverplanten terug te vinden die groeien in het water of langs de oever van beken en sloten in het
voedselrijke bodems, andere groeien bij voorkeur op arme zandgronden. Minder kritische planten, zoals de brandnetel, zijn op veel plekken te vin-
Dommelgebied. Het doel van deze gids is om informatie te geven over de invloed van het beheer op de plantengroei. Waterschap De Dommel
den. Daarnaast is het zo, dat sommige planten het liefst op een natte plek staan en andere op
beheert zijn watergangen op een natuurvriendelijk manier en zoekt
een droge. Veel zeldzame planten zijn afhankelijk
hierbij naar een zo optimaal mogelijke combinatie van waterhuishoud-
van kwel. Door de voorkeuren van plantensoor-
kundige functies van watergangen en natuurontwikkeling.
ten verschilt de plantengroei per terreintype.
In het gebied van Waterschap De Dommel komen
op de plantengroei. Waar gemaaid wordt en het
het onderhoudspad wordt gelegd. Hierbij geldt
voornamelijk zand- en leembodems voor met ver-
maaisel blijft liggen, blijft de plantengroei een-
dat het maaisel liefst zo ver mogelijk van de
schillende gradaties in vochtigheid en voedsel-
zijdig. Vaak is het zo dat beheer gericht op
insteek neergelegd moet worden. In deze gids
rijkdom. Daarom beschrijven we in deze gids zo
verschralen grotere variatie in planten geeft. Dan
geven we richtlijnen over beheer in relatie tot
veel mogelijk soorten die kenmerkend zijn voor
ontwikkelt de plantengroei zich naar een kruiden-
plantengroei. Als het beheer volgens de aan-
de verschillende terreintypen. Per vegetatietype
rijkere vegetatie. Verschralen gebeurt vaak door
wijzingen die bovenin de pijl (zie figuur, nr. 1)
geven we aan waar de betreffende soort groeit.
het maaisel actief af te voeren. Ook kan maai-
staan wordt toegepast, dan kunnen zich na enige
beheer zonder actief afvoeren plaatselijk leiden
tijd planten ontwikkelen die kenmerkend zijn voor
Beheer
tot verschraling. Denk hierbij aan taluds waar,
een hoger niveau in natuurwaarde. Aan het
Op ieder bodemtype groeien andere planten.
door gebruik te maken van de maaiharkcombina-
uiterlijk van die planten is te zien dat het beheer
Behalve de bodem is ook het beheer van invloed
tie of maaikorf, het maaisel wordt verwijderd en
succesvol is geweest. Dat het maaibeheer in
praktijk niet altijd succesvol is kan komen door
Leeswijzer
de maaimethode. Zo kan het roeren (zwart
De foto's moet u van links naar rechts bekijken.
maken) van de grond er voor zorgen dat
Links staat het ecologisch lagere niveau en
ongewenste soorten zoals Ridderzuring en
rechts het hogere niveau. Er kan er voor ge-
Grote brandnetel steeds weer een kans krijgen.
kozen worden om te werken aan een hogere
Naast beheer spelen ook andere factoren een
natuurwaarde. Met het aangegeven beheer
belangrijke rol. Voor sommige overgangen naar
kunnen we hier naar toe werken. Zoals vermeld
een hoger niveau moet bijvoorbeeld ook de
is het beheer niet de enige factor. Ook andere
1
2
3
Pijpenstrootje
4
Begeleidende soorten:
zaken moeten in orde zijn zoals bijvoorbeeld
worden. Vaak zal het hoogste niveau niet haal-
de waterkwaliteit, de grondwatersituatie en de
baar zijn.
bodem.
Duizendblad
Bochtige smele, Fijn schapengras
5
kwel hersteld en de waterkwaliteit verbeterd
eenmaal per jaar maaien en afvoeren (najaar)
Manier van beheer
2
Foto plantensoort
3
Naam plantensoort
4
Soorten die op dezelfde plek kunnen voorkomen
5
Mate van voedselrijkdom
6
Waterhuishouding
Voedselrijkdom:
Voedselarm
droog
6
1
matig droog
vochtig
nat
eenmaal per jaar maaien en afvoeren (najaar)
Pijpenstrootje
Duizendblad
Schapenzuring
eenmaal per twee jaar maaien en afvoeren (najaar)
Muizenoor
Struikheide
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Bochtige smele, Fijn schapengras
Liggend walstro, Zandblauwtje
Kruipbrem, Dwergviltkruid
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselarm
Voedselarm
Voedselarm
Stekelbrem
Gewoon biggenkruid
droog
matig droog
vochtig
nat
Droog schraalland
Pitrus
maaien en afvoeren
maaien en afvoeren
(najaar)
(najaar)
Kale jonker
Moeraswalstro
Tormentil
Kleine valeriaan
Moeraskartelblad
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Hennegras, Gestreepte witbol
Egelboterbloem
Wateraardbei, Veenpluis, Dophei
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Matig voedselrijk
Voedselarm - matig voedselrijk
Voedselarm - matig voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Nat en vochtig schraalland
tweemaal per jaar maaien en afvoeren (voorjaar en najaar)
Fluitenkruid
Gewone berenklauw
Margriet
eenmaal per jaar maaien en afvoeren eventueel met nabeweiding
Grasmuur
Havikskruid
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Grote brandnetel, Kropaar, Glanshaver
Wilde peen, Kamgras
Beemdkroon, Morgenster
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Matig voedselrijk
Matig voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Lange ereprijs
Droog tot vochtig talud
tweemaal per jaar maaien en afvoeren (voorjaar, najaar) eventueel nabeweiden
Kruipende boterbloem
Pinksterbloem
Bosbies
jaarlijks maaien en afvoeren (zomer) eventueel nabeweiden
Echte koekoeksbloem
Dotterbloem
Gevlekte orchis
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Paardenbloem, Veldzuring, Gestreepte witbol
Gewone brunel, Moerasspirea
Addertong, Brede orchis, Tormentil
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Matig voedselrijk
Matig voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Nat talud
maaien (voorjaar en najaar) zonder afvoer
Grote brandnetel
Akkerdistel
Look - zonder - look
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Fluitenkruid, Kleefkruid, Ridderzuring
Geel nagelkruid, Heggedoornzaad , Dolle kervel
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Zevenblad
Ruigte
incidenteel gefaseerd maaien en afvoeren (najaar/winter)
Riet
Gele waterkers
Kleine lisdodde
incidenteel gefaseerd maaien en afvoeren (najaar/winter)
Kattenstaart
Moerasspirea
Poelruit
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Bitterzoet, Gele lis, Grote lisdodde
Mattenbies, Moerasandoorn
Grote valeriaan, Lange ereprijs
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Voedselrijk
Matig voedselrijk - voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Rietoever
gefaseerd maaien en afvoeren (jaarlijks in najaar)
Gele lis
Moerasandoorn
Grote wederik
gefaseerd maaien en afvoeren (eenmaal per twee jaar in najaar/winter)
Grote valeriaan
Wateraardbei
Cyperzegge/Blaaszegge
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Rietgras, Liesgras
Moerasspirea, Melkeppe
Waterdrieblad, Galigaan
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Voedselrijk
Matig voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Zeggenoever
jaarlijks schonen (najaar) slib eenmalig verwijderen
Liesgras
Tandzaad
Pijlkruid
indien nodig schonen (najaar) slib eenmalig verwijderen
Grote waterweegbree
Kleine egelskop
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Moerasvergeetmijnietje, Gele waterkers
Zwanenbloem, Grote egelskop
Holpijp, Gewone waterbies
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Voedselrijk
Matig voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat
Waterviolier
Liesgrasoever
jaarlijks schonen (najaar) slib eenmalig verwijderen
Mannagras
Waterranonkel
indien nodig schonen (najaar)
Kleine watereppe
Moerashertshooi
Duizendknoopfonteinkruid
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Fioringras
Sterrenkroos, Drijvende waterweegbree
Klein blaasjeskruid
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Matig voedselrijk
Matig voedselrijk
Voedselarm - matig voedselrijk
droog
matig droog
vochtig
nat ( aquatisch )
Bovenloop
jaarlijks schonen (najaar) slib eenmalig verwijderen
Gele plomp
Smalle waterpest
Gekroesd fonteinkruid
indien nodig schonen (najaar) slib eenmalig verwijderen
Sterrenkroos
Glanzig fonteinkruid
Drijvende waterweegbree
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Begeleidende soorten:
Klein kroos, Draadwier
Beekpunge, Grote waterranonkel
Brede waterpest, Kleine egelskop
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijkdom:
Voedselrijk
Voedselrijk
Voedselrijk
Doorgroeid fonteinkruid
droog
matig droog
vochtig
nat ( aquatisch )
Midden / benedenloop
Colofon ’s-Hertogenbosch Sint Michielsgestel
Uitgave
Waterschap De Dommel • mei 2005
Tekst
Bureau Waardenburg • Culemborg
Schijndel
Waterschap De Dommel • Boxtel Fotografie
Jan Zandee (cover) • Ronald Munts • Rob van de Haterd Ingrid Hille Ris Lambers • Edward de Boer • Wendy van Gijssel Bas van Gennip • Ron Schippers • Melchior van Tweel
Vormgeving
Plan C • ‘s-Hertogenbosch
Druk
Drukkerij Tielen • Boxtel
Po
Stroomgebied Beneden Dommel en Zandleij Stroomgebied Beerze en Reusel Stroomgebied Boven Dommel Zuivering Slibverwerking
e pp
ls
Le
ij
Waterschap De Dommel
•
Bosscheweg 56
•
5283 WB Boxtel
i n f o @ d o m m e l . n l
•
•
Telefoon 0411 618 618
w w w. d o m m e l . n l
•
Fax 0411 618 688
