Zelfredzaamheid bij brand Margrethe Kobes Onderzoeker NIFV Promovenda VU, Crisislab
6-6-2008
1
Inhoud • Conclusies uit literatuuronderzoek – Meer dan 300 wetenschappelijke publicaties • incidentanalyses • Experimentanalyses
• Wat is zelfredzaamheid bij brand? – Welke aspecten bepalen de zelfredzaamheid? – Wat doen mensen in het algemeen bij brand?
6-6-2008
2
Serious game voor gedragsonderzoek Eind mei 2008
Literatuur studie
Zelfredzaamheid bij brand. Kritische factoren voor het veilig vluchten uit gebouwen
ONDERZOEKS OPZET
Virtueel instrument
< Jan 2009
< Jan 2010
ADMSTM-BART Demo op infomarkt
6-6-2008
3
Serious game voor gedragsonderzoek Eind mei 2008
Literatuur studie
Zelfredzaamheid bij brand. Kritische factoren voor het veilig vluchten uit gebouwen
ONDERZOEKS OPZET
Virtueel instrument
< Jan 2009
ADMSTM-BART
< Jan 2010
VALIDATIE
Praktijkonderzoek naar gedrag bij brand
6-6-2008
4
Zelfredzaamheid bij brand is het menselijk vermogen om signalen van gevaar waar te nemen en te interpreteren, en om beslissingen te nemen en uit te voeren die gericht zijn op het overleven van een brandsituatie. ZELFREDZAAMHEID BIJ BRAND
Menskenmerken
Gebouwkenmerken
Brandkenmerken
6-6-2008
5
Mate van zelfredzaamheid
Menskenmerken
Brandkenmerken
psychonomie
brandfysica Gebouwkenmerken
bouwtechiek
6-6-2008
6
Brandkenmerken Waarneembare kenmerken Zichtbare kenmerken Voelbare kenmerken Ruikbare Ruikbare kenmerken kenmerken Hoorbare kenmerken Snelheid van brandontwikkeling Toxiciteit (van rook) Hitte
6-6-2008
7
Brandkenmerken Waarneembare kenmerken Zichtbare kenmerken Voelbare kenmerken Ruikbare Ruikbare kenmerken kenmerken Hoorbare kenmerken
Voorbeelden: Kunt vlammen of rook zien? Voelt u de temperatuur omhoog gaan? Ruikt een brandgeur of een ‘vreemde’ geur? Hebt u verderop iets horen vallen / knetteren?
Snelheid van brandontwikkeling
Hoe snel breidt de brand zich uit?
Toxiciteit (van rook)
Welke gassen worden uitgestoten (kunststof!!)?
Hitte
Hoe heet is de brand?
6-6-2008
8
Gebouwkenmerken Technische kenmerken Lay-out Installaties Materialen Compartmentering Omvang van gebouw Situatiekenmerken Focuspunt Bezettingsdichtheid Wayfinding / routekeuze Handhaving
6-6-2008
9
Gebouwkenmerken Voorbeelden: Technische kenmerken Lay-out Installaties Materialen Compartmentering Omvang van gebouw Situatiekenmerken Focuspunt Bezettingsdichtheid Wayfinding / routekeuze Handhaving
Zit er een atrium in het gebouw? Is er een brandmeldsysteem / sprinkler / etc? Zijn er kunststoffen, zoals schuimrubbers? Functioneren de zelfsluitende deuren nog? Is het een groot / hoog gebouw?
Zit u in een theater / leslokaal / etc? Is het erg druk / zijn er veel mensen? Is het plattegrond een doolhof? Lijkt het noodtrappenhuis op een opslagruimte?
6-6-2008
10
Menskenmerken Persoonskenmerken Karakter Kennis en ervaring Waarnemingsvermogen Beoordelingsvermogen Verplaatsingsvermogen Sociale kenmerken Onderlinge sociale relatie Taakcommitment Rol/verantwoordelijkheid Situatiekenmerken Opmerkzaamheid Fysieke positie Bekendheid met lay -out 6-6-2008
11
Menskenmerken Voorbeelden: Persoonskenmerken Karakter Kennis en ervaring Waarnemingsvermogen Beoordelingsvermogen Verplaatsingsvermogen Sociale kenmerken Onderlinge sociale relatie Taakcommitment Rol/verantwoordelijkheid Situatiekenmerken Opmerkzaamheid Fysieke positie Bekendheid met lay -out
Bent u eerder een leider of een volger? Heeft u eerder een brand meegemaakt? Kunt u goed zien, ruiken, horen of voelen? Kunt u het gevaar van brand goed inschatten? Kunt u zelfstandig vluchten of heeft u hulp nodig?
Bent u alleen of met anderen, bijv. met familie? Bent u bezig en durft u af te wijken van de norm? Bent u dienstverlener, manager of BHV-er?
Bent u wakker / nuchter of slapend / onder invloed? Staat u en bent u in beweging of zit u / ligt u? Weet u waar de dichtstbijzijnde uitgang is?
6-6-2008
12
Kloof tussen beleid en praktijk • Uitgangspunten van beleid (voorbeelden): – – – – – – –
Start ontvluchting bij horen van brandalarm Vluchten via route met vluchtrouteaanduiding Vluchten via normale en nooduitgangen Vluchten via kortste route Vluchten via rookvrije ruimte BHV-organisatie op basis van RI&E Doorstroomsnelheid: 135 pers/m/min
6-6-2008
13
Werkelijk gedrag bij brand • Drie basis activiteiten en procesfasen [O'Connor, 2005; Frantzich, 1994; Purser & Bensilum, 2001]
– Periode van bewustwording Herkennen van signalen van gevaar
– Periode van besluitvorming Beoordelen van de signalen en de eerste reacties
– Periode van ontvluchting Verplaatsing naar een veilige plaatst
6-6-2008
14
Periode van bewustwording • Het zien en ruiken van brand en rook zijn de duidelijkste signalen van gevaar • Mensen houden vast aan een rolpatroon en wachten op anderen voordat zij zelf reageren [Cornwell, 2003; SFPE, 2002; Purser & Bensilum, 2001; Galea et al., 2007b]
• Mensen negeren een brandalarm, zoals een 'slow whoop' signaal [Proulx & Richardson, 2002; Proulx, 2003] • Een alarm met een gesproken bericht wordt wel serieus genomen [SFPE, 2002; Proulx & Richardson, 2002] 2.43 & 7.30 6-6-2008
15
Periode van besluitvorming • Mensen lopen door rook [Gwynne et al., 2001; Frantzich, 1994] • Rook heeft een negatieve invloed op het vinden van de vluchtroute [Gwynne et al. 2001; Frantzich, 1994] • Mensen keren terug of wijzigen van route [Gwynne et al. 2001; Frantzich, 1994; SFPE, 2002]
• Reactietijd belangrijker dan loopsnelheid [Bryan, 2002; Proulx, 2003]
• BHV-organisatie heeft positieve invloed op reactiesnelheid [Sandberg, 1997; Fahy & Proulx, 2001; Purser & Bensilum, 2001]
6-6-2008
16
18 april 2008
6-6-2008
17
Periode van ontvluchting • Mensen vluchten via een bekende route [Graham & Roberts, 2000; Sandberg, 1997]
• Vergrendelde nooduitgangen worden ook bij brand NIET gebruikt [Benthorn & Frantzich, 1996] • Werkelijke loopafstand niet bepalend voor routekeuze [Sandberg, 1997; Graham & Roberts, 2000; Gwynne et al., 2001] • De groene nooduitgang bordjes worden niet gezien (92% bij 400 branden) [Ouellette, 1993] • BHV-organisatie heeft waarschijnlijk positieve invloed op gebruik van nooduitgang [Benthorn & Frantzich, 1996]
6-6-2008
18
noodtrap ingang
Bron: Your Captain Luchtfotografie uit Utrecht 6-6-2008
19
“Als je terugkijkt, wat zijn de belangrijkste punten die je zijn bijgebleven?” • Joost Polak persvoorlichter brandweer Utrecht
6-6-2008
20
“Als je terugkijkt, wat zijn de belangrijkste punten die je zijn bijgebleven?” • Joost Polak persvoorlichter brandweer Utrecht • Willem Bakker & Beau BHV Kidzcity 6-6-2008
21
Hoe zelfredzaam zijn we eigenlijk? • Niet-zelfredzaamheid wordt geassocieerd met kinderen, ouderen, gehandicapten, ingesloten en bedlegerige personen
6-6-2008
22
Hoe zelfredzaam zijn we eigenlijk? • Niet-zelfredzaamheid wordt geassocieerd met kinderen, ouderen, gehandicapten, ingesloten en bedlegerige personen – meer mensen bij evacuatie tijdelijk beperkt – beperkingen leiden tot langere reactietijd en verplaatsingstijd
6-6-2008
23
Hoe zelfredzaam zijn we eigenlijk? 22 mei 1967, Warenhuis ‘lnnovation’ te Brussel 323 doden, 150 gewonden
Klant / gast
Personeel / BHV-er 6-6-2008
24
Belangrijkste conclusies uit incidenten • • • • • •
Reactietijd belangrijker dan loopsnelheid Gesproken woord beter dan slow-whoop Lay-out belangrijker dan groene bordjes Via bekende route i.p.v. nooduitgangen Mobiliteit bij brand minder dan aangenomen BHV positief effect op reactietijd en routekeuze
6-6-2008
25
Bedankt voor uw aandacht
6-6-2008
26
Infopunt Veiligheid • Hebt u een specifieke vraag over zelfredzaamheid of Fire Safety Engineering? • Wilt u meer informatie over zelfredzaamheid of Fire Safety Engineering? Bezoek www.infopuntveiligheid.nl en bekijk onze dossiers Zelfredzaamheid Fire Safety Engineering. 6-6-2008
27
