‘Veelkleurig getuigen’ over contact leggen met migrantenchristenen
Katern
• Amsterdam Zuidoost gaat een ‘stap verder’ • Contact leggen met migranten in Zwolle-Zuid • Hart voor migrantenkerken in classis Utrecht • De Scots International Church te Rotterdam • God in veelkleurig Tilburg • Stappenplan in de ontmoeting met ‘de vreemde ander’
2|
Beleidsnotitie ‘Veelkleurig getuigen’ in aanbouw De huidige situatie van samenleving en kerk dwingt ons om het beleid met migrantenkerken opnieuw te doordenken. Daarom is de werkgroep Protestantse Kerk en Migranten opgericht die adviseert over de relaties met migrantenkerken en beleid op dit terrein ontwikkelt. De eerste officiële contacten met migrantenkerken ontstonden tussen de voorlopers van de Protestantse Kerk met Molukse kerken in de jaren zeventig. Ongeveer in diezelfde tijd kwamen er arbeidsmigranten en vluchtelingen naar Nederland, en daarmee kwamen er migrantenkerken. Lange tijd keken wij vooral missionair-diaconaal naar migrantenkerken, maar in 2001 werd een basis gelegd voor een meer oecumenische relatie. De brochure ‘Geboren in Sion’ gaf daar een bijbels-theologische basis voor: er is een wereldkerk als het lichaam van Christus, met veel en veelkleurige leden. De synode sprak af de gebruikelijke verhouding met migrantenkerken van gever-ontvanger te vervangen door een meer gelijkwaardige relatie van wederkerigheid. In de praktijk kreeg deze visie weinig inhoud, vooral op lokaal vlak. Er zijn weinig bruikbare modellen voor praktische samenwerking tussen onze kerken en migrantenkerken. Wel zijn enkele landelijke relaties met migrantenkerken ontwikkeld.
Beleid opnieuw doordenken Sinds ‘Geboren in Sion’ is er veel veranderd in de Nederlandse samenleving en in de kerk. Na 11 september 2001 en na de moord op Pim Fortuyn en Theo van Gogh is de samenleving harder geworden en het islamdebat feller. Dit had ook zijn weerslag op de christelijke (migranten)kerken. Voor ons én voor hen is de eigen etnische groep belangrijker geworden voor het gevoel van veiligheid en voor de identiteit. Religie heeft nu meer publieke aandacht, maar vaak negatief omdat vooral gewezen wordt op gewelddadige aspecten van religies. Katern Kerkinformatie • december 2010
De huidige situatie van samenleving en kerk dwingt ons om het beleid met migrantenkerken opnieuw te doordenken. Een conferentie in 2008 met gasten uit het buitenland met ervaring met migrantenkerken wees ook daarop. Begin 2009 is daarom de werkgroep Protestantse Kerk en Migranten opgericht, met experts, ondersteund door de dienstenorganisatie. Doel is adviseren over de relaties met migrantenkerken en over multicultureel kerkzijn, en het ontwikkelen van beleid op dit terrein. Samen met de dienstenorganisatie ontwikkelt deze werkgroep momenteel een visie die wordt geschreven in het document ‘Veelkleurig getuigen’. De werkgroep ziet redenen om relaties met migrantenkerken aan te gaan of te versterken. Vooral op plaatselijk niveau zou dat kunnen. In het algemeen erkennen wij als protestanten het aanwezig zijn van verschillende etnische groepen en migrantenkerken in de samenleving. Ook hebben we respect voor hun eigenheid. Dan verbaast het dat onze Protestantse Kerk een witte monoculturele kerk is. Waarom is dat zo? En willen we dat ook? Of is het wellicht aantrekkelijk om een multiculturele kerk te worden, in navolging van onze multiculturele samenleving?
Een multiculturele Protestantse Kerk? Het erkennen en respecteren van het anderszijn van migrantenkerken is wellicht niet meer voldoende. We kunnen ook stimuleren dat migranten bijdragen aan het geheel van samenleving en kerk. Dus ook van onze eigen kerk. Dat komt opeens veel dichterbij! En we kunnen meer werk maken van het
Wat is een migrantenkerk? Een migrantenkerk is een kerk of gemeente in ons land met een migratieachtergrond. Voornamelijk mensen met een niet-Nederlandse etniciteit bezoeken migrantenkerken. De leden identificeren zich met hun gezamenlijke identiteit door hun gedeelde nationaliteit, stamverwantschap, religie en/of taal. Zo past niet alleen de Presbyterian Church of Ghana in Amsterdam Zuidoost binnen deze definitie, maar ook de Waalse gemeente in onze Protestantse Kerk.
bestrijden van superioriteitsdenken of andere vormen van racisme. Heel actueel. We kunnen ook gaven delen met migrantenkerken. Tot slot – heel ver weg en misschien nooit haalbaar – kun je denken aan de maximaal multiculturele kerk: een nieuwe gemeenschap waarin gemeenten van de Protestantse Kerk en migrantenkerken onderlinge barrières overwinnen en in alle verscheidenheid samen eenheid vieren. Misschien moeten we eerst gewoon om ons heen kijken, naar de migranten in onze buurt en naar de migrantenkerken in de stad of regio. Een aanrader is om eens een viering mee te maken. Je bent altijd welkom, is mijn ervaring. En zo’n bezoek is minstens zo verrijkend als aan een kerk in het buitenland als je met vakantie bent. Albert Luiks secretaris van de werkgroep Protestantse Kerk en Migranten
|
Help! We willen iets doen met migranten De commissie Vorming en Toerusting van de Adventskerk in Zwolle-Zuid wilde graag iets doen met moslims in de wijk, maar wist niet zo goed hoe dit aan te pakken. “Kun jij ons helpen? Je bent lid van onze kerk én je werkt binnen de dienstenorganisatie van de kerk voor de relatie met moslims en migrantenkerken.” Met deze vraag is het begonnen. Daarop volgde een heel gesprek. Eerst bespraken we waarom we contact zouden willen met het relatief geringe aantal moslims in Zwolle-Zuid. We kennen ze niet eens. Maar is het niet van belang voor een protestantse gemeente om te weten welke mensen in haar wijk wonen? Of nog een stapje verder: is het geen taak van een wijkgemeente om ervoor te zorgen dat de mensen in de wijk elkaar beter leren kennen? Juist in deze tijd waarin we zo anoniem met elkaar omgaan en de angst voor mensen die anders zijn
toeneemt. In dat geval moeten we ons niet tot moslims beperken, was de conclusie. Is contact zoeken met christenmigranten in de wijk een optie? Daarna kwamen er nog allerlei andere vragen aan de orde. Hoe kom je in contact met migranten en hoe pak je dat praktisch aan? Mailen? Bellen? Of gewoon langsgaan en aanbellen in de hoop dat het uitkomt en anders een afspraak maken? En betrekken we er ook de andere kerken in Zwolle-Zuid bij? Wat zijn de verwachtingen van de mensen van de Adventskerk? Welke kennis en ervaring hebben we zelf? En op welke punten hebben we hulp nodig van anderen? Na een aarzelend, aftastend begin ontstaat steeds meer enthousiasme. Uiteindelijk leidt dit tot het volgende plan. We beginnen met het maken van een sociale kaart: welke groepen migranten wonen in onze wijk en wat is hun achtergrond? Uit de belangrijkste
migrantengroepen worden sleutelfiguren gezocht. Zij zullen worden geïnterviewd aan de hand van de thema’s wortels, identiteit, hoop en ontmoeting, waarbij het boekje Geef een gezicht aan elkaar (zie ook pag. 8) als voorbeeld gebruikt wordt. Deze interviews gaan we bundelen in een klein boekje dat gepresenteerd wordt op een open avond met de sleutelfiguren. Iedereen is welkom. Via het kerkblad vragen we mensen die ons willen helpen bij het maken van de sociale kaart en bij de interviews. Zo geven we de (migranten)buren in onze wijk een gezicht. Pas als we ze kennen, kunnen we de volgende stappen afspreken, samen met hen. Jan Post Hospers werkzaam voor de ontmoeting met moslims en migrantenkerken binnen de diensten organisatie van de Protestantse Kerk
Kerk en andere culturen Een van de modellen in de map met dertig kansrijke modellen om kerk naar buiten te zijn, een uitgave van Missionair Werk & Kerkgroei, gaat over de gemeente in een multiculturele context. Veel kerken in de wat grotere steden staan midden in wijken die bevolkt worden door nieuwe Nederlanders. Wat doet de kerk te midden van andere culturen, luidt de vraag in dit model. Het model geeft een aantal suggesties, zoals een gezamenlijke maaltijd, informele ontmoetingen tussen vrouwen van verschillende achtergronden en culturen, interreligieuze gesprekken, en het samen optrekken van kerk en moskee in de wijk. Ook geeft het model stappen voor een werkwijze in de kerkenraad om hieraan handen en voeten te geven. Kijk voor meer informatie op www.pkn.nl/missionair/mm30 bij model 25, de gemeente in een multiculturele context.
Katern Kerkinformatie • december 2010
3
4|
‘Het is niet makkelijk om dit werk te doen, maar wel een zegen’ Naar schatting zijn er in ons land 1200 migrantenkerken. SKIN, Samen Kerk in Nederland, wil het gezicht en de stem van deze gemeenschappen zijn. Anmar Hayali werkt er als coördinator. Hij is voor 90% werkzaam, maar werkt regelmatig vele uurtjes meer. ‘Dat brengt dit werk nu eenmaal met zich mee.’ Veel tijd gaat zitten in bezoeken en activiteiten in het weekend. Anmar Hayali vindt het niet erg. Als je bent afgestudeerd in Life Science and Technology in Delft en Leiden moet je wel een roeping hebben om te gaan werken voor Samen Kerk in Nederland (SKIN). Zelf is hij lid van de Syrisch Orthodoxe Kerk in Nederland en gaat naar de Mor Gabriel parochie in Badhoevedorp die met ruim honderd gezinnen een behoorlijke gemeente aan het worden is. Er is weinig routine in het werk van Hayali. ‘Mijn werk is divers en afwisselend. Mijn dagen bestaan uit het bezoeken van kerkdiensten of evenementen, gesprekken met migrantenpastores of vertegenwoordigers van christelijke organisaties, het verzorgen van correspondentie en het uitvoeren van projecten. Veel tijd gaat ook zitten in voorlichting geven, bijvoorbeeld via lezingen en presentaties, interviews en bijdragen aan publicaties.’
Gelijkwaardigheid en wederkerigheid Hayali gaat graag in op uitnodigingen van autochtone gemeenten om een lezing of presentatie te geven over migrantenkerken. Hij wil hiermee een bijdrage leveren aan het bevorderen van de relaties tussen autochtone en migrantenkerken, en het kweken van wederzijds begrip. ‘Vaak is de aanleiding dat er een migrantenkerk in de buurt is, en er de wens is om contact te leggen. Ik wil altijd graag weten waarom. Wil de gemeente contact omdat ze op zoek is naar mensen met een andere cultuur? Wil de gemeente de migrantenkerk helpen? Of wil de gemeente op basis van gelijkwaardigheid van de ander leren?’ Migrantenkerken zijn in het algemeen gemeenschappen die groeien, daar kunnen autochtone kerken van leren. En migrantenkerken zijn vaak missionair, vertelt Hayali. Ze hebben het verlangen het evangelie te verkondigen Katern Kerkinformatie • december 2010
en willen present zijn in de samen leving. Andersom kunnen autochtone kerken migrantenkerken steunen, bijvoorbeeld in het vinden van de weg in de samenleving. Contact zoeken is volgens Hayali alleen relevant als er herkenning is in elkaars geloof in Christus en als men elkaars sterke en zwakke punten kan aanvullen. ‘Als er maar sprake is van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Zie een migrantenkerk niet als een diaconaal project, maar ga een relatie aan.’
Participatie Een mooi initiatief van autochtone en migrantenkerken is ‘Stap Verder’ in Amsterdam Zuidoost (zie pag. 6). Zes kerken, autochtone en migrantenkerken, willen in dit centrum hun missionaire en diaconale presentie in de multiculturele wijk vormgeven. ‘Het hoort op lokaal niveau te gebeuren’, zegt Hayali. Hij pleit daarbij niet voor integratie maar voor participatie. ‘SKIN streeft ernaar dat migrantenchristenen op eigen wijze hun geloof kunnen belijden en vieren in de eigen taal, cultuur en traditie, en tegelijkertijd actief participeren in de kerk en samenleving van Nederland.’
Op de kaart Er zijn naar schatting 1200 migrantenkerken en –geloofsgemeenschappen in ons land, variërend van zo’n 50 tot meer dan 20.000 christenen, met in totaal tussen de 800.000 en 1 miljoen christe-
nen. ‘Maar de precieze aantallen weten we niet. Niet alle geloofsgemeenschappen zijn geregistreerd. Bovendien is er verloop. Sommige geloofsgemeenschappen worden door één enthousiasteling opgezet. Als die niet in Nederland kan blijven, gaat zo’n gemeenschap vaak ter ziele. Tegelijkertijd ontstaan er nieuwe geloofsgemeenschappen.’ Van deze gemeenschappen zijn er ruim zeventig bij SKIN aangesloten. SKIN heeft hiermee een achterban van ongeveer 65.000 christenen. Intern wil SKIN aan de opbouw en betrokkenheid van de lidkerken werken, en aan de verbondenheid onderling. Naar buiten toe wil SKIN aanwezig zijn in kerk en maatschappij en daar een bijdrage leveren. SKIN brengt migrantenkerken met autochtone kerken, de overheid en andere organisaties in contact. Dat is nodig; migrantenkerken zijn nog steeds niet voldoende zichtbaar en hebben soms te maken met vooroordelen. Op lokaal niveau kan daar gericht aan gewerkt worden. ‘Het wordt tijd dat migrantenkerken zich laten zien’, zegt Hayali. ‘SKIN probeert dit proces te versnellen.’ Op pag. 8 van dit katern vindt u een handreiking om zelf het contact en de ontmoeting met ‘de vreemde ander’ te zoeken. www.skinkerken.nl Janet van Dijk
|
Ook Nederlanders zijn soms migranten ‘Je bent predikante van een Nederlandse kerk, maar hoe zit dat dan met de integratie?’, vroeg de vrouw van een Zwitserse collega mij onlangs. De vraag bleef haken. Blijkbaar moet ik integreren nu ik geëmigreerd ben. De Nederlandse Protestantse Gemeente rondom het Meer van Genève bestaat 55 jaar. Sinds twee jaar ben ik er predikant. Ons kerkblad gaat naar 175 adressen, leden en belangstellenden. Net als veel andere migrantenkerken hebben we geen eigen gebouw. Eén keer per maand houden we een kerkdienst in Genève in de kerk waar Calvijn ooit zijn leerstellingen uiteenzette, en één keer in de maand is er een dienst in Commugny, een dorpje tussen de wijngaarden en de akkers. De kerstnachtdienst vieren we hoog in de bergen in Villars-sur-Ollon. Kerkenraadsvergaderingen houden we in een hotel, en de vier gesprekskringen bij deelne-
mers thuis. Mensen leggen vaak tientallen kilometers af om naar de kerk of naar een kring te komen. Veel van onze gemeenteleden voelen zich geen migrant, toch zijn we het als Nederlanders in het buitenland net zo goed als de buitenlanders in Nederland en roept onze aanwezigheid bij onze Zwitserse buren blijkbaar de vraag op naar integratie. De bijbelkringen in onze eigen taal, kerkdiensten met koffie na – soms zelfs met stroopwafels –, kerkgrenzen die ondergeschikt zijn aan het Nederlanderschap, dienstverlening aan de hele Nederlandse gemeenschap op bijvoorbeeld 4 mei, dit alles maakt ons volop migrantenkerk. Samen dezelfde wortels hebben geeft een bepaalde band. Zelfs binnen Nederland kun je dit herkennen. Mensen die naar een ander deel van het land verhuisd zijn, ontdekken dat ze makkelijker contact hebben met mensen die ook
uit hun geboortestreek komen. Onderlinge communicatie heeft blijkbaar diepe lagen die te maken hebben met de eigen wortels. Een migrantenkerk draagt volgens een rapport van de Zwitserse kerken bij aan integratie omdat het een plek is waar mensen zichzelf kunnen zijn, waar ervaringen uitgewisseld worden en waar mensen in hun eigen taal met vragen terechtkunnen bij landgenoten die al langer in Zwitserland wonen. In onze gemeente werkt dat net zo, en hoewel velen al jaren hier verblijven, houden ze behoefte aan onderling contact. Een migrantenkerk draagt bij aan integratie omdat geen mens veranderen kan zonder contact met de eigen wortels. Lia Wolters-Berghout predikant van de Nederlandse Protestantse Gemeente rondom het Meer van Genève
Leren over de multiculturele context van de samenleving ‘We proberen een spirituele familie te zijn voor mensen die ver van hun land zijn, en we willen een brug vormen tussen protestantse kerken in Nederland en immigranten.’ Robert Calvert, sinds 1995 predikant van de Scots International Church in Rotterdam, is er trots op deel uit te maken van de Protestantse Kerk in Nederland. ‘We gaan niet meer weg.’ Robert Calvert is sinds 1995 predikant van de Schotse kerk. Deze Engelstalige protestantse kerk maakt deel uit van de Church of Scotland. Ze is al sinds 1643 gevestigd in de Maasstad. De kerk werd gesticht ten behoeve van de vele Schotse kooplieden, zeelieden en soldaten die in Rotterdam leefden. Nu ontvangt de kerk mensen uit veertien verschillende landen. De kerk onderhoudt goede relaties met lokale kerken in Rotterdam, en werkt mee aan de ontwikkeling van een religieus platform waar alle religieuze groepen in de stad elkaar kunnen ontmoeten. ‘Rotterdam is waarschijnlijk de meest multiculturele stad van Nederland’, zegt
Calvert. ‘En wij willen daar een rol in spelen. Mensen komen vooral op zondag naar onze kerk. De kerk is erg versnipperd – mensen komen uit de wijdere omgeving van Zuid-Holland. Maar we zijn wel duidelijk een stadskerk. We hebben de wens om open te zijn naar de samenleving. Daarom hebben we veel connecties, kerkelijke, maar ook met bijvoorbeeld de gemeente Rotterdam en de sociale dienst.’ Er vinden in Nederland veel culturele botsingen plaats en men valt elkaar af. We moeten daar een draai aan geven, vindt Calvert. ‘We moeten niet iedereen hetzelfde willen maken, maar proberen
Robert Calvert
iedereen zijn eigen ruimte te geven. Ik denk dat het gevecht dat de maatschappij levert integratie is. De laatste jaren is het debat over de Nederlandse identiteit niet erg open geweest voor internationale of transnationale mensen. Ze zijn meer en meer gestigmatiseerd en geïsoleerd. Ook Nederlanders die terugkomen naar Nederland hebben moeite zich aan te passen aan de samenleving.’ In deze wereld van globalisering moeten we ons realiseren dat we connecties moeten aanknopen met andere culturele vormen en kerken, vindt Calvert. De Schotse kerk wil daarin een rol spelen. ‘We willen een plaats bieden om te leren over de multiculturele context van de samenleving.’ www.scotsintchurch.com Caroline Nugteren vrijwillig medewerker voor het werkveld Kerk en Migranten van de Protestantse Kerk Katern Kerkinformatie • december 2010
5
6|
Amsterdam Zuidoost gaat een stap verder Begin september werd het diaconaal oecumenisch centrum ‘Stap Verder’ in Amsterdam Zuidoost geopend. Het centrum wil niet werken vóór maar mét migrantenkerken. Doelgroep zijn de ‘ongedocumenteerde vreemdelingen’ in Zuidoost, zo bepaalden de betrokken diaconieën en kerkenraden. Migranten komen om allerlei redenen naar Nederland. Een deel van hen krijgt geen verblijfsvergunning of verliest deze weer. Dit zijn de zogenaamde ‘illegalen’ of ‘ongedocumenteerde vreemdelingen’. Het zijn bijvoorbeeld uitgeprocedeerde asielzoekers die op straat gezet zijn hoewel ze in hun herkomstland vervolgd worden. Het leven als ongedocumenteerde in Nederland is niet gemakkelijk. Voor bijna alles zijn officiële documenten nodig. Stap Verder wil iets voor hen betekenen, ‘op ooghoogte’ zoals ds. Ilona Fritz, predikant in de EvangelischLutherse gemeente en vicevoorzitter van het bestuur van Stap Verder, het noemt.
Geschiedenis Zij vertelt over het ontstaan van het samenwerkingsverband dat Stap Verder oprichtte. ‘Sinds de bouw van het nieuwe stadsdeel Amsterdam Zuidoost eind jaren zestig maken groepen christenen gebruik van leegstaande parkeergarages om in te kerken. Kerkgebouwen waren er niet. De gedachte was namelijk dat religie een uitstervend fenomeen was en kerk gebouwen niet meer nodig zouden zijn. Dat bleek een vergissing. De toen malige Gereformeerde Kerk en de rooms-katholieke parochie maakten noodgedwongen samen gebruik van een parkeergarage. Toen deze eind jaren tachtig werd gesloopt, vonden de
beide kerken een samenwerkings partner in de Evangelisch-Lutherse gemeente en de Evangelische Broeder gemeente die op hun beurt samen gebruikmaakten van de aula van een school. Deze vier kerken startten het project ‘De Nieuwe Stad’ dat in 1993 geopend werd. Later sloten de Pres byteriaanse Kerk van Ghana en PERKI, de Indonesische Christengemeenschap, zich hierbij aan.’ ‘Stap Verder’ is een project van deze zes kerken. De eerste vier hadden eerder al De Bijlmer Duif opgericht, later zette de diaconie van de Protestantse Kerk Amsterdam op dezelfde plek Het Kerkhuis op. Beide projecten richtten zich op het verlenen van diensten op aanvraag aan migrantenkerken, bijvoorbeeld het helpen zoeken naar geschikte locaties voor kerk diensten, en op onder meer individuele hulpverlening en voorlichting over toegang tot de gezondheidszorg.
In opbouw ‘Stap Verder’ is een project in opbouw. Het begint klein en zal – waar mogelijk en nodig – steeds een activiteit toevoegen. Een van de projecten waar al mee begonnen is, is het Taal- en maatjesproject. Dit project voorziet in taalles voor mensen die de Nederlandse taal niet beheersen, maar organiseert ook activiteiten. Gemeenteleden gaan
De organisatie ‘Stap Verder’ heeft een bestuur, gevormd door de pastores van vier kerken, en een diaconaal beraad waarin naast de bestuursleden vertegenwoordigers van de zes kerken plaatshebben. Tot februari 2011 heeft het bestuur een adviseur. Hopelijk kan in januari een coördinator worden aangesteld. Het werk zal worden uitgevoerd door vrijwilligers, afkomstig uit de zes participerende kerken. Samengewerkt wordt met de SMA, de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën die pastorale zorg biedt aan WestAfrikaanse ongedocumenteerden en uitgeprocedeerden, en met ‘Dokters van de wereld’ die medische maar ook sociale spreekuren houden.
samen met cursisten op stap, bijvoorbeeld naar museum of dierentuin. Zo ontstaan nadere contacten en krijgen de cursisten de gelegenheid het Nederlands in de praktijk te brengen. Het project Kenniscentrum (werktitel) gaat mensen wegwijs maken in hulpverleningsland. Het Kind-ouderproject wil een brugfunctie vervullen tussen de cultuur van migrantenkinderen thuis en op school. Vanuit migrantenkerken komen er signalen dat veel kinderen last hebben van een andere gesproken taal thuis en een andere manier van opvoeden. Op dit moment wordt verkend of scholen dit als probleem herkennen en vragen de migrantenpartners na bij hun achterban hoe zwaarwegend en hoe veelomvattend dit probleem is. Sylvia van Delden contactpersoon voor migrantenkerken binnen de Protestantse Kerk Het adres van ‘Stap Verder’ is Hoogoord 187 A, Amsterdam Zuidoost, tel. (020) 845 75 66.
Katern Kerkinformatie • december 2010
|
Hart voor migrantenkerken in de classis Utrecht Ruim een jaar werk ik als gemeenteadviseur in de classis Utrecht. In de kennismakingsgesprekken met predikanten en/of kerkenraden vraag ik ook altijd naar een mogelijke relatie met migrantenkerken. Verschillende keren kreeg ik een verbaasde reactie: wat moeten we daarmee? Daarna gevolgd door de vraag: zijn die hier dan in de buurt? Eén keer kwam de vraag: heb jij dan ook hart voor de migrantenkerken? Als het gaat om de ontmoeting met migrantenkerken hoor ik deze kwalificatie vaak: een hart voor migrantenkerken hebben. Ik beantwoordde de vraag met ‘ja’. En ik kon daarvoor maar liefst vier redenen aanvoeren, twee wezenlijke en twee praktische. 1. Het evangelie zelf is multicultureel. 2. Migrantenkerken zijn anders, maar we dienen dezelfde Heer. Kunnen we als gemeenten binnen de Protestantse Kerk van hen leren? 3. Het beeld dat alle migranten moslims zijn is hardnekkig. Door kennismaking met migrantenkerken wordt dat beeld grondig bijgesteld.
4. Migrantenkerken zoeken dikwijls een kerkgebouw om samen te komen. Gemeenten binnen de Protestantse Kerk moeten dikwijls een kerkgebouw sluiten. Kunnen vraag en aanbod niet bij elkaar gebracht worden?
Relatie stimuleren Vanuit de kennismakingsgesprekken is besloten op classicaal niveau verder te praten over de contacten met migrantenkerken. Veel migrantenkerken zijn immers regionaal gericht. Op de classisvergadering van januari 2010 kwam dan ook een toelichting op de situatie van de migrantenkerken binnen de classis Utrecht. Dr. Hans Visser (adviseur van de Protestantse Kerk voor SKIN, Samen Kerk in Nederland), Kelvin Onyema (van het Life Word Christian Centre International met voornamelijk Nederlanders met Afrikaanse afkomst) en Diana Purba (van PERKI, voornamelijk Nederlanders met Indonesische afkomst) vertelden over het groeiende aantal migrantenkerken en het groeiende aantal leden binnen deze
kerken. De kerken voelen zich steeds meer Nederlands. De contacten die er zijn betreffen vaak de verhuur of verkoop van kerkgebouwen van protestantse (wijk)gemeenten. Verder is er veel onbekendheid met en over elkaar. De classicale vergadering heeft hierop voorgesteld om te komen tot een classicale werkgroep om de relatie met de migrantenkerken te stimuleren. Voor het komende jaar denken we onder meer aan een gemeenschappelijke gebedsdienst in relatie tot de week van gebed in januari, een gezamenlijke paasjubel, gezamenlijke koren in de nacht der kerken en een gezamenlijk jongerenprogramma. We streven ernaar dat iedere (wijk)gemeente in de classis Utrecht met één migrantenkerk gaat kennismaken. Het overwinnen van cultuurverschillen is niet gemakkelijk en eenvoudig, maar kan heel heilzaam zijn voor beide kanten. Simon de Kam gemeenteadviseur voor de classes Utrecht en Zeist
God in veelkleurig Tilburg Kleuren, geuren, muziek. Praten, lachen, zingen. In de Pauluskerk in het centrum van Tilburg zijn mensen bij elkaar. De Raad van Kerken Tilburg heeft haar leden uitgenodigd voor een gezamenlijke viering en ontmoeting. We zitten in een grote kring. In het midden, op de grond, een cirkel van kaarsen. Er is er geen een gelijk. Een van de organisatoren steekt een kaars aan en begroet de aanwezigen in de naam van de Heer onze God. Vervolgens nodigt ze de aanwezigen uit ook een kaars aan te steken en daarbij een wens of gebed uit te spreken voor onze stad. Het wordt stil. Een voor een komen mensen naar voren in de steeds lichter wordende kring. Heer onze God, Abba Vader, Almachtige, Moeder van alle levenden, Barmhartige, Eeuwige, blijf bij ons. Ten slotte bidden we in stilte en zingen een lied.
Binnen de Raad van kerken Tilburg is een aantal migrantenkerken vertegenwoordigd: de protestantse gemeente, een aantal rooms-katholieke parochies, het Apostolisch Genootschap en het Wereldhuis. En verder de Antilliaanse New Song, de Filippijnse en de Surinaamse rooms-katholieke gemeenschap, en de Gereja Kristen Indonesia Nederland, evenals de Molukse Kerk. In zijn beleidsplan zegt de Raad over de relatie met de migrantenkerken dat hij ‘wil werken aan bijzondere aandacht voor de migrantenkerken in de stad, het ontwikkelen van goede relaties met deze kerken en groepen, en het bevorderen van integratie en participatie.’ De gemeenteadviseur voor de classis Den Bosch, waar Tilburg toe behoort, wordt ingeschakeld om activiteiten te organiseren die gericht zijn op bovenstaande doelstellingen.
Ik loop over straat. Op een hoek hangt een groep Antilliaanse jongeren. ‘Hé, mevrouw, dat was mooi met die kaarsen in de kring laatst! Volgende keer met de brassband, oké?’ God in ons midden, in veelkleurig Tilburg. Atie de Vos gemeenteadviseur binnen de Protestantse Kerk
Katern Kerkinformatie • december 2010
7
8|
Wat kunt u doen? Wat kunt u zelf doen om de ontmoeting met de vreemde ander mogelijk te maken? stap 1: reflectie De eerste stap zou kunnen zijn om de volgende vragen in uzelf te overwegen en vervolgens te bespreken met iemand die u vertrouwd is. • Ben ik bereid om iets van mezelf te laten zien aan de ander? • Kan ik me openstellen voor iemand die ik nog niet ken, ook als die persoon op het eerste gezicht heel anders is dan ik? • Helpt het geloof mij om grenzen over te steken, de verbinding te zoeken met de ander? • Heb ik al eens contact gelegd met een vreemde, bijvoorbeeld iemand met een andere huidskleur? Zo ja, wat heb ik daarin ervaren? stap 2: actie Als u daadwerkelijk in ontmoeting wilt treden met iemand die u niet of amper kent, zou u kunnen beginnen met eens om u heen te kijken, in uw eigen omgeving. Stel uzelf de vraag: ‘Is er iemand die ik beter zou willen leren kennen?’ Het zou uw buurvrouw kunnen zijn of een collega met een andere huidskleur. Bedenk of er een aanleiding of een gelegenheid is waardoor u contact zou kunnen maken. Als u het lastig vindt om dat eerste contact te maken, zou u uzelf kunnen afvragen: ‘Hoe zou ik reageren als die persoon met mij contact zou maken?’ Het voelt goed als iemand interesse in je toont.
Wat kan mijn geloofsgemeenschap doen? stap 1: in de eigen kring De vier thema’s hieronder kunnen besproken worden in de kerkelijke gemeente. De vragen kunnen mensen helpen om zich te openen voor elkaar, en geloof en leven met elkaar te delen. Wortels. Waar stond uw wieg? Wie waren belangrijk in uw kinderjaren? Wat hebben die mensen u meege geven als bagage voor het leven? Is er een bijbelverhaal dat/een bijbelse figuur die u als kind aansprak? Identiteit. Waar staat u nu in het leven? Wie of wat helpt u om daarin staande en gaande te blijven? Welke rol speelt ‘ge loven’ daarin voor u? Is er een tekst die/ een lied dat voor u van betekenis is? Katern Kerkinformatie • december 2010
Hoop. Hoe hoopt u dat uw leven er over tien jaar uitziet? Hoe kijkt u naar de toekomst: met vertrouwen, met zorg? Welke bijdrage kunt en wilt u geven aan een leefbare samenleving en wereld? Ontmoeting. Hoe belangrijk is voor u de ontmoeting met ‘de ander’? Ontmoet u wel eens mensen met een andere etnische achtergrond? Hoe komt zo’n ontmoeting dan tot stand? Kunt u een voorbeeld geven van een ontmoeting die u verrijkt heeft? stap 2: buiten de eigen kring Een stap verder is het zoeken van contact en ontmoeting met andere geloofsgemeenschappen in de eigen omgeving, bijvoorbeeld van andere denominaties of met een andere etnische achtergrond. De eerste vraag die dan opduikt is ‘hoe vinden we die?’ Voor gemeenten die op zoek zijn naar een migrantenkerk in hun eigen omgeving is een ‘kerkzoeker’ ontwikkeld op www.pkn.nl/migrantenkerken. Als de gemeente waarmee u als geloofs gemeenschap contact zou willen zoeken gevonden is, is de volgende vraag: ‘Hoe leggen we dat contact?’ De volgende ideeën kunnen daarbij wellicht helpen: • De voorganger van de geloofs gemeenschap legt contact met de andere voorganger. • Een groep uit de ene geloofs gemeenschap bezoekt de viering
van een andere geloofsgemeenschap en nodigt die ‘anderen’ uit om hun viering te bezoeken. • De voorganger van een andere geloofsgemeenschap wordt uitgenodigd om in een viering of bijeenkomst iets te komen vertellen over zijn/haar geloofsgemeenschap en geloofstraditie. Als het contact eenmaal gelegd is, zijn er veel mogelijkheden om elkaar nader te leren kennen: • samen de Bijbel lezen via inter cultureel bijbellezen (zie o.a. www.pkn.nl/eredienst); • elkaars geloof en leven delen door bespreking van de bovengenoemde vier thema’s en de bijbehorende vragen; • samen eten door het organiseren van een interculturele maaltijd; • samen zingen/muziek maken via bijvoorbeeld een koren-/muziek bijeenkomst; • gezamenlijke inzet voor de buurt/ het dorp/de stad. Ontleend aan de handreiking in de uitgave ‘Geef een gezicht aan elkaar’, een aanmoediging om iets vaker over de schutting van de eigen identiteit heen te kijken. Uitgave van de Raad van Kerken in samenwerking met de Protestantse Kerk, SKIN e.a. Te bestellen via
[email protected], tel. (030) 880 13 37. De prijs bedraagt € 5,-. Vanaf 10 exemplaren nog € 4,-.
