Zelfredzaamheid-Matrix Volledige en telbare beoordeling van cliënten
S. Lauriks, M.C.A. Buster, M.A.S. de Wit, S. van de Weerd, en G. Tichelaar
Inleiding Waarom komen mensen bij de openbare (geestelijke) zorg en maken zij geen gebruik van de formele/ informele reguliere (geestelijke) zorg?
Zij stellen geen of geen adequate hulpvraag aan de reguliere zorg OF Zij stellen een hulpvraag waar de reguliere zorg geen antwoord op kan geven
ZELFREDZAAMHEID is dan één van de meest belangrijke concepten in de openbare zorg. Het voornaamste doel van de openbare zorg is de zelfredzaamheid van burgers verhogen.
Zelfredzaamheid Zelfredzaamheid is: Het zelf realiseren van een acceptabel niveau op belangrijke domeinen van het leven, ook door de juiste hulp te organiseren op het moment dat een behoefte ontstaat waarin de persoon niet zelf kan voorzien. De ZRM meet de mate van zelfredzaamheid: Een uitkomst (gevolg) van persoonskenmerken zoals vaardigheden, persoonlijkheid en motivatie en omgevingskenmerken zoals cultuur, economie en infrastructuur, die een persoon in meer of mindere mate in staat hebben gesteld om (zelf) een bepaald niveau te realiseren.
Achtergrond en ontwikkeling
‘Self-sufficiency’ standaard (Pearce et al., 1996): een methode om de economische zelfredzaamheid te bepalen.
‘Results Oriented Management and Accountability’ (ROMA; de self-sufficiency taskforce, 2004): een federale standaard voor meting van (zorg) uitkomsten gebaseerd op het werk van Pearce.
Een aangepaste versie van de ROMA-standaard, de Self-sufficency Matrix, wordt (o.a.) toegepast in het ‘Homeless management information system’ (HMIS) van (o.a.) Utah en Arizona.
Achtergrond en ontwikkeling
De Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM) is een bewerking van de ‘Self Sufficiency Matrix’.
De vertaling is in samenwerking en overleg met het team van de Geïntegreerde Voorziening Amsterdam ZO tot stand gekomen en diverse malen herzien op basis van feedback van een groot aantal professionals en onderzoekers.
Bij het formuleren van items is ook gekeken naar andere instrumenten en schalen die reeds in het veld worden gebruikt waaronder de HoNOS, DSM-IV, ZZP-schalen, CAN.
De Zelfredzaamheid-Matrix Inkomen
De domeinen van de ZRM Mate van zelfredzaamheid op 11 belangrijke domeinen van de dagelijks leven.
Dagbesteding Huisvesting
Gezinsrelaties Geestelijke gezondheid Fysieke gezondheid
Zwaartefactoren Factoren die de zelfredzaamheid belemmeren of meetellen in doelstellingen
Beoordeling Op basis van interview en/of administratieve gegevens
Verslaving ADL-vaardigheden Sociaal netwerk Maatsch. Participatie
Justitie Verzekering Cognitief vermogen Taal Kinderen
Scoren op de ZRM Op ieder domein wordt de mate van zelfredzaamheid op een schaal van 1 tot 5 gescoord, waarbij 1 de meest ernstige, en 5 de meest gunstige situatie weergeeft. In termen van: zelfredzaamheid
Dimensie
Zelfredzaamheid
1
2
3
4
5
Acute problematiek
Niet zelfredzaam, situatie verslechtert zonder interventie
Beperkt zelfredzaam, sit. is stabiel maar minimaal toereikend
Voldoende zelfredzaam
Zelfredzaamheid bovengemiddeld goed
Snelle oefening Welk domein en welke score horen bij de volgende kenmerken? DAKLOOS Huisvesting(1) 3e JAAR HBO-VERPLEEGKUNDE Dagbesteding(5) ALLEENSTAAND Gezinsrelaties(4) MOET VOORKOMEN IVM OVERVAL Justitie(2) SPUIT REGELMATIG INSULINE IVM DIABETES Fysieke Gezondheid (4)
Harrie
Harrie is een 55 jaar oude man, geboren en getogen in Amsterdam, die zich meldt met hevige kiespijn.
Harrie Inkomen Harrie heeft een postadres bij de sociale dienst en ontvangt wekelijks een uitkering die hij voornamelijk besteedt aan drank. Ook leent hij regelmatig geld aan zijn ‘maten’ en laat hij zich vervolgens in natura (bier) terug betalen. Zelf heeft hij schulden bij het justitieel incassobureau en zijn broer, in totaal ongeveer 5.000,- euro. Tot op heden is het er niet van gekomen een begin te maken met schuldaflossing. De schuld bij het justitieel incasso bureau loopt langzaam op door nieuwe boetes en berekende rente.
Harrie Dagbesteding Het grootste deel van de dag brengt Harrie door in het park. Daar ontmoet hij zijn maten (een groep van ongeveer vijf mannen met wie hij drinkt). Volgens Harrie zijn ze niemand tot last, af en toe is er wel eens onenigheid en wordt er wat geschreeuwd, maar in het algemeen zitten ze rustig te drinken op hun ‘plekkie’.
Harrie Huisvesting Harrie is nu 15 jaar dakloos, of ‘vrij’ zoals hij het zelf noemt. Hij woont in een caravan in het park die hij zelf heeft verbouwd met o.a. pallets en houtplaten. ‘Staat als een huis... weet je nog die storm laatst... ik zat heerlijk droog en uit de wind, ideaal’ vertelt Harrie. Alleen in de winter, als het echt koud is gaat hij naar een opvanghuis, maar dat doet hij niet graag. ‘Dan zit je tussen al die junkies en mafkezen... ik voel me daar niet op mijn gemak. Bovendien moet je de hele tijd doen wat ze zeggen, ik doe liever mijn eigen ding’.
Harrie Gezinsrelaties Harrie is een alleenstaande man, woont alleen in zijn caravan.
Harrie Geestelijke gezondheid Harrie is soms heel somber, dan heeft hij geen zin om zijn maten te zien en blijft hij het liefst de hele dag in zijn caravan liggen. Toen hij in de gevangenis zat voelde hij zich ook zo, toen heeft een psychiater hem antidepressiva gegeven. ‘Nooit meer, ik voel me liever een paar weken vervelend dan die troep te slikken.’ vertelt Harrie.
Harrie Fysieke gezondheid De belangrijkste reden voor het gesprek is Harrie’s kiespijn: ‘ik hou het niet meer, het is alsof iemand een spijker in mijn kaak aan het rammen is’ vertelt hij kreunend. Om de duim van zijn linker hand zit een rafelig verband dat duidelijk ververst moet worden ‘mijn duim opengehaald toen ik een paar weken geleden over een hekje in het park klom, groeit wel weer dicht’ zegt Harrie hierover. De duim ziet er rood en ernstig ontstoken uit. Gedurende het gesprek wordt de kiespijn heviger, Harrie wil niet verder praten. De hulpverlener verwijst hem naar een tandarts. Bij nabellen aan het eind van de dag blijkt Harrie daar nooit aangekomen te zijn.
Harrie Verslaving Harrie ruikt sterk naar alcohol en zweet, het is duidelijk dat hij al (het is 11.30 uur) flink wat heeft gedronken. ‘Maar vier biertjes, om de kiespijn te verzachten’ zegt Harrie.
Harrie ADL-vaardigheden Harrie ziet er onverzorgd uit; lang, plakkerig haar, een al even vieze baard, zwarte nagels. ‘Ik douche normaalgesproken één keer per week bij een vriend, maar zijn douche is al een paar weken stuk’. ‘Zolang ik geen beestjes heb zit ik er niet zo mee, als dit gedoe met m’n kies achter de rug is ga ik wel even naar het badhuis’ vertelt hij.
Harrie Sociaal netwerk Behalve zijn broer heeft Harrie geen familie. Zijn vriendenkring bestaat uit de personen die hij ontmoet in het park (zijn ‘drinkmaten’). Zijn broer woont in België; die ziet hij zeer zelden. Dit vindt Harrie prima, hij heeft geen behoefte aan meer (steunende/ intieme) relaties: ‘Dat maakt het leven alleen maar ingewikkeld, laat mij me gang maar gaan, dan komt alles goed’.
Harrie Maatschappelijke participatie Harrie is vooral bezig met drinken, in andere activiteiten is hij niet geïnteresseerd, of de motivatie ontbreekt. Hij heeft op die manier zijn dagelijkse routine opgebouwd, hoewel volledig buiten de maatschappij om.
Harrie Justitie Ongeveer eens in de twee maanden krijgt Harrie een boete voor openbare dronkenschap, landloperij (slapen in het openbaar), of een andere boete in het kader van de APV. Dat kan Harrie echter niet schelen: ‘Ze doen hun best maar, ik betaal toch niet, dan ga ik wel weer een tijdje zitten.’ De laatste keer dat Harrie vast zat in verband met onbetaalde boetes was ongeveer drie maanden geleden, op dit moment zijn de boetes nog niet zo hoog opgelopen dat Harrie kan worden aangehouden.
Harrie Inkomen 5 Justitie
4
Dagbesteding
3 Maatsch.part.
Huisvesting
2 1 0
Sociaal netwerk
Gezinsrelaties
ADL-vaardigh.
Geestelijke gz.
Verslaving
Fysieke gz.
Toepassingen ZRM
Screening en probleeminventarisatie Met de ZRM kan een professional relatief eenvoudig een volledig en gestandaardiseerd overzicht krijgen van het functioneren van een persoon
Zorgtoewijzing en –prioritering De ZRM kan de beslissing van de professional ondersteunen om een persoon toe te wijzen aan een zorginterventie, of in te zetten op specifieke problematiek
Monitoring en voortgangsevaluatie De professional kan de ZRM gebruiken om de ontwikkeling van een persoon te volgen, en de voortgang van een persoon te evalueren
Evaluatie van behandeleffect De ZRM lijkt te kunnen worden gebruikt als uitkomstmaat in de evaluatie van effect van behandeling of interventie
Regie en afstemming in multidisciplinair behandelaanbod De ZRM draagt bij aan het spreken van ‘één taal’ in een team met hulpverleners met diverse achtergronden
Gebruik in de G4 Amsterdam GGD Amsterdam - Centrale Toegang Maatschappelijke Opvang Screening dak- en thuislozen Dienst Werk en Inkomen Identificatie risicogroep ‘Aanpak Kwetsbare Huishoudens’ Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Voortgang en evaluatie ‘Aanpak Kwetsbare Huishoudens’ Rotterdam Gemeente Rotterdam - Jongerenloket Screening en probleeminventarisatie jongeren zonder startkwalificatie Utrecht GG&GD Utrecht Cliënt Volg Systeem Sociaal Kwetsbaren (veldregie) Den Haag GGD Den Haag - Centraal Coördinatie Punt Screening en Client Volg Systeem Sociaal Kwetsbaren (veldregie)
Eisen aan gebruikers
Training in het gebruik van de ZRM De ZRM is eenvoudig en overzichtelijk, maar je moet de methodiek en definities kennen
Interview vaardigheden De ZRM specificeert welke informatie verzameld moet worden, niet hoe die informatie verzameld wordt. Dit verschilt per cliënt, instelling en situatie
Registratiesysteem en werkproces Hoewel de administratieve last van de ZRM laag is, moet het beoordelen en invullen goed ingebed worden in werk en registratie
Verdere ontwikkeling
ZRM versie 2012 Ervaringen van professionals in de afgelopen 2 jaar zijn verwerkt in een nog eenvoudiger en duidelijker versie van de ZRM (juni)
Aanvullende ZRM domeinen voor jeugd en gezin Een drietal aanvullende domeinen maakt de ZRM meer relevant en beter toepasbaar bij gezinnen (september)
Gevoeligheid voor verandering, accreditatie als ROM-instrument. Een eerste indicatie dat de ZRM gevoelig is voor verandering is al gegeven in de MaDi-pilot maar meer onderzoek is nodig. Op dit moment is de ZRM opgenomen in een van de ROM– registratiesystemen (BergOp) en in diverse client-volgsystemen in de G4 (m.n. Utrecht en Den Haag). We streven naar accreditatie door GGZ NL in 2012
Vragen / opmerkingen
Steve Lauriks Thijs Fassaert Michaela Schönenberger Tel.nr: 020 555 5109 E-mail:
[email protected] Website: www.zelfredzaamheidmatrix.nl
