Veerkracht en zelfredzaamheid vanuit internationaal perspectief Keynote Congres ‘Voorbereid op zelfredzaamheid’
Georg Frerks Hoogleraar Rampenstudies, Wageningen Universiteit
Bredere Context
Globalisering
Wereldwijde integratie en verbondenheid vs. uitsluiting en marginalisering Beide kanten houden grotere risico’s in Sommige gebieden worden extra kwetsbaar door stagnatie, achteruitgang en ontvolking, andere juist door de opeenstapeling van mensen, hulpbronnen, industrie en diensten, m.n. in urbane centra (cascade)
Natuurrampen en anthropogene rampen
Toename van intensiteit en aantal rampen door klimaatsverandering, grotere sociaal-economische and fysieke kwetsbaarheid, impact van conflicten
“Niets natuurlijks aan natuurrampen”
Complexiteit
Rampen ontstaan door samenspel van natuur, fysieke en door mens gebouwde omgeving, de samenleving en zijn instituties en cultuur R= H*V/C Capaciteit: van de overheid, van gemeenschappen of individuen (derde wereld; fragiele staten) Coping capacities (distress coping) van individuen Maar ook van samenlevingen: ‘disaster cultures en subcultures’ Vulnerability and capacity assessment tools
Facts & Figures
World Disasters Report 2012 (CRED):
Over de periode 2002-2011 werden er gemiddeld bijna 270 miljoen mensen door rampen getroffen per jaar (> 95% in Azië en Afrika). Jaarlijkse schade gemiddeld 150 miljard US$ Het aantal natuurrampen ligt gemiddeld op bijna 400 per jaar (groei >50%) en het aantal technologische rampen op bijna 300, in totaal bijna 700 rampen per jaar Aantal dodelijke slachtoffers ligt op gemiddeld 123.000 Droogte, overstromingen en windstormen zijn de grootste boosdoeners (plm. 90% van alle getroffenen)
Aanpak van rampen
IDNDR (1990s) en Yokohama Strategy and PfA
People-centred in plaats van technocratisch Context specifiek in plaats van algemene modellen Preventief en proactief in plaats van reactief Disaster Risk Reduction
ISDR en Hyogo Framework for Action (2000s)
Integratie van DPMP in ontwikkelingsaanpak Nadruk op instituties op het gemeenschapsniveau Risicovermindering inbouwen in wederopbouwprogramma’s (building back better)
Aanpak van rampen
Controle van natuurlijke dreiging
Kwetsbaarheidreductie
Community-based disaster risk management en training
Versterking van governance
Huisvesting, zonering, planning, verbeterde livelihoods
Versterking van lokale capaciteit
Engineering en fysieke maatregelen
Early warning en preparedness (evacuatie)
Noodhulp
Levensreddend, maar niet structureel
Nieuwste loot aan de stam: veerkracht
Veerkracht of ‘Resilience’ :
Definitie van ‘resilience’:
Inherente eigenschap van de actoren (gemeenschappen) in plaats van een afhankelijkheid van externe interventies Multi-hazard approach Resilience is the shared capacity to anticipate, resist, absorb, and recover from an adverse or disturbing event or process through adaptive and innovative processes of change, entrepreneurship, learning and increased competence
Veerkracht lijkt verschillend van ‘zelfredzaamheid’
Kenmerken van de ‘veerkracht-aanpak’
Gericht op de ‘mens’ en de gemeenschap en bouwt voort op de eigenschappen daarvan Maar is ook gesitueerd in een context van bredere omgevings-, economische en beleidsprocessen Het omvat meerdere niveaus tussen lokaal en globaal Het vergt nieuwe vormen van ‘stakeholder involvement’ and publiek-private samenwerkingsverbanden
Verdere kenmerken
Het overschrijdt slachtofferschap en afhankelijkheidsdenken en benadrukt het handelingsvermogen en de capaciteit van de betrokkenen zelf (‘agency’) Het overtreft korte termijn ‘coping’ en omvat ook langere termijn adaptation and innovatie Het is geschikt voor ontwikkelingslanden waar men minder kan rekenen op overheidssteun (maar dat geldt ook in NL bij een grote ramp) Nadruk op procesfactoren in plaats van output
Trends op terrein van veerkracht
Academische belangstelling Beleidsontwikkeling (e.g. Verenigde Staten, EU, Nederland) Rampgevoelige ontwikkelingslanden Ook bredere relevantie landen met een fiscale, economische, sociale of ‘governance’ crisis Belangstelling bij de herverzekerings maatschappijen
Een woord van waarschuwing
Lijkt een beetje een hype geworden Het heeft duidelijke voordelen, vooral als aanvulling of heroriëntatie van bestaand beleid In situaties waar overheden en hulpverlening niet bij machte zijn taken waar te maken, kan het ook een ‘second-best’ oplossing worden of zelfs een afschuiven van taken en verantwoordelijkhden als onderdeel van een neo-liberaal beleidsproject Tenslotte: Niet iedereen is veerkrachtig genoeg of kan dat worden om zichzelf te redden
Dank u voor uw aandacht!
