Thuishavens:
van opvang naar maatschappelijk welkom
Handtekeningen onder Contract Maatschappelijke Opvang Rotterdam Zestien handtekeningen staan er sinds 12 december onder het contract Maatschappelijke Opvang 2012-2014. Zestien Rotterdamse partijen zetten hiermee nadrukkelijk in op het voorkomen van dakloosheid en het uitbreiden van de succesvolle aanpak naar de doelgroepen zwerfjongeren en meervoudig/GGZ. Daarnaast gaan ze het concept Thuishavens ontwikkelen en uitrollen over de verschillende Rotterdamse wijken. Een verslag van de bijeenkomst in de Raadzaal van de deelgemeente Feijenoord.
Marijke de Vries herinnert zich als voormalig programmamanager MO I de bijeenkomst in Noordwijk aan Zee. Tijdens die tweedaagse werkconferentie ontstond er een groep die een niet vrijblijvende handtekening zette onder een contract dat ertoe leidde dat 2900 daklozen
onderdak kregen. “Daar is de basis gelegd voor een doel dat verder reikte dan het toenmalige collegetarget. Want we zijn nu hier bijeen om een vervolgstap te zetten in dat dossier: hoe zorgen we ervoor dat deze mensen zich verder ontwikkelen op weg naar zelfredzaamheid?”
-1Thuishavens
Marco de Bruin, gedelegeerd bestuurder Bouman GGZ: “Doorgaan. Dat gaan we doen na deze bijeenkomst. Doorgaan met het uitbouwen van Thuishaven Vliegwiel in Hillesluis. Daar bewoners verbinden aan de buurt. En doorgaan met de transformatie van de Fidelioflat in Hoogvliet tot Thuishaven.”
Doorstart
Mathilde Dijk, Programmaleider Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang II, geeft hierop antwoord met een korte terugblik op wat er in de afgelopen jaren is bereikt. “Begin 2011 hebben de vier grote steden uitgesproken dat ze een doorstart willen maken met de succesvolle integrale aanpak maatschappelijke opvang. Rotterdam organiseerde naar aanleiding hiervan half mei een werkconferentie met als thema ‘van stedelijke strategie naar wijkgerichte uitvoering’. De vraag stond centraal hoe nu verder met al die mensen die onder dak zijn? Hoe houd je ze stabiel? Hoe laat je ze onderdeel uitmaken van een wijk waarin ze wonen? Plan van Aanpak MOII gaat over wijkgerichte aanpak, wijkinbedding, preventie en herstel.”
Thuishavens
Volgens Mathilde Dijk zijn Thuishavens de pijlers onder het Plan van Aanpak MO II. “Het is een plek waar kwetsbare mensen in veiligheid kunnen wonen. Zo veilig dat ze ook geen overlast meer bezorgen aan een buurt. Tegelijkertijd is een Thuishaven een plek in de buurt die ondersteuning biedt aan ‘oude’ klanten die uitstromen naar begeleid wonen. Met een Thuishaven in de buurt verkleinen we de kans op terugval. Bovendien kunnen klanten zo steeds meer buurtbewoner worden. Het effect is herstel en maatschappelijk welkom.” Een Thuishaven moet volgens Mathilde Dijk passen bij de wijk, bij de inwoners en bij de mogelijkheden van de wijk. “Een thuishaven is voor en door de buurt en is elke keer maatwerk. Er moet een wisselwerking zijn tussen de bewoners van de Thuishaven en de omwonenden. Een Thuishaven is eigenlijk niet meer en niet minder dan dat wat er al is in een
-2Thuishavens
Petje af voor zelfredzaamheid De Zelfredzaamheid-Matrix is een instrument dat hulpverleners in Rotterdam en Amsterdam gebruiken om de mate van zelfredzaamheid van mensen in beeld te brengen. In Rotterdam zetten we dit instrument al in bij zwerfjongeren, en binnenkort bij de hele groep van MO II. Het geeft snel inzicht in welke stappen op welke gebieden moeten worden gezet om de zelfredzaamheid te behouden of te vergroten. Stef van de Weerd, een van de ontwikkelaars van de Zelfredzaamheid-Matrix en een drijvende kracht achter de invoering van de Zelfredzaamheid-Matrix in Nederland, laat met het spel petjeop-petje-af zien hoe het van oorsprong Amerikaanse instrument werkt. In dit geval met een vette knipoog. Iedereen in de zaal zet het gele petje op. Het eerste leefgebied waarop de deelnemers moeten scoren is ‘gezinsrelaties’. Mensen met een vier of lager moeten hun petje afzetten. Dan blijkt dat alleenstaanden direct een 4 scoren. Bij het leefgebied ‘sociaal netwerk’ blijven veel petjes op. Iedereen heeft wel een vriend van wie hij een tientje kan lenen. Tot slot scoort de zaal op ‘maatschappelijke participatie’. Hierbij blijkt dat workaholics vaak laag scoren. Eén deelnemer geeft aan naast werk en gezin geen tijd en energie over te hebben voor bijvoorbeeld een bestuur van een vereniging. Meer informatie over de ZelfredzaamheidMatrix vindt u op: www.zelfredzaamheidmatrix.nl
Henk van Dijk, regiopolitie Rotterdam-Rijnmond: “Thuishavens zijn voor de politie een partner in de wijk. Een partner waarmee we verbonden zijn, omdat wij hun kwetsbare bewoners en bezoekers vaak kennen. Thuishavens dragen bij aan zelfredzaamheid van voormalig dak- en thuislozen en daarmee aan de veiligheid en leefbaarheid in de wijken. Daar werken we dan ook graag mee samen.”
buurt logisch aan elkaar knopen en verbinden. Het gaat niet om nieuwe voorzieningen opzetten, maar om slimmer gebruik van wat we al tijdens MO I hebben neergezet.”
Zestien handtekeningen Het contract Maatschappelijke Opvang 20122014 is op 12 december getekend. Hiermee geven de ondertekenaars aan dat ze willen bijdragen aan het collegetarget Kwetsbare Personen. Het college van Rotterdam wil bereiken dat er op 1 januari 2014 bij 9.200 van de 30.000 meest kwetsbare Rotterdammers sprake is van een stabiele situatie voor leefgebieden zoals wonen, zorg, justitie, dagbesteding (werk, stage, scholing), inkomen en sociaal netwerk.
Uitstroom
Er zijn al enkele Thuishavens in Rotterdam. Yvonne Frank, bestuursvoorzitter CVD en initiatiefnemer van een van de Rotterdamse Thuishavens, geeft aan dat een Thuishaven het sluitstuk moet zijn van het werk dat tussen 2006 en 2010 is verricht. “Een Thuishaven vergroot de kans op uitstroom. Want met zo’n veilige plek in de buurt kan iemand even terugvallen, zonder echt terug te vallen. Dat is volgens mij de functie die een Thuishaven moet hebben. Van Welschen II willen we een Thuishaven maken. Van waaruit klanten zich gaan settelen in de wijk en de wijk ook iets voor hen gaat betekenen. En andersom. Want ook kwetsbare mensen kunnen iets voor elkaar of voor een wijk betekenen. Al was het maar door onderdeel uit te maken van een sociaal netwerk.”
De ondertekenaars hebben afgesproken dat ze naar vermogen bijdragen aan het goed functioneren van de persoonsgerichte aanpak en integrale zorgketens. Bovendien ontwikkelen ze met elkaar en met corporaties en (deel)gemeente(n) het concept Thuishavens. Samen zullen ze dit concept uitrollen over de verschillende Rotterdamse wijken, waardoor kwetsbare mensen een stap verder worden gebracht in integratie en normalisatie. Ze zullen zich welkom voelen in de samenleving, waardoor een positieve bijdrage wordt geleverd aan buurten en wijken. Deze ondertekenaars zijn: het college van Burgemeester en Wethouders van Rotterdam, CVD, Leger des Heils, Stichting Ontmoeting, Parnassia Bavo Groep, Nico Adriaans Stichting, Bouman GGZ, Delta Psychiatrisch Centrum, Stichting Pameijer, Maaszicht, FlexusJeugdplein, Timon, Zorgbelang Zuid-Holland, Stichting MEE Rotterdam, Openbaar Ministerie, Regiopolitie Rotterdam-Rijnmond.
Avant la lettre
Ook Joke Ellenkamp, directeur Pameijer, vertelt over ‘haar’ Thuishaven avant la lettre. Bijvoorbeeld de woonvoorziening in Delfshaven. Hier stromen klanten in, maar ook
Joke Ellenkamp, directeur Pameijer: “Na deze bijeenkomst gaan we door met nog méér samenwerking zoeken in de buurten waarin we gevestigd zijn. Er zijn altijd méér aanknopingspunten dan je denkt. Pameijer en onze cliënten blijven iets toevoegen aan de buurt en de buurt kan nog meer gebruik maken van onze diensten en aanwezigheid. Nieuwsgierig op zoek blijven naar ingangen, invalshoeken en initiatieven voor wederkerigheid. Dát is de basis voor een Thuishaven, de basis voor geborgenheid voor iedereen in een buurt.”
-3Thuishavens
weer uit! Dankzij en met de buurt. “Bijvoorbeeld door onze tuin open te stellen voor de buurt zijn omwonenden ook deel geworden van deze Thuishaven. Deze groentetuin heeft de sociale cohesie vergroot. Daar hebben we kwartiermakers voor aan het werk.
Zwerfjongere wordt vanzelf ouder Samenwerking met partijen die zich buigen over de jongerenproblematiek is geïntensiveerd door het nieuwe Programma Kwetsbare Personen. Leo Noordegraaf, directeur Rotterdams Offensief, en Wim Spierings, directeur FlexusJeugdplein, vinden dat niet vreemd. “Doe je niets, dan wordt een zwerfjongere vanzelf een volwassen dak- of thuisloze.” Leo Noordegraaf ziet overeenkomsten tussen zwerfjongeren en dak- of thuislozen. Zowel in de kenmerken van de doelgroep, de werkwijze als de wijkgerichte aanpak. Op de wijkscholen, die onder het Rotterdams Offensief vallen, ziet hij fantastische dingen gebeuren. “Wij geven jongeren, niet vrijblijvend, de kans om in hun eigen wijk weer naar school gaan. Deze jongeren, die daarvoor in diezelfde wijk nog overlastjongeren waren, doen nu weer mee!” Ook Wim Spierings ziet voordelen van de samenwerking tussen de verschillende deskundigen. “Hoe vroeger je problemen ziet aankomen, hoe beter je zaken voor kan zijn. Want probleemjongeren worden vanzelf ouder. We zijn nu druk met de aansluitingsproblematiek 18- naar 18+. Deze jongeren pakken we nu vóór die leeftijdsovergang op in een traject. Binnen de regelgeving vereist dat wel creativiteit. Waarbij bestuurlijk commitment onontbeerlijk is.”
Langzaam zie je dan de netwerken uitbreiden, komt er activering op gang en wordt er een begin gemaakt met uitstroom. Dat is overigens ook te danken aan onze empowermenttrainingen. Zo kunnen onze (oud-)klanten als ervaringswerker aan de slag met andere kwetsbare personen. Op deze manier creëren we woonvoorzieningen waar mensen kunnen uitstromen naar de buurt. Maar ze zijn altijd weer welkom. Voor een kop koffie, of in het activeringscentrum. De Thuishavens bieden, ook aan buurtbewoners, bescherming in beschutting.” Marco de Bruin van Bouman GGZ sluit de voorbeeldenreeks af. In Hillesluis is Bouman GGZ met partijen zoals corporaties, deelgemeente en zorgaanbieders gestart met Thuishaven Vliegwiel. “Hier bieden we klanten woonbegeleiding. Daarnaast brengen we stap voor stap klanten toe naar participatie, richting werk, maar ook naar andere relaties, met mensen uit de buurt. Die link met de buurt is belangrijk, want dan beklijft hetgeen je opbouwt.”
Sluitstuk
De contractpartners hebben begin deze zomer een position paper opgesteld. Ze wilden weten waar we staan, maar vooral waar we naar toe gaan. Yvonne Frank, medeschrijfster van de position paper, vindt het belangrijk dat de contractpartners met dit document aan Marco Florijn, wethouder werk, inkomen en zorg, laten zien hoe mooie woorden omgezet kunnen worden in daden. Haar oproep, mede namens haar collega-contractpartners: “Doe lokaal wat lokaal kan, maar laat stedelijk blijven wat stedelijk moet. En laten we de inhoud vooral niet uit het oog verliezen!” Met deze woorden overhandigde zij het document aan de wethouder.
Leo Noordegraaf, directeur Rotterdams Offensief: “Deze bijeenkomst laat zien dat de inzet om (potentiële) schoolverlaters een goede portie geloof, hoop en liefde te bieden de juiste weg is. Een flinke portie zonder naïviteit! Dat doen we al op de vier Wijkscholen. Maar die kunnen nog meer gebruiken! Gelukkig mogen we er in Rotterdam nog meer openen. Zeven wijkscholen, zo belooft het bestuursakkoord.”
-4Thuishavens
Yvonne Frank, bestuursvoorzitter CVD: “Onze cliënten uit de Thuishaven werkelijk laten ‘settelen’ in de buurt. Dat is ons doel. We willen weten wat de intrinsieke motivatie van elke cliënt is. Wat drijft iemand echt? En vanuit die drijfveren gaan we samen met de cliënt op zoek naar (vrijwilligers)werk, naar activiteiten in de buurt of wijk.”
Buurtkracht
Marco Florijn geeft aan dat hij het concept Thuishaven inspirerend en hoopvol vindt. “We komen uit een tamelijk geïndividualiseerde samenleving en zijn op weg naar nieuwe solidariteit. Hoe kunnen we deze maatschappelijke trend gebruiken? Hoe kun je deze ontwikkeling als hulpverlener versterken? Daar heb je nieuwe routes voor nodig. Voor mij is het concept Thuishaven één van de belangrijke routes waar werk, inkomen en zorg bij elkaar komen. Maar waar ook veiligheid en handhaving een plaats hebben. Wat me heel erg aanspreekt, is dat er verschillende invullingen zijn voor het concept Thuishaven. Dat de buurtkracht een uitgangspunt is en dat die wordt ingezet voor de eigen kracht van klanten én van buurtbewoners. De wederkerigheid van de Thuishaven is zeer inspirerend en hoopgevend.” De wethouder vindt ook dat de stad en de deelgemeenten beter als overheidslagen met elkaar optrekken. “Dat is ook een
zoektocht waar we in zitten, bijvoorbeeld met het gebiedsgerichte inkopen van zorg en welzijn en bij de decentralisatie bij de AWBZ. We moeten hier ook gezamenlijk optrekken. Ook richting het rijk. Ik wil graag een groot compliment geven voor wat hier ligt. Dit biedt ons een handvat. Wij pakken als gemeente die handschoen op, door en voor de Rotterdammers.”
Colofon: Bijeenkomst Thuishavens 12 december 2011 Uitgave: Gemeente Rotterdam Tekst: Helene de Bruin Fotografie: Irene Hoekstra Vormgeving: Robedrijf diensten www.ggd.rotterdam.nl/kwetsbarepersonen.
Ondertekenaars contract: Het college van Burgemeester en Wethouders van Rotterdam, CVD, Leger des Heils, Stichting Ontmoeting, Parnassia Bavo Groep, Nico Adriaans Stichting, Bouman GGZ, Delta Psychiatrisch Centrum, Stichting Pameijer, Maaszicht, Flexus-Jeugdplein, Timon, Zorgbelang Zuid-Holland, Stichting MEE Rotterdam, Openbaar Ministerie, Regiopolitie Rotterdam-Rijnmond.
-5Thuishavens
